ZONDAG 22 NOVEMBER 1846.
EERSTEN JAERGANG.—N' 10.
AELST, den 21 November.
STAETKUNDIG OVERZIGT VAN 13 TOT 20 NOV.
Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag.Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 75 c., dien der
annoncen op 15 centimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry inaenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand reglveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen heéfl, fiy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaels in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CülüUK SUUM.
•AeBsfsssxamsaa
verder iewaegen van alle bróebueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszèlfs opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeéren mede te deelen, zullen geheym ge
bonden worden, ten zy wy in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wv de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vraglvrv toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aeugaet.
DEN DENDER-BODE.
ONPARTYDIG ONDERZOEK
can het programma dóór het congres liberael van Brussel
den 44 Juny 484(1, aengenomen, en dóór al de societeyten
der Alliance goedgekeurd.
In een ryk, gelyk Belgiën, alwaer het onderwys, grond-
wettiglyk vrv is, indervoegen, dat het dóór geene voór-
loopige middelen mag beleugeld worden, en waer in liet
leeger onderwys, in alle gemeenten vóór de wet van den
23 september 1842, ten minsten dóór eenen schoolmees
ter vóórzien was, hoe en waerom heeft den minister zich
liet oppergezag over het openbaer leeger onderwys, dóór
ccne wet, willen verschatten onder voorwendsel dat het-A Aldus ziet men de twee overheden van het land, van
leeger onderwys verwaarloosd wierd, dat de spell in
moest tot eene gelykvorming gebragt worden, dat men
de kinderen taelkundige onderwyzers moest bezorgen,
welke met een brevet van bekwaemheyd bekleed waren.
l)e voórnaeme zorg van den minister scheen te zyn het
verspreyden der eerste en noodzaekelyke weétenschap-
pen, allen armen moest konnen leézen, schryven en cyf-
feren, en al deéze kennissen, die iedereen toelachten,
gingen eene wet op het leeger onderwys bezorgenMet
deéze en diergelyke vleyënde redenen, hééft hy geeste-
lyk cn wereldiyk tot hem getrokken; en zyn ontwerp van
wet is in de kamers dóór eene overgroote meerderheyd
toegejuyeht geworden. Maer zyne innige inzigten,
waren het leeger onderwys onder zyn bewind te krygen,
aldus nieuwe gunstelingen te maeken, zyne kies-make-
laers te vermenigvuldigen, en onze geestelykheyd zelve
aen zyn bestier te ankeren.— De schoól-opzieners, al de
onderwyzers hangen nu van den minister af, zy moeten
zyne eandidaeten vóór de kiezingen ondersteunen, willen
zy zieh aen geéne afstelling bloot stellen, want geene van
hun zyn onafzettelyk.
Wy hebben reeds beweézen hoe broos het gezag der
geestelykheyd op het onderwys is; dat zy geéne beve-"
ien te geéven hééft, en dat den minister al haere vóór-
stellen verwerpen mag of verydelen kan. Haer gezag
hééft niets wettig niets standvastig, het hangt teenemael
van de goedwilligheyd van den minister af, zy moet dus
dus altvd met de grootste omzigtighevd jegens den mi
nister te werk gaen, en hem met de meeste toegeévend-
heyd behandelen. Wat helpt het dat zy de boeken iiyt-
sluytelyk geschikt vóór het onderwys van zeden en gods
dienst keuren mag wat helpt het dat bet onderwys van
den godsdienst en zeden onder het opzigt van haere ge-
en-enderstellen, dat hy de lyn van Brussel op Assclie
magligde gegeéven word Élk een, hoe weynig begryp
hy van het onderwys hebbe, is overtuygd, dat eene les
van geschiedkunde meer naedeel aen den godsdienst kan
toebrengen, dan twintig lessen van den Catechismus
herstellen konnen. Onze kerkvoogden moeten dus de
ministerieéle eandidaeten vóór de volkskamers in de
kiezingen ondersteunen, willen zv de vriendschap van
den minister behouden en zich niet blootstellen al hun
lmn gezag op het onderwys te verliezen of verydeld
te zien.
