ZONDAG 10 MAERT J850.
VIERDEN JAERGANG.—N 181.
AELST, den 9 Mnert.
Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleckening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, by trimester, is bcpacld op 1 l'r. 50 c., dien der
annonèen op 20 cenlimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eenc anponeevan 10 drukregelen in ons blad doen plael-
sen. indien iemand reglveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen beeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen dcéz.c zullen wy plaels in onze kolon-
nen vcrleenen en dezelve ondersteunen.Dit weekblad zal
verder gewaegen van alle broehueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De nacmen der persoonen dieonseenige
stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen gehcym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Gecne stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoneen, geld elc. vragtvry toe le
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
CUIQUE SU I'M.
DENDER-BODE
HET ONDERWAS, DEN GODSDIENST EN 'T VOLKSGELUK.
Berooft een volk van 't onderwys, gy zult van 't zelve
de beschaeving verwyderen, gy zult het opkweeken in
woestbeyd, alle harmonie van samenleving onmogelyk
maeken en eyndclyk dit volk tot de slaeverny doen ver
vallen gééft aen eene nalie een slegt, een ongodsdienstig
onderwys, gy zult ze opkweeken in zedeloosheyd, gy zult
allengskens de sterkste banden van mactschappelykc
orde verzwakken en eyndelyk die natie zich zelve aen
baere eygene driften zien slagtolferen. Dit zyn waerheden
waervan de geschiedenis honderde lessen van ondervin
ding oplevert. Van d'eerste waerheyd hoeven wy hier niet
te spreéken omdat zy hier in Belgicn niet te pas komt,
doch vóór wat hot tweede geval raekt, zien wy dat zulks
hier ongelukkiglyk hel ontwerp onzes gouvernements is
dóór de nieuwe wet die aen de kamers gael aengeboóden
worden. En inderdaed, wy durven rondnyt zeggen dat
er nooyt zulke slegte wet op het onderwys is voórgedrae-
gen dan deéze welke in den boezem van een zoo gezegd
liherael ministerie is uytgebroeyd. In die wet, zegt den
Vlaming met volle waerheyd, is alles geslügtolferd aen
de heêrschzugt en aen den liaet dien het ministerie aen
den godsdienst toedraegt, omdat zy den godsdienst, de
vryheyd, de reglen der gemeenten en de financiën van
den staet krenkt.
Het godsdienstig punt is in die wet een lauter toewerp-
sel 't welk in geenen deele de minste verpligting aen de
ietrnd oplegt even als ol' den godsdienst eene nuttelooze
zaek, eene zaek van lantaisie ware die eenen jongeling
straffeloos mag verwacrloozen, als hy zich maer toelegt
op andere weétenschappen die meestal aen den mensch
tot ieestelyken en tydelyken ondergang konnen dienen
wanneer zy onder 't geleyde van den godsdienst niet zyn
aetveleerd. Een uerwerk, 't welk niet tydelyk word
opgewonden, valt stil, 't menschelyk hert aen 't welk
men noovt de pligten jegens God, jegens zich zeiven en
jegens den evénmensch herrinnert, zal ook stil vallen en
aen die pligten allengskens zoo ongevoelig worden dat
hot zelfs alle geweétensknaegingen zal verdooyen. Iioe
vrugtbaer eenen akker ook zv, hy zal slegts distels en
doornen voortbrengen indien hy niet bcweikt ot slogt
bewerkt word. Wanneer eene boomplant nog jong en
tceder is, men kan aen de zelve eene rigting naer goed
dunken geéven, den meuscli van zyne jongheyd af al
ware het slegts aen d'onverschilligheyd gewennen, ishem
oil liet pad stellen dat onvermydelyk naer God-ctt zode-
looshevd leyd. Als men in de eerste jongheyd nog gedtie-
rig vermaend, als men nog aenhoudend den sclirik der
ondeugd vóór d'oogen gelegd is geworden, als men onder
eene onafgebrokene hewaeking de eerste studiën gedaen
heeft waer men de beste grondstellingen is ingeplant,
dan gact het nog meermaels moeyelyk genoeg om den
slibbcrigen weg des goeds te blyven bewandelen wanneer
men aen zyn zeiven is overgelaeten. De Kinderen zullen
n rpliqi zyn op stokken, paelen en koorden te leeren
klauterenmaer zullen zy langs daer hoog genoeg konnen
klimmen om 't cvnde hunner schepping le bereyken?
Dit blfft te bezien, doch God geéve dat er daer door
oeene naer 't schavot leeren klimmen
De grondwet waerborgt de vryheyd van't onderwys,
maer het ministerie verstaet die vryheyd anders en maekt
..eene moeyelykheden in jaerlyks' eeit millioen franken
Üvt de staetspenningen te gebrttyken ten eynde de gon-
vernements-schoólen, ten nadeele der vrye gestigten, te
ondersteunen en aldus zyn beheer met het geld der vrye
onderwvzers zelve verder uyt tebreyden. Dit heet men
iemand "de dogen uytsteéken en hem dan blinden verwv-
ten, of iemand den sleutel céner geldkist geéven waer
geen dnyt in te vinden is.
