ZONDAG 28 APRIL 1850.
VIERDEN JAERGANG. Nr 188.
AELST. den 2 7 April. j
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag. —Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op Ifr. 50 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos ecne annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plael-
sen. Indien iemand regtveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 'l algemeen belang te doen hééft, by mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen \vy plaels in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gewacgcn van alle brochucren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden. Denacmen der persoonen dieonseenige
stukken zouden begeêren mede te deelen, zullen geheym ge-
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annqncön, geld etc. yragtvry toe te
zenden. De redactie van dit biad gelast zich met al wat den
druk aengael.
CUIQÜE SUUM.
DER-BODE
DE WET Ol» 'T MIDDEN ONDERWYS.
De beraedsïaegingen over de wet op het onderwys j
blyven voortduerend de aendagt van 't land boeyën, de
beste redenaers der kamer vallen dit werk van gods- j
diensthaet, geldverkwistingvryheyds- en grondwet-
schending ongenadiglyk aen en bewyzen zonneklaer dat
de gevolgen van diergelyke wet heylloos en verschrik-
kelyk zullen en moeten zyn; de verstandigste redenaers j
roepen de lessen van 't verleden in, zy brengen eygene j
ondervindingen by, zy toonen in de geschiedenis de
rampen aen welke dóór een ongodsdienstig of zelfs j
onverschillig onderwys zyn verooi zaekt, maer, ongeluk- i
kigivk! word er in de woestyn gepredikt... Onze ministers
zyn Verhard, zy willen ten allen pryzc den godsdienstigen
invloed vernietigen of verminderen, zy willen aen de j
belgische jongheyd eene geheele andere opvoeding geé-
ven, eene opvoeding die dóór AI. Vilain XIIII trellender
wyze is afgeschetst. Wy zullen hier onze geagte leézers
de voórnaemste zinsneden uvt de kruymige redevoering
van deézen agtbaeren spreékêr" mededeelen; men zal
hieruyt konncn zien wat een nationael onderwys waer
in den godsdienst slegts als nutteloos byvoegsel is bc-
greépen, kan te weeg brengen; men zal hieruyt konneu
aflevden welke jongheyd cr uvt een ongodsdienstig
onderwys kan voortkomen en dan zal er gemakkelyk
over liet toekomende van Belgiën konnen geóórdeeld
wordenLet er wel op, familievaders
Het groot gevaer, het eenig gevaer in het wereldlyk onder
wys, hééft AL Vilain X1ÏII gezegd, 't welk ik voórnaemelyk aen
AI. Rogier aenwys, is dal de professors bel godsdienstig onder
wys in hunne schooien dóór de bcdienaers van den godsdienst
gegeéven, openlyk of op eene bedekte wyze tegenwerken. Lael
my u over bel wereldsch onderwys een wóórd zeggen, ik ken
het, ik heb er in myne kindsheyd hel slagtoffer van geweest.
Ik heb myne vyf eerste schooien gedacn in een der vier ko-
ninglykc cöllegiën van de Paryssche universiteyt, in dit der
vier cöllegiën H welk als 't voórnaemste is aenzien zoo door
't getal zyner leerlingen als dóór den keus der professors en
den voorrang zyner composition in 'l groot konkoers. Ik zal
u niet spreéken van de wyze op welke de lessen in de leegere
schooien gegeéven wierden, myn geheugen is daeromtrent
niet vast, maer in de derde schóól herrinner ik my zeer wel
dat onzen professor nooyl eene gelegenheyd verwaerloosde van
ons eenigen spottrek tegen den godsdienst ie vertellen, lly
was er naeinelyk op uvt om de vereering der heylige te be
schimpen, en, indien ik niet le véél eerbied voorde kamer had,
ik zou hacr eenige véél heduydende van die vertelsels byhaelen
welke ik over 55 jaeren gehoord heb en die nog zoo versch in
myn geheugen zyn als oi' ik ze slegts gisteren vernomen had,
want niets maekt meerderen indruk op jonge herten.
