k
ZONDAG 6 DECEMBER 1840.
EERSTEN JAERGANG. N« 12.
AELST, den 5 December.
STAET KUNDIG 0VERZIGT VAN 27 NOV. TOT 4
DECEMBER.
rj.c-A'-..
r
c\ S
Dit blad verschvnt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschrvving" by trimester, is bepaeld op 1 fr. 75 c., dien der
annoncen op 15 centimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschrvven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveêrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen hééft, by mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaets in onze kolon-
nen verleenen. en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gewaegen van alle broclmeren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der persoonen die oris eenige
stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geenë stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogl alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich niet al wat den
druk aengact.
CUIQUE SUUM.
DEN DENDER-BODE.
ONPARTYDIG ONDERZOEK
van het programma dóór het congres liherael van Brussel
den 14 Juny 1846, aengenomen, en door al de societeyten
der Alliance goedgekeurd.
Wy hebben de dry eerste artikelen van het program
ma van het liberael congres, die wy verwerpen, onder-
zogt, en genoegzaem zoo wy betrouwen beweézen dat er
niet eencn derzelve regtzinniglyk kan worden aengeno
men ol verdedigd.Wy gaen dus tot hel onderzoek dei-
verdere over, waervan wydegrondstellingengoedkeuren.
Den 4™ artikel stelt vóór
Be wederroeping der reactionnaire wetten. Wy stem
men volgeêrne in deézen voorstel.Doch wy zouden
gewild hebben dat het liberael congres al deé/.e wetten
naemelyk had aengeduyd, want het congres zelf' doet
zien dat er deswegens onderscheydene gezindheden kon-
nen bestaen.Wy houden vóór reactionnaire wetten alle
wetten van onderdrukking, waer onder wy niet haperen
te rangschikken de wet op het openteer ieeger onder-
wys, welke het congres zou willen ondersteunen mits
deéze nog eenigzins te verslegten. Aldus zouden wy, by
provisie, de wederroeping verlangen 1° van de wet op
het openbaer leeger onderwys. 2° van de eomnninaele
wet in liacre schikking die de benoeming der borge-
meesters en schepenen aen den koning toekent, en in
deéze die liet fractionnement der gemeenten die, 12,000
zielen bevatten, daerstelt etc. etc. Wy zullen hier over
verder handelen.
Den S"" artikel begeert
üe vermeerdering van het getal der volksvertegenwoor
digers en der senateurs in evenredigheyd van venen volks
vertegenwoordiger op 40,000 zielen, en van eenen senateur
op 80,000 zielen. -)
Wy keuren deézen voorstel goed, doch hier staet eene
vraeg te doen ls het nacr de bevolking van geheel het
ryk, gelyk sommige meynen, dat men het getal der volks
vertegenwoordigers en der senateurs bepaeleu mag
Ingevolge de art. 48 en 49 moet, volgens ons, het getal
der volksvertegenwoordigers bepaeld worden in even
redigheyd der bevolking van elk kiesdistrikt indervoe-
gen dat dit getal eenen op 40,000 zielen niet overtreffen
'mag; waer uyt volgt, dat een kiesdistrikt 40 of 79,000
zielen bevattende, gelykelyk maer eenen volksvertegen
woordiger zou mogen benoemen.
Het getal der senateurs moet bepaeld worden nacr
evenredigheyd der bevolking van elke provincie.
Den 6™ artikel vereyscht liet invoeren van
l)e verbeteringen die den staet der werkende en behoef
tige volks klassenop het dringendste vereyscht.Aen
deéze gevoelens moeten wy grondhertiglyk toejuyehen;
iiogtans zou het voldoender geweest hebben, had het
liberael congres eenige middelen van daedelyke toepas
sing aengeweézen, die het staetsbestier eenigzins zouden
hebben konnen verlichten.
Dat den staet der werkende en behoeftige volksklassen
op hetdringendste verbeteringen vereyscht, dit weet ieder
een, en het is den wensch van alle, het is daer by het
voóruytzigt van eiken, zoodacnig dat, als men niets an
ders zeggen kon, dat het volstrekt noodeloos was, deés
besprek in het programma te brengen, want het bevat
niets nieuws vóór iemand. Maer hoe deéze verbeteringen
te wege gebragt daer ligt den knoop, daer is de kwestie.