Dat de gemeenteregten in de nieuwe wet op eene
ongehoorde wyze verkreukt worden, zal uyt de volgende
aenhaelingen blyken
De steden óf gemeenten zullen een kollegie of voór-
naeme schóól moeten openen, 't zy dat het noodig is of
niet. Het grootstedeel der onkosten zal dóór haer worden
"edraegen. Indien de eene stad of de andere nu een
kollegie of voórnaeme schóól hééft, het ministerie zal er
zich meester van maeken, de professors derzelve benoe-
men, en de stad zal geen ander regt meer hebben als
hetgeén van te moeten betaelen
Wal dunkt u, burgers, van zulke Ircffelvkc eysschen
Wat zegt gv van 't gebruyk dat den liberalen haspel van
uwe in zweet gewonnen penningen gaet doen Zal het u
behaegen dat" pacha Rogier hier nog een aental vremdc
schoolmeesters in 'tland rocpe om die met uw geld
den zwier te laetcn speélcn. In Vrankryk zyn cr met
hoopen afgesteld de eene vóór aenslag op'de zeden, de
andere om verderfelyke leerstellingen te hebben geleerd,
de fransche jeugd te hebben bedorven etc. etc. Als zulke
gasten zullen hooren hoe het in Belgian gaet, konnen zy
zich gemakkelvk hier komen vestigen denkende dat zy
goed genoeg zyn 0111 er als onderwyzers vóór de Belgi
sche opkomende jeugd te worden aengestcld, wyl het
gouvernement in geener voege van de paepen wilt hoo
renOuders, waekt, want den geest des verderfs
is met geheele zakken zaed op weg.
iti zynen afgeleefde jaeren, de eysschen eener priesters en reli-
gieusenliaeiende party te voldoen. Als wy denken dat onze
agteoswccrdigegasihuysnonnen, die met ziel en ligchaem aen
den lastigen en walgelyken ziekendienst der armeen vcrlaetene
verknogl zyn, moeien gelyk gesteld worden met de rasphuysgas-
ten vóór wie ook alles gepagi word, dan aerzelen wy geenzins
andermael le vraegen: M. Evit wal doet gy op den rand van
't graf
Ofschoon het Verbond dil als onmenschelvk, snood, schan-
delyk, lafhartig ja zelfs doemensweérdig noemt, wy bekreunen
ons daer weynig mede, doch zullen T publiek laelen oórdcelen
of hel nietonmcnschelyker, snooder, etc., is weêrlooze religieu-
seu en priesters geduerig hel merg uyt de beenen le zuygen
gelyk wy hier, lol schande onzer slad, maer te véél moeten
legenspreéken.
Toen wy in ons voórlaelslc Nr M. C. Evit laekten omdat hy
zyne goedkeuring verleend had aen het ontwerp van verpagling
van boter en vleesch ten gebruyke der cerw. gasthuysnonuen,
was de openbaere denkwyze hel met ons eens om dergelyke
doenwyze als de walgelykste en haetelykste die men kan uyt-
vinden, volkomentlyk af" te keuren. En inderdaed, wat is er
waervan eenen burger meer afkeer hééft dan van vuyle
boicr of van gemeen of slegt vleesch Wat doel gemeenelyk
deézen aen wie de levering van boter, bv openbaere verpagling,
mils den leegslen prys is toegeweëzen Zal hy de beste boter
op de merkt koopcn'alszy meer geld dan zynen voórgedraegen
prys klaerblykelyk neen, integendeel hy zal de gemeynsie
boier koopen waeraen hy eeuen stuyverkan winnenEn wal
gebeurt er verder? Alsden pagter geen treffelyk man is, zal
hy weynig haperen om de gemeene boter nog bovendien met
amerikaensch verkensvet le mengelen, iels wal zeer moeyelyk
is om onderschevden aengezien die twee veiaglige zelfstandig
heden zich zoo" gemakkelyk en zoo innig le samen verbinden,
dal eenc behendige oog zonder argwaen er kan dóór bedroó-
gen worden.
Vóór wat de levering van het gepagt vleesch aengaet, is de
vraeg of den vleesclihouwer beste wacren kan leveren wanneer
den prys niet in evenredighcyd is? Daerenboven, kan men
vraegen of er geene voorbeelden besiaen van vleesch houwers
aen welke alle beesten zieke en gezonde goed zyn om af te
maeken en le verkoopen etc. etc. Wy errinueren ons 'tgeén
eenen veearts deézer slad ons eygenmondig verklaerd hééft
naemelyk gezien of gehoord te hebben dat in zeker gesligt,
vremd aeié onze stad, waer ook het vleesch verpagtwas, eenen
hameien bout gebraden op tafel gebragt wierd en als den
diender 't mes m 'tstuk gebraed stak, spatte hem eenc groole
kwantitevt vuyle materie in 't aengezigt etc.
