ZONDAG 1 SEPTEMBER 1850.
VIERDEJAERGANG. Np 206.
AELST, den 31 Ausnstv.
Dit blad verschynl des Zaterdags in deu namiddag onder de
dagleekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, bv trimester, is bepaeld op 1 fr. 50 e., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plael-
sen. Indien iemand regtveérdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen hééft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaets in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszeifs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der persoonen dieonseenige
stukken zouden begeêren mede te deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wv in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de-opstelIers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvrv toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
drukaengael.
ccique SLUM.
DEN DENDE
BURGERS, WAT WORD ER MET UWE IN ZWEET GE
WONNEN PENNINGEN GEDAEN
Zie daer eene vraeg die, ingezien de geduerige verarming
van den burger, op eene vóór 't gouvernement onberispelyke
wyze zou moeten konnen beantwoord worden; maer is het wel
zoo Wy zeggen neen, en gaen het misschien vóór de hon
derdste mael bewyzen
Over eenigen tyd, protesteerden wy legen het toestaen van
eene aenmerkelyke sonr aen zekeren heer Leclercq, welken,
op de kosten der Belgen, naer Engeland gezonden wierd om
te zien hoe er de zuygers in natte gronden gelegd worden; of
in andere wóórden Den heer Leclercq moest, op de kosten
van ons arm landeken, naer Engeland gaen wandelen om te lee-
ren hoe men daer in de te veel natte gronden met de spade eene
goót steekt waerin eenige bundels elzen pereben gelegd wor
den, ten eynde bel te overvloedig vogt langs die sóórten van
onderaerdsehe openingen te laeten wegzuygcn Die groote
kunst Moest M. Leclercq dan aen de Belgen komen wys
maeken en dit legen duere en schier onbelaelbacre reys- en
en vcrblyfkoslen. Dien wandelaer is uyt Engeland teruggekeerd
mei den kop vol zuygerleggers, en sedert heeft men er niet
meer hooven van spreéken; den man heeft zyne penningen
opgestieéken, en de landbouwers hebben hem met zyne zuy-
gerleggery t' buys gelaelen
Nu is er kwestie van eene andere geldverkwisling die nog
veel schreeuwend er is. De Tribune de Liéye naemelyk verzet
zich tegen eenen akt van minister Rogier waerby er aen zeke
ren jonker, 'capitaine geheeteneene jaerlyksche som van
vf-en-twintig honderd franken word verleend om zyne han
delsstudiën in Amerika te gaen voortzetten. Hier legen zouden
wy niets in te brengen hebben, indien hel volgende geene
daedzaekelykc waerheyd ware. 1° Den vader van M. Capilainc
is èenen millionnair, eenen rykaerd, welken meer dan 21 hon
derd fr. contributie betaeld, dit is te, zeggen genoeg om als
senateur te mogen gekoózen worden! 2" Den jonker Capilainc
heeft daerloe geen hoegenaenul regt, wyl hy de studiën niet
gedaen beeft vvaeraen de wel op '1 onderwys dergelvke gunsten
loestaelZoo dat hel geld van arme Belgen, van hen, die
zich niet alleen van de kleynsle voldoening moeten onthouden,
maer zich meermacls het noodige onttrekken om de drukkende
lasten en contribution te betaelen, zoo dat dit geld, zeggen wy,
beslcéd word om schatryke menschens kinderen te leereu en
ze in verre landen te laeten reyzen
Men zegt gewoonelyk dat des duyvels zak noyt vol is, maer
hier is er wederom een bewys van, als men overweegt dal ryke
vrekken, die welligt 50 a 60 duyzend fr. jaerlyksche inkomen
hebben, zoo onbeschaemd zvn van een uytgeput landeken ont
zettende sommen te durven vraegen en ontvangen ten voór-
deele hunner kinderen die er noch regt noch aenspraek op te
doen geldenhebbenHierover egler willen wy nog slappen
om de regtveérdige volksveronlweêrdiging niet meer en meer
aen te sloóken, maer wy konnen ons niet onthouden een mi
nisterie over dergelyke giften te bestraffen, een ministerie
't géén, by zyne aeukomsl aen het slaelsroer, het w'oórd ye-
spaerzaemheyd zoo bard had doen klinken; een ministerie,
"t géén ons land opvolgelyk met twee drukkende leeningen
hééft bezwaerd; een ministerie, 'tgeén dóór zyne mildheyd,
de slaetskas tot op den bodem geledigd hééft en T land in
eene schuld van circa de 60 millioenen franken gedompeld,
en dit alles onder den titel van 't libcralismus waerdoór
't land moest gered worden.
