ZONDAG 51 MAERT 1850.
VIERDEN JAERGANG.—Nr 184.
AELST, den 3 0 Maert.
Dit blad verscbynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 1 l'r. 50 c., dien der
annoncen op 20 cenlimen den drukregel.*De persoonen die
vóór een geheel jacr inschryven, mogen alle dry rnaenden kos
teloos eenc annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen.Indien iemand reglveêrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen heeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaels in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CLIQUE SUUM.
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. wacrvan een afdruksel aen deszeifs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der pcrsoonen dieonseenige
stukken zouden begeèren mede le deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zv wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Gecne stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvrv toe te
zenden. De redaclie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
FAMILIE-VADERS, ZYT OP UW E HOEDE
Deézen kreet kan op dit oogenblik niet le luyd en niet le
dikwils dóór geheel 'l land worden aengeheven en herhaeld,
wyl den in 'ldonker sluypenden geest van verderf zyne magl
verdobbelt om de schoonste onzer vryheden, de vryheyd van
't onderwys, te vernietigen, en om de sterkste grondzuyl der
maetschappelyke orde, naemelyk den godsdienst, omver te
haelenü Familie-vaders en alle waere Belgen, weésl op uwe
hoede, want dóór de bèmagtiging of alïéfenheersching op
'l onderwys wacrloe de coneeptwet van Vzoo gezegd liberael
ministerie onvcrmydelyk zou heen leyden, moest zy dóór de
kamer aengenomen worden, bereyd men aen ons duerbaer
vaderland een verschrikkelyk tydsiip gelyk Vrankryk in 1795
hééft beleéfd en 'l welk hel in 1848 eenigzins heéfl vernieuwd!
Familie-vaders, weésl op uwe hoede, eene goddelooze party
die zich sinds lange jaeren onder den dekmantel dei- vader
landsliefde, gelyk een vergiftig serpent onder de welriekende
bloemen, verscholen heéfl, steékl in eens 't hoofd op en ver
toont zich gelyk zy wcézenlvk is; opcnlyk verklaerl die party-
den oorlog aen den godsdienst met zich le verklaeren vóór de
rampzalige coneeptwet op 'l onderwys. Den godsdienst, zeggen
de liberalisten, is in 'conderwys niet noodig, deszelfs bedie-
naers hoeven dus geenen zcdelvken invloed op ue jeugd uyt
te oelfenen; die dwaelgeesten beweêren dat de burgerlyke wet
ten, de eer, dc opvoeding etc. doelmaetigere middels zyn om
de driften van den mensch le beteugelen en de deugd beier
te vestigen, dan de gevoelens van godsdienstmuer wy zul
len hun met de gezonde reden antwoorden dat dc burgerlyke
wetten slegts op de stoffelyke belangen der samenleving wae-
ken en alleeulyk het uylwendig of daedzaekelyk der ondeugd
beletten. Den godsdienst vormt den geest -en 't hert van den
mensch, hy verbied zoo wel dc gehevmc misdaeden als de
openbaerc, hy veroordeelt zoo wel den wil als de daed zelve;
de slraffeloosheyd zoo gewoon in de vierschaere der men-
schelyke wet, is teenemael uyt de vierschaere van den gods
dienst gebannen. De menschelyke wetten konncn onregt-
veèrdig, onvoórzigtig, onredelyk zyn, en hoe dikwils zyn zy
niet tegènslrydig Zy zyn veranderlyk volgens de wysheyd
der wetgeévers, volgens de gebruyken der volkeren etc. etc.
terwyl den godsdienst dien wy bedoelen, eene heldere vuer-
baek is naer welke den mensch altyd met zekerheyd mag toe-
zeylen.
