STAETKUNDIG OVERZIGT VAN 16 TOT 25 OCT.
nooyt opleveren zal.—De wet de onderscheidene weéten-
schappen aenduydende wacr op de leerlingen in het
concours zullen ondervraegd en onderzogt worden, zul
len de onderwyzers ten minsten deéze, in eenen uyter-
sten graed, tragten te bezitten, en de leergangen van het
leeger onderwys zullen niets te verlangen laeten.
Om voortgezet te worden.
den turksclien Sultan, dóór de benoeming van Rescliid-
Pacha tot het groot viziraet. Maer het geen nog meer
opmerkensweêrdig isis zvne goede verstandhouding
met den kevzer Nicolaes, gezwoóren vyand der omwen
teling vanjuly.
Aldus mag men zeggen dat, indien den oorlog op den
Europeschen bodem moet uytbersten, de opstoóking van
Engeland er de oórzaek van zyn zal.
om het venyn te kennen dat deéze boeken bevatten (2)
het vraegstuk van het vry onderwys is waerlyk, vóór de
calholyke hollanders, een vraegpunt van leéven ol' van
doodvermits het hedendagsoh onderwys geene andere
gevolgen hebben kan dan de jeugd te ontcutholyken, en
de onverschilligheyd in 't stuk van Godsdienst te ver-
sprayden.n
l)us dit vraegstuk hééft vóór ons veel meer aen ge-
legenheyd dan een concordaet dat alleenlyk de profes-
tanten ontrust om dat zv vreezen dat daer dóór de
Calholyke cenigen invloed bekomenwelligt sehreeu-
wen zy zoo zeer tegen dit concordaet ten eynde de
aendagt van het groot vraegstuk des vry onderwys al'
te keeren.
J.-G. Le Sage Ten Broek.
(1) Zoo giet liet lieden juyst in Belgcnland Sedert dat
te onzent, soórlgelyke sehoólopziendcrs (die hezwaerlyke en
drukkende sommen aen ons Vaderland koslpn), benoemd ge
weest zyn, worden de arme Belgische sehortlmeeslers, zoo zy
ajle luydop belyden, uylgezouderd de hollandsche schoolmees
ters van welke ons vaderland krielt en welke zich grootelyks
verheugen over de wedcropdringing der bnllundsehc tael, aen-
gezien deéze alleen, le onzcni, bevoordeeld worden, worden de
arme belgisdie schoolmeesters, zeggen wy, door die opzienders
bedreygd, vernederd en als paria.-, behandeld, zoo. zy durven
voordvaeren met onze vlaemscbe ualionuele moedertael, aen
de belgische jeugd, onverbasterd te onderwyzen
(2) Hier worden ook hollandsche boeken aen de meesters
en schoólieren om niets uytgereykl, die de eerste uyt vrees en'
al knorrende aenneéinen, en die de tweede met tegenzin loe
ren, en dus, beydc geklnyslerd den meester en den leerling,
word vóór de tweede macl d'opgedrongene bollandsclie tael in
Belgcnland verspreid, en onze schoonc moedertael deêrlyk
niet voelen getreédeu
Wy liebbon uyt Antwerpen eenen naemloozen
brief ontvangen betrekkelyk de spelling; wv konnen van
dit stuk geen gebrnyk maeken ten zy den schryver zich
aen ons laete kennen. Alle brieven moeten voórtaen
vragtvry toegezonden worden, men merke op dat wy
hier voor niet geduerig noodelooze briefporten konnen
betaelen.
Op de aenbeveéling van den heer Bón, le -raer te
Brussel, hebben wy lieden aen verscheydene heeren ons
blad toegezonden; indien zy begeêren in te schryveu,
wy zullen zulks verstaen indien zy het volgende nummer
niet terug stieren; zv zullen alsdan de voórige nummers
ter uytzondering van het eerste dat uytgeput is, ont
vangen.
Het algemeen Jubileum- dat ter gelegenheyd dei-
gelukkige troonbeklimming van den li. Vader Pius IX
als opvolger van wvlen Z. H. Gregorius XVI, aen de
christcnc wereld geschonken word, zal beginnen in De
cember aenstaende vóór geheel Italiën, en in January
naestkomende vóór liet overig der ehristenheyd.
