ZONDAG 10 MAERT J850. VIERDEN JAERGANG.—N 181. AELST, den 9 Mnert. Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de dagleckening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der inschryving, by trimester, is bcpacld op 1 l'r. 50 c., dien der annonèen op 20 cenlimen den drukregel. De persoonen die vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos teloos eenc anponeevan 10 drukregelen in ons blad doen plael- sen. indien iemand reglveèrdige klagten of gegronde rekla- men in 't algemeen belang te doen beeft, hy mag op onze onpar- tydigheyd rekenen; aen dcéz.c zullen wy plaels in onze kolon- nen vcrleenen en dezelve ondersteunen.Dit weekblad zal verder gewaegen van alle broehueren, schriften, boeken, prin ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor den toegezonden.De nacmen der persoonen dieonseenige stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen gehcym ge houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve te doen kennen. Gecne stukken waervan wy de opstellers niet kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men word verzogt alle artikels, annoneen, geld elc. vragtvry toe le zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den druk aengaet. CUIQUE SU I'M. DENDER-BODE HET ONDERWAS, DEN GODSDIENST EN 'T VOLKSGELUK. Berooft een volk van 't onderwys, gy zult van 't zelve de beschaeving verwyderen, gy zult het opkweeken in woestbeyd, alle harmonie van samenleving onmogelyk maeken en eyndclyk dit volk tot de slaeverny doen ver vallen gééft aen eene nalie een slegt, een ongodsdienstig onderwys, gy zult ze opkweeken in zedeloosheyd, gy zult allengskens de sterkste banden van mactschappelykc orde verzwakken en eyndelyk die natie zich zelve aen baere eygene driften zien slagtolferen. Dit zyn waerheden waervan de geschiedenis honderde lessen van ondervin ding oplevert. Van d'eerste waerheyd hoeven wy hier niet te spreéken omdat zy hier in Belgicn niet te pas komt, doch vóór wat hot tweede geval raekt, zien wy dat zulks hier ongelukkiglyk hel ontwerp onzes gouvernements is dóór de nieuwe wet die aen de kamers gael aengeboóden worden. En inderdaed, wy durven rondnyt zeggen dat er nooyt zulke slegte wet op het onderwys is voórgedrae- gen dan deéze welke in den boezem van een zoo gezegd liherael ministerie is uytgebroeyd. In die wet, zegt den Vlaming met volle waerheyd, is alles geslügtolferd aen de heêrschzugt en aen den liaet dien het ministerie aen den godsdienst toedraegt, omdat zy den godsdienst, de vryheyd, de reglen der gemeenten en de financiën van den staet krenkt. Het godsdienstig punt is in die wet een lauter toewerp- sel 't welk in geenen deele de minste verpligting aen de ietrnd oplegt even als ol' den godsdienst eene nuttelooze zaek, eene zaek van lantaisie ware die eenen jongeling straffeloos mag verwacrloozen, als hy zich maer toelegt op andere weétenschappen die meestal aen den mensch tot ieestelyken en tydelyken ondergang konnen dienen wanneer zy onder 't geleyde van den godsdienst niet zyn aetveleerd. Een uerwerk, 't welk niet tydelyk word opgewonden, valt stil, 't menschelyk hert aen 't welk men noovt de pligten jegens God, jegens zich zeiven en jegens den evénmensch herrinnert, zal ook stil vallen en aen die pligten allengskens zoo ongevoelig worden dat hot zelfs alle geweétensknaegingen zal verdooyen. Iioe vrugtbaer eenen akker ook zv, hy zal slegts distels en doornen voortbrengen indien hy niet bcweikt ot slogt bewerkt word. Wanneer eene boomplant nog jong en tceder is, men kan aen de zelve eene rigting naer goed dunken geéven, den meuscli van zyne jongheyd af al ware het slegts aen d'onverschilligheyd gewennen, ishem oil liet pad stellen dat onvermydelyk naer God-ctt zode- looshevd leyd. Als men in de eerste jongheyd nog gedtie- rig vermaend, als men nog aenhoudend den sclirik der ondeugd vóór d'oogen gelegd is geworden, als men onder eene onafgebrokene hewaeking de eerste studiën gedaen heeft waer men de beste grondstellingen is ingeplant, dan gact het nog meermaels moeyelyk genoeg om den slibbcrigen weg des goeds te blyven bewandelen wanneer men aen zyn zeiven is overgelaeten. De Kinderen zullen n rpliqi zyn op stokken, paelen en koorden te leeren klauterenmaer zullen zy langs daer hoog genoeg konnen klimmen om 't cvnde hunner schepping le bereyken? Dit blfft te bezien, doch God geéve dat er daer door oeene naer 't schavot leeren klimmen De grondwet waerborgt de vryheyd van't onderwys, maer