zouden worden opgeregt, de beste vlassen zouden zy
aenhoudend blyven opkoopen, en de arme spinsters en
w,eévcrs zouden in hunnen stand geene ol' weynige. ver
betering bekomen, zy zouden als vóór heen ten laste van
den landbouwer blyven, deézen zou zyn verlies klcyn of
groot ondergaen, en zyne integendeel beloofde winst
niet ontwaeren. Dat den landbouwer weevers en spin
sters noodig hééft om de vereyscht e zorgen aen zyn en
vlas-oogst toe te dienen, heeft men zekerlyk maer by
verstroeydheyd voórgebragt. Den landbouwer heeft
werkvolk noodig om zyn vlasland te beploegen, zyn vlas
te zaeyën, te wieden, uyt te trekken, te rooien en te
droogen; deéze werklieden mogen, maer moeten geene
spinsters of weevers zyn; mogten de spinsters en weevers
hun volle werk hebben en eenen goeden dagloon winnen,
den boer zou min werkvolk hebben als nu of voorzeker
zou hy het duerder moeten betaelen.
In de tweede manier van zien wegens de uytwerkscls
van eene krisis, zegt de commissie, hoéft men aldus gcre-
deneérd Wy vraegen geen hoog recht, om dat wy den
prys van het vlas niet willen doen daelen; wy zoeken de
bemiddeling van al de belangen, wy willen ter zeiver tvda
den koophandel, den landbouw en de yla.s~:s yveriieïh
behouden.
Een gepiaetigd recht zou dit oogwit verui ten.De
vremdelingen 'die elders de hoedaeniglieyd die ons arm
vlas hun oplevert, niet vinden, zullen het moeten gedoo-
genvan alsdan zal er eene ver zag l-ing uytspruytcn ten
voórdecle eener klas van werklieden le menig rul dig, om ze
in eenen uytersten druk te laden vallen
Indien, 'tgeén wy niet aenneémen, de vromdc koop
manswat min kwamen, er zou, in voordeel onzer weevers
uyt hoofde der rechten eenen middel beslaen, die hun zou
loelaeten een weynig meer vlas te gerruyken als heden;
vervolgens geen den vrernden handel min zou koopen de
inwendige fabricatie zou het meer koopen en den stand
der landbouwers zou 'niet veranderd zyn.
Maer den vrernden koophandel heêft onze goede vlassen
noodigen indien hy onze merkt niet veriaeten heeft nae
eene verhooging van 25 van 40 ten honderdenhy zal ha er
niet veriaeten nae het daerstellcn van een recht van 10 tot
15 ten honderden.
liet is niet vóór den prys der vlassen te doen daelen,
dat een recht zou voórdeelig zyn, maer het zou twee
hoofd/,aekelyke uytwerksels voortbrengen, en de nyver-
heden in eenen gelyken staet stellenonze spinsters en
weevers zyn arm, de fabriekanten zynryk, onze werklieden
moeten bynae zoo teel konnen koopen als hunne buyten-
landsche mededingerswy hebben de goede grondstof noo
dig om de goede faem onzer fabricatie te behouden.liet
goed vlas is, in den tegenwoórdigen staet van zaeken,
een voortbrengsel dat zeer bepaeld is; veéle poogingen zyn
in Belgiën gedaen geweest om den kring waer men liet
bekomt, nyttebrcyden, en zyn vrugteloos gebieéven, zoo
lang het zoo zyn zal, zullen wyeene grove laid, tegen ons
eygen begaen, met ons goed aen den vrernden le laeten
overgaen, onze fabricatie zal erdóór lyden. Nu, het be
houd van onze fabricatie bestaet. in 'de hoedaeniglieyd
van onze geweéfsels van alle kanten beveelt men onze
weévers aen goede lynwaeden te macken; men moet dus
goede grondslotfen hebben.»
