TAELKUNDIGE BEMERKINGEN.
Men schryft uyt Antwerpen: Dry Duytschers, die
men meende arme landverhuyzers te weézen, liebbeu zich
zaturdag avond in de permanencie aengemeld, vraegende
oorlof om den nagt in den Amigo temogen doorbrengen.
Dóór eenen polieie-agent onderzogt zynde, bevond men
dat zy draegers waren van gelaedene pistoólen. Dcéze
dry kerels aldus zeer verdagt voorkomende, zyn ter be
schikking van de justitie gesteld.
Jan Ilubreclils is eenen ouden zeeman, die nog
altoos uyt visschen gact, en zyne 69 jaeren zoo ligt draegt
als zyne liangelroede. Voórlaetsten woensdag nanoen zat
Hubrechts agter liet zeehoofd te Oostende te visschen,
als den koning daer voórby kwamVriend, zey den ko
ning tot den gryzen zeeman, gaet de visschery goed
Neen, Sire; zie daermyne geheelevangst; deézen visch
is alles wat ik heb, en ik zou my gelukkig agten, hem
Uwe Majesteyt te mogen aenbieden.En ik agt my ge
lukkig hem të kunnen aenveêrden draeg hem naer myn,
huys, en kom my morgen ten acht ueren bezoeken.
Vervolgens verwyderde zich den koning, 11a den vis-
seher eenig geld in de hand te hebben gestopt Des avonds
zevde Hubrechts aen wiën 't hooren wilde: «Dendagwa;
schoon vóór Hubrechts en vóór koning; Hubrechts heeft
eene goede visch vangst ge'daen en den koning een goed
werk. Vivat Hubrechts! Vivat den Koning!
Deézer dagen, was den agent Van Peteghein, in
eene herberg in de Kazernstraet te Gend, gegaen, en,
na eenige woordenwisselingen en wedërzvdsche slagen
en stampen, zoo het scliynt, wilde den pëlicie-agent de
weêrdin aenhouden. Doch deéze, die hair op haere tan
den heeft en magt gelyk eenen kurassier (waerom zv Mie
den kurassier genoemd word), wilde zich niet gewillig
voegen, en weygerde in het Hotel van den aengroeyënden
voorspoed legaen logeéren. Dit kwam met het oploopend
karakter van den agent niet overeen, en Van Peteghem
begon met den stok te speélen, om dat, zoo als eenige
zeggen, hy hettekwaed kreeg; maer, dit stilde de woede
der vrouw niet, die den batonnist eene peêr toebragt
welke hem deed vallen, en ten gevolge van deézen val,
heeft Van Peteghem zyn been gebroken. Den agent is
naer de Byloke gedraegen, en Mie den knrassier is naer
den Mammelokker, gevolgd dóór eene talryke menigte
volk, geleyd.
In den avond van voorleden zaterdag waren te
Gend dry jongelingen, aen de Kombrug, gaen visschen,
en zaten in een klevn smal bootje. Daer zy wat te on-
voórzigtig bet schot' genaderd waren, is het bootje om-
gcslaegen, en zyn de dry jongelingen in het water geval
len en gingen ongetwyffèld verdrinken, wanneer op hun
geroep nog eenige gebuereu zyn toegesneld, en de on-
voórzigtige koorden en pinhaeken hebben toegeworpen
om er zich aen te klampen; aldus hééft men hun nog
leévend, doch niet zonder moeyte en gevaer, aen land
gebragt en van eene zekere dood verlost.
Deézer dagen is eene 78-jaerige vrouw, omtrent do
statie van Rumbekeke, dóór het konvov verpletterd. De
vrouw wilde in allerhaest den yzcren weg ovcrgacn, en
is op de rayls gevallen.
Eenen aerdappelen-diëf is te Zele, dóór den zóón
van eenen landbouwer doodgeschoóten. Den geéncn die
geschoóten hééft is dóór de politie aengchouden, en ter
beschikking van den prokureur des konings naer Den-
dermonde geslierd.
