ZONDAG M MAERT 1850. VIERDEN JAERGANG.—Nr 185.
AELST, den 2 a Maert.
De grondwet en de vryheyd van 'tonderwys.
Het Slaclsoiiderwys en den Godsdienst.
Hfit socialismus en de geestelykheyd.
OVER. 'T POLITIEK VAN DEN DAG.
EENE TWEEDE VERGELYKING.
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 1 lr. 50 c., dien der
annonccn op 20 cenlimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry inaenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang le doen hééft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen \vy plaets in onze kolon-
nen vcrleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CUIQLE SUl'M.
verder gewaegen van alle broclmercn, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der persoonen diconseenige
stukken zouden begeêren mede te doelen, zullen geheyrn ge
houden worden, ten zy wv in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Gcene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annonccn, geld etc. vragtvrv toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengael.
BODE
De constitutie waerborgt ons de vryheyd van onderwys, dit
is te zeggen, dat al wie onderwyzen wii.i hier toe vry is en aen
niemand de toelaeliug hoeft te vraegen dit is klaer en voor
elkeen verstaenbaer; maer wanneer hel genieten dier vryheyd
als 't ware onmogelyk geinaekt word, mag men dan niet regt-
uyt zeggen dat hel woord vryheyd spotswyze in de grondwet
geschreévcn staet? Wat zou men denken van een gouverne
ment dat lol de dood arme weevers en spinsters der Vlaende
ren zou zeggen ziel, tul nu toe hebt gy u namvclyks met bedelen
eene drooye korst roygenbrood konnen verschaffen om uwen lion-
ycr le stillen, had yy dorst, gy moest dcnzclvcn aen de beek les-
schen, maer van nu af is hel u toegelaeten aldcrhande soorten
van lekkere spyzen le celen en versterkende wijnen le drinken
Zou men zulk gouvernement niet van bittere beschimping
jegens den armen moeten beschuldigen Voorzeker ja. Maer
wat doel 't zoogezegd libcrael ministerie anders ten opzigte
der vrvheydslievendc Belgen als 'l aen deéze zegt dat 't onder
wys vry is, ferwyl het dóór zyn ontwerp al de vrye onderwys-
gestigten gaet poogen ten gronde tc helpen Hoe moeyelyk
het ook zal gaen om 'tvry onderwys teenemael te vernietigen,
heélt egter 'L gouvernement veel moreéle en stoffelyke dwang
middelen om 'l zelve te belemmeren en overal te dwarsboom en
ten gunste van 't onderwys op de kosten van den staet gc-
geéven. Dat er, by voorbeeld, in eene stad een vry collegie of
vrye schóól besiaet. waer de leerlingen 5 fr. par maend betae-
len, en 't gouvernement komt daer een mededingend collegie
of schóól inriglen waer de leerlingen slegls 2 franken of nog
minder zullen beladen en buylendien nog de boeken, papier,
pennen etc. kosteloos genieten, is hel aen 'tvry gestigl mogc-
lyk daer legen de mededinging slaende te houden klaerbly-
kelyk neen, want 'i vry gestigl zyue onkosten uyt cygenc borze
moet beladen terwyl 'l gouvernement niet volle greépen in de
stadskas kan putten, en als deéze ledig is, m.oet zy toch dóór
de schatpligtige, de vrye opderwyzers medegerekendaen-
gevuld worden.
Van den anderen kant, wat konnen de stads-en gemeenle-
bestuerén die de vertegenwoordigers des gouvernements zyn,
niet al bydraegen om de gesliglen van den staet le begunsti
gen en de vrye schooien le verkreuken, met de eerste dóór
alle middelen te ondersteunen, en aen deéze bietste alle be
scherming en onderstand tc onttrekken, iels wacrloezy naluei-
Ivkdoór den staet konnen verpligt worden. Ziet men hier niet
dat de mededinging dóór vrye gesliglen tegen de slaelsschoóleu
onmogelyk is en dan roepen de iiberalisleu dal 'tonderwys
vry is, dat alle Belgen gelyk zyn vóór de wet
Den staet willen opleggen dat hy in 't onderwys den Gods
dienst en zedeleer may of moet verpliytend maeken, ware
tegen de grondwet spreéken en handelen, gelyk ket insgelyks
legen de grondwet is aen den staet de directie van 't onderwys
loelekennen gelyk 't ministerie nu w ill doen; beweèrcn dal Gods
dienst en zedeleer nutteloozc zaeken in'tonderwys zyn, ware
zondigen tegen de regie reden, legen de ondervinding etc.;
godsdiensten zedeleerversmaeden en alsnulleloos uyt 't onder-
wys verbannen, is eene goddelooze vermelenheyd, 't verderf
der opkomende jeugd, 't ongeluk der fainilién, eenen aenslag
tegen scepter en kroon en cyudelyk de vernietiging van alle