Hier mede gaet de commissie over tot het voorstellen
van eenige punten betrekkeiyk den vlas kweek, en uit
voerrechten.Maer nergens word er van de weézeniyke
vlasnyverheyd het handgespin, gewag gemaekt. De
verzoek schriften der gemeen lebestieren van Gcoracrds-
bergen, Goelferdinge, Ideghein, Moerbeke, Deflinghe,
etc., etc., hebben zelfs haere aendagt niet bekomen
mogten de Leden, vooraleer zy tot hun verslag zyn over-
gegaen, persoonen geracdpleégd hebben, die van'de vlas
nyverheyd eenige kennis hadden, zy zouden ongetwyfleid
middelen hebben voorgesteld om liet handgespin dat in
zich zelfde vyfzesde van 's lands vlasnyverheyd uytmaekt,
te ondersteunen en te doen herleéven.Wy betrouwen
toch dat onze aenmerkingen wegens de vlasnyverheyd,
het onderhoud van den armen, en het uytroevën der be-
deïary, eyndelyk zullen geleézeivworden, en onze grond
stellingen werkstellig gemaekt, en mogten zyaen iemand
niet voldoende sehyncn, dat hy de zelve zal bestrydën en
betere middels voorstellen, die ons oogwit bereyken kon
nen, het onderhoud van den armen, het uytroevën der
bed clary, den voorspoed en het geluk van ons geliefd
vaderland.
Kenen onzer geagtste inschryvers die by eene volstrekte on-
afhanglvklieyd het waer lihcralismus belyd, en 't zelve wéét le
weêrdeéren, heeft ons den volgenden brief toegezonden, met
oorlof van dien aen onze leézers mede te doelen. Dergelvke
stukken waeri'n oprechte vaderlandsliefde en tevens sehoone
waerhéden (Joórstraiden, verdienen allezins de aendagt van
eiken waeren Belg, daerom ook verhaesten wy ons aen dit stuk
eene plaets in leruymen, en, den geagten inzender bedankende,
uyten wy den wensch van by tyd eenige zyner bedenkingen le
ontvangen.
5 Mey 1847.
Mynreo i>f,n Opsteller
In den bender-bode van gisteren lees ik eene staetkundige
*e!oofsbelydenis van Mynheer den advokaet Van den Bossche,
aen de kiezers van het dislrikt Aelst, ter gelegenheyd der aen-
uaeude kiexingen, geslierd. Iïet zoude Yoór hel wèlzyu onzer
vlaemsche ïnoederlael eene goede aenwinndng zyn, indien M.
Van den Bossche gelukte, wyl hy eenen warmen verdediger in
de kamer van het vlaemsch (tegen hel hoUandsch) zou weézen,
het welk toch geen kwaed zou doen, alhoewel de verholland-
schers onzer lael al te maglig zyn en te veel voortgang ge
maekt hebben om op hunne stappen terug te komen, het géén
sommige nu wel zouden willen, overluygd zoo als zy zyn, dat
de invoering van de hollandsehe schriften, die een gevolg is
van de verbastering, aen geloof en voor al aen dc zeden, reeds
zwam; slagen hebben loegebragt. M. Van den Bossche zou met
.kennis van zacke sprcéken; zyne Verhandeling over dc vlaem
sche lael in vergelijking mei dc hollandsehe, welke met zoo véél
kunde en duydciykhcyd als vaderlandsliefde geschreéven is,
hlylï da er vóór eenen gewissen waerborg; ook word dit werkje
dóór geestelyk en wereldlyk op zynen waeren prys gesteld.
M. Van den Bossche, hoéft reeds voórgaendeiyk, zoo als hy
zegt, in den Dcndcr-bode zyne staetkundige gelool's-belydenis
begonnen, met de beslissingen van het zoogenaemd libcrael
Congres le onllitten en eenige der zelve openbaerlyk aflekeu
ren. M. Van den Bossche is epnen van die menscjien die nen
hel wóórd libcrael zyne waere. heteekeius willen gepv^n zonder
hel zelve te misbruyken, zóo als de geéne doen die zich vóór
libcrael uytgeéycn, maer hel gansch niet zyn ook is den naem
van libcrael véél le schoon, veel'te edel om hem aen zull^e
Tnaiinen te geéven, en de waere libcracle dagbladen moesten.
noOytdiën titel loestaen aen de geéiie die hem niet,yerdjóueu.
maer Jien met den naem van ülibcrad, welken hun zoo wel
past, btsiompelen; dan was elk op zyne.plaels.