-Den tweeden prys van de Hamburgsche loten, den
1 september jongstleden uytgetrokken, bestaende in eene
som van 25,000 bank-marken( omtrent 45,000 fr. is ge
wonnen dóór M. II., koopman te Antwerpen.
Voórlaetsten vrydag nagt waren aen eenen land
bouwer onder de gemeente Schooien een aental peêren
gestoólen. Zaturdag avond legde den boer zich in hinder-
iaeg in zynen hof. Des nagts kwamen er weder twee die
ven, versperden de.dcur, om den landbouwer te beletten
uyt zyn buys te komen; maer nauwelykswaren zy in den
boom geklommen, of den boer lost zyn geweer, en eenen
der dieven viel dood aen zyne voeten.
De gedeputeerde staeten der provincie Antwerpen
hebben besloeten het stedelyk bestuer van Antwerpen
te verzoeken, de in maèrt genómëne proeven vóór liet
broodbakken, in november of december aenslaende te
vernieuwen, en daertoe slegts gracn van den oogst van
1847 te gebruyken.
Den belgischen drymaster Charles Quint, kapiteyn
Mussche, op het punt zynde van New-York naer Akyab
(rivier van Arracan), te" vertrekken, is dóór het Ameri-
kaensch gouvernement aengeslacgen, om te veel passa
giers nvt Antwerpen aengevoerd te hebben. Volgens
de nieuwe wet op zulke vervoering, mag er slegts eenen
man per 14 voet vierkant aen boord geplaetst worden en
die proportie zou verre van overtroffen te zyn geweest.
Men twyfelde dierhalve niet, zoo schryft men uyt New-
Vork, oi' alles zou zich vriendscbappelvk laeten schikken.
Den Engelschen stoomboot Soho, zondag van Ant
werpen naer Londen-vertrokken, had aen boord 3000
manden versche noólen, welke aldaer meerendeëls uyt
het binnenland waren aengevoerd. Den uytvoer van
fruyt, uyt Bolgiën, Holland en Vrankryk'naer Engeland
is thans verbaezend.
Men schryft uyt de omstreéken van Gend
Op den tvd van vier a vyf ueren, hééft eenen pagter
het bezoek van 17 verscheydepersooncnopzyn hof gehad,
en alle deéze persoonen kwamen aerdappelen koópen.
Het waren speknlatuers in palaters en spraken alle eene
en de zelfde lael, dat is, zy poogden alle den boer benauwd
te maeken, en deéden hem aenmerken dat den prys, wel
ken hy voor zyne aerdappelen vroeg, te leeg was, aenge-
zieu de pataters zeer hoog stonden, en nog duerder zou
den worden. Deéze spekulateurs zeyden alle dat de
aerdappelen met de plaeg besmet waren, en dat den oogst
in Vrankryk, in Holland, enz., mislukt was, en dus dat
alles in Belgiën duer zou worden. Ten gevolge van dit,
wakkerden zy de boeren aen om naer de merkt niet te
komen, en, kwamen zy, van hooge, ja zeer hooge pry-
zen, te eyschen. Berigt aen de poi.icie.
Men meld uyt Landeghem dat den typhus aldaer
hevig woed, eii dat er veéle persoonen, aen de gevolgen
deézer ziekte, sterven.
In den nagt van den II tot den 12, is er te St-Nico-
laes eene diefte met braek gepleegd, ten huyze en ten
nadeele der echtgenoóten Bauteus, rondleurders. De
dieven hebben twee zilveren horlogiën, eene gouden ke
ten, en 600 fr. in 5-fr. stukken, uyt eene kommode
mede genomen.
By besluyt van den minister, zyn de remisen van
een 10 vóór de sloókers, op de rechten die vóór den in
houd tier kuypen moeten betaeld worden, afgeschaft, zoo
dat, voórtaen de rechten ten vollen uyt zullen moeten
betaeld worden.
Den minister van het inwendig hééft doen bekend
maeken dat er in de tentoonstelling van hof-en landbouw
producten ook zal agt genomen worden op de gronden
in welke de vrugfèn gegroevd zynzoodaenig, dat gemce-
nemiddehnaetige voordbrengselenwanneer zy op
slegten grond zouden gewonnen en ingeoogst zyn, nog
pryzen en vergeldingen zouden konncn bekomen.