Dat den staet der bevolkingen die de vlas-nyverheyd
uytoelfenen, den beweenelykslen is, kan niet ontkend
worden. Ook zegt de troonrede dat deézen onmidde-
Jyke maelregelen vereyscht.
1°. liet werk aenmoedigen en perjectioneèren ten eynde
eenen grooteren dagloon te bezorgen.
2". De nyverheyd te brganizeéren, ten eynde hacre voort
brengsels beter met de noodwendigheden van den koophun-
del te doen eenstemmen.
5°. Den nytvoer uyt te breyden.Daer zyndedryvoór-
naenie voorwerpen, zegt detroonrede, van de zorgen van
het gouvernementbovendien maekt zy nog gewaeg van
kanalisatiën, beslraotingen en yzere wegen, die, wel is
waer, aen eenige, doch niet aen 't grootste getal voór-
deelen zullen verschaffen, en die vervolgens noch vóór
algemeen noch vóór duerzaem konnen aenzien worden.
Den minister van het uytwendig lieéft in de zitting van
17 November zicli verder en voldoender uytgedrukt
Hy kondigt vóór Vlaenderen aen, de waterleydingen van
Zelzaete en Schipdonk, alsmede eenen yzeren weg in
Westvlaenderen waerby zal gevoegd worden zoo wy
verhoópen, den regtstreékschen yzeren weg van Brussel
op Gend.
Onder de middelen van directe toepassing, vind den
minister, hoven de werken hier voóren aengehaeld, de
uytdecling van 2 millioenen etc.
Het gouvernement hééft reeds voorgesteld en zal nog
voorstellen hulpmiddelen van eenen üuerzaemeren aerd,
deéze zyn vóór eerst de beploeging van heyden; de twee
andere'middelen zyn betrekkelvk tot de vlasnyverheyd,
den eersten is, eene som toegestaen tot het pecfectionne-
ment der nieuwe weefgetouwen, den anderen het opreg-
ten van eene vlas-maetschappy vóór den uytvoer.
Onder al deéze middelen, vinden wy niet eenen die
werkelvk den armen kan ter hulp komen, het waer te
lang hier een toereykend systeem te ontwikkelen; wy
zullen er dus op lerug kei ren.
liet liberael congres uyt eyndelyk wenschen, vóór de
vrymaeking, door alle wetteiyke middelen van de leege
geestelykheyd die zich onder den slag van eene aenlioudende
bedreyging van afstelling bevind en welkers borgerlyke
constitutie straffeloos geschonden is.
Volgeêrne doen wy de zelve wenschen; wy zullen onze
gevoelens deswegens verder ontwikkelen en staeven.
De Staeten van Schleeswyk hebben met 56 tegen 2
stemmen den voorstel aengenomen van aen het hertog
dom eene nieuwe en voórbereydde constitutie te geéven,
alsook dien der inlyving van Schleeswyk aen '1 duytsch
Verbond. Is het aldus niet dat algemeenlyk de op
standen beginnen Wat den koninglyken kommissaris
betreft, deézen heeft de zittingen veriaeten, als wilde hy
daerdoór tegen de beraedslaegde zaeken protesteéren.
De tot thans in de sterkte van Graudens opgesloótene
poófsclie gevangene zyn naer Berlyn overgevoerd, den-
kelyk omdat de debatten van dit groot proces staen
aenvang te neémen.
De Jesuicten van Fribourg Zwitserlandzyn, volgens
eenen brief uyt die stad gedagteekend, voórneémens hun
collcgie naer Savoyën over te brengen.
Oostenrijk niet te vreden van de Krakausche republiek
overweldigd te hebben bedreygt het canton der Grisons
van met geweld tusschen zvne zaeken te zullen komen,
indien hel canlon de ingeévingen der Kansellery van
Weenen niet volgt.
Zou Zwitserland bestemd zyn om de proev van den
sterksten te worden, even als het ongelukkig Polen
Indien de heerschzugt de vyf mogendheden byblylt, wat
zal er geworden van de onaflianglykheyd, der hier en
daerkleyne bestaende staelen van Europa
De opstandelingen in I'ortugael zyn dóór den generael
Casal geslaegen geworden; de overwinnaers zyn in aen-
togt tegen Oporto.