!n de tweede klas, was het veel ernstiger; wy hadden ecnen
jongen professor van groole geleer dhevd, leerling van de nor
male schóól. Allvci streng, ieverig en "ernstig, zegde hy nooyt
een wóórd legen den godsdienst, oh! daervoór eerbiedigde hy
zich le véélmaer hy her ha el de ons geduerig: Indien gy wilt
Iccren in 'l fransch schryven, gy moet Masillon en Jean J agues
Rousseau leézen enherkézen; als by onze composiliën verbe
terde, zegde hyMasillon zou die zinsnede aldus gedraeyd
hebbenRousseau zou op zoo eene icyzc geschreéven hebben. En
wy, Mvnheeren, hadden niets driftiger'dan Masillon en Rous
seau te koopen. Masillon met zynen zuyveren en aengenaemen
schryfstiel, maer met zyne zoo harde en strenge zedeleer wierd
welhaest ter zyde gelaeten, en wy verslonden Rousseau!! Ik
wéét niet of wy ons naer zynen sehryftranl scliiklen, maer wy
ademden zvne bedervende leerstellingen in; welke verwoes
tingen veroorzaeklen in onze herten niet de Icézing van Emile
van de Nouvelle Ileloisevan de leltres de la Montagues, des
Promenades etc. etc.Op ons 15 jaer waren wy alle Deisten
En welke waren de gevolgen van die opvoeding, gevolgen die
zich in den schoot zelf tan 't Collegie verweézenlykten? Moest
ik u eene nauwkerige schets geéven van den zedelyken en
godsdienstigen toestand van 'teollegie, moest ik u melüe geest-
gestel ten is, hel voorwerp onzer gesprekken, onzer twisten,
onzer spelen bekend maeken, gy zond my niet gelooven en my
beschuldigen dat ik de beuzelingen der kindevjaeren met myne j
vaderoogen vergroot en overdryf. Ik heb fr liever een feyl le
verhaelen 't geéu ik gezien heb en 't welk by veéle tydgenoólen
nog zeer wel bekend is.
Er was in ons eollcgie eenen 15 jaerigen jongeling vol geest
en gemak vóór 'l werk. Deézen jongeling had niet als goede j
voórbeéldeu in zyne familie geboord en gezien, maer 't collegic
had hem teeuemael bedorven. Op zekeren dag w ierd hy vóór
eene faiil in 'l cachot gesteéken, en als men hem le eélen bragt,
had by zich aen de slaeven der venster verhangenAi even
zyn lyk lag zyn testament waervan ik u ga leézing geéven T welk
ik benevens al myne medeleerlingen heb uylgeschreéveu en
't welk als een meesterstuk wierd aenzien weerdig van tol bet
nageslacht over le gaen. Zie hier eenen uyttrek:
Ik vermaek myn ligchaem aen de waenwyzc en myne ziel j
aen de geesten van Voltaire en Jean Jaqucs Rousseau welke my
hebben keren veraglen al de ydelë superstitiën der eeuw, die uyl j
de domheyd der mcnschen en bezonderlyk uyt de schandelykc
bedriegeryen onzer fanatieke priesters zyn voorlgesproólcn etc. etc. j
MM. ik ken op voordeel de antwoord die Al. Rogier my hier
op zal geéven, als naeinelyk dat zulke zaeken in Belgiën niet 1
zullen gebeuren, dat hel gouvernement zulke buytenspoórig-
heden niet zou mudraegen, dat die in onzen geest niet zyn j
etc. etc. Maer ik lees in den Belgischen Monileur van 20 Sept.
