ZONDAG 21 APRIL 1850.
VIERDEN JAERGANG. N 187.
AELST, den 2 0 April.
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag. —Den prys der
inscliryVing, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 50 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De porsoonen die
voor een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen piaet-
sen. Indien iemand reglveêrdige klagtcn of gegronde rekla-
men in 'l algemeen belang te doen heeft, hy mag op onze onpar-
lydigbeyd rekenen; aen deéze zullen vvy plaets in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
DEN
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. wacrvan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der persoonen dieonseenige
stukken zouden begeèrcn mede te deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvrv toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk acngaet.
CUIQUE SUUM.
ENDERBODE
DE WET OP T MIDDEN ONDERWYS.
Van alle kanten des ryks kotnen er petitiën in over
vloed tiaer de kamer gestroomd tegen het noodlottig
wetsontwerp op het midden onderwys; geheel liet land
is in beweéging, alle geesten zyn ontsteld by 't overweé-
gen der droevige gevolgen welke de voórhandige con-
ceptwet zoo vóór 't stoffelyke als vóór 't z.edelyke z.al na
<- zich sleépen, indien zy aengenomen word. M. Rogier
ke-n zyne ambtgenoóten poogen dóór zeemzoete wóórden
r°do vryheydsvernietigende en millioenverslindeiide schik-
°%iiigen diër ongodsdienstige wet te bebloemen, zy roe-
'upen de misslagen hunner voorgangers in om de imnne
te vcrregtveêrdigen, zy poogen 't land omtrent hunne
f inzigten gerust te stellen met de tegeukanters uyt te
schelden vóór dweepzugtige, vóór lasteraers, vóór agter-
iiytkruypers etc. etc. maer niettemin houden er de
ministers en derzelver party-gangers harduekkiglyk aen
om do te regt onrusthaerende wet aen 't land op te drin
gen. De orde- vryheyds- en godsdienstminnende afge-
veêrdigde hebben geene moeytc om de scliynredens der
partymannen te vergruyzen; maer wat helpen de gron-
digste argumenten, de meest vaderlandslievende ver-
maenJngen, als de thans heerschende party niet alleen
den algemeenen volkswil, zoo beteekenend dóór tallooze
petitiën uytgedrukt, trotseert, maer zelfs de nog bloe
dende lessen der ondervinding versmaed en niet terug-
deynst vóór de vrees der grouwelen waervan Vrankryk
dóór een ongodsdienstig en verdei felyk onderwvs liet
tooneel is geweest De aenliangers deézer slegte wet
hebben schoon te zeggen dat zy constitutionneél is, dat
zy met den geest der natie overeenstemt.... dit is .eene
scliandelyke logentael, eene beschimping van 't belgiscli
volk 't welk, ofschoon eenigzins misleyd, toch vóór de
49/zn aen den godsdienst zyner voorvaders is vastge
kleefdAlgemeen is men van gevoelen dat den gods
dienst afhangt van de opvoeding of van 't ondenvys,
't welk, op zyne beurt, afhangt van de boeken en van
de leeraers; nu, als M. Rogier zich de benoeming van
leeraers naer zynen smaek aenmatigt, of deéze joódseli,
protestantscli, godsverlooelienaers, deïsten etc. etc. zyn,
mag men dan niet vóór gevolgtrekking neémen dat tien
godsdienst van eenen minister afhangt, of ten minsten
dat deézen deszelfs voortplanting of verdrukking naer
gelangen kan bewerken De pbilosoóphen der verledene
eeuw waren van deéze dacdzaek zoodaenig overtuygd,
dat, wanneer den goddcloozen de Voltaire aen de klubis-
ten van Beilyn schrééf 0111 gezamentlyk te werken len
eynde den EeRLOOZEN (godsdienst) te vernietigen, hy
hun zegdegééft my het onderwys der jongheyd, en ik
verantwoord u vóór het nageslacht
Vreessclvk stelsel 't welk Voltaire zoo jammerlyk be-
waerheyd hoéft, en 't welk 111011 hedendags tot ongeluk
der samenleving, en schande der beschaeving in ons
Catholyk Belgiën zou willen invoeren, en dit tegen den
wil des volks en ten koste zyner in zweet gewonnen
penningen
Den gemeenteraed word byeengeroepenvan de 45
leden verscbynen er 9, eene 'op voorhand geschreévene
petitie, strekkende om de kamer te verzoeken de wet
AEN TE NEÉMEN, word geleézen en met 7 stemmen
tegen 2 aengenomen
Wat dunkt u, Aelstenaers, is dit niet eenen liberalen
akt Maer, zult gy ons vraegen, wie zyn de raedsleden
welke eene zoo ongodsdienstige, geldverspillende en
vi'yheydskrenkende wet durven ondersteunen wy zullen
hier de naemen geéven van die liefhebbers opdat eiken
weidenkenden inwooner hun naer weerde kan schatten
en ze met d'eerste gelegenheyd tot hunnen voórigen niet
wederom stieren.