maelschappeiyke orde. Waerdóór word immers het hert van
den mensch tot alle zedelyke en'maelschappeiyke deugden
gevormd Dóór den godsdienst. Waerdoór word er hem
eenen afschrik van 'I kwaed op zich zeiven en z.ynen even-
mensch ingeboezemd? Dóór den godsdienst. Wie gebied er
hein de naleéving der goddelyke, natuerlykc en mensclielyke
wetten Den godsdienst. Wie leert hem voor de samen
leving een nuttig gebruyk maeken van zyne weétenschappen
Den godsdienst en altyd den godsdienst die aen den meijst h
als 't ware met eenen vuerigen vinger geduerig zyne weèrdig-
hevd, den weg zyns geluks aenwyst en hem sieéds op dit
sli'bbrige pad ter hulpe komt en versterkt. Mogten niillioenen
inenschen die thans nog als redelooze dieren in wildernissen
rondzwerven of in de duyslernissen bedolven liggen dóór den
godsdienst lot het licht'en besehaeving komen, voorzeker
zouden zy er meer prys aen hegten dan hier dóór deéze
gedaen word welke die onschatbaere weldaed inisaglen omdat
zy gelukkiglyk algemeen is! Dat er 'tgouvernement aen
denke, zyne conceplwet leyd tot niets minder dan lot de ver
banning der godsdienst- en zedeleer iets waertoe Voltaire en
deszelfs navolgers zoo véél in Vrankryk hebben bygedraegen,
dal dit land er reeds drymael de rampzaligste vruglen van
geplukt hééft. Edoch, zyn de voórnaemsle vaendeldraegers der
godsdienst-verbanning in Vrankryk schynbaer van hunne
dwaelingen weérgekeerd, omdat zy gewaer worden dat de droe
vige gevolgen hunner ongodsdienstige leerstelsbis regtslreéks
op hun zelve gaen vallen. Belgiën heeft gezien met welke
vrccsselyke roede Vrankryk is gekastyd geweest en nog bedreygd
is gekastyd te worden, en evénwel durft ons gouvernement
de zelfde oorzaeken geéyen die aen Vrankryk zulke schroome-
lyke uytwerksels berokkend hebben. Dal er de kamer aen
denke, want eenen dag zal er van haer verschrikkelyke reken
schap geëyschl worden.
Onze 1 iberalisten toonen zich vyanden van T socialismus en
scliynen voor 'l oogenbiik in hunne gekogtle dag- en weekbla
den die grondstellingen te bevegUcn. I>;.t zy zulks reglzinnig
meenen, konnen wv maer moeyelyk onderstellen als wy zien
met welke hardnekkigheyd, mei welke woede zy overal tegen
de geestelykheyd le velde trekken om deéze overal biiyleu le
sloóicn, om ze by groot en kteyn zoo veragtelyk en baelelyk te
maeken als zy konnen, om haer, met een woord, den invloed
zelfs op'l zedelyke van den Belg te beneémen; als wy dien
handel zien en wel overweégen, dan durven wy ronduyl zeggen
dat die prieslershaeters verre zyn van reglzinniglyk de socialis
tische leerstelsels te verfoeyên, want zy dienen zoowel le weé-
ten als wy dal het de geestelykheyd is die geroepen is om
uylsluytelyk de wacrheyd en regiveérdigheyd te prediken en te
leeren; nu, wal is 't socialismus anders dan valscheyd, geweld,
onregtveèrdigheyd en zedebederl, juysl alle zaeken waer tegen
eenen priester zich, ambtshalve, in 'l geheyrn en in 't openbaer
geduerig moet verzetten, van welke hy eenen afschrik aen zyne
onderboorige moet inboezemenmaer zal hydilinct zoo veel
vrugl doen wanneer men afschetst als beersch- en hehzugtig,
als oproermaeker en volksverleyder, gelyk 'l Verbond eerst ten
opzigte der Jesuiten en dan ten opzigte der wereldlykc gceslc-
lykeu gedaen heeft? Waerom zouden de fransche prieslers
haeters Thiers, Barrot en andere nu als 't ware op den schoot
der priesters kruypen Omdat zy overtuygd zyn dal de priesters
hun alleen konnen redden van eenen gewissen ondergang dien
zy, godsdienstvervolgers, voor hun zelve door eene lange reeks
jaeren van verleyding, van vervolging etc. zonder hel le wecten
ofte willen hebben voórbereyd. Belgische klubislcn, overpeyst
deéze les en néémt ze le haei indien gv geene socialisten zyt."
OPEENSTAPELING VAN FONCTIËN.
Als men overdenkt dat er honderde lecge bediende
zvn die niet of namvclyks met de opbrengst hunner
functie konnen bestaen, dan kan men zonder veront
waardiging die schandelyke opeenstapeling van duer
betitelde foncticn niet ieézen met welke de ministcrieéle
gunstelingen zich in Belgiën verryken. Aldus lieél't
onlangs den senateur Royer zielt heklaegd dat den
gczondheyds-inspecteur, 31. Vlemynckxjaerlyks uyt
vier veVscltillige budgetten de ontzettende som van by
de 22 duyzend franken geniet, en dit verdeeld als volgt
Uyt den budget van oorlog fr. 16,534-50 c.
