ZONDAG 17 JANUARY 1847.
EERSTEN JAERGANG. Nr 18.
AELST, den 16 January,
HARRY SPALDING.
STAATKUNDIG OVEBZIGT VAN 8 TOT id AN.
Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschrvving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 75 c., dien der
annoncen op 15 centirnen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschrvven, mogen alle dry inaenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveêrdige klagten of gegronde rekla-
me.n in 't algemeen belang le doen heeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaeis in onze kolon-
nen verieenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gevvaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszeifs opsteller zal wor
den toegezonden. De naeiuen der persoonen die ons eenigc
stukken zouden bcgeérën mede le dep len, zullen geheym ge
houden worden, len zy wy in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaei.
DEN DENDER-BODE.
Vervolg zie n' 17.
EERSTE OORZAEK.
Onze vlassen verschillen oneyndig in hoedaenigheyd.
I)aer zyn er die men dry franken en meer den kil. betae-
len moet: integendeel zyn er die men vóór eenen [ran:
en zelfs min bekomen kan, mogende vrv en zonder
rechten nvt het land trekken, keopen de Ëngelsche en
de Frafische te saemen met onze ryke fabriekanten van
mecaniek garen de eerste en beste sóórten op aen zoo
hooge pryzen dat zy buyten het bereyk van onze arme
spinsters, aen haer evgen overgeladen, gesteld worden,
bier uyt volgt dat onze garens met de band gesponnen
dikwils en zelfs gemeenlyk maer van eene geringe sóórt
van vlas zyn, terwyl de hoedaenigheyd van het vlas den
grootsten invloed hééft op de hoedaenigheyd van het
garen alsmede op die deszelfs lynwaeden.
Het garen in zich zeiven levert groote verschillend
heden op. Om goed te zyn moet het gelyk en elfen zyn,
daerby behoorlyk gedraeyd.— Is hetongelyk of oneffen;
is het te véél óf te weynig gedraeyd, het ware mogelyk
dat het garen min zou weérd zyn dan de grondstof; nu,
diergelyke gebrekkelykheden worden in het handgespin
ontmoet, want alle onze spinsters zyn niet gelykelvk be-
kwaem om goed garen voort te brengen, voórnaemelyk
met haere onderdrukking, die maekt dat er veéle haer
spinnewiel veriaeten hebben om zich aen de bedelarv
over te geéven, en niet meer spinnen dan vóór de comi
tés van nyverheyd in de gemeenlens ingerigt om de be-
delary te beletten, en aldus gedwongen tot het werk,
't geen maekt dat zy er de zelfde oplenttendheyd niet
aenstellen alsof zy voorde merkt sponnen.
Het garen om goed te zyn moet daerenboven in even-
redigheyd staen, met het vlas waer van het gesponnen is;
men mag geen fyn garen van grof vlas spinnen, ook niet
van vlas dat niet behoorlyk gehekeld is; is het garen
overspannen, zoo men zegt, dat is, is hét te fyn volgens
het vlas dan kan het de verzogte deugdzaemheyd niet
hebben, en het verliest zyne weerde.
Eyndelyk een goed lynwaed moet gemaekt zyn van
garen van de zelfde sóórt en hoedaenigheyd van vlas,
het verschil van sóórt cn hoedaenigheyd raekt niet altyd
de inwi ndige dengdelykheyd van het vlas, maer spruyt
Vervolg cn eynde.
Spalding vertoonde een zoo onverhreékelykbesluytvan Ridg
way by te blyven, datdeézen, om er zich van te ontmaeken, ge
weld zou hebben moeten gebruyken, en zulks was hier de z.aek
niet. Met eeneu kwaedoener die tot de doodstraf veroordeeld was
aen de openbaere vraek te onttrekken, had den heelmeester,
zich aen wetskaslyding blootgesteld, en, opdat hy de gevolgen
zyner onvoórzigtigheyd niet zou vergeclen, had den dienstwïlli-
gen dief zorg hem dezelve zoo dikwils mogelyk te berrinneren.
Aldus verliep er eene maend zonder de minste verandering.
Op zekeren avond, Ridgway eenige papieren doorzoekende,
legde by geval de tiand op hel schrift der laetsteoogenblikken
van Spalding, en het zelve herleézende, vroeg hy aen den dief
of deéze omstandigheden over zyn leéven met de waerheyd
overeenstemden. Spalding rukte het blad uyt 'sheelmeesters
handenen het zelve ovcrleézcn hebbende, hy, het op de lafel
werpende, uyt:
Er is niet ecu wóórd waerheyd van dit alles! 'Tis slegts eene
aeneenschakeling van leugens. Ik behoorde tot eeriyke ouders
wier goede raedgeévingen ik zou hebben moeten volgen; maer
hunne wyze spaerzaemheyd vóór gierigheyd aenziende, hekiaeg-
de ik my dikwils dat ik het geld niet bekomen kon dat myne
wulpsche verkwistingen benoodigden. Tot myn ongeluk maekt'e
ook voort uyt de wyze van het rootcn of reéten. Nu dan,
onze arme spinsters konnen doórgaens maer tenen steen
of dry kil. ten hoogsten te gelyk aenkoopen, zuodaenig,
dat zy van merktdag tot merktdag eene versehillige sóórt
en hoedaenigheyd van garen ter merkt te brengen.