Dewyl een onbezonnen cn onstaelkundig ministerie die
vuerbaek wilt vernietigen, dewyl bet dien teugel der rnen-
sdielyke driften wilt al'snyden en aldus de opkomende jeugd
ten verderve leyden, is 't aen u, familie-vaders en overige
weldenkende Belgen, uwe oogen te openen en de middelen le
gebruyken om zoo een rampspoedig onheyl te vóórkomen. Gy
hebt aen onze volksverlegen wóórd igers den last gegeéven uwe
vryheden te doen eerbiedigen, uwe voórreglen le handhaeven,
gy hebt 'l regt uwen wil uyt te drukken en le vergen dat zy
handelen gelyk uwe belangen het vercysschen. Nu, 'l beste
middel om uwen wil te doen kennen, is een algemeen petition
nement aen dc kamer, waerdoór gy tegen de coneeptwet op
't onderwys protesteert en de kamer verzoekt de zelve van der
hand te wyzen. Wy willen 't gouvernement niet opleggen dóór
zyne wet 't'ondenvys van godsdienst- en zcdcleer verpligtcnd
té maeken, maer wy ontzeggen aen M. Uogièr het regt van
staeisschoólen op le regten. Ingevolge den art. 17 der grond
wet, is 't onderwys vry; de tweede afdeeling van dien art.
zegt wel dal 'l openbaer onderwys ten koste' van den staet
gegeéven, door eene wel gelykelyk zal geregeld wordenmaer
die afdeeling zegt niet dat dit onderwys .dóór 'l gouvernement
of dc ministers zal bestierd worden.'Als men die twee al'dee-
lingen t' samen brengt, moet men zeggen dat de grondwet
aen 'l gouvernement alle beslier ontzegt.
Hel petitionnement waervan wy hier gewaegen, mag op
ongezcgcld papier worden geschrCévcn en kosteloos naer de
voikskamer gesluerd. Indien zommige gemeentens zulks ver
kiezen, zy mogen ons hunne geschreévcne en geteekende pe
titiën toezenden, wy zullen ons gelasten deéze stukken aen de
kamer te doen geworden. Wy laeten hier een ontwerp van
petitie volgen welk nagenoeg de bezwaeren tegen de concept-
wet inhoud en 't verzoek vervat 't géén wy alle lot wei zyn van
godsdienst, vryheyd en vaderland, moeten betragle'n. Wy
spoóreu dus de steden en gemeentens aen zonder uylstel dié
petitie in omloop te brengen en ze met zoo véél handleekens
mogelyk tc bekleeden, opdat het ministerie op 9 April acu-
staende, dag op welken de wet gael beraedslaegd worden,
moge zien dat de Belgen hunne vryheden cn voórreglen kennen
en dóór niemand willen laeten verkreuken.Zie hier het
ontwerp van Petitie.
Aen de heeren leden van de Kamer der Volksvertegenwoordigers,
te Brussel.
Myniieeren. De ondergeleekende notabelen en kiezers der
stad of gemeente, komen vol betrouwen UE. den pynlyken in
druk ken baer maeken, wel ken' by hun te wege heéfl gebragt bet
ontwerp van wet op het midden-onderwys,over 't welk gy in
'l kort zult te beraedslaegen hebben.
Wy durven dan uwe aendagl inroepen op de noodlotligste
schikkingen van dit ontwerp, liet levert aen 't Gouvernement
een volstrekt meesterschap over het onderwys; het verlreéd de
gemeentclykc vryheden; de godsdienst- en de zedcleer worden
schier buyten gesloótcn; en boven dit alles, zal bel vóór onze
beurzen zeer drukkende voorkomen.
Gedoogt, Myniieeren, dal wy gemelde bezwaeren UE. in wey-
nige wóórden bewvzen.
liet nieuw ontwerp van wet kondigt dc aenstacndeinrigling
van 10 atheneums en 50 andere midden-sehoólen aen. Het is
zonneklaer, dal zoo vcél nieuwe onderwysgetiglen, by de reeds
beslaende gevoegd, vóór zoo een landeken als Belgiën eene
overtoiligheyd uylinaeken. Waerüyl wy moeten besl'uylen, of
wel dal al deéze gesliglen zullen kwynen, dóór hun overgroot
getal legen elkander geperst, of wel dat het een deel derzelve
den ondergang van het ander zal bewerken. Hel eerste geval
bewyst dat er le véél ondervvysgestiglen zullen zyn, cn zoo zal
het tweede geval plaels hebben, T welk zekerlyk, om de voor
deden, waerover hel Gouvernement beschikken kan, ten na-
deelc zal zyn van de beslaende gestiglen.