M. Van den Bossche" is "dus liheradf ëii hy is ook calholyk
zoo ais hy openiyk belyd en gelyk het uyt de bovenstaende
bemerkingen onwederloggclyk kan worden afgeleyd; die twee.
naemen immers sluytcn malkander niet uyt, alhoewel zy kon
nen gcschcyden worden want men kan calholyk zyn en niet
libcrael en vice versa, maer men kan ook libcrael en calholyk
le saemenzyn.
Vóór wat my aengael, ik vind dat in ons Belgiën het moeye-
lyk is libcrael le zyn, wanneer men hoéft opgehouden van
calholyk te weézen, dat is, wanneer men de onnalaelelyke plig-
len van eenen cathoiyken niet meer nakomt, gelyk hel by
eenige onzer medeborgers, onzer slaetsmannen, senateurs. re
presentanten, hooge en leege ambienaeren plaets grypt. Ik zou
nooyt in die mannen, die catholyk zyn opgebragt en aen de
hcyïigsie piigten van hunnen godsdienst den vaerwel hebben
gezegd, myn volle vertrouwen konnen stellen voél beter zou
ik eenen dcfligen eenen zedigen protestant betrouwen dan
diergelyke persoonen, en ik meyn dat het niet noodig is de
redens hiervan uyt een le leggen; elkeen die redeneert kan ze
vallen eenen Imogen ambtènaer zonder consciëntie is maer
eerlyk man voor de mensehen, dat is zonneklaer als ik my
noch van godsdienst, noch van hemel, nodi van hel iets aeh-
trek, wel dan heb ik honderd omwegen om B. V. met het geld
van den staet, (en bygcvoig van de horgers), het zy met eene
leening, het zy mei eene open ha ere aenbesteëding, mynen zak
ie vullen, en eerlyk man blyven vóór de menschen, Wel ziet
men dit by tyd niet zoo klaer als de zon schyut
Hel zou my oninogeiyk zvn bet slaetkundig gedrag van M.
Vaiiden Bossebe, hel géén hy geducrende 8 jaeren van 1855
lot. 1840, in de kamers gehouden heeft le konnen weêrdeéren,
ik heb daer maer een oppervlakkig gedagt van, mits dien heer
aen onze provincie vremd is; en daerom zal ik er niet van ge-
waegen; hy -hééft eenige bemerkingen in den Dender-bodc (en
ik had de hand van M. Vairden Bossche daerin erkend:) over
de wet van hel leeger ondcrwys gemaekt, waer van, indien
myn geheugen my niet bedriegt, er eenige zekerlyk zeer wel
geplaelst zyn hy keurt deéze wel gansch af; het is mogelyk
dat hy gelyk hebbe; daer is inde wereid niets volmaekl; ouder-
tusscheu zy hééft aen M. .Nolhomb véél moeyle en zweet gekost,
en is met eenpaerige stemmen, 5 uytgenomen, doórgegaen.
Wal aengael de rcaclionnairc wetten, die M. Van den Bossche
.vryheydskrenkende noemt, aen dc herroeping der zelve zou hy
met het libcrael congres, wcrkelvk medehelpen, én hy heeft
gelyk': maer de kwestie is, wat het libergel congres, dat toch
(aai schoonen naem van libcrael niet verdient, ddór réaclion-
naircoi Uïrugwerkcnde of vryheydskrenkende wetten verstaet
ibi csl nodus daer is den knoop. B. V. ik beschouw als vry
heydskrenkende wetten (en zommige zoogezegde liheraele man
nen, om het in het voórby gaen te zeggen, die andere onder
hun bestier hébben, geéven by tyd ook hunne vryheydskren
kende wetten uyt, mei B. V. hunne onderhoorige bediende le
beletten van 's zondags misse te hooren (1), met hen uyttenoo-
digen, zedelyk te dwingen, van vleesch te eéteri op de verbo-
dene dagen, liet geen dan al gebeurt uyt vrees van geene hoo-
gcre plaets le. krygenEn zulke despotieke vrvheydskren-
kemle wetten worden dagelyks door zoogehaemde liheraele, en
in dienst van by/omleriingen, en van gouvernementen, gegeé-
ven, zoo da! er dagelyks, en hier, en in Holland, en in Yrankryk
en overal waer van boven reeds melding gemaekt is, een groot
aental menschen iii hunne duerbaerste belangen gekneld wor
den; en wie zyn meestendeels die zoógenaemde liheraele?
