DEN GLAZEN TOREN.
ZONDAG 11 JULY 1847.
EERSTEN JAERGANG. N 45.
AELST, den 10 July.
mr'
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
daglcckening van den dacrop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 4 i'r. 75 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
voor een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eéne annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveêrdige klagten of gegronde rekla-
men in 'l algemeen belang te doen heeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaets in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder.gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeêren mede te deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe'te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
CHIQUE SULM.
DEN DENDER-BODE.
Het onderwys schyrit heden wederom veel gemoederen
te bekommeren;de geénedie zich vóór de thans bestaende
wet op liet leeger onderwys geuyt hebben, wel dat zy er
buyten de ongrondwetligheyd het groot naedeel van er
kennen, zouden vueriglyk wenschen dezelve staende te
houden, omdat zy vreezen dat, kwame het gouvernement
zich het zelve aen te matigen, het naedeel oneyndig zou
vergrooten, doordien dergelyke aenmatiging eene aller-
bekeurlykste inbreuk tegen eene onzer duerbaerste vry-
heden die ons de grondwet waerborgt, zou te weég bren
gen. Deéze vrees is gegrond, deéze vrees zal zich ver-
'weézenlyken, maer welligt zullen de schenders onzer
grondwet in dat punt, de gevolgen hunner vermetenheyd
ondergaen.
Wy konnen de onbezonnene handelwyze niet bevatten
der geéne die willen dal den stael een onderwys inrigte
waèrover by alleen het beheer bebbe, hetwelk hy alleen
naer zyn goeddunken regele en besliere. Wel hééft de
voórgaende regeéring van Willem, koppiger gedngtenis,
hun iiiet lot les en narigt verstrekt dat het volk niet wilt
dat den stael de vryheyd van 't onderwys krenke Heêft
men al vergeéteu dat de onderdrukking van 't onderwys
de voórnaemste oorzaek is geweest van Willems val
Maer, zal men zeggen, het gouvernement zal wel een
onderwys inrigten en 't zelve naer zyn goeddunken rege
len, doch aen niemand de vryheyd ontneémen van schoo
ien, collegiën en leergestigten te openen, de vryheyd van
't onderwys zal aldus noch benomen noch gekrenkt wor
den, en degroiudwet blyft ongeschonden.
Zulke redeneéring hebben wy meermaels in de dag
bladen aengetrolfen; maer, wy vraegen het ol' een gezond
óórdeel zulks zonder buytenspoórigheyd kan bestaen
Wel hoe, de gestigten die onder de bescherming van den
staet zyn, worden, of zy leerlingen hebben of niet, onder
steund' en betaeld, terwyl de vrye gestigten geene de
minste gunsten genieten. Is dit de grondwet eerbiedigen
die de vryheyd van 't onderwys waerborgt Waerom
de ontzettende geldsommen die liet persooneél der gou-
Sinds eenigen lyd is er eencn boek in 't licht gekomen die over
Rusland handels, en die, naer men zegt, veel gerugt inaekt.
Wat meer is, de Russen aenzien deéze verschyning met meer
hertzeer dan het verlies van dry veldslagen. Vi at er van zy, ik
zal er enkëlyk een feyt» uyttrekken, hetgeen, wel dat het geleend
zy, ik naer myn goeddunken zal afschetsen.
'T is eenen jongen franschman die spréékt.
In den tegenwoórdigen staet myner zaeken, na de dood
myns vaders en Het verlies myner fortuyn, kou ik naer Vrank-
ryk nimmer terug koeren; ten anderen, de noodige middelen om
dereys te onderneémen, ontbraken my. Den majoor Travans,
l'ranschen uylwykeling, die mync beltoeftigheyd kende, berigtte
my op zekeren dag dat den baron Ungeru tie Sternberg zyne
egtgenoóte kwam te verliezen en eenen opziener zugt vóór zynen
eenigen zóón, een nog zeer jong kind. Den majoor bied my deéze
bediening aen, ik aenveêrde.
Den baron de Sternberg was eenen der grootste landsheeren
van 't Russisch ryk, en in groot aenzien hy den keyzer, alsloen
dien ongelukkigen Paulus, wiens eynde zoo rampzalig was.
De bezittingen van den baron waren oneyndig; by was voór-
naemelyk landheer van 't eyland Dago, in den zeeboezem van
Finlande, Op dit tydstip had hy geheel Europa rondgereysd eu
de leéfwyze, zeden en aerd van meestal de volkereu bestudeerd.