Is 'l niet waer, dat aizoo hel Gouvernement het geheel on
derwys overmeesteren zal
Het artikel 17 der Grondwet zegt: Het onderwys is vry. Zoo
hebben wy ook altyd gemeend. Maer het voórhandig wetsont
werp heéfl deéze vryheyd zoo nauw weéten le kortvlerken, dal
wy eene vryheyd, tegen eene harde voógddy, onder hel hesluer
van hel Gouvernement, verwisseld zullen hebben, en dit ten
spyte der grondwet die alle hesluer in 't onderwys aen 't gou
vernement onl/egl.
Ingevolge het ontwerp, niet een gemeentelyk kollegic mag
ingérigt worden, buvteii de autorisatie van hel hooger hesluer;
niet een gemeentelyk kollegiemag in wcézen gehouden worden,
ten zy wederom met autorisatie van't zelfde hesluer; de pro
fessors zullen niet meer gekoózen worden naer beliefte van den
geineentelykeu raed, maer zullen alle uyt Stael's normaele
schóól moeten komen. Wal de atheneums betreft, bet Gouver
nement blyft cenigerley geheel en ganseli meester. En is 't niet
spolsgewyze dat men ons loelaet deéze schooien met onze eygenc
penningen te bekostigen
Wy vraegen u, Myniieeren, wat is de vryheyd van onderwys
geworden
Eene derde schikking van dit wetsontwerp is ons vooral
bitter gevallen. Zy is betrekkelyk het godsdienstig onderwys.
Nu, die schikking sluyt geheel of byna geheel de zcdeleer en
den godsdienst uyt; dit is te zeggen, dal liet Gouvernement wel
wilt toelaelen, in zyne schooien, geleerde maer geene deugd-
zaeme jongelingen te vormen. Zoo zullen wy onze'kinderen 'uyt
de kolligiën t'huys zien komen, misschien met véél geleerdheyd,
maer waerschynlyk met véél zedeloosheyd. Dit doet ons schrik
ken, Myniieeren, en twee beweégredenen bekragligen onze
vrees. Het godsdienstig onderwys, in plaetsvan den grondslag
van hel letterkundig onderwys uyt le maeken, word schier
ouder de beuzelingen verweézeii; zullen onze kinderen wel de
zedcleer indrinken, welke het Gouvernement schynt te misag-
ten? Ten anderen, waer zyn de waer borgen van de zedelykheyd
der meesters? Een bevvys van bekwaemlieyd of diploma, zegt
hel wetsontwerp, is genoegzaern. Zulks willen wy niet ontken
nen ten deele; maer nooyl wy gelooven, dat mogelyk, eenen
goddeloozen of zedeloozen meester, hoe vernuftig hy ook weéze,
bekwaem zy vóór onze huysgezinnen braeve kinders en vóór de
zamenleving trefl'elvke burgers op te brengen.
Onze vrees is dan niet overdreévcn, Myniieeren vooral in de
tegeuwoói'digheyd der schrikkelyke omwentelingen, welke ge
heel Europa en inzonderi\k Vrankryk Jen allen stonde op den
boord van den afgrond brengen. Het ongodsdienstig,en zedebe-
dervend onderwys hééft deéze natie onbestïerbaer gemaekt; ons
vaderlyk geweélen weygért zoo een rampspoedig lot aen ons
geliefde Belgiën vóór te bereyden.
Ziet daer, Myniieeren, sommige der dringendste bezwaeren
welke wy tegen dit wetsontwerp inbrengen. Óórdeelt dan hos
bitter bet ons zal vallen hoog en duer le moeten helpen betae-
len een onderwys dal wy in ons geweélen cn onze vryheyd
alkeuren. Zekerlyk moest het vergenoegend zyn vóór het "Gou
vernement, onze nyverheyd en koophandel dóór de rampen der
verledene jaeren geplettcrd le zien; de plaetslyke belastingen
bovenmaete le zien verhoogen, om nu niet vóór een overtollig
onderwys de overgroote som van een jaerlyksch milliocn flan
ken ie komen eyschen. Elk der 10 atheneums alleen moet
kosten dertig duyzend franken; elke der 50 andere rnidden-
schoólen dry duyzend franken.