Aizulke die catholyk opgevoed, zich van godsdienstige piigten*
niets meer acndraegeti. Wel eenen dcfligen protestant zal zich
wagten van zich aen eene zoo schandige dwingelandy pligtig
te maeken.)
Ik beschouw dan als vryheydskrenkende wei ten, de gewoonte
B. V. die hier door de Fransche is ingebragt, van jaerlyks
tien a twelf diiyzcnd vrye Belgen, 10 a 12000 kinderen aen de
ermen hunner bedrukte ouders te ontrukken, om legen dank
soldaet te moeten worden, en die daerby voor een groot deel,
ja voor het al 1 ergrqo'tste dcel? .als zy goed vertrekken, slegl terug
kecren, en eene pest worden voor "de maetschappy, vooral op het
plat land. (2) ik wéét wel dat er soldaden moeten zyn om het
vaderland te verdedigen, maer niettemin word ik die moet sol
daet worden in mynë duerbaerste vryheyd gekrenkt. Wel dat
den staet die zoo ryk is, dat Onze vertegenwoordigers die by
tyd zoo mild zyn om over ons geld te beschikken, wel dat zy
een lokacs uylwerpen, en zeggen honderd, -200, 500, 400 l'r.
aen die wilt "soldaet worden... en daer zullen er genoeg komen,
en dat men langs eenen anderen kant spaerzaemer worde,
maer wat zal men er van zeggen? als onze mannen maer hunne
vette jaerwedde, pensioen enz. binnen hebben, dat dan de
sulkelaers welvaercn Ik beschouw als vryheydskrenkende
weiten dal eenen borger gedwongen zy, legen zynen dank,,
iemand, wie liet ook zyn moge, al ware 'l maer vóór eene uer,
in zyn huys te ontfaugen; en de horgers moeten de soldaeten
's nagts huysvesten dat gebeurt niet in'Engeland) en alzoo
menschen onlfangcn van eene Iwy/felagtige xedelykheyd, en aen
ingedrongene eene plaets by den hmjssclyken haerd geéven, en aen
de zelve hunnen noodsaekelyhen onderhoud medcdeelen, zoo als
den Mcssagcr de Cand over eenige dagen zeer wel zegde. -
Ik geloof niet dat het Uberael congres zulke wetten beoogt, als
het van réaclionnaire wetten spreekt.
Eenen uwer inteekenaeren, onafhanglyhen borger.
(1) Zyn er geene beambte aen denyzeren weg, in dit geval,
gesteld tusschen bun belang, bun tydelyk beslaen en hunne
consciëntie
(2) Den Courricr d'Anvcrs hoéft daer over treffende bemer
kingen gemaekt in zyne N" van S en 7 Mey 1818. Dit onaf-
hanglyk blad noemt de zoogenoemde conscriptie eene tiran
nieke, wet, eene blopdfielint.tiiig, liaetelyk aen. den. Christen, aen
den beschaefden en vryëii mejisch, die zvue. rechf en en weêr-
digheyd verstaet.
H# Belgüeh Chronykje, II deel. bladz. i"i, en,^1 deel bladz.
heeft over die bdaugvykc stof merkmeérdige bemerkingen
medegedeeld. Aola van den.^nderbode.
1>EN BORGEMEESTEH ENv BEN Y/JiftEN-WEG I
Mijnheer den opsteller van den Dender-bode.
In vervolg van den artikel in uw geëerd blad van U
april 11. aen den heer Burgemeester toepasselyk, neémen
wy de vryheyd, UI. nog eenige regelen le zenden aen den
treffelyken man betrekkeiyk.
