ZONDAG 12 SEPTEMBER 1847.
EERSTEN ,1 VERGING. N' 32.
AELST, den 11 Seplember.
££$S Mnde^jbi^l
Dit blad vcrschvnt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den dacrop volgenden Zondag. —Den prys der
inschrvving, by trimester, is bepaeld op 1 IV. 75 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
voor een geheel jaer inschrvven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand reglveêrdige klagten of gegronde rekla-
men in 'l algemeen belang te doe'n heeft, hymag op onzeonpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaels in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit werkblad zal
verder göwaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller ral 'wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen geheyin ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
cuioia: sunn.
DENDER-BODE
ONDERZOEK VAN HET STAETKUNDIG MINISTE-
RIEÉL PROGRAMMA.
Het nieuw ministerie heeft zyne staetkundige grond
stellingen openhertigiyk kenbaer gentaekt; zyn program
ma word dóór de tolken van het hedendagsch liberalis-
mus hemel Ito g verheven Tolken van het catholicismus
schynen ook de bewerking van dit programma hoopvol
te gemoet te zien. Alle schynen het aen te porren om het
letterlyk en kragtdaediglyk uyt te voeren. Maer alle,
volgens ons, den eenen blindelings den anderen lisliglyk
bewerken zynen ondergang. Wy ook zyn liberael, en
wenschcn vóór het land een liberael ministerie te bezit
ten; maer weynig met de persoonen bekommerd, bekom
meren wy ons ook weynig met den ydelen klank van
liberalism us, wy willen liberaele daedzaeken, wy willen
een waerlyk liberael bestuer.
Wijlende regtzinniglyk het nieuw ministerie van zynen
val bevryden, konnen wy ons niet onthouden van" het
zelve ernstigiyk aen te beveélen van zich aen zyn pro
gramma niet te bepaelen en daerenboven geene eene
z.yner grbndstellingen ten uytvoer te brengen, zonder de
zelve nog honderdmael overwoógen te hebben. Willende
ook aen onze leézers onze gevoelens wegens-dit roem-
rugtig programma mededeelen, zullen wy liet zelve met
onze bekende onpartydigheyd onderzoeken.
Aen het hoofd van zyn politiek programma, wilt het
ministerie eerst en vooral in uytdrukkelyke bewoór-
dingendaerstellen het grondbeginsel der onafiianglyk-
HEYD VAN DE BORGF.RLYKE MAGT IN AL HAERE TRAPPEN;
en het voegt er by den staet is leeke. Het is van het
hoogste belang aen den slaet duydelyk en kragtdac-
diglyk dit wereldlyk merkteeken te behouden, en
onder dit betrek, de werking van het staetsbestuer te
ontvoogden van alles wat haer zou konnen hinderen.»
Deézcn eersten grondregel is de herhaeling van den
2". artikel van het congres liberael van den 14 Juny 1846,
de.voórschryving der weêzenlyke onafhanglykheyd van
de borgerlvke MAGT, en dit, gelyk wy nu duydelyk kon
nen merken, jegens het geestelyk gezag. Deézen arti
kel hebben wy in den Denderbode van 11 October 1846
N° 4, onderzogt, en hebben hem onder twee betrekken
moeten afkeuren, vóór eerst om dat die onafhanglykheyd
in rechte bestaet, en ten tweeden om dat hy vóórspelt
de uylsluyting buyteir alle bedieningen van al onze-
eenvoudige catholvke medeborgers op wie onze geeste-
lykheyd zou konnën verdagt zyn eenigen invloed te kon
nen uytoeffenen, het géén wy als tegenstrvdig aen het
liberalismus moesten aenzien, en niemand hééft, tot
heden, ons gevoelen wederlegd of tegengesproken
wy moeten het dus blyven behouden. Doch vóór het
liberael congres konden wy hier toe eene bewcégreden
vinden. Yeélc leden, de catholvke buyten alle bedienin
gen konnende doen stellen, mogten eene vaste hoop
koesteren van ook eene te bekomen, en aldus was er
vóór het congres eene gezonde reden om al de leden te
doen beloóven van die weêzenlyke onafhanglykheyd
werkstellig te raaeken zich ovcrtuygd houdende, dat,
kwam er een nieuw ministerie, het zelve uyt zynen schoot
spruvten moest, en dat aldus de toekomende ministers
voorop zouden verpligt geweest hebben onder hun die
in het congres liberael hunne staetkundige pligten had
den leeren kennen, al de plactsen en bedieningen te ver
deden. Maer bestaet dergelyke beweegreden wel vóór
een oppërbestuer, vóór een ministerie Dat de onafliang
lykheyd der borgerlvke magt in rechte bestaet, kan niet
betwist worden dat het staetsbestuer in geene van zyne
werkingen zich van de geestelykheyd moet of zelfs ge-
voeglyk mag laeten geleyden, zal niemand tegenspreéken.
