ZONDAG 6 APRIL 1851.
VYFDEN JAERGANG. \r 237.
AELST, den S April.
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag. —Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 50 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
voor een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in pns blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen hééft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy placts in onze kolon-
iien verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszell's opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeèren mede le deelen, zullen gelieym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
le doen kennen. Geene slukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen* worden. Men
word verzogl alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe le
zenden. De redactie van üil blad gelast zich met al wat den
druk aengael.
HERDERLYKEN BRIEF VAN Z. II. DEN AERTSBISSCHOP
VAN PARYS EN DE LIBERALISTEN.
Hoe zal men zich uytleggen dat de liberalislenpers, welkers
artikels dagelyks ten overvloede bewyzen opleveren der
schandelyksle neygingom alles te scculariseércn, 'tis te zeggen,
om alles wal godsdienstig is le vernietigen, om 't geeslelyk
gezag der kerk, haere regten etc. op eene lyranische wyze
onder de wereldlyke magt le doen bukken, hoe zal men zich
uytleggen dal die pers zich geduerig beroept op eenen herderly-
ken brief, dien eenen franschen prelaet aen zyne geestelykheyd
geschreéven hééft Wie zou durven denken dal Mgr. Sibour
die loftuylingen niet verfocyt en dergelyken onderstand niet
verwerpt Wie zou konncn gelooven dat eene fanatieke kliek,
die dagelyks Eugene Sue hemelhoog verheft, en deézens wal-
gclykeu Juif errant als haeren catechismus aenprysl, eenen
waêren eerbied voor eenen hisschoppelyken brief heeft En
nog meer, als men de schandalige eu lasterende aenrandingen
geleézen heeft die de francmagonssecte onzer stad nog onlangs
in haer blad, het Verbond van Aelst, heeft uylgebrackt, tegen
den Jubilé alhier in 't gevangen buys met zoo véél luyster en
goeden uylslag gevierd, wie zal onderstellen dat dergelyke
kliek mei overluyging, met geloof, over den brief van Mgr.
van Parys redeneert Dit is onmogelyk, er moet iels anders
agter zitten
Macr waerom hebben de liberalisten, den brief van den
fransehen prelaet zoo zeer gepreézen Omdat zy hebben
willen doeii gelooven dat dit schrift aen hunne wenschen be
antwoorde, naeuielyk van leenemael den invloed des priesters
in de samenleving le vernietigenDen priester, zeggen zy,
wel te verstacn den Calholykcn priestermoet in zyne kerk
blyven, hy mag, buylen den tempel, met niemand iels gemeens
hebben, zich geenzins mei 's lands zaekeu bemoeyéu, zich met
't lot noch het loekornende des vaderlands bekommeren, zich
noy'l over de aenvallen en vervolgingen der boosbeyd tegen den
godsdieusi, beklaegen, geene gazetten leézen eic. etc. Maer
integendeel de vyanden van kerk en staet alles lacten bederven
en vernietigen, en dan zwygen
Indien de bedienaers der kerk zich met de openbaere zaeken
bezig hielden met inzigt van oproer le verwekken of eenig
ander kwaed te sloóken, dit ware eene dohbcle schande,
ingezien hun.geheyligd karakter en hunne zending van vrede
waerinede zy bekleed zyn; maer als den priester het kwaed
bcvegt en daerdoór den haet der booze inloopt; als den priester'
de cbristelyke grondstellingen verdedigt en aldus de uvtwerk-
sels der hedendagsche verleyding verwart en tegenwerkt; als
den priester stryd vóór de reglen van de dóór de grondwet
gewaerborgde godsdienstleer en daerdoór de vyanden, de ver-
loochcnaers van alle grondsiclsel van besluer, godsdienst en
der samenleving verergert, kounen hem dan den haet der eene,
de verwarring der andere en de verergernis deézer laetste
als een schelmstuk worden aengetegen Dan moet men
't zelve zeggen van allen geweétensvolien schryver, van allen
Chrislcnen-Kalholykeu en deéze ook zouden zich moeten ont
houden 't kwaed en dedwaelingen le beveglen uyt vrees van
die kwaedstoókers en verspreyders der dwaelingen te verbit
teren.... Wie zou konnen zeggen dal den priester zyn karakter
miskent als hy werkt om de menschen te brengen lol de grond
stellingen der waerheyd die de noodzaekelyke voórwaerdc zyn
van 't geluk der samenleving? Wie zou durven zeggen dal
den priester zyne zending le buylen gael, als hy mei dil inzigt
aen T bestuer der zaeken medewerkt Men moet de verbitte
ring niet n al et ten die dóór de medewerking des priesters by de
vyanden van Kerk en Staet verwekt word, maer wel de heyl-
zaeme verlichting die dóór deéze medewerking in de geesten
ontstact, de dwaelingen die zy zal verydelen, 't goed dat zy
kan en zekerlyk zal te weég brengen.... Deéze en meer andere
redens hebben, volgens ons, den bisschop van Charlres aengc-
pord eenen herderlyken brief af te kondigen waervan wy hier
een groot deel laelen volgen
llerderlykcn brief van Mgr. den Bisschop van Charlres. aen de
geestelykheyd van zyn bisdom, behelzende aenmerkingen op hel
leste Mandement van Zyne Hoogw. den Acrlsbisschop van Parys.