Hier uyt ziet men dat om voórdceliglyk den koophan
del in het handgaren te dryven, men eene grondige
kennis van de waeren hebben moet.Men moet konnen
afmeéten en weêrdeéi eu 1" de sóórt en hoedaenigheyd
van het vlas waer van het garen gemaekt is; 2° den graed
van hekeling dien het ondergaen hééft; 5" of het genoeg-
zaem gelyk en effen is cn daer by beh lOil.k gedraeyd
4" zynen graed van fynheyd; 5" waer toe het betaemt
geschikt te worden, 't zy tot de twyning T zy tot het
weéven; en indien het bestemd is tot tiet w téven, of het
betaemt tot keling of tot inslag to dienen.
Al deéze weêrdeéringen zoo moeyelyk om doen dat
veéle koopmans niet in staet zyn dezelve met de ver-
eyschte nauwkeurigheyd te maèken, en nogtans zoo
noodzaekelyk om eenen voórdeeligen handel in garens
met de hand gesponnen te dryven, worden schier onbe-
duydend by eenen koopman van mecanieke garens.
De ryke fabriekanten van mecaniek garen, koopen de
beste sóórten van vlas en met groote hoeveelheden te
gelyk. Onder de vlassen zyn er die groen in het water
geroot worden; andere die groen gedroogd worden,
't géén men noemt l.ynzaeden of verlynzaedenen nae-
derhand geroot 'tzy in den dauw of in het water.Deéze
versehillige wyzen van rooten of reéten brengen aen het
vlas en vervolgens ook aen het garen dat er van gespon
nen word eenen verschilligen glans van koleur by, zoo-
daenig dat zv, afzonderlyk van hunne inwendige deng
delykheyd en weêrde, onderscheydene soorten uvtmae-
ken, die men noch vóór de weèccry noch vóór de Iwyii-
dery dient te mengelen.
In de fabrieken en magazynen van mecaniek garen
zyn voor eerst al deéze versehillige sóórten van een ge-
scheyden; 2° hel vlas is al gelykelyk en wel gehekeld
3° het mecaniek garen is gelyk en effen gesponnen van
den eenen eynd tot den anderen, behoudens eenige
verloopenedraeden, die men er gemakkelyk kan uyttrek-
ken; 4° het mecaniek garen is volgens zyne beschikking,
overal gelyk gedraeyd. 3° Den draed zyner fynheyd is
aengeduyd dóór den numero dien het draegtzoo dat
men geene hoegenaemde byzondere kennis van garen of
ik kennis met eenen jongeling van Londen die sedert eenige
weékcn ons dorp bewoonde. Ik weet niet hoe hy het aanlegde,
maer hy dééd zoodaenig, dal ik na eenige dagen geenen stap
zonder hein meer doen kon. ik verhaelde hem hoconaengenacm
de spaerzaemheyd myner moeder my voorkwam.Maer zy
hééft een ponksken, zegde hy my, en gy weet waer het verbor
gen is, gy moet u zelf bedienen.
Ik anuvoórddehem dalai hel geld van het liuvshoudcn in
een kofferken gesloóten was, waervan myne moeder den sleutel
had. «Is het maer dat'! antwoordde hy, hier tegen is middel.»
Alsdan kromde hy eenen nagel op eene behendige wyze en
leerde my aldus de sloten opencu. Ja, M'., 't is ten nadeele
myner moeder dat ik de eerste proef dééd, en het schéén my zoo
gemakkelyk aldus alle sloten le openen, dat ik niet aerzelde
myne beliendigheyd te waegen op liet slot van den toog eener
kroeg. Van toen af kon ikdrinkon en myne vrienden op myn
gemak onlhaelcn, want het geld dat ik 's morgens verleerde,
kwam wy des avonds wéér in den zak. Alles ging wel in 't be
gin, maêr welhaesl, ondervonden inynen gezel en ik dat men
ons met eene kwaede oog begluerde en dat hel tyd was van te
verhuyzen. Wy vertrokken dan naer Londen, en myncn gezel
die eenen doórnuflen kerel was, zou my in 't kort alle siegte
geheymen geleerd hebben. Gy wei t hoe dit alles geêyndigd is.