Uyt den budget van 't inwendig 1,210-00
Uyt den budget van justicie. 5,079-55
Uv'den budget der marine. 200-00
Te samen fr. 21,924-03
Welnu, in plaets van die opeenstapeling van rykbe-
zoldigde piaetsen af te schallen en er vyf a zes treffelyke
Belgen te bieten meé leéven, komt dien heer nog een
ptaetskeu te bekomen dóór zyne benoeming als lid der
bewaèkings-commissie in de veeartseny-schoól Wat
zal er hem hier vóór betaeld worden Welke bureel-
kosten zal by hiervóór inbrengen wy weeten liet nog
niet, maer 't zal wel uytkoinen.
Eene andere opeenstapeling van fonctiën is, verledens
wcék, dóór 31. De Man in de kamer aen 31. Rogier te
laste gelegd. Den afgeveèrdigden van Loven heeft met
rogt en reden de benoeming beknibbeld van 31. Verheven
als directeur der veeartsenysehoól. Dien amblenaer heeft
31. De 31an gezegd, trekt tic volgende jaarwedden
Als veeartsinspecteur van 't leger. fr. 5000-00
Als professor in de schóól 5000-00
Als directeur der veeartsenysehoól (4) 4000-00
Vóór fouragiën 456-00
Totael. 12,456-00
Aldus hoéft dien ministericélen gunsteling jaerlvks de
ontzettende som van 8 duyzend 456 IV. znyvere winst
op te stryken wy zeggen zuyvere winst, omdat hv
boven die volksverplctterende som nog vuer, licht,
woonst, en menige andere profylen geniet, wacrvoór
zoo menigen klevnen ambtenaar moet zugten en zich
alle voldoening, boe kleyn zy ook zy, moet onttrekken.
Misschien zal men zeggen dat ei- aldus toch wevnig
zyn die de traktementen der ministers en der gouver
neurs evennaeren en dat er maer eenen is die de minis
ters traktementen met 6 duyzend fr. overschryd, als
naemelyk 31. Quetelet, directeur van 't brussclsch Ob
servatorium, die 27 duyzend franken 1 rekt vóór zyne
sterrekykery en liet tellen der waterdruppels, maer
'I. is gelyk, er zyn er genoeg die dóór opeenstapeling van
piaetsen 6, 7, 8 en tot 10 duyzend franken trekken
terwyl ontelbaere andere met hunne plaets moeten
schulden maeken, willen zy hunne familiën onderhouden.
Eene wet zou dienen alle opeenstapeling van fonctiën te
verbieden, zoohaast den titularis 5 of 4 duyzend fr.
trekt; die daer meé niet kan leéven of niet te vreden is.
kan zyne matten oprollen en gaen waer hy beter is:
duyzende gedrukte schatpligtige moeten liet" met voél
minder doen, en nog bovendien in bekommernis en
zorge leéven; de contributie-ontvangers vraegen niet
kont gy bclaelen, maer zy zenden u effen af een billet,
't welk gy mout betaelcn al moest gy vasten, of anders
worden uwe meubels aen de deur geLiragt....
Het historisch artikel, cenevergelykiny, welk wy in ons voei i-
N' gaven nopens 't ontzettend getal slagtoffere des schrikt»-"
bewinds van Robespierre, hééft eenen onverwagten bvval
ontmoetvéél onzer geagte insehryvers hebben er ons hunne
levredenheyd over geloond en zooden gewild hebben dat wv
daerointrem wydloopiger waren geweésl aengezien dergelvki-
dacdzaeken zoo wel geschikt zyn om de party, diewy bevegten.
le doen kennen gelyk zy weézenlyk is. Wy denken egter dal
onze Yerhondmannen genoegzaem gekend zyn, dal zy 't"publiek
nimmer door schynbeylige woorden of geveynsde acnhaelingen
konnen bedriegendcwyl hunneverderfelvkc leerslellingcn maer
al Ie klaer in 'i Verbond doórschynen, nu zoo vcél te meer daer
zy als verdedigers eener goddelooze wet op 't onderwys ten
siryde trekken. N'oglans, mits de historische efriiineringên der
fransche omwenteling zeer geschikt zyn om 't publiek te wape
nen tegen de verleydingen der discipels van Voltaire en toe-
juyehers van Robespierre welke wy maer al le v.e! in onze
liberalisten erkennen, willen wy eene tweede vergelvking me-
dcdcelen, des le meer omdat liet onvoórzigtig Verbond ons eerst
op dien grond beroepen hééft.
(I) Op de reklainen der dagbladen nopens deéze opeensta
peling van piaetsen, iieéft den ifanitiur eergisteren geantwoord
dat de gewooue jaerwedde van M. Verheven niet zal verhoogd
worden. God gcévedat het waer zy. 'Tzal loeh 8,350 fr. weézen.