Men rekent de joódsche bevolking, dóór geheel den
aerdbol verspreyd, op zes niilliocnen. Tien duvzend jou
den, zegt men, bevinden zich in Belgiën.
liet halt kanton Bacsel (den buyten) hééft verschey-
de tonnekens buskruyd welke vóór Lucerne bestemd
waren, aengeslagen. Een gouvernementael blad van Parys,
den Journal des Dèbutshad gemeld dat het gouverne
ment van Berne het geheym dei- brieven niet eerbiedigde.
Den zwitserschen zaekgelastigden te Parys, hoéft van zyn
gouvernement bevel ontvangen om dat dagblad vóór dit
gezegde rechterlik te vervolgen.
Men schryft uyt Landshut (Beyeren) 8 september
Sinds acht dagen hadden wy hier zeer guer weder, en
toen heden middag, na eenen aenhoudenden regen van
36 ueren, den hemel zich ophelderde, onlwaerde men de
geheele bergspits tot ver naer beneden met sneeuw over
dekt. Volgens de landlieden mag men daerdoór eenen
langen en fraeyën herfst verwagten.
Het vlaemsch zonder hollandsche verbastering 'l zy in
spelling, in uytspraek of in regels.
De vlaemsehe lael, diezekerc lieden zoeken te vervangen dooi
de in 1830 vervallene hollandsche, heeft,ojideézé laetste, haere
klaerbeyd, haere gemakkelykhcyd, haere hcdendagschc (moikr-
ncs) spelling en regels, haere cygenc uytspraek en haere na-
tionaeliteyt.
Het hollandscli, in tegendeel, hestaet nog in grondstellingen
der voórledene eeuwen, in eene oude spelling en in eene
vremde uytspraek waer vóór de Delgen u 11yd eenen groolen
afkeer getoond hebben.
De onklankteda ning, die de bcteekenis en d'uytsprack der
wóórden onzeker niaekt (week, wees, leer, gelool'd, etc.) dag-
teekent van 2 eeuwen vóór Christus geboorte (1).
Siegcnbeek zegtSchrijf zoo als gij spreekt». Volgens deé
zen stelregel mag men zeggen: bid en schryf zoo alsgy spréékt
(behoudens den palnis)diensvolgens moeten wy vlaemsch
schryven, en in T vlaemsch bidden.
Onzen Vader, gehei/ligd, rechtveerdig, huys, e?/, Luyk, muy-
tcr, besluyt, sluyver, pet'rd, wei/, dui/m, majesteyt, kapiteyn,
bet heylig hert van Maria, etc...Die zoo spreekt en schryft
doet versteen dat hy Belg is.
Men kan als vrcmdeling aenzien worden, zoo men schryft of
OnzeVader, geheiligd, rechtvaerdig (in 't duytschrecht fcr(ig),
huis (in 't duytsch ha us), ei Luik, muiter, besluit, stuiver, paerd
(in T duytsch pferd), wei, duim, majesteit, kapitein, het heilig
hart (in 'l duytsch herz) van Maria, etc. Met de vlaemsehe klank-
en-zinteekens kan men alleenlyk schryven gelyk men spréékt,
om dal men den tongval aen d'oog kan aenwyzen dóór onze
accenten beer, beer;beet, bcél;poot, poól, etc., etc.Den
oorsprongelyken lettcrbcwaerregel helpt ook tot dit vlaemsch
onweêrdeérbaer taelvoórdeel, en kan alleen de zoo verlang
de ccnheyd der uytspraek onder de Belgen bybrengen.