Tor deézer gelegenheyd zal, men zonder belangstelling
niet leézen de wyze op 'welke de opening van liet Jubi
leum te Hoornen geschied.
Op Kersavond, den Paus vergezeld van al de kardi-
naelcn eneene ontelbaere menigte begeeft zich processie-
wyze van de kapel van het apostelyk paleys naer de S.
Peeters-kerk waervan al de deuren-gesloóten zyn. Eene
deézer is toegemetst en word noyt ten zy ter gelegen-
hevd van een'jubileum geopend; tot bier gekomen, klopt,
deii Paus naer een kort gebed drymael met eenen zilve
ren banier op den toegemetsteii ingang onder het uyt-
spreéken van met de omstandigheyd overeenstemmende
woorden. Vervolgens kloppen den grootcn penitencier
benevens twee andere penilencicrs gelykelyk op den ge
sloóten ingang, en oauwclyks is den derden slag gegeé-
veu of den muer stort, in.' Terwyl men deszcil's puyncn
wegruymt en dat de penitencicrs de deur met wy-watcr
afwassclien, keert den Paus naer zyncn zetel en zet de
gebeden voort.
Na deéze plegtighcyd néémt den Paus een kruysbcéld
in de band heft den' Te Deum aen en treed vervolgens,
langs de geheyligde deur in de kerk, stort er cenige ge
beden en begeeft zich naer eenen hem loebereydden
troon. Onntiddelyk beginnen de Vespers met al die"pleg
tighcyd en luyster die men nergens buytcn de roomsche
kerk 'aentreft. Ter zeiver tyd zend den Paus dry cardi-
naelen om de deuren der kerken van Jan van Latru
nen, S1 Paulns en Maria-major te openen.
Men sc'liryftuyt het kanton Oosterzeéle de volgende
daedzaek, welke wy met moeyte zouden gelooven ware
die niet dóór gelooi'weêrdigepersoonen bevestigd: Niet
lang geleéden viel alhier een sterfgeval vóór; den timmer
man C. V. D. wierd geroepen, nam de maet om de dood
kist te maeken, welke hy korts nadien ten slerflmyze bragt
om er de stoffelyke overblyfsels van den overleédencn in
te sluyten maer de kist was te kleyn, en om geene an
dere lie moeten maeken wat dééd den vreedaerd als
eenen onbescliroomden Turk néémt hy een mes, snyd
het hoofd van het lvk, legt het nevens den romp, sluyt.
de kist, en vertrekt, als of er niets gebeurd was. Eenen
oogenblik daerna, komt de zuster van den overleédencn
in buys, vraegt om haeren broeder nog eens te zien, en
men opent tie kist... Men verbeelde zich den indruk van,
dit zigt op do ongelukkige zuster
Eene tegenomwenteling is zoo even in Portugael uyt-
geborsten; do koningin hoéft den 6 het ministerie Pal-
mella afgedankt en den marschalk Saldanha tot voórzit-
cr van een nieuw ministerie benoemd. Op deéze tyding
hebben de Scptcmbristen in de provinciën het vaendel
des opstands opgestcéken. Don Cesar de Vasconcellos is
aen het hoofd; veéle jongelingen hebben Lisbonna ver
iaeten en zich by hem gevoegd.
Den Paus hééft de Congregatie der staets-kardinaelen
afgeschaft, ter oórzaek haerer vyandlykheyd aen de
ontwerpen dóór den kardinael Gizzi voorgesteld. Zy is
dóór eenen raed van onder-secretarissen van stilet die te
Hoornen bestierende bedieningen bcklecden, vervangen.
By deéze prelaeten zullen cenige wereldlyke persoonen
van rang gevoegd worden.
Den Boy van Tunis hééft stellig zyne reys naer Vrank-
ryk laeten weéten. liet gouvernement heeft een ver
slag van M. den scheépskapiteyn Bernard, die de kusten
van Nieuw Zeeland bewaekt, ontvangen. Er volgt uyt dit
verslag dat sedert 4 July 1844 tot 31 January 1846 de
Engelselie drymael zyn vorslaegen geweest dóór de
Maoris aen welkers hoofd zich den vernuften en dapperen
Honé-Meké bevind. De tegenkantingen der Engelselie
tegen den koophandel der Amerieaenen met de Fransche,
hééft aenleyding tot den opstand gegeéven.