Den minister van zynen kant hééft ook omzigtighcyd
en toegeévendhevd te gebruyken. lly doet op zyne
beurt, dóór zyne gouverneurs, distrikts-commissarissen
etc. de eandidaeten vóór de volkskamers, die de Bis
schoppen hemvoórdraegen, in de kiezingen ondersteunen
DE HERBERG VAN KIS—BER.
Vervolg cn slot ziet Nr 8.
Wy hebben den pcérden-koopman onder het bed gelaelen, en
de moordenaers bezig mei hunnen buyt te lellen.
Het gevaer zvnergesleltenis gaf aen Zichy zyne gewoonekoel-
bloedigheyd en moed terug. Byt zynen schui lhoek geraeken,
zich een weynig van het bloed dat hem bedekte reinigen, zich
in aller haest klceden, naer de venster ylen de ladder bereyken,
den iiol'muer overklimmen en op den anderen kanl van 't dorp
loopen om de inwooners le ontivaeken, was voor hem het werk
van eenen oogenbiik. Eene uer nadien kwam hy aen liet hoofd
van een twintiglal met stokken en vorken gewapende mannen,
aen de deur der herberg kloppen.
Wie klopt er op deéze uer vraegde den weêrd.
In den naem van de wet, open, antwoordde den borge-
mcester, die zelf de aenhoüding der pliglige kwam bewerken.
Allen wederstand was onmogelyk; er moest geopend worden.
Hen .borgemeestcr trad de herberg binnen slegts gevolgd van
elkander afhangende, te saemen spannen om de meer
derheid der volkskamers van leden na haer beyder ge
lieven te vormen, genteenelyk ten naedeele van het volk
en daer by nog ten nadecle van den godsdienst.
Dat de innige inzigten van den minister geweest zyn
deéze die wy hem toeëygenen, bewyzen ons de uitwerk
sels van de wet.
De wet was geschikt om aen al die arme kinderen
eene zekere onderrigting te doen bekomen; en met de
wet zouden er van 40 arme kinderen 39 in de onweéten-
hevd opgroeyën, mogten onze zondag-schoóleu in hun
onderwys niet een weynig vóórzien
De wet wilt bekwaeme schoolmeesters, zy wilt eene
zuyvere vlaemsche spelling aen de kinderen inplanten
en in al de bezoldigde schooien, word de liollandsclie
spelling onderweézen
Alle waere liberaele en tevens alle waere catliolvke
dienen dus in de kamers de wederroeping der bestaende
wet op liet leeger onderwys vóór te stellen of te onder
steunen, en het ontwerp van wet op het middelbaer
onderwys, welke zyne schikkingen zyn mogen, van der
hand te wyzen.
De vrvheyd van het volk, het welzvn van de religie en
haere ministers, den zegeprael van het liberalismus de
eendragt onder de verschillende gezindheden, en de dae-
delvke onderrigting van de arnte volksklas hangen van
de volle vryheyd van het onderwys af.
Volgens de Gazet van Ausbourg zyn de mogendheden
voórneémens van Zwitserland te omringen tot dat alle
regeéringsloosheyd opgehouden hebbeer zal egter gee
ne gewapende tusschenkomst plaets grypen.
vyf of zes persoonen. Zichy en de andere bleéven buyten.
Waerom zyt gv op zulke uer van den nagt niet in rust
vroeg den borgemeestcr aen den ouderling.
Den herbergier zonder het minste verlegen of ontsteld le scliy-
nen, antwoordde: Wy verwaglcn mynen oudsten zóón, die nog
niet 'thuis is.
Waer is liv dan naer toe zegde den borgemeestcr.
Naer de kermis van hel hier by gelegen dorp, hernam den
jongeling die ongerust en benauwd scheen.
Maer deéze benauivdlieyd en ongerustheid waren nogal na-
luerlyk; ook begonden borgemecsler over de regtzinnigheyd van
Ziohy's verhaelen te twvfl'elen, hy zette egter de oudervrae-
ging voort.
Is er hier gisteren niet eenen man te peérd stil gebleéven
Ja M'., hy den valavond.
Heéfl hy u de herbergzaémheyd voor deézen nagt niet
gevraegd
Neen Mr., na met ons liet avondmacl genomen te hebben,
is hy oumiddelyk vertrokken; want hy was, zeyde hy, geêr-
ne le buys.