Dat onze landgenoóten oórdeelen over de wyze op welke hunne
penningen worden besteéd hiertoe moeten zy zich slegls
errinneren de reuzenfeesten en kavalkadcu, de dwaeze cam
pagne van Linthout, het gouverneurspaleys van Luyk, de in
duygen gevallen boereschoólcn, de verkens- koey-en konynen
expositiën, de zuygerleggery van M. Leelercq/de wandeling
van M. Capilainc, de nullelooze inrigting van collegiën en
atheneés en meer andere geldverslindende liberalistische
akten, en dan zullen zy zien dat, hoe meer de contribution
moeten verhoogen, hoe milder onze ministers worden om met
de penningen der schatpliglige te speélen.... Zommige ver
kwisters hebben vóór planeét van, als zy véél evkens hebben,
dan ook véél dopkens te maeken Maer toch, Belgen, leggen
moet gy doen, en bovendien zou men willen dal gy Rogier,
Frère en consoórlen lot aen den hemel verheft op pene van
vóór oproermaekcr te worden uytgescholden dóór de libera-
lislen-bladen die ook eenen zuyger in de schatkist te leggen
hebben.
AL WEDEROM TIEN DUYZEND FRANKEN.
Natiwelyks houden wy op hel hierhovenstaende schaudael
af te keuren, ol' wy treffen in den Monih itr wederom wat an
ders, als naemelyk dat er aen de bestendige deputatie
van Wesl-Vlaenderen TIEN DUYZEND FRANKEN word ver
gund, om de kosten der lecrwerkhttyzen in die provincie te
sligten of gestigt, te dekken.... Indien deéze gestigten eenig
nul opleverden, wy zouden er al wederom niet willen van
spreéken, maer de voórbeéldcn van Aelst, Oordegcm, Lede en
meer andere gemeenicns leveren hel bewys op'dat die slig-
tiugen ongciukkiglyk véél, ja te véél kosten en geen of zeer
weynig nul of voordeel bybrengen. Deéze en meer andere
zaeken broeyden in 't hoofd van M. Rogier; daermede ging hy
de Vlaenderen redden en voor Bélgiën een nieuw lyds'iip'van
maelsebappelyke herboring bewerkenEn hoe gaet het er
tneé Hoe verderen weg hoe vermoeydcren man, want hy
vóórziet dat hel geene millioenen kan blyven regenen en dat
hy, hy liet opkraemen, eenen verschrikkelykeu deficit zal
moeten laeten.... Reeds is hy tot 60 millioenen geklommen....
Respite finem, aenzie het eynde.
HET YlïY ONDERWYS IN VRANKRYK.