Ik onderneem eene taek die maer weynig met myne gencgenhevd
overeenstemmig is. Zyne lloogweêrdighevd den Aertsbisschop van
Parys heeft in my eene volle trouw gesteld, hy hééft eene ware vriend
schap jegens my laeten uytschynen, ik ben hem dan ook eene ware en
onverbreékbaere verkleéfdbeyd verschuldigd. Ondanks deézen loestand,
geloof ik my verpligt eenige vlekken aen te toonen die ik iu zyn
Mandement van 15 january ondekt heb. Toen ik my aen dit werk
overgaf, heb ik de overgroote droefheyd gevoeld die veroorzaekt word
door de stryden die opstaen tusschen het hert en het gewisse. De pligt
hééft gesproken, en maer te klaer getuygd. Ik zal ze dan gansch en
geheel zonder omzien vervullen. De tydeu die wy beleévcn zvn zoo
buytengewoon dat men my deéze liandelwys zal vergeévcn, die even
ongewoon is. Voor het overige, indien deéze onderneéming hier of daer
min goedgekeurd word, zyn de goedheyd en de deugden zelve van den
doorlugtigen aertsbisschop eene voortydige verdediging die my versterkt
eu een schild die my beschut.
De agtbaersle en de zuyverste hoedanigheden hebben haere paelen
de liefde der menschen en den wensch hun geluks, zyn verhevene en
luysteryke gevoelens, maer die tot gevaerlvke overdreévenhedeu kunnen
overgaen. Den mensch is dan gehouden den hevigen loop te matigen
die een weynig buyten regel gaet, en welke somwylen den mensch tot
inde beste verrigtingen opvolgten de matighcyd inde wysheyd
zelve, die den heyligen Paulus ons aenbeveélt, strekt zich uyt lot al de
bewcégingen van ons hert en tot al de werkingen van ons leven
Het Mandement welkers onvolmaeklheden en vlekken ik my veroorloof
te doen zien, behelst eene andere grondstelling welker uytvoering
Vrankrvk zou berooven van eenen belangvollen steun en eenen zeer
wenschelyken hulpmiddel. De eerambten en de wereldhke zaeken,
word aldaer gezeyd, zyn, volgens het oordeel der Kerk, tegenstrydig
met de voorregten en den luyster van het priesterdom. Den wyzen
prelaet heeft hier voor oogen het dekreet van de kerkvergadering van
Tienten, die de vcrblvfplacts vóorschryft, en by gevolg, den afstand
van alle bedieningen waer voor men noodzaekelyk van woonplaets zou
moeten veranderen. Maer deéze kerkvergadering die de geleerdste
vereeniging geweest is die men oovt in de Kerk gezien hééft, stelt aen
deéze wet eene uytzondering. Zy verklaert dat de bisschoppen of de
priesters de verblyfplaels mogen veriaeten, 't is te zeggen, zich op
andere plaetsen begeéven en verblyven ahvaer hunne bediening het
voornaemste voorwerp niet is van hunne bezigheden. De Kerk die
apostelvke mannen genoeg hééft om den godsdienst te doen bloeyen,
kan eenige haerer bediende afzonderen om den Staet te dienen en zich
met staetszaeken bezig te houden. Deéze twee groote lichamen moeten
malkander ondersteunen, en de Kerk kan eenige haerer leden verkiezen
om ze te pladsen boven het volk en ze besteéden tot uytvvenrlige
diensten die in nauw verband zyn met de groolheyd en het geluk van
het volk. Dat men my antwoordc. Is het aen de bisschoppen niet dat
men den luyster van 't nieuw Vrankrvk verschuldigd is Zyn het de
bisschoppen niet aen wie de barbaerschheyd hnsre néderlaeg toe te
schryven hééft Wie zou dit. konnen loochenen? Ongeloovige, maer
geleerde en onpartydige schryvers hebben zulks plegtiglvk verklacrd.