Kan dus wel een ministerie betaemelykerwyze uytba-
zuynen, dat het zich aen de voógddy vande geestelykheyd
onttrekken wilt
Doet dit niet onderstellen dat zyne voórzaeten onder
haer jok gebukt hebben gegaen, en .al bet liaclelyk van
hun bestuer aen deéze te laste gelegd moetworden, daer
het ministerie alleen vóór zyne akten verantwoórdelyk
dient te zyn
Is dit niet zyne voórzaeten van domheyd en onnoozel-
heyd willen beschuldigen, en onze geestelykheyd alleen
van boosaerdigheyd
Moest het tegenwoordig ministerie wel het volk voor
komen dat het naer de geestelykheyd niet zou geluysterd
hebben? VVasditreeds niet genoeg gekend? Hetministerie
is uytsluytelyk liberael. leder een wéét dat mynheer
Rogier, het hoofd van het ministerie, niet cathotyk is,
wat de andere zyn, weéten wy niet, is dit niet eene ge-
noegzaeme waerborg dat het zich aen de geestelykheyd
niet zal verslaeveh.
Dat het de natie aenkondige regtzinnigen eerbied vóór
het geloof en vóór zyne leerstellingen, bescherming vóór de
oeffeningen van den godsdienst, recht en welwillendlieyd
vóór de bedienaers, wanneer zy zich in den kring hunner
godsdienstige zending iiouden, was redèlyk en billyk
zelfs noodig om de gemoederen gerust te stellen, want
veéle zouden hier aen hebben konnen tw.yfelen, ingezien
den onbezonnen oói-log dien de catholykc aen den heer
Rogier, minister, in 1841, hebben aengedaen.
Dat het ministerie al de plactsen of bedieningen ver-
gunne of ontneéme zonder de geestelykheyd te racd-
pleégen, zal niemand tegenspreéken, vóór zoo voél het
in zyne beslissingen de bekwaemheyd, de deugd en tref-
felykheyd in aenmerking neéme.
Maer hééft het ministerie, doór.zynen eersten grond
regel, zyne onaflianglykheyd en zyne onpartydigheyd
aen het volk willen aenkondigen?ln ons onderzoek
van het programma van het congres liberael hebben wy
aen het verstand van zynen tweeden artikel willen twyi-
felen en hier van eene duydelyke en verstaenbaere ui t
legging verlangd; wegens den eersten grondregel van ons
nieu® ministerie moeten wy den zelfden twylfel vinden
en de'zelfde uytleggingen verlangen; ook verhoópen.wy
dat onze waerlyk liberaelevolksvertènwoórdigersliier toe
het ministerie zullen uytdaegen, en dat het, beleefder
dan liet congres jegens den Uender-bode, deéze verstaen-
baere en onbekrompene uytlegging geéven zal.
Den grondregel isl)e onafhanglykheyd der borgerlyke
magt in alle trappen of graeden te weéten, opzigtens
het geestelyk gezag.
Deézen grondregel schynt dringend vóór te schi jven
de weêzenlyke onaflianglykheyd jegens hunnen Bisschop
Deken of Pastor van alle provinciaele, districtoraele, en
communaele hooge en leege ambtenaers, indervoegen dat
zy, in hunne ambtelyké bekommernissen, zwierigheden
of werkingen den raed van geestelyke mannen niet zullen
mogen naeloopen en volgen, willen zy tot eene bediening
benoemd of zelfs in deéze behouden worden. En hoe
kan men deéze onafhanglykheyd bèwaerheden*?—-Leeft
den hoogen of leegen ambtcnaer in vriendelyke betrek
kingen met zynen Bisschop, Deken of Pastor, men zal, ten
minsten, de afhanglykiif.yd konnen vermoeden, want
vrienden dagelyks of dikwils by elkander, zal men ligte-
lyk onderstellen dat zy zich met staetkundige of admi-
nistrative zaeken bezig honden, en den bisschop, deken of
pastor de administrative werkingen van den ambtcnaer
blyvende goedkeuren, konnen gemakkelyk de vermoe
dens en onderstellingen van afhanglykheyd, tot bewysvan
weézenlykhevd overgaen. Doch eenen ambtcnaer kan
zich van dergelyke betrekken wederhouden; maer mag
hy nog wel te biegte gaen en wel voórnaenielyk in eene
eenzaeme plaets, in de sacristy, by voorbeeld, wilt hv
zich aen geen vermoeden van afhanglykheyd blootstellen?