1819, eene redevoering uylgesproken ter gelegenheyd van j
'l algemeen konkoers der middensehbólen en der piysdeeling, j
plegtige redevoering uylgesproken in 't Augusiyuen gebouw,
en dit in tegenwoórdighoyd van M. Rogier, van een groot getal
ambtenaers en ouders. Den spreéker is eenen der hoogst ge-
plaetste ambtenaers van 't openbaer onderwys ten koste van
Ilcn slael gegeéven en eenen der opstellers der wet op den
exaemjury, welken voorzeker zal zetelen in den volmaekings- j
raed dóór de voórliandige wet in le stellen. Vèrgeél niet dal
die redevoering is uylgesproken vóór een groot getal kinderen
van 10 lol 20 jaeren. Zie hier eenige zinsneden
allet christendom is eene terugwerking gewéést legen het sloffe-
lyk karakter van d'lieydenschc wereld, gelyk alle terug w erking,
HEEFT HET CHRISTENDOM WELLIGT DE PAELEN VAN HET MOGELYKE
OVERSCHREÉDEN EN' AEN DEN MENSCH EEN SPIRITUAI.ISMUS DOVEN DEEZENS
KR YGTEN OPGELEGD, EEN SPIRITUAL1SMUS W AERTEGEN DE HEDENDAGSCUE
NEYGINGEN SCHYNEN OP TE STAEN. Wie WCCl Of de Goddelijke 'Wys- j
heyd ons, in een min of meer verwijderd toekomende, niet eene
beschacoing voorbehoud waer den geest en het sloffclyke in weder- i
zyds redelijkere conditiën le samen zullen beslaenen dit voor j
hel meerder welzyn van den mensch Wy gelooven er acnwanl 1
wy hebben geloof in de ocrbclerlyklieyd van l menschelyk geslacht
gelyk in de goedheyd' en voórweótcnscluip van God.
MM. ik haper niet le zeggen dat deézen trek uyl die rede
voering eene verloochening is der Godheyd van Jesus-Chrislus,
de verloochening der openbaering, de gromivernietigiug van
den chrislelykcu godsdienst, inderdaed, indien J. G. aen den
meuscli eene leering of pligten, een spirilualismus boven zyne
kraglen hééft opgeiegd, J. G. hééft zich zeiven bedroógen, of
bv heél't den mensch zoeken le bedriegen, of hy héén de
uatuer van den mensch niet gekend of hy heelt deézen zoeken
le verdwaelen Zend dan uwe kinderen naer den paro
chie catechismus na hun dergelyke grondstellingen geleerd le
hebben Zy zullen onder 's priesters neus lagcheu etc. ele.
Na zulke godsdiensllasterende leeringeu le hebben uylge-
braekl, komt den zelfden professor aen de kinderen zeggen
weést godsdienstig, vereert en bemint uwe ouders, die gevoe
lens zyn den grond eener goede opvoeding, en wee aen i kind
die ze verliestDeézen raed is zekerlyk goed Zyl gods
dienstig maer hoe en waerinede Indien liet christendom te
moeyelyk is om heoelfenen, wat blyfter over Lylaes niets
Als den leerling het collegic verlaet en geene goede, vaste en
waere godsdienstige grondstellingen heelt, dan zen er vóór
hem dry wegen, naeinelyk hel verdcrfelyk Paulheismus, de
godsverloochening ei de onversciiilligheyd
Als de ministers dergelyke en meer andere even zoo
gewigtige waerheden en feytea hooien, denkt gy, lieven
Ieézer, dat zy hunnen doolweg «uilen verlaelen Gy
bedriegt u, die mannen zyn koppig, hun hervormings
plan is afgeteekend en moet uytgewerkt worden, om bet
even of het onderw ys eerst schynheylig, dan eenigzins
onverschillig en eyndelyk goddeloos moet worden, gelyk.
Yrankryk er ons de afdoende bewyzen van oplevert.
DEN YZEREN WEGHET MINISTERIE.