Eenige dagen nadcéze onderhandeling, kogt Ridgway de pra-
tyk van eenen geneésheer-apotheker; boven de voórdeelen die
hy zich beloofde over deézen aenkoop, vl eyde hy zich ook dat
v!as behoeft te hebben om den koophandel van mecaniek
garen aen te vangen.
Zie daer eene eerste oorzaek van begunstiging vóór
het mecaniek garen en van onderdrukking voor het
handgespin. Zal voortgezet worden.
Het Verbond zegt nu in zyn N° 8 dat het zyne lezeren
te véél eerbied toedruegt om hen in het perk te geleiden in
het welk den Dender-bode zich schynt le Iteliaegen. Nu
waer in bestaet dit perk Den l)ender-bode schynt vrug-
teloos zyne staetkundige grondstellingen vóór te bren
gen en uyt te leggen. Uy vraegt dus aen hét Verbond,
vind het er gebrekkelykheden in van ze bekend te mae-
ken. Den Dender-bode kan aen het Verbond den titel
van liberael niet toekennen, hy zegt de reden waerom
en beweert zyne aentygingen beweézen tc hebben, en
vind het in deéze eenige onnauwkeurigheytl of eenige
overdrecvenheyd, hy daegt het uyt om ze te bestryden.
Het Verbond zich iri de onmogejykheyd vindende, met
grond te antwoorden, wilt in dit alles scheldwoorden en
stractjestael vinden. Maer weet het Verbond wel wat
scheldwoorden en Stractjestael zyn, die in de beleefde
wereld tot veragting opwekken het schynt van .neen,
want dit waerlyk ongerymd blad vind niet alleen in den
Dender-bode maer nog in al de gazetten die van zynen
trant niet zyn, scheldwoorden en onbelaemelykhedcn,
en het Verbond alleen beweêrt boven dit alles te zyn'.
DeêrlykeverwaendheydWy willen u in uwe te klaer aen
den dag gelegdeschaemteloosheyd niet laetenverharden,
en 't uwer verbetering betoonen dat gy met de ondeugd
den die gy ten onregt in andere ziet, het meest bevlekt
zyt, en derhalve nog de regels der welgemanierdheyd
hoeft aen te leeren.
Nu, boosaerdige en valsche aentygingen zyn scheld
woorden; liegen, geveynsdheyd en bedrog zyn straeties-
tacl, maer al wat waerheyd is," hoe hard het ook zyn moge.
word in alle trell'elyke vergaederingen aengenomen en
goedgekeurd. Het is dus niet den Dender-bode maer wel
het Verbond dat zich van den beginne af aen scheld
woorden, straetjes tael en onbelaemelykhedcn heeft
overeegecven.
Den koning van Vrankryk heeft op H deézer de wet-
geévende zitting geopend. De redevoering die Z. M. hééft
met van woon te veranderen, hy zicli eyndelyk ook van het jok
van den dief zou ontmaeken, die hem sedert "verscheyde rnaen-
den tot prooien last verstrekte. Alswanneer hy Spalding met
den dag van virhuyziug had bekend gemaekt, vergenoegde
deézen zich met te zeggen dal hy le vrede was van een zoo
ongezond kwartier te mogen veriaeten. Over deéze antwoórd
weynig voldaen; verklaerde hemden heelmeester dat hy moest
zien wat er hem te doen stond, en dat eerlang alle betrekken
lusschcn hun beyde moesten ophouden.
'Tiswel, 'liswel'antwoordde den dief ik wéét wat ik doenzal.
Als den bietsten nagt dien hy in deéze oude wooning over té
brengen had, voórby was, Spalding verliet zyne schuylplaets
maer met het krieken van den dag, was hy aen de deur van
het nieuw huys des heelmeesters, en veynzende dat hy deézen
kwam racdpleegen, wagtte hy Item in de spreekplaats af.
ben heelmeester aangekomen, zag raezend dat hy zynen las-
tigen gast al wéér op dan rug had.—Ja, ik ben hier wederom,
zegde Spalding; ik zie met hertzeer dat gv my zoo ongenegen
zytmaer vrees niet... ik heb my als eenen uwer zieke doen
doórgaenen ik zal aen uwe nieuwe huysknegten doen gelooven
dat ik met u overeengekomen ben om my by u te vestigen ge-
thterende de medicarle behandeling die ik benoodig; gy zult
dan niet meer verpligt zyn u jegens hun over myne aenweézig-
heyd te ontrusten; overigens hen ik met het geringste kamer-
kan, al ware het op den zolder, te vredig»—-
Den heelmeester over deéze sloulpttfafftgttcéA vtrtoornd
