55 ZONDAG 18 OCTOBER 1846.
EERSTEN JAERGANG. Nr 5.
AELST, den 17 Odoher.
CABRERA,
Dit blad yerschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prvs der
inschrvving, l>y trimester, is bepaeld op 1 -fr. 75 dien der
annoncen op 45 eentimen den drukregel. De persoonen die
voor een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos ecne annonce van 1.0 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand reglveèrdige.klagtcn of gegronde rekla-
inen in 't algemeen belang te doen heeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaels in onze kolon-
nen verleencn en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszeifs opsteller zal wor
den toegezonden, De naemen der persoonen die ons eenigc
stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen 'worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld .etc. vragtvry toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
eUIQUE SLUM.
DEN DENDER-BODE.
OVPARTYDKi ONDERZOEK
Mit het programma dóór het congres liberael van Brussel
den 14 Juny 1846, aengenorrten, en, door al de societeyten
der Alliance goedgekeurd.
Den 3™ artikel begeert
<c De inrigting van een openbaer onderwys vóór al de
j> leertrappen, onder het uytsluytclyk bestier der bor-
gerlyke magt, aen deéze geévcnde de constitutionneéle
middelen om do mededinging, tegen de byzondere
inrigtingen, staende te honden, en verwerpende de
tusschenkomst van de bedienaers der godsdiensten,
ten titel van Gezag, in liet onderwys dóór de borger-
lvke magt ingerigt.
Dat den godsdienst (de religie) een grondig belang
heeft in het onderwys der jeugd, zal, lioópen wy, nie
mand regtzinniglyk betwisten; ook is het den godsdienst,
en niets dan den godsdienst, die de Ryksbcsticren, in allo
landen en in alle eeuwen bewoógen hééft om zich liet
bewind over liet onderwys te behquden.
Het is den godsdienst die aityd tot uytdnikkelyk er
kende beweegreden gestrekt hééft om het openen of by-
woonen eener leerschoól te verbieden of toe li laeten.
Het is liet beliond van den Roomscli-Catholyken gods
dienst dat de decreéten van Philippus II, van 4" Macrt
1369, 26 Maert 1382 etc., hééft ingegeéven.
Het is liet verbannen van deézen, liet uytroeyën der
Roomschc dwaelingen en supperstitiën (volgens de nvt-
drnkking) die het berugt decreet der generaele staeten
van Holland, van4 April 1396, wegens liet onderwys heeft
doen afkondigen.I)at don godsdienst van liet onderwys
afhangt moot niet beweézen worden, liet is, van deéze
waerlievd ovÜrtuygd, dat den vormaorden de Voltaire
nvt den mond van Zaira vloeyën doet
Les soins qu'on prend de noire enfance
e Itèglent nos sentiment, nos mreurs, notre croyance;
J'eusseétcprès du Gange l'esclave des faux Dieux,
Chrétiejine dans Paris, Musülmane eh ces lieux,
I'instruction fait tout
EX-BEVELHEBBER DER CARLISTEN. (1)
EES WOORD TOT DEN LF.ÉZER.
Om uyt de studie dor staetkunde oen iverkelvk nul to trek
ken, vergenoegt liet niet al de gebeurtenissen in 'l geheugen te
hebben, men moet bovendien de persoonen kennen die cr in
medewerken en hezonderlyk de oorzaeken waerdoór deéze in
't strydperk treéden. 'T is om die studie te vergemakkelyken
dat wy op ons genomen hebben van tyd tot tyd eene korte ge
schiedenis te geéven van eenigc dier 'mannen' welkers daeden
meermaels de beschikking der volkeren regelen; wy willen
nogtans deéze taek alleenelyk voortzetten, vóór zoo'veél zy
onze leézers behacge en hunne goedkeuring verdiene.
Wy beginnen dus met eene korte leévenschets van Cabrera,
berugt in de geschiedenis der burgeroorlogen van Spanién en
wiens naem sedert eenigc jaeren in vergeelenheyd, thans we
derom in onze staelkundige overzigten versehynt.
De afschaffing der Salische wel was de voórnaeme oorzaek
die Spanién geduerendc vyf jaeren aen de bloedigste verdeeld
heden overleverde. Daer koning Ferdinandus VII zonder af
stammelingen blééf, was zynen broeder Don Carlos wettiglyk
als troon-opvolger geroepen; maer Ferdinandus den 10 Dee.
1829, met de napelsche vorstin Maria Christina hertrouwd
zynde, zagDon Carlos eensdeels door de afschaffing der Saiwe/ic
wel, die door de Bourbons in Spanién ingevoerd, aen de vrou
wen het recht tot den troon ontzegde, en anderdeels door de
jjeboórtevan twee vorstinnen, zyne hóóp tot de kroon van
(1) Dit stuksken was vóór 3 October geschreéven.