In Cataloniën (Spaniën) vertoonen zich opstandelings-
benden; de koninglvke troepen doórkruyssen gansch het
land. Van zynen kant, is den graef de Montemolin te
Londen zeer werkzaemreeds hééft hy met Lord Pal-
merston verscheyde onderhandelingen gehad.Cabrera
is in Spaniën.
In Bosniën (Turkyën) is eenen opstand uytgeborsten.
Den Visir rukt tegen de opstandelingen op. De christene
die de beyde oorlogvoerende partyên moeten huysvesten,
hebben veel van wege de geestdryveryën en plunderzugt
deézer laetste te lyden.
In onze voórgaende nummers hebben wy betoond dat
het gouvernement onze linnennyverheyd haere eygene
dood schvnt te willen laeten sterven, uyt oorzaeke dat
men óórdeelt dat derzelver ondergang onvermydelyk is.
En inderdaed, wy mogen verzekeren dat dien ondergang
onvermydelyk is indien de weynigebescherming, ofliever
de volstrekte verwaerloozing onzer staetsmannenopzigte-
lyk dien voórspoedstak steeds blyven voortdueren. Het
slaetsbewind heeft een leger in welks lynwaodsbehoeften het
zoo voórdeelig voor onze oude vlas-nyverheyd zou konnen
vóórzien met aen hetzelve uytsluytelyk lynwaed vanmet de
hand gesponnen garens te doen verbruyken. Twee voór-
naeme redens leggen zulks als eene pligt aen 't gouver
nement op; vóór eerst, om dat dit lynwaed vooi de sleet
oneyndig 'deugdelyker is dan meka'nieklynwaed, zonder
dat het in evenredigheyd duerder zy: indervoegen dat
den staet hierdoor eene merkelyke spaerzaemheyd zou
verkrygen ten tweeden omdat het handgespin eene
weézenlyke nyverheyd van het land is, die het volk zou
doen loeven indien 'zy znlke harde tegenkantingen niet
ontmoette.
Den staet hééft gevangenissen en bedelaershuyzen al-
waer men lynwaeden weeft en vlasse garens vernaeyd;
maer evlae's, wat verweeft en vernaeyd men er Uyt
sluytelyk mekaniekgarens ten nadeele niet alleen der
nyverheyd, maer zelfs van de schatkist, dóór de slegte
voortbrengsels die deéze gestigten aldus opleveren. Wat
zou nogtans de pligt onzer staetsmannen zyn De vraeg
lost al wederom haer eygen zeiven op.
Ondertnsschen, mogten deéze twee zoo redelyke als
nöodzaekelyke beschermingen acn onze ylaendersche
Ivnwaednyverheyd ten decle vallen, zou deeze, ofschoon
tót luieren ouden bloev niet geraekende, ten minsten,
niet eenigzins herleéven, en talryke neêrstige spinners-
sen, die óp den bedelzak gejaegd zyn, haere spinnewie
len doen hervatten, en tragten met werken den kost te
winnen Zou men van den eenen kant de schatkist niet
bevoórdécligen en van den anderen de bedelary niét
verminderen Zekerlvk jaen dit zou in de omstandig
heden waerin wy ons'bevinden, vóór groot mogen geagt
worden.
Kondc het gouvernement oovt de weerde van het hand
gespin schatten, en wilde het 'wel overweégen hoe wey-
nige menschen met de mekaniekspinneryën hun brood
konnen verdienen in evenredigheyd van het groot getal
handspinsters die deéze laetste op den bedel jaegen, het
zou die beyde vernuften van hand en mekamekgespin op
de zelfde ry vóór den voortbreng stellen. In eene meka-
niekspinnery kan een enkel vernuft meysken alleen 28
tuvten oppassen; eene handspinster kan maer met eene
spinnen; waeruyt volgt dat den arbevd van een meysken
met het mekaniek, dien van 28 handspinsters vervangt.
Als men in aenmerking neemt de andere noodige werk
lieden tot hot bestieren van 't mekaniek, en den intrest
van 't geld dat het opregten der fabrie^ekgst hééft,
dan kost eenen kilogram garen aeiyfen nog
Afc 4-1
v/v»
ff