Is T niet met alle regt, datwy noodlottig noemen een wets
ontwerp, dat onzezedelvke en slolï'elvkc. belangen ten uylersi<>
benadeel igt?
Wy durven onsvieyën met de hóóp, Myniieeren, dal devoór-
gaende aenmerkingen, UE. zullen bewcégen tot liet verwerpen
van het ontwerp en hetzelve te vervangen dóór een ander,
overeenkomstig met onze godsdienstige gevoelens, onze grond
wettige vryheden en den financieélen toestand van Belgiën.
Aenveêrd, Mynhecren, de verzekering onzer volkomen hoog-
a8lmg- (\olgen de handleekens.)
Met inzigl van cr een ontwerp van petitie op tc laeten vol
gen, was ons hoofdartikel woensdag gcschreéven toen wy den
volgenden brief ontvingen. Wy verheugen ons dat ons g'edagt
zoo overeenstemmig is met dit van den aglbaeren schrvver,
welken wy vriendclyk verzoeken ons van tyd lot tyd zyne be
merkingen te willen laeten geworden, wyl hy, gelyk onze
leézers het zullen gevoelen, zich met schryven en beoordeel en
mag bemoeyên. Wy durven lioópen dat dèés ons verzoek dooi
den geagten briefschryver zal ingewilligd worden.
Uyt de omstreéken van Ninove.
Mynheer den Opsteller van den Dender-bode
Het is niet zeggelyk met wat geestdrift uw weekblad alhier
word gelezen; men is er zoo greiig naedal inen den bode staet
aflewagtcn om den Dender-bode te hebben en eerst te konnen
leézen: indien het zoo elders gaet, waer aen ik wcynig twyfele,
dan mag men den Dender-bodc zeer wel vergelyken by den
Domper die weleer in den Haag wierd gedrukt en met zoo veel
belangen geleézen, dat er nooyl blad meer trok en by val
heéfl gehad misschien zou uw blad den eertitel van Domper
meer verdienen als dien van Denderbodeterwyl hetzelve
eenen opregten Domper vóór veéle is, wonder wel geschikt
om het dwaellichl uyt te dooven hetwelk tot Aelst eileiders
is opgereézen. 'K en wéét niet, M. den Opsteller, of dit com
plement UI. zal behaegen, maer dal wéét ik, dal uw blad
weékelyks met groot belangen word geleézen, en waer me:;
komt of niet dat men er overal mede bezig is. 'T is een klam
bewys dat uwe leézers de poogingen goedkeuren dewelke dóór
UI. worden aengewend om waerheyd en regiveêrdigheyd, om
de dierbaere belangen van godsdienst en vryheyd vóór le slacn
en te verdedigen; maer 'tis ook een bewys dat borgers en
landslieden beginnen te zien hoe hunne zacken stacn, en hoe
schoon zy by den neus zyn geleyd dóór de clubsmannen en
liberalisten en of zy nog al de gevaeren kenden dewelke hun
bedreygen of zy begreépen op deézen oogenblik waer bel
libera lismus bel land gael brengen of zy begreépen hoe die
mannen die niet als van vryheyd spreéken, de vryheyd en niet
min den Godsdienst in zyne regten willen vernietigen !k wil
hier naementlyk spreéken, M. den Opsteller, van die vryheyds-
en godsdienstkrenkende wet over hel middclbacr onderwys,
welke wet ons liberael ministerie aen de kamer der volks-
vertegen wóórd igers reeds hééft voórgedraegen, en den 9 April
aenslaeude stormender band gaet inneémen en veroveren (1)
wat middel hier tegen de meerderheyd der volksvertcen-
woórdigers schynen bereydwillig om die wel te stemmen, en
(1) Volgens dc inlichtingen die wy uyt goede bron ontvangen,
mogen wy vóórspellen dat dc wet zoo gemakkelyk niet zal doór-
gaen als sommige heetekoppen peyzen.
