i
ZONDAG 8 NOVEMBER 1846.
jjtlaar
Bi
EERSTEN JAERGANG. W 8.
AELST, (less 7 Nwilier.
cv-
Dit blad verschvnt des Zaterdags in den namiddag onder dc
daglef ken ing van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschrvving, by trimester, is bepaeld op 1 Ir. 75 e„ dien der
annoncen op 15 cenlinten den drukregel. De persoenen die
voor een geheel jacr inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaat
sen. Indien iemand regtveèrdige klaglen of gegronde rekla-
inen in 't algemeen belang le doen'heéft, by mag op onze onpar-
tydigbevd rekenen; aen deéze zullen wy plaels in onze kolon-
ïien verleeuen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
- - '3>ra»J
verder gewaegen van alle broc.hueren, schriften, boeken, prin
ten, etc, waervan een afdruksel aen dis'.ell's opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persooueu die ons eenige
stukken zouden bugeeren mede le deden, zuilen geheyui ge
houden worden, ten zv wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geenè stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogl alle artikels, annoncen, geld etc. vraglvry toe le
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wal den
druk aengaet.
CHIQUE SUTM.
DEN DENDER-BODE.
BER1GT. De niet gefrankeerde brieven of artikels
«en de» De»der-bode toegezonden, worden geweygerd.
ONPARTYDIG ONDERZOEK
vu/i bet programma dóór het congres liberael van Brussel
den 14 Jung 1846, aengenornen, en door al de societeyten
der Alliance goedgekeurd.
Hoe wenschelyk de volle vryheyd van liet onderwys is,
leveren ons eene menigte gemeenten voórbcélden op.
Schier alle zouden wcnschen de wet van den 25 Septem
ber 1842, te zien wederroepen; ook worden er yeéle
dóór de zelve onderdrukt, zonder dat zy daer by litter
oogwit bereyken kan.
l)e kosten van het leeger onderwys, zegt den artikel 20
zyn ten laste der gemeente; en veéle vinden zieb daer dóór
zoodaenig bezwaerd dat zy zich legen lmcre uytvoering
verzetten, in der voegen dat die ongelukkige wet, reeds
meer dan vier jaeren afgekondigd, tot heden nog niet
itlgemetiulyk is werkstellig gemaekt.
Volgens den artikel 21, word de jaerwedde van den
onderwyzer dóór den gemeenteraed vastgesteld, onder de
goedkeuring der bestendige deputatie en behoudens loe-
vlugt tot den koning.
Deéze jaerwedde mag niet minder zyn dan 200 franken,
Daerenboven hééft den onderwyzer recht tot eene wooning
of vergoeding voor dezelve, by gemeen verdrag vast te stel
len, behoudens toevlugt tot de Deputatie, in geval van
geschil.
Deéze sommen die men te saemen op 500 i'r. schatten
mag, zyn reeds drukkende voor veéle gemeenten; zy moe
ten daerby nog de schoolgelden der arme kinderen be
laden.
Den artikel 5 van de wet hier over handelende, zegt
De arme kinderen ontvangen liet onderwys koosteloos.
De gemeente is gehouden hel aen. al de arme kinderen,
WELKERS OUDERS Elt DE AENVRAEG VA» DOE» TE BEZORGEN...
Den gemeenle-raed, na liet bureel van weldaedigheyd
gehoord te hebben, bepaelt, jaerlyks het getal der arme kin
deren dat, in iedere gemeente, liet onderwys kosteloos
■moet ontvangen, alsmede de belooning, uyt deézen hoofde
■te betaelen, of, indien het plaels grypl, het schoolgeld dóór
den leerling verschuldigd. Deéze lyst alsmede hel beloop
der belooning of de hoeveelheyd van het s hoólgeld, word
D IOR DE BESTENDIGE DEPUTATIE GOEDGEKEURD, BEHOUDENS
TOEVLUGT TOT DEN KONING.
De bestendige Deputatie stelt ook vast behoudens toe-
vlagt tot den koning, het aendeel van liet bureel van wel-
daedigheyd, in de kosten van het onderwys der arme kin
deren; het aendeel aen het bureel van welducdiyheyd toe-
geweèzen, zal in zynen budget gebragt worden.