Den baron was vol vernuft, beicéfdheyd en kennissen, vol
machten landsheer en dapperen krygsinan; maer zyne geestont
wikkelingen en reyzen hadden hem tot gevolgtrekking doen
neémen dat reehtveêrdigheyd, deugd, godsdienst en zedeleer
vernementssehoólen thans verslind, gaen verdobbelen, en
dit, men betnerke het wel, ten koste onzer vryheyd die
wy in de jongste omwenteling met ons zweet en bloed
bewerkt hebben. Zien wy niet klaerlyk dat al de gernéen-
teschoólen die, ofschoon zy onder de hooge bescherming
van den staet zyn, kwynen en om zoo te spreéken tot
geessels dienen der slaets- en gemeentekassen
Wy daegen alle voórstaenders dier ontwerpen uyl ons
eene enkele gemeente-school aen te duydén alwaer zich
tevens een vry gestigt bevind, die in bloey is wy daegen
lmn uyt ons eene enkele gemeente op te noemen die eene
schóól bezit en die zy betaelen moet, welke er zich niet
geêrn zou van ontmaeken, uyt enkele reden omdat zy aen
de gemeente tot ondraegelyken last dient, zonder er het
minste nut of voordeel uyt te trekken.
Den Vaderlander wakkert ons aeiï zynen feuilleton te
leézen en hem ons gevoelen noópensden zeiven bekend te
maeken. Nu, deézeri feuilleton wilt dat hot gouvernement
een onderwys inrigte waerovi r bet alleen gezag bebbe,
en beweert dat het tegenwoordig vry onderwys dóór ziel)
zelf onloereykend is, dat men lieden niet zoekt het best
te ónderwyzen, maer hetzelve goeiïkoopst te geéven; dat,
ware er beden niet dan vry onderwys, do slimst gehar
naste party er de gevaerlyke alleenheersching zou van
bezitten etc.
Er ka« iets van dit alles waer zyn, maer alle misbruy-
ken, alle onderdrukking van denkwyi.e in materie van
onderwys, konnen gemakkelyk voorkomen worden. Het
gouvernement kan alle denkwyzeii in 1 onderwys eerbie
digen en bovendien de grondwet ongeschonden bewaeren.
En boe dat? Met premiën belooningen en eertitels uyt te
schryven vóór de beste onderwyzers en leerlingen. Dat
den staet byvoórbeéld eene geldelyke belooning eudaerby
bet eerekruys dat op onze dagen zoo schandelyk verkwist
word, beloóve aen den geénen der meesters ofleeraers
die binnen den tyd van. een twee of dry jaeren de 12 of 24
beste leerlingen zal gevormd hebben, en men zal overal
dermaete de iverzugt ontvlammen, dat de mededinging
alleen bekwaem zal zyn om bet vry onderwys lot den
hoogsten trap van volmaektheyd te doen sti'eéven. etc.
Wy gevoelen dat wy reeds te lang zyn, wy zullen in
een opvolgend iV deéze stof hervatten, mogt zy M. Yolk-
liarl niet voldoen; althans honden wy Leslaen dal de over
weldiging van 't onderwys die zommige bedoelen, eenen
geessel vóór Beigiën zyn zal, eu dat wy derhalve in tee
ner wyze de gevoelens van den agtbaeren feuilleton-scln y-
ver konnen bytreéden. OiRlertusschen, daer wv in onze
Nrs 3, 0, 7, 9 10 wydloopig hierover gesproken heb
ben, raeden wy M. Volkhart als ook den Vaderlander,
ernstiglyk aen dezelve met aendagt te overweégen en al
hunne poogingen aentewenden om ze de meest mogelykc
opcnhaei heyd bv te zetten, ingeval zy de gevoelens van
den Vender-bode deelen. Mogten deéze hun niet teern-
mael voldoen, wy verzoeken hun in 't belang des vader
lands dezelve tegen te spreéken, en wy neémen de laek
op ons hun eene gedraglyn te geéven, die, zoo wy vei -
boópen, cathoiyke zoo wel als liberaele zal voldoen.
In haer N' van 20 juny 11. was de pruUjaxette van AeUt
schaemteloos genoeg om te zeggen dat M. Van den Bos
sche in zijn weekblad grondstellingen acnneemt die de zyne
niet zyn; nieuwsgierig om die grondstellingen te kennen,
vraeguen wy de gazette, haer gezegde ie verklaercn of uvl
te leggen. Nu, als een treffelyk man aen iemand iels in 'I
openbaer Ie laste legt, deézen is bereyd zyne gezegdens
(e slaeven; en de Gazette van Aelst, hetonnoozelste aller
bladen van ganscli Beigiën, wat doet zy? Haer spyt niet
konuende verkroppen, werpt zy al vlngtende lasterschig-
ten uyt, die, wel is waer, haer eygen zelve kwetsen,- maer
niettemin hier en daer eene eenvoudige ziel benauwen en
vcrleyden. Het bladje houd op onze uvtnoodiging de vol
st rekstc stilzwygendheyd en alle uytlegging is in de pen
gebleévenü Lafhertige kneukels, wat zyt gy (och te be-
klaegen wegens uwe aenhoudende bereydwilügheyd tol
liegen cn lasteren! Edoch verwonderen wy er ons niet
overuyt eene vuyle goóte stroomt immers geen roozen-
water, maer wel stinkenden modder, en dien die er niet
zoekt van bezwadderd te worden boud zich verre van
daer. 'T is 't géén wy zullen doen; liet pruHdadje kan
thans naer weërde geschat worden, wy zuilen het dan in
zyne vuyligheyd lapten steéken, ten ware het wederom
stout wierd.