Hebben vóór de petitie gestemd
MM. De Gbeest, Dommer, Jouret, F. Evit, Lievens,
Boel en Cumont.
ITet zal aen onze ingezetene zeer aengenaem zyn te
verneémen dal de heeren Van Santen en Gheeraerds
tegen de petitie hebben gestemd en aldus te weég ge-
bragt dat de meerderheyd van onzen gemeenteraed in
d'oogen van 't land nog kan verschoond worden.
WAT GEBEURT ER IlIER TE AELST?
Terwyl geheel het land de stem verheft tegen het
noodlottig wetsontwerp op het onderwysterwyl de
gemeeuteraeden van meest alle steden en dorpen des ryks
tegen die inbreuk aen de grondwet en gemeenteregten
protesteéren, terwyl een groot getal van de deftigste
onzer inwooners een verzoekschrift togen de conceptwct
teekenen, gebeurt het xolgeride onder onze bestuerders...
SAMENSPRAEK
lusschen eenen Franschman en it. Rogier óver de wel van het
middclbaer onderwys. Vervolg.
M. Rogier. Ha sa, ciloyen, ler zaek gy zcgl, dal men zich
in Vrankryk aen myn wetsontwerp niet verwaglle, om dat hel
zelve tastelyk de vryheyd krenkt en dus een monopolium ten
mynen voórdeele zou uytmaeken men moet daer wel dom
zyn om een dergelyk gedagt len mynen opzigtc te hebben.
Den Franschman. Zoo dom niet gelyk gy wel peyst of u
inbeeld, M. den minister.
M. Rogier. Zagljes, zulde ciloyen, wéét datgy met eenen
man te doen hebt, die wel redens maer geene zoltigheyd wilt
hooren
Den Franschman. Pardon, 11. duyzendmael pardon ik
wil zeker met reden spreéken, maer ik mag u toch, niet waer,
onze manier van peyzen zeggen, ofschoon deéze van uwe
denkwyze verschillig zoude zyn? luyslert dan, M. den minister,
ik zal zoo klaer, zoo rondborstig, zoo openherlig zyn als het
my mogelyk is. Gy peyst dal uwe voórgedraegene wet de vry-
lieyd van onderwys niet krenkt, zoo en ge'lyk deéze vryheyd
is vastgesteld in uwe grondwet; en wy, wy franschmaus, v.y
liberalisten van den eersten rang, wy peyzen en zeggeu dal die
wet zoo zeer dc vryheyd krenkt, dat de zelve u eenopregt
monopolium gééft, den alleenhandel over liet middclbaer on
derwys. Erkent gy, M. den minister, dat den slaet in Vrankryk,
sedert ellelyke jaeren, een opregt monopolium over bet onder
wys hééft gehad, hééft iiytgeoclënd
M. Rogier. Zeker dit erken ik, en erkent geheel de wereld
mei my.
Den Franschman. Als II. den minister dit erkent, dan
verwyslhyzyn eygen zeiven, dan strykt hy zyn eygen óórdeel.
M. den minister wéét immers wel dat hy, kraglens zyne voór
gedraegene wet, een grooler getal stacls-schoólcn onder zyn
bewind zal hebben, als dat er in Vrankryk naer evenredigheyd
van bevolking ooyt zyn geweestdit is eene dacdzaek die
openbaer is gekend; die bet statistiek bewvslmeer schooien,
vóór liet middelbaer onderwys, regt M. den minister in Belgiën
op, als er ooyt in proportie van zielen hy ons zyn gcweésl.
M. Rogier Doinpelaer, alsgy zyl! ik meynde datgy fvuder
stond wel ofschoon ik ineer schooien onder myn gebied'gaen
hebben als de ministers van Charcl Xvan Louis Philippe
ooyt onder hun gebied hebben gehad, daerom heb ik den alleen
handel niet over liet onderwys; daerom is in Belgiën de volle
vryheyd niet geschonden; de grondwet zcgl immers: het on
derwys is vry; by gevolg, nicllegènstaende mync wet, hel
onderwys blyft vryen uooyt zal ik iemand beletten of verbie
den, nevens myne collegiën, atheneums, groote schooien,
andere coliegiën, atheneums, schooien op le regie» dit mogt
men in Vrankryk niet doen, dit was verboóden, dus, citoven,
j gy slacgt hier nevens liet ey
j Den Franschman.'K en slae er zoo verre niet nevens ais
I >1 den minister wel peyst
.1/. Rogier. Neen, neen, citoyeu, gy zyt er niet; gy slaegt
nevens het ey, serieus, ik zeg u nog eens dat Vrankryk onder
dit betrek met Belgiën niel mag vergeleéken worden; als ik
myne wet in voegen kan brengen, mag men zoo veel hooge
schooien opregten als men wilt, dit slaet een ieder vry
Den Franschman. Maer M. den minister
M. Rogier. Ik zeg u dat,
Den Franschman. Wel nu, nietlegenslaende men in Bel
giën schooien zal mogen opregten zoo voél als men wilt, ik
boude noglans slaen dat M. den minister, op zekere voórwaerdc,
den alleenhandel gaet hebben op het middelbaer onderwys,
en dat by de vryheyd krenkt en alsleenemael vernietigt, want,
of het verboóden zy van schooien op le regie» gelyk liet iu
Vrankryk was, ot niet verboóden gelyk hel in België» zal zyn,
dit is onder het beheer van uwe wel even schoon; dit komt
over een uyt.