Ons liberael ministerie hoéft liet klaer genoeg hekend ge-
maekten uytgedrukl, dat hel doelwit,'l géén het gehad hcéft
in de lusschenkonist van het openhacr onderwys, niet anders
heél't gestrekt dan 0111 eenen doodelyken oorlog te doen aen de
vrye schooien, alle de besluer en geldmiddelen in te spannen
0111 de vryheyd van liet onderwys in den grond te hooren en
gansch de leering en de opvoeding van dejongheyd aen hem te
trekken, hel te zetten op den liberaelcn leest, en aldus het jong
geslacht zoodanig te verderven en ondeugend te maeken, dat
men welhaest, in ons land, niet meer za'l hooren spreéken,
noch van religie, noch van zedelykheyd
In Vraukryk, waer men de hittere gevolgen en al de onge
lukkige en siegle uylwerksels kent, die de slaevernv van 'het
onderwys en de dwingelandy van 't hestuer voürtgehragt
hebben, doet uien, op dit oogeublik, al wal mogelyk is, 0111 Ue
vryheyd in liet onderwys, die men aidaer dour de nieuwe grond
wet hekomen lieéfl, te verzekeren, en het onderwys overal te
verspreyden. liet is met dit oogwit, dat de deft'igste en de
geleerdste mannen van dit land, zich lo samen voegen in een
Comité, 0111 een genootschap lol het behouden van het vrv
onderwys in te rigtcn. Dit comité draegl den titel, van lid
Comilc van liet vry onderwijs. Zie hier de hst van de persoonen
die er deel van maeken
Dc aerlsbissehoppen van Reims, van Toursde bisschoppen
vail Langres, van Orleans, Pelilo pastor te Parys, deu groeten
predikant ltavignan, den vermaerden advokaet Berreycr, den
exminisler de Failoux, deu vermaerden professor in de regten
Demante, deu graef Molé, den graef de Montaleuibert, 'den
hertog deBroglie, Augusle toehin, Lauren lie, Yalisiinsnil etc.
Den voórzitler van dit comité, is den graef Molé, de twee
ondervoorzitters zyn den graef dc Montalemherl en de Yalis-
mcsnil, den secretaris Augusle Gochin. Het comité is gelast
eene inschryving te openen, 0111 de onkosten te dekken, die
zullen nooilig zyn zoo tot hel inrigten van hel genootschap als
tol het ondersteunen en beschermen van de'vry onderwys-
gestigten.
Hel ware te wenschert, dat men in ons land, waer het
ministerie en de meerderheyd der leden van de beyde wëlgcé-
vende kaniers, alles iu '1 werk stellen, 0111 hel vry onderwys te
niet te doen, een dnsdaenig genootschap inrigtlewan!, en
men moet het wel wcélen, indien wy verzuimen onze consliut-
tiouneéle vryheden te verdedigen, wy zullen er haesl niet eene
meer van hewacrcn iiet doelwit van dê vremde vrymelselaers
die ons hestueren en van de liberale secle, is genoeg bekend,
dan dal men over hunne inziglen nog zou moeten twyffelea
wy moeten op onze hoede zyn en indien wy ons pligUg mae
ken van zorgeloosheid en ongevoeligheyd, dat' wv onze vrvheden
laeten afrukken en óns werpen in de slaevernv "van het verder-
felyk liberalisinus, het nageslacht, zal ons met reden verma-
ledvdcn.
OVER DE LEERWERKHUYZEN TEN PLATTEN LANDE.
Yan zin zynde het vraegstuk der leerwerkhuyzen ten platten
lande wat breedvoeriger te onderzoeken, hebben wy in eenen
eersten artikel heweézen, dal zulke gestigten te gnïote onkos
ten veroorzackcn aen de gemrenlens. Ten voórbeéhle hiervan
neémen wy het leerwerkhuis van Oordegein, eene gemeente
van 2000 zielen, waervan omtrent een derde arm is. Wy zegden
dal dit leenverkhuys in min dan twee jaeren tyd vóór de
Hebouwcn alleen veertien duyzend Cranes gekost hoéft lerwyl er
geen twintig Oorclegeinsehe weevers in werken. Deézen
artikel heeft byval gevonden hy de onafhanglyke nieuwsbla
deren, die denzelven overgenomen hebben, en lieéfl voórnac-
mentiyk diepen indruk gcmackt op de inwooners van Oorde
gcm, welke zich (byna zonder het te wcélen) met zulk eene
verbaezende schuld belacdcn zienOm niets vóór te draegen
dat niet volkomen zeker was, stélden wy aen meesier Louis en
Charles zynen knegt, vier vraegskens vóór, met verzoek van
ons ten regte te wyzen, indien wy ons in het minste mogten
vergist hebben; deéze twee mannen immers, die gemeld lccr-
werkhuys cxploiteéren ten prol'yte zy woélen wel van wie,
konnen zeggen op eenen centiem naer,"de geldsommen vóór het
zelve ten laste der gemeente besteéd. Wy hebben geene ant
woord op onze vraegskens hekomen; doch wat indruk onzen
artikel op Meester Louis au Charles zynen knegt hééft Ie weég
gebragt, zal den leézer zien uyt dc volgende suinenspraek
Charles. Hebt gy den Dcnder-bode al geleézen w\
hebben er geslaen hy brengt al de secreélen van ons werk
huis aen den dag. Wy zyn onze eere en repulalie kwyt
onze rekening gaet ook moeten te berde komen.