Kende gy dien mensch
Den Paus lieéft eene breve gezonden aen het kapittel
van Munster, betrekkelyk de kiezing van den artsbis
schop, die op 49 deézer moest plaets hebben. Den H.
Vader lieéft de kiezers uytdrukkelyk aenbevoólen van
alle menscbelyke voórzigtigheyd ter zyde te stellen, en
slegts bunnen keus te vestigen op dien die zich het meest
door zyne godvrugtigheyd, de onberispelykheyd zyns
leévens en den iever zyner godsdienstige overtuygingen,
zott onderscheyden.
De noordsche mogendheden hebben besloótende republiek
van Cracauw aen de Oostenryksche staeten te hegten.
Den vrede is verre van in den Mexico gesloóten te zyn.
De Amerikaenen venvagten onderstand om hunne zege-
praelen te voltrekken. Santa-Anna bereyd zich tot bevi-
gen wederstand. Wy zouden hier talryke bemerkingen
le maeken hebben, indien overvloed van stof ons de
plaets niet ontnam. Zeggen wy enkelyk, dat de kanonnen
die thans op de Mexicaensche oevers donderen, zich
welligt vroeg of laet op de kusten van 't oud Europa
zouden konnen lacten hooren; want, elkeen weet dat de
republiek der Vereeuigde Staeten allengskens eene der
ontzaggelykste magten der wereld word, en bet is te
onderstellen dat zy haere overwinningen by den Mexico
alleen niet zal bepaelen.
De provinciën van Portugael zyn nog in opstand, veld
slagen zyn geleverd, waerin beyde partyën beurtelings
overwonnen hebben.
Den Benderbode in zynNrvan 1 November overdenregt-
slreékschen yzeren weg van Brussel op Gend handelende,
lieéft slegts zynebyzondere overtuyginggevolgd, en zyne
gevoelens aen het publiek bekend maekende, heeft hy de
aendagt des ministers, der kamers en ook der heereninje-
nieurs hier op willen inroepen. Zyne bedenkingen slegt
opgevat, hebben er doen uvtbesluyten dat wy aen den heer
Desart de verdiende agting niet toedraegen en aldus de
oneenighevd tusschen Aelst en Ninove zouden konnen
te wege brengen.
Den Benderbode draegt aen M' Desart de grootste
agting toe, maer niemand willende ongelyk doen, kan hy
M. Delaveleye ook niet aentygen zich misrekend te heb
ben of eene lengen te hebben daergesteld. Delaveleye
zegt stelliglyk de hoogste vlakte van Assche te konnen
bereyken van Brussel en Dendermoude vertrekkende,
mits een helling van 3 millimeters den meter, hy heelt
deéze lyn gestudeérd en voórgebragteen nieuwsblad
kan hem dus zonder belediging niet tegenspreéken.
M. Desart wel is waer, beweert integendeel dat de
hoogte van Assclie niet kan bereykt worden, maer zon
der eenige belediging vóór deézen mag men vermoeden
Voor deézen avond had ik hem nooyt gezien.
Dien mail word beschuldigd van eene moord op den per
soon van eenen reyziger; zoud gy hem herkennen indien gy
hem ontmoette? Vraegde den borgemeesler.
Zeer wel, antwoordde den herbergier.
Doe den gevangen binnenkomen, zeyde den borgemeestcr.
Op dit gegeéven onder hun overeengekomen teeken, nao-
derde Zichy met kloeken slap tot in 't midden der kamer waer
in deéze ondervraeging had plaets gehad; maernauivelyks was
hy, den dorpel overgelreéden, of den herbergier en deszelfs
zóón vielen vóór hem op hunne kniên, en het aengezigl in de
banden verbergende, slieten zy al'gebrokene schreeuwen uyt
de borst.
Gy crkenlmy dan?zegdehem Ziehymel eene helderestcm.
Zulk schouwspel is gemakkelyker oin bcgrypen dan te be-
schryven. Het aengezigt overdekt met de doodsverwe, de oogen
verslaegen, de handen hemd en hals nog bedekt met bloed,
stond den koopman roerloos vóór zyne livee moordenaers, die,
aen zyne voeten vernederd, hem vóór eenen neerkomende
hielden, en op hem de oogen niet durfden vestigen.
Ondertusschen zag den ouderling wel dat Zichy ongewond