Hel ontwerp eener yzcren spoórbacn van Brussel op Gend
langs Aelst, is, de verled ene wéék, in den raed der ministers
van der hand geweézen en aldus is de hóóp welke de inwoo-
neis van Aelst hadden gekoesterd en dóór welke zy misleyd
zyn geweest, als eenen rook verdweénenHel actueel mi
nisterie 't welk dóór zich zeiven en door zyne vrienden de
uytdrukkelykste beloften aen (le Aelsienaers gedaen bad,
indien deéze in de laelsle en voórlaelste kie/ingeu de libera
listische party wilden ondersteunen, moet nu bekennen dat
liet jegens bel verhielen Aelst mei le icurslellende inziglen
was bezield en slegts op de vleugels diër bedricgelyke beloften
eenige mannen zyner party naer de kamer zogl te brengen
Wat er van zy, dit is ai wederom eene blyk boe men op bet
wóórd van waelen en ft anschmans mag rekenenMaer wal
zullen onze liberale mannen van Aelst, die nooyl onze waer-
schouwingen daeromtrent hebben willen aenneémen, daerva»
zeggen wat denken de menigvuldige kiezers die hunne slem
uytsluytelyk in hóóp van den yzeren weg te krygen, gegeéven
hebben aen mannen die geheel hun vertrouwen'niet bezaten
AVal pevzeu nu deéze die hier als by looverslag eene viering
oprigtten in welkers midden deéze gedenkweèrdige wóórden
van een schitterend licht omgeóven waren vive les repiiesen-
TAMS filKÉRAUX, LA VILLI' DALOST EST SAÜVÉE Wat pcyZGU 11U
al die hedroógene mensehen? Wy verstaen dat de liberaelen
zoo schandelyk dóór hunne eygene" party bedroógen, alle mid
dels zullen uvtzoeken om eenige verschooning le vinden, maer
wat ons betreft, wat de misleyde kiezers betreft, wy noch zy
konneu die verschooningen aenneémen, 'lis hel naleéven der
gedaenc formeéle beloften, 'lis bet eerbiedigen van acnge-
gaene verbintenissen dal er gevraegd. wordDe blinde
voórstaenders van 't ministerie, zyne yerslaefde knikkers
zullen ons misschien opwerpen dat, warede fransche omwen
teling niet uytgeborstcn, wy de lyn zouden bekomen hebben,
dat den minister van financiën dan of nu geene voórdeelige
leening kou of kan sluyten. Doch wy vraegen waerom cfit
ontwerp vóór dien lyn niet is voórgedraegen, waerom cr vóór
die gebeurtenissen niet gewerkt is geweest, wyl alles in ge
reed heyd was zoo lang ei kwestie van kiezing was?? Van den
anderen kant, indien hel plan van M. Dessari weézénlyk het
prolyl vóór den stael zou le weég brengen gelyk er in de
memorie van deézen ingenieur gezegd word, waerom nog ge
haperd Als al deéze redens eene oorzaek van mislukking
zvn, dan mogen wy er uyl alley den dal hel vóór allyd met den
yzeren weg van Aclsl gedaen isdestemeer om dat de geld
kwestie maer sclivnbaer is wyl er zich eene maetsehappy ter
storting der noodige fondsen* hééft aengeboódeu met voórslel
van in betaeling schalkislbous te aenveeiden.
Eer wy eyndigen, dienen wy eens te zeggen in hoe verre
wy aen onze twee afgeveërdigde erkentenis verschuldigd zvn
voorde moeylen die zy hebben aengewend, vóór de regizin-
niglieyd die zy hebben doen uylscbynen in een vraegslnk van
leven of dood vóór onze stad en waer alle pcrsoonelyk belang
moest buylen blyven.
Vóór wat AL Cumoiit aeugaet, stellige inlichtingen veroór-
loven ons te bevestigen dal hy in dees geval als waeren afgo-
veèrdigden en voórstander onzer belangen gehandeld hééft,
dat hv alle poogingen heeft aengewend, geene voetstappen
gespaerd om het dóór Aelst zoo lang gewenseht ontwei p' te
doen voórdraegen; hééft er AL Cu mout niet in gelukt, hv ma"
de hand op iiel geweélen leggen en met waerheyd verklaeren
dat hv zyn beste gedaen hééft, en, is hy ook gefopt gelyk
i olie le Aelst gehipt zvn. dat hy denke dal de gefopte hel langt*
i zullen iioutleu als de lóppors.
Vóór wal nu L Bruueau betreft, dit woéten wv nvt den
j mnnd van M. Ceiuont zelf; naemelyk dal hy niet "al gedaen
i hééft wat hy zou'hebben konnen eu moeten doen; ili 1 hééft
ons niet verwonderd, wy hebben dit vóórzien. Tydens er
kwestie was van de twee millioenen borgtogt te vervremdèfi,
I hebben wy dit alles zonii.-klaer beweézen, wy hebben alles
i wat er gebeurd is vóórzegd, en, lot ons groot leed en teleur-
j stelling onzer geagte medeburgers, zien wv dat wy maer te