Als de vraeg wasofonsoppërhoofd sointydsteri geheele
oogluykte met onze Dendermonsche tegenpartv, vóór het
te doen mislukken der yzere baen, zoude zyn wonderiyk
gedrag ons nu geen regt geéven dit met réden te geloo-
ven, niet legenslaeiide den artikel van de belachelyke
Gazette van Aelst, in haer nummer van zondag "2 Mey 11.!
Waer men opvatte dat de meerderheid, der eerste stem
ming aen den ydelen baron De Meer' te danken was
en hier op, roemende zyne yverheyd vóór de distrikts
belangen, zegde den geheymschryvendenredacteur: dat
eene onpasselyklieyd deézen heer sedert eenigen tyd
belet heéftdezittingen by te wo nen,endat zynenschoon-
zoón a franc étrier hem van Brussel, te Moorse! was
komen afhaelen.
Het is eene dobbele schande vóór edele heeren.Den
heer baron is zoo gezond als men wensehen kan.Eenen
zieken representant zoude niet durven té Meldert van
de diligenlieatstappen, endereysnaer Moorsel onderneé-
men.In allen gevallen was het zyne pligl, en ook wel
de alderminstc die hy kan doen, van zyne stem te geéven
in voordeel van den yzeren weg...! Ji» zeHs is dièu heer
berispelyk van zielrnietvroeger naer Brussel begeéven te
hebben, om zynen invloed by de ministers werksteiiig te
maeken, in dc belangen van Aelst.
Is het aen den Borgemeester te danken dat deéze
kwestie in deéze sessie is opgeworpen'? neen.Is bet,aen
den Borgemeester dat: de nalsche beloften en gegeévenc
hoop der ministers ondekt zyn 'T gone ongetwyfleid
het ministerie De Theitx te wegen brengen zal) iiéen.
Is liet den Borgemeester niet die geweygerd hééft eene
deputatie van dry ledender koophandclkameruaer Brus
sel te vergezellen Ja.
Ofschoon alle hóóp verloren schéén te zyn, hebben de
dry leden Brussel niet willen veriaeten, om dóór nieuwe
poogingen en kragtige middelen de ministers, ja zelfs den
koning aen te wenden om een project van wet aen de
kamers te doen voórdraegen
Is het den Borgemeester die geklapt hééft, en bly
ven klappen is? 't Zyn de menigvuldige petitiën van
Gend en Brussel, die den yzeren weg in de kamer doen
voorkomen hebben, aen den Borgemeester te wyten
Nog eens neen. Is liet aen den Borgemeester dat er
cvndelyk na verscheydëne vergaderingen van de porte
feuille mannen, aen de kamer eene propositie, om de
werken daedelyk te beginnen, en waer in het gouverne
ment zoude toegestemd hebben, moest gedaen worden
Och neen
Wat er van zy; alles wierd reeds opgesteld dóór order
van den minister; maer als onze afgeveêrdigde daertoe
expresselyk geroepen, den volgenden dag by de minis
ters kwamen, was PAPA De Thcux van plan veranderd,
en eene tweede belofte wierd gegeéven. Deéze is in de
kamer te voórschyn gekomen en wy hebben alle van de
ministerioéle opregtigheyd konnen oórdeelcn.
Als de gelukkige tyding geheel de stad verheugde,.zag
men den Edelen oppermeester Van der Nood van Brussel
toekomen, zonder aen de nieuwsgierige een enkel wóórd
van den yzeren weg te zeggen of te laeten hooren; het
gone menigvuldige tusschen hangen en verwurgen liet.
Als een ieder in vreugd en blydschap was, is den Bor
gemeester alleen ongevoelig, en zyne onverschilligheyd
hééft maer al te véél uytgemnnt. Niet, tcgenstaende durft,
hy zich eenen lof geéven die hy niet verdient en wat
meer is, toen de gansche stad, naer dc tweede stemming,
den rouw voerde, verlangde onzen grooten Sehaerbeék-
schen heer eene serenade te hekomen; die men entpe pa-
ranthèse niet hééft durven weygeren, uyt vrees van
den budjet kan hier over sprcéken