Sedert dat het voórloopig bewind is aengesteld, is do
rust te Geneven niet meer gestoord geworden; doch in
liet overig van Zwitserland heerscht eene gisting; de vrye
korpsen zyn in beweéging; de saemenspanning der zeven
calholyke kantons bereyd zich lot wederstand.
Het paupcrisnnis en akeligen toestand der werkende
volksklas baeren in Pruyssen véél ernst aen iict staets-
liestier.
Een bevel van den graef Stadion, keyzerlyken kom-
missaris, stelt geheel Galliciën, ter uytzondering van
Bttkowiua, onder de krygswetten.
Een groot deel landslieden van r>ussisch Polen die de
werkzaemhedén ten profyte hunner heeren geweygerd
hadden, zyn met geweld tot gelioorzaemheyd gebragt.
Alles vóórspelt dat de aenstaende expeditie van den
Caucasus voorde Bussen verschrikkelyk zyn zal. Want,
van den eenen kant, hééft den opperbevelhebber der
Russische legers, den prins Woronzof, aen den keyzer
zyne netelagtige gesteltenis bekend gemaekt, met hem
onderstand te vraegen; van den anderen kant, heerscht
de grootste werkzaemheyd in de gebergten. Den berug-
ten Caiicasisehen bevelhebber is aen het hoofd eens
magtig legers in 't welk zich poólsche en fransche offi
cieren bevinden
Rcsehid-Pacha geweézen afgezant der Ottomanische
Parte, te Parys, die de nieuwe Charte gezegd Gulhané,
heeft in voege gebragt, is tot groot vizir benoemd.
Reschid is aenzien als den man dieeerlang in het turksch
keyzerryk de denkwyzen van vryheyd, voortgang en ver-
drac.gzaembeyd zal handhaeve».
Al de departementen der Mcxicaensche republiek heb
ben hunne opstandsverklaeringen ten voórdeele van San-
ta-Anna, gedaen. Eene troep van 800 mannen is den 26
Sept. uyt New-York lot onderstand van den generael
Taylor, vertrokken. Deézen hoéft zich van Seralvo
(Mexico) meester gemaekt, en bereydde zich om tegen
tic stad Monterey op te trekken.
Uytgezonderd de liairklieveryën van Engeland, dat
alleen onder al de mogendheden met eene nydige oog de
voltrekking van het dobbel houwelyk in Spaniën, be
gluurd heeft, heeft Vrankryk sedert zyne omwenteling
'nooyt meer invloed als oplteden by de boven van Europa
genoóten.
De vereeniging van Vrankryk met Spaniën, rust vóór
het toekomende op de bestegronden. Pins IXsedert zyne
troonbeklimming, hoéft niet opgehouden aen het zelve
zyne vriendschap te betnygen. De afdanking van het mi
nisterie Palmella is aen Vrankryk insgelyk gunstig; bo
vendien vernauwd het zyne vriendelyke betrekkingen met
Over vier weéken hebben wv in ons blad de klagten
opgenomen die de cygenaers aen de Meulebeék paelende
wegens derzelver slegtcn onderhoud ons hadden toege-
slierd. Of aen deéze billyke en gegronde reklamen dóór
ons stedelyk bestier recht is gedaen, gelooven wy niet,
ten minsten is zulks ons nog niet ter kennis gekomen;
wy verhoópen cgter dat deéze tweede herrinnering liaer
uytwerksei zal hebben, zoo niet zullen wy aen de belang
hebbende middelen voórschryvcu die onzen regeérings-
raed zullen dwingen uyt zyne slaepziekte te ontwaeken.
Nu is er van andere zoeken kwestie, doch <Jlc ditmael
het bestier onzer stad niet raeken.