Rogier. Word gy gek
Den Franschman.M. den minister zal hacsl gaen zien hoe
gek ik ben. Mag ik u, om myn gedagt uyt le drukken, of eer,
om u hel gevoelen van geiieel Vrankryk ledoen vatten, en om
iny van een ieder, tol van den lompsten boer te doen vcrslae».
eene vergeiykenis geéven
SI. Rogier.Ceéf maer op; uooyt zult gy dit verschil weg
neémen het welk er beslael tusschen Vrankryk en Belgiën
laet hooren
Den Franschman. M. den minister moet weétcn dat liet
vóór de eerste mael niet is dat ik my in Belgiën bevinde ik
heb in voórgaendc lyden, ik heb iu 1828,'in 1830, noch te
Gend en te Brussel geweest, alsdan om van Gend naer Brussel
le reyzen bad ik alle tieren van den dag occasion met de eene
oi andere diligenlic daer waeren tusschen dag en nagt van
i Gend op Brussel 20 koetsen die om en weder reden nu zoo
ik zien, en is er maer eene koelsemeer die van Gend op Brussel
reyd, en deéze kan nog slegt bestaen hy gebrek van reyzigers.
en daer word noglans zoo veéi gerevsd zon M. den
minister my kotnen zeggen wat bier va» de oorzaek is waer
by dit komt? dien schoenen steenweg van Gend op Brussel,
waerom is hy nu veriaeten waerom groeyt daer nu het gras
op wacroni ryden er in 1850 zoo veéle koetsen niet omen
weer als in 1S28, als in 1830
M.Rogier. ik geloof inderdaed datgy zot zyl, ciloyen
wat betrek heeft den steenweg van Gend naer Brussel, wal
betrek hebben al die koetsen welke daer voórtvds reédep, met
myne wet op liet onderwvs
Den FranschmanDit zal ik u haesl gaen zeggen ant
woord my, belief liet u
jl. Rogier. Ounoozelen ventwel de reden hier van is
klaer t is den vzeren weg die daer van de oorzaek iswas er
geenen yzeren weg, hadden wy gecuen vzeren weg gemaekt,
de koelsen zouden nu ryden gelyk vóór deézen.
Den Franschman. Nog eeue'vraeg, s'il vous plait, M. den
minister, g'en hebt gy toch zeker aen niemand verboóden van
op de steenwegen te 'ryden? de koelsenhoiiders hebben nu zou
veel vryheyd om gebruyk le maeken van de steenwegen als in
1828 etc. niet waer
Rogier. Wel zeker ciloyen, daer mogen koetsen ryden
zoo veel als men will, 'lis volle vryheyd al reéden cr dagclyks
honderd
Den Franschman. Proficiat, M. den minister, proficiat
'k heb u nu verre genoeggy zyt schoon geknipt en ziet gy
niet -M. den minister, datgy even zoo veéi vrvhevd laet beslach
vóór liet onderwys als er nu beslaet vóór de koetsen wei nu.
gelyk den yzeren weg de koelsen beeft doen verdwynen, of
schoon deéze vry en ongehinderd mogten ryden, zoo doet ook
uwe wet de vryheyd van onderwys verdwynen en in duygen
vallen! schoone vryheyd immers, van dewelke men geen
gebruyk kan inaekcn vryheyd die den naem van rrylieyd
niet meer verdient vryheyd die Belgiën opregt gelyk maekt
aen ons Vrankryk waer genie vryheyd van onderwys bestond'.,
hel slaet vry aen de Belgen van collegiën le openen, van hooge
schooien op te region zoo veéi als zy'willen, maer wie zal dit
doen, terwyl het gouvernement alleen meer collegiën, meer
hooge schooien gaet opregten en iu voegen brengen als cr
noodig zyn vóór geheel liet land, vóór al die loeren wilt
proficiat nog eens, M. den minister, gy zyt de» grootsten, den
verstandigste», den slimste» man van alle de staeisniannen
die er ooyt zyn geweest, die er ooyt zullen komen had keyzer
Napoleon zoo eenen minister gehad, hy had onder den naem