Zyn bet de prelaeten niet die de zeden der Fransche beschaefd hebben,
die ze verlicht hebben, die ze tot al de groote zaeken voorbei eyd hebben,
die er een volk van gemaekt hebben dat eens moest helder glansen
door zyne wapenkonst, door de beschaefdheyd zyner schriften en door
de wyshevd zyner raedgeévingen Den heyligen Remigius veizagt
de vreedheyd van Clovis, onderrigt hem in het christendom, en markt
hem weêrdig een Koningryk op le regten welkers groote facm zicli de
wereld door versprevd hééft, en inner heeft beginnen te waggelen,
veertien honderd jaeren na zyne stigting. Den heyligen Leger, bisschop
van Autuu, leerde de regels van het Staetsbestuer aen den geleerden
Rathilde. en na zyn bloed le doen stroomen voor zyne eygenc verde
diging, hééft hy zich aen de booswigten overgeleverd die door de
vreede afgunstigheyd van Kbroin, meyer des paleys belast waren hem
te vermoorden. Suger dééd al de hoedanigheden uytschynen van eenen
grooten staetsman, voorzigtigheyd, moed, uytgeslrekte kennissen, aen
welke iets kon ontsnappen. 11 y had de onheylen voorzien van de tweede
kruysvaerd, en volgens de geschiedenis, verwonderde geheel buropa de
uyigestrektheyd zyner vooruy tzigten en zyne overgroote doordrin-
gendheyd toen hy stierf hééft geheel Vrankrvk hem met zegeningen
overlaeden. Den kardinael van Amboise, wanneer hy zyne langduerige
bestiering begon, verminderde de belastingen, en ondanks de opoffe
ringen en de ongemeene onkosten die de aonhoudende oorlogen van
ltaliën mede sleépten, bleéven de publieke belastingen tot zyne dood
toe op den zelft.en voet, en hy bekwam even als Ludovicus XII den
onvergelvkelyken titel van Vader des Volks. D'Osat was den zedigsten,
den deugdzaemsten en den ervarendslcn der afgezanten waervan onze
historie gewag maekt. liet zelfde hestaet omtrent voor Richelieu, en
zyne bestiering, geduerende de welke hy zyn alles doordringend gezigt
en zyn zeer magtig vernuft dééd uytschynen, lieéft het begin geweest
en den voorloopcr van het groot kouingrvk van Ludovicus XIV. By de
andere volkeren hebben de ministers die door de Kerk gegeéven
wierden ook zeer wel gelukt. Den kardinael Ximènes die een aller
strengste leven leydde en vol van deugden was, bezat overtreffende
talenten voor het bestuer, er was kwestie van hem zalig te verklaereu.
Eenen doorlugtigen schryver onzer eeuw hééft zyncu lof uy tg esproken,
met hem by Richelieu te vervoegen, die hem voor zyne stactkunde
voor model gekozen had. Deézen schryver drukt zich aldus uyt
Bcsluert onversaegdelyk, zeyde, niet eenen generacl van het legp',
maer eenen bisschop. Bossüet, en de twee Gouvernementen die
gelukkig de onversaegste geweest zyn die men in Buropa gezien
hééft, waren dit van eeneti kordelier die kardinael geworden is
en dit van eenen kardinael die eenen kapucyn voor raadsheer had.
Ik vraeg nu, welken mensch die om zyne lieyligheyd de allcereu
'opklimt, welken Paus, welke vergadering, welke geleerde en godsdien
stige katholyke hééft deéze staetsmannen die uyt den schoot der kerk
gekomen zyn, beschuldigd van overlreéding, van ongetrouwigheyd
aen hunne pligten Verre zy van daer, in plaets van hen tc berispen,
zy hebben met goedkeuring en niet vreugd de vrugt geplukt hunner
wyze bestiering die zy aen de zaeken van bun land gegeéven hebben.
Laeten wy de werken van deéze ministers die den godsdienst gevormd
heeft, yergelyken met de ongelukkige en verschillende vooruy zigten
der geénc die over onze belangen beschikken, waervan er verscbeydcne*.
van tegenstrydige grondstellingen doordrongen zyn, en men zal niet
kunnen nalatten van met den grooten bisschop van Menux, nopens een
ander voorwerp uyt te roepen welken Staeten welken Staet
Het bestuer der wereldlyke zaeken is dan door de Keik aen haere
dienaers op geene onbepaelde wyze verboden, en Vrankryk zou een
deel zyner groolheyd eu zyner overwinningen verloren hebben, indien
de dienaers der Kerk die door Vrankryk ter hulp geroepen wierden
niet wellelyk ontsloegen waren geweest van eene onderdanighevd die
tegenstrydig is met liet haudhaeveu der publieke zaeken.