Uyt verscheydene streéken van ons arrondissement
hebben wy klaglen oit|vangen dat niet alksenelyk de
Meulebeék onder Aelst gpjegen, in eenen sleglen toestand
is, maer dat in 'tolgemepn de waterloopen pn bepken
van het distrikt. in eenen zeer verwan-loosden staet ver-
keeren; dat er noch aen kuysschen noch aen onderhou
den gedagt word, en dat er daerdoór veel schade aen de
cygendunimen. word toegebragt. Inderdaed dóór de ver-
vttvling diër waterloopen outstaen er jaerlyks overstroo
mingen die bet ltooygras verslegten en bederven en de
aen boeken paelende eygenaers, moeten natuerlyk hier
door van bunnen grond verliezen, immers, indien er
waterloopen beslaen, liet is geenzins om de zelve te
laeten vorvuylen en vervallen, en dit ten nadeele van die
gcéne welke jaerlyks aen den staet hunne schattingen
moeten betaelen. Wy durven verhoópen dat onzen dis
trikt commissaris die vóór zyne omreysjes zoo trelfelyk
betaeld word, deéze opmerkingen zal te baetneémen om
zich van eene pligt te kwyten die hy mogelyk tot. thans
toe vergeéten hééft, en dóór welke kwyting hy zich de
algemeene erkentenis en agting zal verwerven. Wy be-
paelen ons hier by, geloovende dat verdere opmerkingen,
ingezien de werkzaemheyd van den heer commissaris,
zouden nutteloos gedaen worden.
Wy hebben nogmaels vernomen dat eenige ruraele
brievendraegers de gazetten die hun toevertrouwd zyn in
zommige gemeente-huyzen laeten liggen, in afwagting
dat de iuschryvers deéze daer komen haelen, tegen dit
misbrnyk verzetten wy ons, en willen dat de bediende
hunne opgelegde taek volbrengen gelyk het behoort; zy
worden er vóór betaeld. Berigt aen de p'ost-meesters.
Eenen geleerden en vaderlandslievenden korrespon-
dent van den üender-bode onzen artikel over bet onder
wys dat de Alliance dóór den staet wilt doen im-igten,
geleézen hebbende, herinnerde zich eenige gedagten van
eenen man die dóór zyne weétenschappen en onberispe-
lyk leéven do agting van al wat kundig en in schryyen
ervaeren is, verworven heeft. Dóór de afkondiging diër
gedagten den wensch van onzen geagten korrespondent
inwilligende, beweêren wy aen onze landgenoóten eenen
gröoten dienst te bewyzen, want nu meer dan oyt hoeven
de ouders te waeken over het onderwys dat hunne kinde
ren ontvangen; er hangt immers te véél af van eene op-
regte vaderlandsche opvoeding ook porren wy de over
lieden van steden cn dorpen uyt al onze kragten aen,
op dat zy toch eene waekende oog over deéze houden,
want wy aerzelen geenzins le zeggen, dat liet vraegstuk
van onderwys eerlang over het lot onzer belgische na-
tionalitevt en geluk zal beschikken. Wy laeten dan de
opmerkingen van onzen korrespondent volgen, verzekerd
dat onze landgenoóten de zelve rypclyk overweégende,
er een waer liberalismus in zullen bemerken.
In Holland, vóór liet openbacr onderwys, bestaet er
eene volkomene ordenscliikkingaen bel hoofd bevind
zich M. den minister van binnenlandsche zaeken (eenen
der ministers van den ouden koning wiens verwyde-
ring al de vrienden der grondwettige vryheyd yerlan-
gen), dan landscliappelyke en plaetselyke eommissiën,
opzËÉders, commissarissen die, vóór geheel liet land
(met uytzondering van slegts vier, in onze provincie
byna gansch catholyk), protestanten zyn en in veéle
plaetsen dommes.
Deéze opzienders oefenen eenen grooten invoed op de
schoolmeesters uyt, want der zclver benoeming en he
it voordering hangen sclüer uytsluytelylc van deéze heeren
af. 1Zy verkiezen schoólboeken, welke meestendeels,
zeer gevaerlyk vóór de calholyke kinderen zyn, etc.,
en zoo toevalliglyk eenen eatholyken onderwyzer ge-
lukkig genoeg is om eene plaets te erlangenword
hy gekluysterd dóór slegte boeken waer van hy
u den zin niet kan veranderen Eyndelyk, in de pro-
ii vincie Groningen, heeft men zelfs aen de kinderen
a verboóden hunne boeken naer hun vaderlyk lntys mede
te neémen, op dat de ouders geenen middel hebben