Meestee Louis.Scbryft den Dcnder-bode dal, dit moet ik
zien, waór is hy
Charles. Zv zyn hem gaen baelen... Is hel niet spytig,
dat wy alzoo verraeden zyn Onze zaeken gingen zoo wel,'
onder ons tweeën, wy deéden al wat wy wilden; en sedert lang
sprak men niet meer van de rekening die ons zoo op de
ma eg ligt.
Meester Louis. Ja zeker is het spvtig, dat alles nu uit
komt. O dien schalken üender-bode Ik" heb gevreesd dat'wv
er eens zouden tegen geloopen hebben; het ging al te wel voor
ons, niemand w ist iels van onze foefelingen.'
Charles.Gy zegt zeer wel, dien schalken Dcnder-bode'.
waer hv hier, ik zegde hem 7.00 véél zottigheden, als hy liaircn
op zyn hoofd lieéll. Ik hen dul als ik er op peyze, maer ik
zal hem vinden, ik gae hem eenen lellen brief schryven, en
hem meer scheldwoorden na den kop smyten, als il'al hv er
nog ooyt gekr,eégen hééft in alle de artikels van hel Verbond.
Meester Louis. Zwvgt met uwen zeever. Zv zyn daer
Meester Louis néémt met drill den Dcnder-bodehy word bleek
en hééft, hy drinkt in eenen keer zyn pintglas water uyt en
Charles, zynen knegt, nog een glazekeu billcn-u, al roepende
van da eg drink ik my zat. Dan begint Meester Louis al mom
pelende te leézen hel linys is geliogl voor 901)0 francs-, 't i,
alzoo, bebaiven een foefeliugsken). Ten minsten een derde li
ved (ik beken hetmaer August wilde)..,. 2" Dit Ituvs staet
tegenwoordig ongebrui kt, 't is de waerheyd5" in hèt werk-
huys, i;eliniiii-d voor tien a lu-aclf gclouu-m, shirt er niet een
getouw; ('t is ook a! waer.) 4" In lirl werkhuys gebouwd voor
40 a 50 getouwen, werken geen 20 Ourdegemschc weevers.... (hy
hééft gelyk)... maekt de som me van veertien duyzend francs len
laste van Oordegcm. (ten minsten, ten minsten Och God,
och God, wal kryg ik, ik worde kwalvk... Charles, help my.
Charles. Zeere, zeere, een glas water, en voor niv de
ilessche bitteren... (Charles wasehl Meester Louis, en vrvfl'hem
zoo geweldig, dat hy seffens tol zyn zeiven komt.)
Meester Louis. Met dwaelende oogen rond ziende en bleek
gelyk de dood, zeg! tot Charles. Wy zyn verloren ons ryk is
uyt... Adieu profvtjens... ik scheyde er'uyt... och August, waer
blyft gy zoo lang?... O haesl u toch en trek ons'uyt onze
nesten.... Charles, kyk eens, of August nog nicl komt..."
Charles. Meestér, schep moeil, August kumt daer aenge-
vlougen dat is denman met hem zullen wy er boven op zyn.
August maekt regt dal krom is, en doet spreéken dat stom is...
Daer is hv
Meester Louts. Och August, welkom, welkom wat ben