Maer, zal men zeggen, dal de pagters hunne pryzen hoog
genoeg slellen om beste waeren le kounen leveren dit is ge
makkelvk om zeggen, maer word hel gedaen Elkeen soumis-
sionneérl, elkeen zoekt wat le winnen, den eenen wilt allyd
leeger zyn dan den anderen, en zoo volgt er dikwils uyt dat de
pagters of zich moeten ruïncéren of bedrog gebruyken. Wal er
van zv, om deéze gcdaglen wech te neémen, mag men aen
geeue"verpagling denken, dal men eiken ireffclykcu vleescli
houwer eene wéék laele leveren .en alie zullen ie vreden zyn.
Gelvk men begrvpt, is hel niet zonder reden dal wy M. C.
Evil over zyne goedkeuring gelaekt hebben, hy voórnaëmelyk
die zich zoo huge jaeren den vriend getoond hééft van ai wat
gcesielvk en religieus was en nu den eersten sehynt te zyn om,
Het Verbond zegt dat de twee rapporten der sladscomintssir
nopens de hospicen ons doodelvk op de maeg liggen, en 't blad
daegtons uyt om die le wederleggen als wy konnen; maer, gael
onzen konfrater voort, dil zal ons niet gemakkelyk vallen aen
gezien eeuen van onseenen mislukten apotekers-aspirant is die
van die zaeken geeue de minste kennis hééft, en den anderen
eenen advokaet zonder zaekenVóór wat het doodclyk op de
maeg liggen betreft, dit is T woord niet, want daer wy de ge
woonte niet hebben mei zaeken op onze maeg te loopen, zoo
zouden de twee rapporten er al lang afgeschud zyn, hadden zy
het honderdste zoo zwaer op onze maeg gewoógen van 't géén
een ander rapport-drukt op de maeg van zekeren gekruysten
vischkeurder en deszelfs neef. Wat de uytdaeging aengaet,
daman zullen wy scherpe nola houden en hoópen op d'eene of
andere wyze aen l verlangen des Vfrbonds le zullen voldoen.
Zyn wy slegts mislukten apotekers-aspirant, 'l zou ons evenwel
spyl doen de dwaeshedeu van een koppel verwarde hersen
pannen die de rapporten geteekend hebben, niet te konnen
vergruyzenis onzen medevriend eenen advokaet zonder zae
ken, gelyk 't Verbond zegt, dan is 't toch wel dat hy een trelfc-
lyn man is en om zyne reglsehapenheyd by elkeen gekend is,
maer spy tij» is 't voor T Verbond dal hy naer geene zaeken
wagleu moet gelyk zommige ryke plukkers, die zich in alle
sóórten van vuyle affaïrens wikkelen als er maer le piuymcu
valt, om mei de vederen eens anders hunne magere schouders
te dekken. Berigt aen de liefhebbers.
Onzen bedorven konfraler geeft in zyn laelste Nr een artikel
ouder opschrift: hel systeem van den Dcnderbodewaerin hy
ons juystal zyne eygene ondeugden van lastering, zelfbelang,
schurkheyd, schynheyligheyd, slegte geaerdheyd, trouweloos-
heyd en nog meer zaeken in lieyd te lasle legte, zonder te
denken dat,Wanneer eenen schurk een ander schurk vcrwyl, hy
schurk, daerom niet min schurk blyft en intended als eenen
grooteren schurk aenzicu word naer maete zyne vcrwyling
onreetveêrdig is. Wy hebben hel Verbond meermaels van lasle-
ring overtuygd als naemelyk legen de eerw. PP. Jesuiten, mei
deéze als vyanden van kerk en staet, als aenblaezcrs van twist
en tweedragt, als vernietigers van 't licht des christiunismus
etc. etc. af ïe schetsen en dil onder de schynheylige verdediging
der wereldlyke geeslelykheyd die 'tnu ook geduerig beledigt en
vervolgt; wy hebben liet blad over zyne trouweloo/e lasterlael
ten opzigle der ons aengetegene beschuldiging nopens de
minaeresscn der ministers, uyt leg gevraegd, en i hééft allyd
gezweégen zoo'wel als over de lastering tegen de eerw. PP.
Jesuiten: Dat verder den voórnaemen patroon van '1 Verbond,
den hansworst Bruneau, met eene groole dosis zelfbelang be
zield is, dit hééft hy in de kamer niet konnen bedekken; dal
het Verbond van eene allerslegtste geaerdheyd is, dil blyki uyt
bvna al zyne artikels, maer T hééft byzonderlyk gebleé'keu toen
het over "eenige weéken de schandaligste looneelspeten van
overspel en zedebederf durfde verdedigen; immers mannen van
't Verbond, wy zullen 't u maer ronuuyl zeggen, gy zyt hier
zoodanig gekénd en naer weerde geschat dal geene uwer
aentygingen ons konuen treiïën, daerom ook bekreunen wy ons
weynig of gy tegen ons schreeuwt, tiert, vloekt of wenschl;
nog min bekreunen wy ons dat eenen uwer, eenen gefronsten
Wael, meesier Jouret, ons iu T voórbygaen met gierenoogen
begluert, want dit alles doet ons lagchen en deuken dal liet
uytwcrksels eener razende wanhoop zyn die aen gasten van
uweu trautzeer wel siacu. Dus proficiat rnet al uwe gramschap.