(1) De spraekkundige klankleekening, uytgevonden dóór
Aristophanes, twee eeuwen vóór d'algemeyne tydrekening, is
om deéze onderseheydingen nog niet aengenomen dóór de Hol
landers, en diensvolgens dóór de aenhangers der zeiver tael ook
niet, alhoewel verscheydenc hollandsche schryvers, en onder
andere Ten Kate, Zeydelaer, Weiland, etc., zich vóór hacr
gebruyk vcrklaerd hebben.Den vermaerden duytschen
schryver Adelung verklaert dat de klankleekening de na-
luerlykc wet der spelling is.» De verzameling der weVken van
deézen hooggeleerden man maeken 70 boekdoelen uyt, en hy
hééft den Onzen Vader iu 500 taelen en landspraéken uvtgc-
geéven. Het gevoelen van zoo eenen vernuften laelkundigen, is
weldatgeéne weêrd van deézen of dien verspreyder der hol
landsche tael, laetste overblyfsei van eene vremde regeéring.
De vervrouwelykingvan 't mannelyk geslacht, die aen 't wóórd
eene verkeerde bcteekenis kan doen geéven (de zinneloose, de
stoute, etc), was al in gebruyk tydens de zevensle eeuw, en is
zoo bewüerd in onze twee brusselsche brabeltaelen: de vaur,
de moyër, es père, es mère.
Zie bier eenige voórbeélden van Uit overoud hollandscli
gebruyk:
Eenen romansleézer schrééf aen eenen boekverkooper, hem
het gedicht de Zinneloozc te zenden, zoo het eene vrouw was,
deéze hem belangryker zynde; maer dat hy den boek niet wil
de, zoo den held eenen man was.
Eenen zendbrief, van een huys te 'sGravenhagen, gaf plaets
aen eenen anderen misslag, hy behield deéze wóórden de on-
dergetekcndE verzend, etcC. Winters.
Den belgischen koopman, in onw eétendheyd of den brief van
eenen man of van eene vrouw kwam, schrééf zyn adres: aen
mynheer of jouffrouw C. Winters, te 's Gravenhagen.
Zie hier, onder andere, noch eenige exempels getrokken uyt
de tael kundige en vaderlandsche Verhandeling over de vlaem
sehe lael in vergelyking met de hollandsche, dóór den heer Van
den Bossche, oudlid der kamer der volksvertegenwoordigers,
etc., page 67.
beide echtelingen zyn naer onze stad komen icooncn, na wei-
niy lijds, werd er de eene geacht en de andere gehael omdat,
terwijl de eene meermaals bad, de andere dikwijls vloekte
Volgens deéze oude manier van spreéken en schryven, wie
word geagt, wie word gehaet?Wie is hel die bad? Wie die
vloekte?
Manen vrouw van eene misdacd beschuldigd zijnde, werden
beide vóór den reglcr ejebragl, na de bcpleiling van hun proces
zegde dezede jongste verdient lol vijf jaren opsluiting vcroor-
deeld te worden, en de andere moet dadelijk in vrijheid gc-
sleld wordendal dan oogenblikkelijk de schuldige weggeleid
en de onpliglige losgelaten worde.))
Wie van beyde moet vastgehouden of in vryheyd gesteld wor
den In 't hollandsch wéét men dit niet, daer hel in T vlaemsch
klacr aengeduyd zou zyn.
Men ontmoet dikwils Belgen, die het hollandsch of zoo gezev-
de nieuwe-spelling geleerd hebbende, deézen aloverouden
dobbelzinnigen de in onze andere nalionaele tael overbrengen,
en al zoo eenen holiandismus maeken: la bonne garijon, la mi
nistro, la nolaire, etc.
De verminking der wóórden, die dóór d'afzetling der grond
letter, er eene menigte önverstaenbaer maekt: (laken, wagen,
beken, etc.) dagteekent vóór d'uytvinding der drukkery (i'v'öS).
Zoo lang onze taelautocraeten de dobbclc aa en vu overal niet
doen aenneémen, konnen zy, ten ware by anticipatie, aen dit
oud gebruyk dan naem niet" geéven van enkele vocaelspelling,
vermits er tol hier toe, by ben, geene dobbclc (gelyke) bestaet.
als indeed, geen, schoot, etc., die dóór de verminking dede,
gene, schoten, etc., worden.Én wat is, by voórbeéld, eene 0
(enkele) die geduerig twee 00 (dobbcle) en vicc-vcrsd word
kolen kool, kolenmarkt, koolmand, etc.