Den godsdienst staet dus met liet onderwys in een
onsclieydbacr verband. Maer wie kan over godsdienstige
zaeken beslissen of beschikken Zyn liet niet de over
lieden der godsdiensten V In de ryken alwaer den her
vormden godsdienst als diën van den staet heerseht,
heeft den monark liet geestelyk te saemen met liet bor-
gerlyk gezag in zich besloóten en, in die dobbeie hoe-
daeniglieyd van borgerïyk en tevens geestelyk opper
hoofd, hééft diergelyken monark het recht van liet onder
wys, in zyne staeten, alleen en uytsluytclyk te bewaeken
en te bestieren Maer, in een ryk alwaer den Roomsch-
Catholyken godsdienst, dóór den staet beieéden word en
heerseht, bepaelt zich de magt van den koning, aen liet
borgerïyk gezag vóór wat den godsdienst raekt, is hy
geer.zins opperhoofd, maer slcgts onderdaan, even als
den minsten zyner onderzaeten, en vervolgens lieéft deé
zen ook geen recht om over godsdiensi-zafeken te beslis
sen of te beschikken. De overlieden des godsdiensts
zyn hier de Bisschoppen die, onder liet opzigt van hun
opperhoofd, den Paus van Roornen, over deszclfs zaeken
nytslnytelyk te beslissen en te beschikken hébben. Deéze
zyn gelast en gehouden den godsdienst te bewaeken en
in zyne zuyverhcyd te bewacrcn. 1,'n, hi een ryk al
waer den Roomsch-Catholyken godsdienst dien van den
staet uytmaekt, of alwaer zyne volkomenevryheydgrond-
wettiglyk gewaarborgd is, dcszelfs bedienaars beletten
liunne pligten van bewaeking en bewaering in de vol-
komenste vrylieyd uyt te oell'enen, zou van wege den
koning eene dwingelandy zyn die elk rondborstig en op-
rogt liberael gemoed zou moeten afkeuren en tegeu-
spreéken.
Volgens den grooten Arouet de Voltaire (gelyk wy
reeds gezegd hebbenden die men zekerlyk niet voor ver-
dagt zal honden, liangt den godsdienst van liet onderwys
af, liet welk op zyne beurt is afhangende van de boeken,
schriften en ondcrwyzers die men aen de jeugd voórsteld,
zoo dal men zeggen 'moet dat den godsdienst (de religie)
van een land van de leerboeken etc. en van de onder-
wyzers afhangt.— Hoe belangryk de leermeesters vóór
het onderwys zyn, leert ons, riiogt, liet iemand dóór zyn
eygen óórdeel niet begrvpen, den Messager de Gand.
Spanién verdwynen.
Dy het overlyclen van Ferdinand den 29 Sept. 1835, maeligde
de koningin zich uyt kragt van het koninglyk testament datop-
gemelde afschaffing inhield, de regeéring aen onder den naem
liaerer dogter Isabella II. Don Carlos verzelle zicli hier tegen
en zogt zyne geschondene rechten dóór liet geweld der wape
nen te doen gelden. De Biskaeysche provinciën verklaerden
zich vóór hem bynae terzelver tyd dat er leTortosa, Sn'Catalo-
niën eenen opstand uytberste waervan Ramon Cabrera den
voórnaemsten opstoókerwas. Dien man die laeter don aenleyder
dercarlislen van Arragoniên, Vaienciën en Murciën zyn móest,
was alsdan in 't seminarie van Tortosa, Aldaerin 1815 van land-
houwers geboóren, vond hy zich doórde dood zyns.vaders, van
zyne teerdere jaeren af aen zich zeiven overgeladen. De vry
lieyd die hy genoot, was oorzaek dat hy schier .alles in ondeit-
gendheyd verkwistte. Zyne inborst van natuer, grammoedig,
kon geene de minste tegenkantingen verdraegen; hv had eenén
grooten drift tot het spel het welk hy bynae noyt verliet zonder
met die geéne welke hel ongeluk hadden vap "zyn geld te win
nen, te krukeelen. Alsdan op de kleynsle scherts gevoelde zyn
gemoed zich tot hairklievery gedrecven, en, onbekwaem om
zyne woede te overmeesteren, ging hy meermaels tot mishan
delingen tegens zyne lieste vrienden over.
Dat slegt gedrag bedroefde bitterlyk zyne moev die, ofschoon
zy kloosternon was, niet ophield over hém te waeken; geduerig
legde zy hem de gevaeren van een zoo wereldscb leéven onder
de oogen. Op haer dringend verzoek en ten aenzien der agting
die zy genoól, kon den jongen Cabrera zich op de studie der
latynsche taoi toeleggen, bezigheyd' die hy onderhield in hóóp
van een ambt of beneficie te verkrygen in de Bermila de
neuslra senora del Camino, naby zynë gehoórteplaets gelegen.