het ministerie verstaet die vryheyd anders en maekt ..eene moeyelykheden in jaerlyks' eeit millioen franken Üvt de staetspenningen te gebrttyken ten eynde de gon- vernements-schoólen, ten nadeele der vrye gestigten, te ondersteunen en aldus zyn beheer met het geld der vrye onderwvzers zelve verder uyt tebreyden. Dit heet men iemand "de dogen uytsteéken en hem dan blinden verwv- ten, of iemand den sleutel céner geldkist geéven waer geen dnyt in te vinden is. Dat de gemeenteregten in de nieuwe wet op eene ongehoorde wyze verkreukt worden, zal uyt de volgende aenhaelingen blyken De steden óf gemeenten zullen een kollegie of voór- naeme schóól moeten openen, 't zy dat het noodig is of niet. Het grootstedeel der onkosten zal dóór haer worden "edraegen. Indien de eene stad of de andere nu een kollegie of voórnaeme schóól hééft, het ministerie zal er zich meester van maeken, de professors derzelve benoe- men, en de stad zal geen ander regt meer hebben als hetgeén van te moeten betaelen Wal dunkt u, burgers, van zulke Ircffelvkc eysschen Wat zegt gv van 't gebruyk dat den liberalen haspel van uwe in zweet gewonnen penningen gaet doen Zal het u behaegen dat" pacha Rogier hier nog een aental vremdc schoolmeesters in 'tland rocpe om die met uw geld den zwier te laetcn speélcn. In Vrankryk zyn cr met hoopen afgesteld de eene vóór aenslag op'de zeden, de andere om verderfelyke leerstellingen te hebben geleerd, de fransche jeugd te hebben bedorven etc. etc. Als zulke gasten zullen hooren hoe het in Belgian gaet, konnen zy zich gemakkelvk hier komen vestigen denkende dat zy goed genoeg zyn 0111 er als onderwyzers vóór de Belgi sche opkomende jeugd te worden aengestcld, wyl het gouvernement in geener voege van de paepen wilt hoo renOuders, waekt, want den geest des verderfs is met geheele zakken zaed op weg. iti zynen afgeleefde jaeren, de eysschen eener priesters en reli- gieusenliaeiende party te voldoen. Als wy denken dat onze agteoswccrdigegasihuysnonnen, die met ziel en ligchaem aen den lastigen en walgelyken ziekendienst der armeen vcrlaetene verknogl zyn, moeien gelyk gesteld worden met de rasphuysgas- ten vóór wie ook alles gepagi word, dan aerzelen wy geenzins andermael le vraegen: M. Evit wal doet gy op den rand van 't graf Ofschoon het Verbond dil als onmenschelvk, snood, schan- delyk, lafhartig ja zelfs doemensweérdig noemt, wy bekreunen ons daer weynig mede, doch zullen T publiek laelen oórdcelen of hel nietonmcnschelyker, snooder, etc., is weêrlooze religieu- seu en priesters geduerig hel merg uyt de beenen le zuygen gelyk wy hier, lol schande onzer slad, maer te véél moeten legenspreéken. Toen wy in ons voórlaelslc Nr M. C. Evit laekten omdat hy zyne goedkeuring verleend had aen het ontwerp van verpagling van boter en vleesch ten gebruyke der cerw. gasthuysnonuen, was de openbaere denkwyze hel met ons eens om dergelyke doenwyze als de walgelykste en haetelykste die men kan uyt- vinden, volkomentlyk af" te keuren. En inderdaed, wat is er waervan eenen burger meer afkeer hééft dan van vuyle boicr of van gemeen of slegt vleesch Wat doel gemeenelyk deézen aen wie de levering van boter, bv openbaere verpagling, mils den leegslen prys is toegeweëzen Zal hy de beste boter op de merkt koopcn'alszy meer geld dan zynen voórgedraegen prys klaerblykelyk neen, integendeel hy zal de gemeynsie boier koopen waeraen hy eeuen stuyverkan winnenEn wal gebeurt er verder? Alsden pagter geen treffelyk man is, zal hy weynig haperen om de gemeene boter nog bovendien met amerikaensch verkensvet le mengelen, iels wal zeer moeyelyk is om onderschevden aengezien die twee veiaglige zelfstandig heden zich zoo" gemakkelyk en zoo innig le samen verbinden, dal eenc behendige oog zonder argwaen er kan dóór bedroó- gen worden. Vóór wat de levering van het gepagt vleesch aengaet, is de vraeg of den vleesclihouwer beste wacren kan leveren wanneer den prys niet in evenredighcyd is? Daerenboven, kan men vraegen of er geene voorbeelden besiaen van vleesch houwers aen welke alle beesten zieke en gezonde goed zyn om af te maeken en le verkoopen etc. etc. Wy errinueren ons 'tgeén eenen veearts deézer slad ons eygenmondig verklaerd hééft naemelyk gezien of gehoord te hebben dat in zeker gesligt, vremd aeié onze stad, waer ook het vleesch verpagtwas, eenen hameien bout gebraden op tafel gebragt wierd en als den diender 't mes m 'tstuk gebraed stak, spatte hem eenc groole kwantitevt vuyle materie in 't