Hoe zal men met de hollandsche m-cn uytzei-letter den lan
gen of korten klank der a kennen in deéze en diergclyke wóór
den plAtenpEldyzenkAkenkAreelsteen mAtcn
inAtroos, etc; welke zyn hier de korte en de lange A?
En hoe zal men, dóór de lelterverdwyning, de bcteekenis
konnen van deéze, en duyzende andere vlaemsehe ondersehey-
dene wóórden graeven; graven; aemen, amen weègen, wegen,
bcckcn, beken; daer de Hollanders, dóór hunne onredelyke iet-
terafzetting, vóór elke twee beteekenissen maer een en het zelf
de wóórd, graven, amen; wegen, beken, hebben?
Alnog, na hoe veéle lessen en oeffeningen zal den leerling,
volgens de zelfde hollandsche lettcrafzetting, onderscheyden
in de volgende en gclykvormige woorden, den verschillenden
klank der egegeve, neme, vele, dede, gele (geéle of gelee.)
Voorders is nog aen te merken dat de hollandsche woórdont-
leéding groote moeyelvkheden baerl, byzonderlyk aen de vrem-
delingeu, aen deschoólieren en aen onze broeders van Ilene-
gauw, Luyk, Namen, etc. Hoe zullen zy in de woórdenboeken,
t enkelvoud zoeken van zaken, rapen, jar en, stalen; steken
stelen; scholen, poten, teljoren; uren, muren, etc.? Boven
dien zullen zy niet aengedreéven worden om zak-en, stck-en,
schol-enmur-en, uyt te spreéken, of zullen zy de eerste vocael
niet doen klinken als of zy kort ware?
Doórnuflige hollandsche laelkundige hebben zich ook tegen
de in-en uytzet letter verklaerd:
Het blykt dat men moet schryven: waXkcn, spreEkcn, etc.,
omdat men zegt: ik waXk, ik sprcEk, etc.» B. Der Kinderen.
De spelling der woorden hangt van hunnen oorsprong af.
II. Piterson.
D'enkelc klinkletter kan ik niet goedkeuren, vermits daar
door gevallen konnen komen waar in zeifs een Nederlander
het woord verkecrdelyk verslaan zoude.W. Sewel.
Den vlaemschen taelregel van de grondeenbeyd der wóórden
is heden ook aengenomen vóór de fransche tael; in plaets van,
gelyk als overouds, vóór 't meervoud, de t in s ie veranderen
en fans, commandans, etc., bewaert men de t en men voegt er
eene s by enfant*, commandants, etc., om dal dit regelmaeti-
ger en gemakkelyker is.
Dóór de spraekkundige vlaemsehe klankteekens en debewae-
ringder wortelletter kent den leézer de uytspraek en de betee-
kenis der wóórden. Dit getuygen al de leeraers die, niet tegen-
staende zekere kwellingen, den vaderlandschen moed hebben
om te vollierdeu in onze schoone tael t' onderwyzen. (2)
(2) Het vry onderwys der onverbasterde vlaemsehe tael dooi
de gouVernemertts schoolmeesters, is ook den wil van 't opper
gezag, dit blykt uyt de volgende verklaeringcn van den minis
ter der binnenlandsche zaeken, toen, in de zittingen der
volksvertegenwoordigers van 25 en oi january 1842, eenige
leden den intrek gevraegd hadden van liet teruggaende besluyt
van 1 january van T zelfde jaer, dat d'oude taelgebruyken, by
d'llollanders bewaerd, lot vertaeling van den Bulletin voór-
schyft.
M. Ie minislre de la justice, par l'arrèté du 4CP janvier 1844
qu'il a conlresigné, a résolu une question loule spéciale, on in-
peut assez lc répéter, la question loutespéciale de l'orthograplu-
(V. note 2, p. iv) du Bulletin; quanta l'orlhograplieflamande.
il n'a résolu que cede question ld, question qae j'appellerai