slegts lot roeden moesten verstrekken om het mensehelyk ge
slacht te geleyden naer 'i goeddunken der kundige, en dal eenen
mensch slegts den naem van kondigen weèrdig was, wanneer
hyzyne driiïeh involgende, zich dóór 'tzweêrd koudoen eer
biedigen. lly verborg my deéze ilenkvyyze zoo véél hy kou, maer
'I was my meermaels gemakkelyk die.je ontdekken. Men schrééf
deéze bekeurlyke manier van zien en van doen aen de leerstel
lingen van Diderot toe die óp 'l eynde der verledene eeuw eene
reys in Rusland gedaen had.
Vóór wal hel uytwendig van den baron betreft, hy was van
eene hooge -gestalte, vail eene biiytengewoone spierkragt, zyne
gelaelstrekkenduydden werkelykzyne harbaersche afkomst aen.
Eensklaps, zonder dat men wist hoe, ik zoo min als een
ander, verviel den baron in 's kcyzers ongenade. Op zekeren
avond nam men hem benevens zynen zóón en my in een rylityg
op, en, gelyk den wind vertrokken wy.
Den baron sprak geen enkel wóórd, zelfs niet tot zyn zoontje;
zyn gelaet was kalm, maer zyne oogen, aItyd somber, benauw
den my telkens zy de becieuaers des keyzérs acnstaerden welke
wy nu en dan onder weg ontmoetten.
Wy kwamen aen 'i eyland Dago aen, waervan gelyk ik reeds
opgemerkt heb, by landsheer was. Het kasteel was metsmaek
gemeubeld, maer den baron beiuygdc my 't inzigl van bel te
vergrooten. Hy toonde ons, aen zynen zóón en my vóór siaep-
kamer, eene bencdenplaets, nevens een cabinet vol boeken,
alwaer hy veynsde zich aen de studie over Ie geéven om zich
te verzetten; hy deéil er insgelyks een bed plaetsen.
De vergrooling van liet kasteel w as eenen Imogen toren dien
men er thans nog aentreft, en welken den baron dééd bouwen
oni hem tol observatorium te dienen in zyne sterrekundige nae-
vorschingen. Het eyland Dago is bloot, plat, omringeld van
klippen in 'l midden ceuer woeste zee die den zeeboezem van
Finlande zeer gevacrlyk inaekt. Niets kon denslerrekundigen
in zyne naevorschingen komen stooven. Hy dééd er eene soórl
van bclveder of glazen kas op bonwen, waer hy, zoo ik dag!,
alle naglen arbcydde, want nooyt ontwaerde ik in 'l aenpaelcnd
cabinet hel minste gerugt vóór dat ik in siaep viel.
Om alles te zeggen, deézen toren dien ik dikwils geheel ver
licht zag toon ik, in weerwil het my verboóden was,des nagts,
buyten wandelde, deézen toren gelcék zeer wel aen eene vuer-
baek, en meermaels vreesde ik dal hy lot bedriegelyke sevneti
kon verstrekken aen de op deéze booze zee verdwaeide schepen.
Buyten onze zonderlinge leéfwyze wil era en wy ons toch
moesten gewoon maeken, had myne verwondering vóór meeste
oorzaek den aerdigen samenstel der dienstboden van den huyzr.
'T was eene verzameling van Kirguisen, van Finlanders, van
Kalmoucks alle van vreesverwekkend voorkomen en die, gelvk
men zegt, door eene ineeslerlyke hand gekoózen waren. Ik
ontmoette allen oogcnhlik 't een of ander van die sehrikkelyke
en bovendien a 1 tyd nieuwe gezigten. Men zou gezegd hebben
dat eene andere bende van soórtgelyke gezciten in veriiolene
plaetsen van 't kasteel verschoólen waren.
Wy hadden, mynen leerling eu ik.-gcknaild'-r vermaek dan
rond het eyland te wandelen. Z.inuofgeplaetsèii van het kasteel
waren ons onder verseheydene vc^-yrimdséisivcrboóden. y
Op zekeren dag wandelde ik n/t Vene^boek-iu. d:iland la
eene eenzaeme plaets van het ikasffc), -itrvncn leerling,
voóruyt al speélende. Eensklaps komt h\ miy'tim j adei
doodsbleek weder naer my geltsjyïeii.: 'Ik oruliTkravg he;
j antwoord niet, maer hy drukte /iiwWegl'il my tri' te
9P-;
en-