Ingevolge deéze schikkingen tragten de gemeente-
bestieren aiwaer de wet op liet leeger onderwys is inge
voerd, met den onderwyzer, uyt gespaerzaemheyd, een
verdrag aen te gaen, tot het onderwvzen van de arme
kinderen, voor eene vastgestelde jaerwedde. AI/.oo vind
men gemeenten van meer dan 5000 zielen bevolking, en
die meer dan 130 arme kinderen bevatten in liet geval
van onderrigting te moeten bekomen, aen den onder
wyzer tot iiet leeren van deéze 73 francs toeleggen,
liter uyt kan men afmoeten hoe zeer hel onderwys der
behoeftige verwaarloosd word. Boven dat. de onderwy-
zers, mogt de vergelding voldoende zyn, de arme kinde
ren gelykclyk zonden verzuymen, aangezien, werk of
geen, lntnne jaerwedde, hier vóór de zeilde blyft. In
de gemeenten aiwaer diergelyk verdrag niet bestaet,
inner de schoolgelden naer evenredigheyd van liet getal
der leerlingen betaeld worden, tragten de gemeente-be
stieren, de aenvraegen van de arme huysvaders zoo veel
mogelyk (e verwyderen, en de arme kinderen blyven
gelykclyk zonder onderrigting. Zoo dat de wet in haer
voórnaem doelwit, het onderwys der arme, teenemael
mislukt is, en aen een groot aental gemeenten tot oenen
onverdraeglyken last strekt.
Alles ingezien, moet dus allen opregt liberaelen
mensch de wederroeping van de wet van 25 September
1842, op het leeger onderwys, verlangen, niet om de
zelve door eene wet, zoo als de Alliance bedoelt, te ver
vangen, maer om er eene wet in de plaetste stellen die
de volle vryheyd van het onderwys voórsehryft en waer-
borgt, eene wet die aen allen armen liuysvuder, van
welke denkwyze of geloofsbelydcnis hy ook zy, toelaete,
zync kinderen een onderwys, zoo veel mogelyk naer zyn
goeddunken te bezorgen. Deéze wet kan men eeniglyk
ontmoeten, in een ontwerp waer van wy de gronden
hebben voorgesteld.
Eene gemeente eepen halven frank den inwooner,
uytsltiytelyk aen het onderwys locgeschikt ontvangende,
zal, hoe arm zy ook zyn moge, de noodige middelen be
zitten, om aen alle haere arme kinderen een behoorlyk
onderwys te beschikken.
DE HERBERG VAK KIS-BER.
In 1809 opeenen September morgend, eenen hongaerschen
péèrden-koopman vertrok van Veenen (OosteurvkJ naer zyue
gemeente, gelegenin't midden eener provincie van Uongaricn.
Den langen weg dien hy af te leggen had verschrikte hem zoo
zeer niet dan hel gedacht van ergens aengerand en uytge-
stroopt te w orden, des temeer, om dat hy eene merkclylte weer
de in bankbrieven en goud op zich droeg.Niettemin Zicliv
(aldus was den naem van den peêrdeu-koopman) in zvn land
dóór dringende zaeken teruggeroepen, ondernam na verscheyde
dagen haepering, deéze lange en gevaervolle reys. lly kende
zeer wel het land dat hv moest dóórtrekken, cn, gezeten op
een uytgeleézen peèrd, revsde hy gering gekleed byna allyd
alleen: nooyt waegde liy het laèt in den avond zynen 'weg vaort
te zetten én vernagtte altyd in herbergen waer hy onbekend
was.
Deeds had hy zonder hei minste voorval de grenzen van Ilon-
gariën overgetrokken, toen liy, hy den valavond van den derden
dag aen de deur eener kleyne herberg van het, dorp his-ber
stil hield. Zyn peèrd in stal goloyd, kwant hy in de herberg ai
waer men jiïyst het avondmaal ging beginnen. Den wcèrd 'was
eenen ouderling van een zestigtal jaeren; zyn breed en ligt ge-
Daer bv, aen elkeen vrystaende et ne school op te
regten, en'hct schoolgeld, vóór de arme kinderen In even
redigheyd van hun getal, aen iederen onderwyzer ocf«e-
iende, zal men in alle gehugten eener gemeente, schóól a
zien openen, aiwaer Ge arme kinderen zullen worden
naer toegclokt dóór de onderwyzers zelve, welke alle
zullen tragten hunne schóól zoo véél mogelyk te ver
vullen, en al de arme zullen ten minsten koutten leereu
leézen en schryven, en de vier eerste regels der cyfi'er-
konst, het ge'én vóór tie grootite meerderheyd verge
noegend is.
Daerenboven geenc denkwyze of geloofsbelydcnis be
staet in eene gemeente alleen en afzonderlyk zonder dal
zy aanhangers en uaevoigers vinde, en alzoo zullen ook
in alle gemeenten schooien opryzen, die aen elke denk
wyze eene behoorlykc voldo ming zullen geéven.
Zal men zeggen dat wy aldus den budget van den sla :t
met eene som van nfeerdan 2 millioenen belasten'? men
moet deswegens overdenken dat wy in tegendeel de bud
getten der provinciën en der gemeenten in evenredig-
heyd ontlasten, en dat het de scluitpligtige zyn, die ia
de laatste zoo wei als in deii eersten moeten voorzien
bovendien zal het onderwys vóór de algemeenhevd der
schatpligtige zoo kostelyk niet zyn als heden, want wy
zullen ten minsten van al die nnttelooze schoól-opziener's
die zoo rykelyk betaeld worden, bevryd zyn, en het
onderwys zal beter zyn doel, het verspreydeu der eerste
en nood/.aekelyke weétenschappen bereyken.