Koning illemvóór geene dwingelandy willende
agter uyt wyken luid in de jaeren 20.... de alleenheer-
sching over het onderwys heraemd. Reéds by besluyt
van den 14 Juny 1823," had hy al de oiiafiianglyhp
schooien, die zich aen zekere opgelegde voorwaarden
niet wilden onderwerpen, doen sluyten, en daernac doen
lieropregten doormannen van zyne nytsiuytelyke benoe
ming.lly had ook een ontwerp van wet aen de staeten
generael voórgebragt om deéze dwingelandy te doen
goedkeuren en wettigen.
Den Messager de Gand de gevoelens van koning' Wil
lem, zoekende l'ondersteunen, haperde niet van aen liet,
gouvernement twee gerechtigheden toe te kennen, te
weéten i° van al die geéne welke zich op liet oiidcr-
wys willen toeleggen den eed af te eyschen van gelrou-
wtgheyd aen den koning en onderwerping aen de
grondwet, vergezeld van de verklaering dat zy aen
geene corporatie toebehoorden, die hun aen eene vrem-
de magt onderwierp,» 2" Van te eyschen dat al de
boeken en schriften der ondenvyzers aen de aenge-
stelde ryks-opzieners der leergestigten, naer goeddun-
ken moesten vertoond wordendaer by voegende
Bon Miguel die alsdan in Portuguel heerschte) sou
eene» zot zyn, indienhy toeliet aen Guizot of aen M.
Daunou be geschiedkunde en iiet opekbaer recht te
Lisbona te onderwyzen. Wat zou men van ons moeten
denken indien wy toelieten leerzetels op te regtcn dóór de
opvolgers van die welke Jacques Clement en Balthazar
Gerard onderweézen
Den Messager aldus hoorende spreéken, nieyncn wv
op ouzo beurt te moeten vraegen wat zou men van de
Roomsch-Catliolyke kerkvoogden en van de Cathoiyke
in 't. algemeen moeten denken, indien zy toelieten leer
zetels te bcklceden dóór de opvolgers van deéze welke
Théodoric Sonoi en Guillaume de la Marck onderweézen?
Sonoi en De la Marck De twee afgrysselykste monsters
van vreedheyd tegen de Calholyke 'die byt de aerde
hééft voortgebragt, in weerwil dat zy beyde de vriend
schap van Willem den stilzwygertden liebben blyven be
houden. Waerom zou Don Miguel ccnen zot geweest
hebben, had liy aen M. Guizot of aen M. Daunou (twee
Maer ter zeiver tyd dat hy werkte om de noodige kennissen tut
het priesterschap te hekomen, ging hy niet min voor! een on
deugend leéven te leyden. Zynestudiën geëvndigd, begaf hy
zich lot het seminarie, en ontving de kleyuordens, doch wegens
zvne onversciiilligheyd in materie van godsdienst, ontzegde
hem den bisschop de geestelyke wvding.
Over deéze weygering vertoornd, besloot Cabrera de kap op
d'liaeg te werpen bv d eerste gelegenheyd die zich zou opdoen
om een ander tooneel bekwaemer ter verzaediging zyner
trolsehheyd op te treéden, moest hy zelfs de loophaen der wa
penen inslaeu. Deéze gelegenheyd b'oód zich aen. Cabrera ver-
klaerde zich openlyk vóór de zaek van Don Carlos. Hierom met
twee zyner mcdcpligtigc uyt de stad verbannen, ging hy don
Carlistischen veldheer Carniccr, vervoegen.
Zyne bekwaemheden deéden hem welhaest uytmunten; hy
wierd den geheymschryver en voórnaemen vrienddes veldheers:
docli zonder hierdoór zyne heersdizugl te verzaedigen. Alge-
meenelyk van kwaede inziglen tegens zynen oversten en wel
doener beschuldigd, kwam een voorval deéze bevestigen. Car-
nicer viel in de handen der Christinas en nieman dlwyifelde dal
Cabrera hierin gewerkt had; wat ervan zy, in 1835 wierd hy
opperbevelhebber des legers van Carniccr benoemd. Yan toeii
af bugon hy zicli eenen grooten naem te maeken dóór de stout-
moedigheyd zyner onderneémingen, en nog meer dóór de roe-
veryën en ongehoorde vreedheden die hy tegen zyne overwon
nene vyanden pleegde. Nogtans moet mén bekennen dat hy tol
deéze barbaerschheyd min of meer dóór de geweldenaryën en
grouweldaeden van den veldheer der Christinas, Min», is opge
hitst geweestwant deézen Tortosa ingenomen hebbende, deed
de tachentig-jaerige moeder van Cabrera als medepliglige dooi
den kop schieten.
yVord"wjsrtjj£~!g,t