Eenen Bisschop, Deken of Pastor kennen daer immers
nog voórnaenielyk hunnen invloed doen gelden en de
afhangelykheyd van den ambtenaer bewerkstellingen.
Den grondregel aldus uytgelegd, zou men deézen
bietsten ook al buyten bediening konnen houden.
- Zon den grondregel aldus begreépen niet boven maete
aenstoölelyk zyn? Men zou zelfs onze uytlegging en ver-
moedelyke toepassing, vóór belaclielyk en zinneloos mo
gen houden, mogl men die zwermen van liberaele plaets-
zoekers niet zien opryzën, die liet ministerie, in zyne
afzettingen vóór te véél gemaetigd houden om zyalle op
hunne beurt eene bediening te konnen bekomen.
Wy zelve zonden onze uytlegging vóór belaclielyk hou
den, mogt den grondregel alzoo niet konnen vérstaen,
worden, en hadden wy hier over in ons onpartijdig onder
zoek aen de Alliance niet vrugteloos eene voldoende en
onbekrompene uytlegging gevraeglt.
Dat den minister zich onafhangelyk van alle geestelyk
gezag godraege, daer in stemmen wy grondherliglyk
toe; dat. hy zich tevens tegen alle vleyery van den party
geest wapeneis onzen innigen en ook uvtdrukkelykèn
wensch. Maer dat hy aen onderhoorige bediende eene
weézenlykepnafiiangelykheyd van hunne geestelykeover-
lieyd gebiedender wyze voórschryve, dit is volgens ons
eene dwingelandy, waér van hy cie onverdraegelykheyd
wei harst gevoelen zal.—Eenen minister moet zich verge
noegen dat eerien onderhoorigen bedienden zyne pligten
kwyte, als trcffelyk man handele, en zyne bediening met
bekwaemheyd, stipthevd en onpartydigheyd uytoelfene.
Hy hééft zich niet te bekommeren noch te bemoeyën waer
dat hy zyne ingeévingen gaet haelen, of van waer h\
dezelve bekomt.
Totdat wy die voldoende en onbekrompe uytlegging, die
wy verlangen, bekomen hebben, moeten wy dus den eer
sten grondregel vóór onbezonnen en zinneloos of wel
vóór kwaedwillig aenschouwen.
Na van de onafhanglykheyd gesproken te hebben, gaet
het programma voort:
Van eenen anderen kant regtzinnigen eerbied vóór
het geloof en vóór zyne leerstellingen bescherming vóór
de oeffeningenvan dengodsdienst, recht cn welwillend-
heyd vóór de bedienaers der eerdiensten wanneer zy
zich in den kring hunner godsdienstige zending houden.
Dit is het tweede grondstelsel, 't géén wy in een toe
komende blad zullen onderzoeken.
Al de gouverneurs der provinciën zyn van wegens
het ministerie belast met het programma van het nieuw
ministerie aen al de distrikt-kommissarissen toe te
stueren, op dat die ambtenaeren deés programma zou
den aenkleéven. Wanneer de gouverneurs de antwoor
den der arrondissements-kommissarissen aen den minis
ter van het inwendig toestueren, moeten zv by die ant
woorden hun hezonder persooneél gedagt voegen.
Dat al de nieuw benoemde distrikt-kommissarissen het
programma zullen aenkleéven en 't zelve Inydrugtig toe
juichen, lyd byna gncnen twyffel; maer of de in bedie
ning gebleévene die gansch ep^gflWyjen 't voórmaelie,
ministerie verknogt wareny<fe<^£<ft^Ikeurin:yMtf7-'
len geéven, weéten wy mof, znlIaÈSj?""SSf
vonden worden die ei- aep^^k^^z^f^tege^jj#^», Ihtss
ken. Ons dnnkens, zou hetóSjiste
keurder zonder genade die'
deszelfs schielyke en uy
kazakkeeriiig, te straffen;
bestuer geene trouw hebben. Integendeel, het zou prysöiü*'-
baeren liberael tewerkgaen, indien liefde openhertige af
hoor Ik oWdyde
en