Zal men zeggen, en bel, is reeds voórgcbrügt, dat den
staet, het, onderwys bekostigende, deézen, by gevolg
over de bezoldigde schooien het bewind hebben moet,
dat daerenboven den staet belang hééft om het onder
wys te bewaeken, opdat er aen de jeugd geene 'grond
stellingen worden ingeboezemd tegenstrydig aen zyn be
staan, en 's lands welvaeren
Vóór wat aengaet dat den slaet de bekostiging van het
leeger onderwys zou draegen, is het vóór eerst niet ge
heel nauwkeurig le besluyten dat hy hel zelve ook be
stieren moet.Al deéze Lckosligingen worden uyt de
schatkist getrokken, die doorliet volk gespysd word; het is
dus het geld van het volk waarover men beschikt, cn men
mag er maer over beschikken naer deszell's wil dóór zync
vertegenwoordigers in de kamers uytgedrukt; willen dus
de kamers eene som bestemmen om in de kosten van het
openbaer onderwys te voorzien, men kan hier uyt geen,
gevolg trekken dat zy aen den minister hef bewind over
dit onderwys hébben''opgedraegen.
rimpelt! voorhoofd, zync nog van jongheyd schitterende blauwe;
oogen en traeyen witten baerd die hein als eene krullende zyde
lol'op dc horst hing, de uyldrukking van zyn zaglacrdigeu kalm
gelaet, gaven hein een uytwendig gelyk aen die eerbiedWèêrdi-
ge patriarchen der verleedene eeuwen. Zync vrouw jonger van
jaeren vertoonde niets liyzonders ten zy de gocdheyd die op
haer aengezigl te leézen stond; zy schéén zeer ongerust over de
lange afvveéz'ighcyd van haeren oudsten zóón. Verscheyde mael
dééd zy, geduerende de maeltvd eenige vraegen aen haeren
tweeden zoónvvelgespierden jongeling van omtrenlde 20 jaeren,
die nevens haer aen tafel zat, zonder dat deézen kon of mis
schien wilde antwoorden. Na het avondmael aenstak den wcèrd
eene kcêrs, en, gevolgd dóór zynen zóón, geleyde hy zelf den
vremdeling naer dëszelfs slaepkamer, en hem den goeden nagl
gevvenschl'hebbende, verwvderde hy zich.Deéze kamer op de
eerste verdieping gelegen, had slegts eene venster die uytzigt
op den hof gaf. De klok brotnbe tien ueren, en de grootste stilte
hcerschte rond deéze cenzaeme herberg die, reyniger dan ge-
woonelyk de hongaersche herbergen, dóór trefl'elyke lieden
schéén bewoond te zyn. Zich; ademde eenige oogenblikken ile
frissehe avondlucht aen de venster en sloól vervolgens dezelve
benevens zync deur toe zonder egter hél minste ongerust le
zyn. Ontkleed zyndc, plaetste hy volgens gewoonte zyue borze
en portefeuille ouder de hoofdpeluw, bad eenige oogenblikken
om denheer over zvne bety.icring te bedanken, doofde het licht
nvt en legde zich té bed in lloóp van des anderdags zync vrouw
eu kinderen Le omhelzen.
Nauwelvks had hy twee ueren geslaepen, tóen hy dóór een
zonderling gerugt o'ntwaekt wierd. Daedelyk hel hoofd naer den
kant wendende vanwaer het gerugt kwant, bemerkte hy, in
weerwil der duysternis eenen arm die zoo even eene ruyt had
gebroken cn het schofken dal de venster toehield, poogde op
te ligten. Den ongelukkigen koopman onder de venster het
gesnater van versdieydene stemmen hoorende, en nogsiaeperig,
dagl hv noch aen verdediging noch aen hulp roepen en kroop
iu aller yl onder het bed van waer hy alles zien koude zonder
zelfgezien te zvn.
Onderlussehèn w as de venster geopend en den quidam die de
ruyt gebroken had en het gchcf ten geligt, dééd de grootste poo
gingen om iu de kamer te geraeken. Maer, 'l zy dat deladder
waer van hv zich bediend bad te kort of dóór 't gewigt gebro
ken was, hv had het evenwigt verloóren en slegts zag Zichy nog
het hooftl van den nagfbezoeker w iens voeten geduerig steun
zoglen. Den koopman had eenen oogenblik hetvoórneemen van
zvne sdruylplaets te veriaeten, den kerel van boven néér te
storten en om hulp te roepen. Terwyl hy zich hiertoe bereydde,
gelukte hel den dief of moordenaer, want Zichy_mmzag hem als
zulkdaenigetj, dett gewenschten steun ipe^fuHliTtT cn eenige
-y\