aengezigt etc. Maer, zal men zeggen, dal de pagters hunne pryzen hoog genoeg slellen om beste waeren le kounen leveren dit is ge makkelvk om zeggen, maer word hel gedaen Elkeen soumis- sionneérl, elkeen zoekt wat le winnen, den eenen wilt allyd leeger zyn dan den anderen, en zoo volgt er dikwils uyt dat de pagters of zich moeten ruïncéren of bedrog gebruyken. Wal er van zv, om deéze gcdaglen wech te neémen, mag men aen geeue"verpagling denken, dal men eiken ireffclykcu vleescli houwer eene wéék laele leveren .en alie zullen ie vreden zyn. Gelvk men begrvpt, is hel niet zonder reden dal wy M. C. Evil over zyne goedkeuring gelaekt hebben, hy voórnaëmelyk die zich zoo huge jaeren den vriend getoond hééft van ai wat gcesielvk en religieus was en nu den eersten sehynt te zyn om, Het Verbond zegt dat de twee rapporten der sladscomintssir nopens de hospicen ons doodelvk op de maeg liggen, en 't blad daegtons uyt om die le wederleggen als wy konnen; maer, gael onzen konfrater voort, dil zal ons niet gemakkelyk vallen aen gezien eeuen van onseenen mislukten apotekers-aspirant is die van die zaeken geeue de minste kennis hééft, en den anderen eenen advokaet zonder zaekenVóór wat het doodclyk op de maeg liggen betreft, dit is T woord niet, want daer wy de ge woonte niet hebben mei zaeken op onze maeg te loopen, zoo zouden de twee rapporten er al lang afgeschud zyn, hadden zy het honderdste zoo zwaer op onze maeg gewoógen van 't géén een ander rapport-drukt op de maeg van zekeren gekruysten vischkeurder en deszelfs neef. Wat de uytdaeging aengaet, daman zullen wy scherpe nola houden en hoópen op d'eene of andere wyze aen l verlangen des Vfrbonds le zullen voldoen. Zyn wy slegts mislukten apotekers-aspirant, 'l zou ons evenwel spyl doen de dwaeshedeu van een koppel verwarde hersen pannen die de rapporten geteekend hebben, niet te konnen vergruyzenis onzen medevriend eenen advokaet zonder zae ken, gelyk 't Verbond zegt, dan is 't toch wel dat hy een trelfc- lyn man is en om zyne reglsehapenheyd by elkeen gekend is, maer spy tij» is 't voor T Verbond dal hy naer geene zaeken wagleu moet gelyk zommige ryke plukkers, die zich in alle sóórten van vuyle affaïrens wikkelen als er maer le piuymcu valt, om mei de vederen eens anders hunne magere schouders te dekken. Berigt aen de liefhebbers. Onzen bedorven konfraler geeft in zyn laelste Nr een artikel ouder opschrift: hel systeem van den Dcnderbodewaerin hy ons juystal zyne eygene ondeugden van lastering, zelfbelang, schurkheyd, schynheyligheyd, slegte geaerdheyd, trouweloos- heyd en nog meer zaeken in lieyd te lasle legte, zonder te denken dat,Wanneer eenen schurk een ander schurk vcrwyl, hy schurk, daerom niet min schurk blyft en intended als eenen grooteren schurk aenzicu word naer maete zyne vcrwyling onreetveêrdig is. Wy hebben hel Verbond meermaels van lasle- ring overtuygd als naemelyk legen de eerw. PP. Jesuiten, mei deéze als vyanden van kerk en staet, als aenblaezcrs van twist en tweedragt, als vernietigers van 't licht des christiunismus etc. etc. af ïe schetsen en dil onder de schynheylige verdediging der wereldlyke geeslelykheyd die 'tnu ook geduerig beledigt en vervolgt; wy hebben liet blad over zyne trouweloo/e lasterlael ten opzigle der ons aengetegene beschuldiging nopens de minaeresscn der ministers, uyt leg gevraegd, en i hééft allyd gezweégen zoo'wel als over de lastering tegen de eerw. PP. Jesuiten: Dat verder den voórnaemen patroon van '1 Verbond, den hansworst Bruneau, met eene groole dosis zelfbelang be zield is, dit hééft hy in de kamer niet konnen bedekken; dal het Verbond van eene allerslegtste geaerdheyd is, dil blyki uyt bvna al zyne artikels, maer T hééft byzonderlyk gebleé'keu toen het over "eenige weéken de schandaligste looneelspeten van overspel en zedebederf durfde verdedigen; immers mannen van 't Verbond, wy zullen 't u maer ronuuyl zeggen, gy zyt hier zoodanig gekénd en naer weerde geschat dal geene uwer aentygingen ons konuen treiïën, daerom ook bekreunen wy ons weynig of gy tegen ons schreeuwt, tiert, vloekt of wenschl; nog min bekreunen wy ons dat eenen uwer, eenen gefronsten Wael, meesier Jouret, ons iu T voórbygaen met gierenoogen begluert, want dit alles doet ons lagchen en deuken dal liet uytwcrksels eener razende wanhoop zyn die aen gasten van uweu trautzeer wel siacu. Dus proficiat rnet al uwe gramschap.

Digitaal krantenarchief - Stadsarchief Aalst

De Denderbode | 1850 | | pagina 1