Den doorlugtigen Aertsbisschop wilt niet dat de zaeken van den
godsdienst verhaeld en gediskutcërd worden in de dagbladeren. Dit
verbod schynt my streng, want eyndelyk, hoe zal men dit kristendom
kunnen veidedigen, dat zoo zienelyk gemerktcekend is met «!en zegel
der Godhevd, onder wolkers schaduwe onze voorvaderen groot,
gelukkig en gerust geleefd' hebben Het zal onmogelyk worden
zulks te onderneémen. liet is zonneklaer dat de geestelykheyd hulp
van noode heeft
Hel is onmogelyk dat de geestelykheyd die thans lot veertig duyzend
leden beloopt, niet eenige priesters hebbe begnefd niet eenen verstan
dige» en dooi dringenden geest uytterlyk geschikt voor gioote zr.eken.
Het is de nenmerking van den kardinael de Richelieu, in zyn staetkundig
testament, eu den prins de Talleyrand hcéft, niet lang voor zyne dood,
in de Akademie der zedelyke weelensehappcn, eeue redevoering
uytgesproken alwaer hy beweés dat de geestelyke studiën deéze die er
zich aen overleveren tot de ware kennissen gelevde» der staetkunde
en tot het begryp der grondstellingen van den Staet. Men hééft dit
overal begreépen en byzonderlyk in Vrankryk. Ook hééft men altvd
priesters ontmoet in de groote genootschappen van hel volk en men
agtte zich gelukkig door hunne kennissen eu door de wvsbeyd
hunner raeden te mogen geholpen woidcn. lloe komt het dan
dat Mgr. den bisschop van Parys aen de geestelyke van zyn bisdom
die met den last der zieieii belast z\n, verboden hééft eene kandidaluer
te vraegen of te aen\eerden waermede de kiezers hen zouden willen
vereeren? Vooreerst, welke magt, welke kerkvergadering, welken
bisschop hééft het regt van willekeuriglyk de hoedauigheyd van borger
te beneémen aen eenen minister an den godsdienst l)e tegenkanting
van eenige legenslreévers is een ouvermyddelyk geschil welke zy nieT
inzien. Den yver, de deugd, de talenten ontmoeten altvd tegenkanting,
maer zy veragten ze. Zoo dal den wyzen prelaet terzelfder tvdede Kerk
en den Staet verzwakt met van den oenen kant der welmeeneude
staetsregtskundige te beletten door hunne geschriften den godsdienst
te verdedigen en met \an den andeien kant aen de priesters te verbieden
door hunne redevoeringen den Staet eu de belangen des volks
te verdedigen..
Ik eyndig met het dringendste cn het beslissendste bewys te geéven
van hetgeen ik in dit schrift beweerd heb. Het is zoo klaer dat het op
eene onwederleggelyke wys moet overtuygen al wie oogen heeft om
te zien en noren om tc hooien. Het mandement van Mgr. tien aerts
bisschop heelt het vyandelyk kamp metblydsebap vervuld, onhetwisbaer
teeken, niet van de intentie van den dcugdiyken schryver, maer van
het uytwerksel dal zyn werk te weég gebragt hééft en nog zal le weeg
brengen. Men wéét dat de party die niets anders tragi als den onderaan?-
van ons volk, met eene wouderbaere doordringenhcNd en eene meester-
agtige schranderbeyd wéét te beoordeclen het geéa zyne zaek voordeel
of nadeel moet toebrengen. De aenhangers van de géduerige omwente
lingen en van de leelyke en uy (zinnige onstandvastigheid der
menschelyke zaeken bezitten dit beklagelyk talent. Nu dan, wat indruk
hééft hel mandement waervan wy spreéken op deéze mannen .gedaen
Eylaes de herderlyke onderrigting van den doorlugtigen prelaet hééft
by hen eenen glansvollen byval ontmoet en zy hebben ze met eene
Yolkomene overeenstemming aenveèrd. Zekerlyk is cr niets onbeduv-
dender dan deéze geestdriften en deéze eêrbewyzingen. Ach wie zóu
er kunnen gelooven dat den Herder die het ontwerp van eené heylige
aenhoudenheyd van gebeden en openbaere aenbidoingen toegestueid
hééft aen deézen die in de Heylige Schriftuer den prins van vrede
genoemd is, gevormd en uytgevoerd hééft, die ten koste van zyn bloed
tusschen den hemel en de aerde den onuytspieékelyken vrede gebragt
lieéft, die door de zonde van het schepsel gebroken was, eyndelyk waer
van al de geboden geen ander oogwit hebben als den vrede en de
teederste liefde onder de menschen, wie zou er kunnen gelooven dat
deézen herder de inzigten begunstigd hééft van deéze die niets tragten
dan moorden, verdelgiugen en ongelukken Men moet maer het
diepste der menschen herten onderzoeken om deéze vraeg te beant
woorden. Den prelaet waervan \vv spreéken en welken wy eeren,
hééft eene brandende liefde, eene vuerige en opregte godvrugtigheyd
cn een levendig geloof. 3Iaer al deéze hoedaenigheden zelve hebben
bom vervoerd, en lerwyl dut de betragting van het goed hem drukt