ZONDAG 15 JUNY 1851.
VYFDEN JAERGANG.Nr 247.
AELST, den 14 Juny.
Dit blad verscliynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschryving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 50 c., dien der
annoncen op 20 centimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry inaenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveêrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doei\. heeft, hy raag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen \vy plaels in onze kolon-
nen Verieencn en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CUIQUE SÜUM.
zmzsaGrr-sjasu
verder gewaegen van aile brochueren, schriften, boeken, prin-,
ten, etc waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De naemen der persoonen die ons eeuige
stukken zouden begeèren mede te deelen, zullen geheym ge
houden wórden, ten zy vvy in regie gedwongen wierden dezelve
le doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogl alle artikels, annoncen, geld etc. vraglvry toe te
zenden. l)e redaetic van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
HET GODSDIENSTIG ONDERWYS IN DE STAETSSCIIOLEN.
Den voorval in' den senaet van 4 deézer, betrekkelyk de uyt-
voering van den artikel 8 dcr wet op 't onderwys, is gewigtig,
byzonderlyk op dit oogenblik dat Belgiën nog onder het dic
tatorschap van T ministerie Rogi er-F rère moet blyven bukken.
Gemelden voorval kleurt de herneéming van T ministerie en
is zoo véél als een programma dat het ons voórberevd, hy ver
wittigt ons opdat wy niet zouden verwonderd zyn. 'T is 't geen
ons aenspoórt eenen uyttrek der debatten uyt den Monüeur le
geéven. M. Rogier heeft lang gesproken; men vind in zyne
redevoering het besluy.t zeer klaer uytgedrukt van aen wereld-
lyke de zorg van het godsdienstig onderwys toe le betrouwen,
en dit buylen de goedkeuring der geeslelyke overheyd, in geval
de geeslelyke medewerking niet kon gelukkenWy aglen
onnoodig "op. de gewigtigheyd van dil bcsluyt aen le dringen,
t is genoeg gekend dal het openbaerlyk slryd legen de leering der
lieylige Kerk, dal hel ketlerschCalvinistisch isOuders,
past op
Spreékende voor den senaet, heeft M. Rogier die vergadering
gerust gesteld, nopens het toekomende der staelsschoólen waer
de geeestelykheyd het godsdienstig onderwys niet zou geéven.
Zie hier de reden waerop M. Rogier die geruststelling steunt
Onder het voormalig hollandsch-prolcstanlsch bestuer hcéft
men de geineenlegesligten zien bloeyën nietlegenstaende de
afweézighcyd van 7 godsdienstig onderwys. Nu, met in
staetsschoólen herschapen te worden, zullep diegestigten aen
de ouders waerborgen opleveren die hun ontbraken, toen zy
van de gemeente afhingen. Dus hunnen bloey is nog meer
verzekerd, zelfs al gaf er de geestelykheyd geen godsdienstig
onderwys
De redeneéring van schoolmeester Rogier is valsch in grond-
stelsel, en beschimpend in feyt. In feyte miskent M. Rogier
openlyk de goede gevoelens der familievaders. Eenige uvlzon-
deringen konnen geene wet maeken legen de on betwistte
waerheyd, dat nae'melyk het godsdienstig bestuer van collegiën
of schoólen het openbaer vertrouwen gééft. Indien hel waer is,
en wie zal het durven betwyffclen, dat den godsdienst den
grondsteen van 't onderwys is, hoe wilt men dan dat den
stoffelyken bloey der onderwysgestigten eene vergoeding zy
vóór hel godsdienstig onderwys? Wy antwoorden hierop dat
hoe grooter dien stoffelyken bloey zyn zou, hoe beklaegelvker,
hoe rampzaliger hy zou weézen in zyne gevolgen. Ten anderen,
Meester Rogier zou moeten begrypen dat, vóór wat hel gods
dienstig onderwys acngaet, de waerborg van den. staet niets
aen de waerborg dcr gemeente byzet, vermits den staet zoo min
als de gemeente in deéze zaek bevoegd is, zoo dat de rede
neéring van den magister inde modder valt.
Zie hier de interpellatie die M. Cogels, in bovengemelde
zitting van den senaet, gedaen hééftMyn inzigt is niet hier
een geschil op te werpep dat zou konnen eenen politieke»
aerd krygen, maer ik moet doen opmerken dat den art. 8 der
wet van I Juny luyddat het middenonderwys het gods-
dienstig onderwys bevat, en de gevolgen van die schikking
zyn klaer en strekken zich uyt over alle gesligten, zelfs over
deéze waer voórlyds geen godsdienstig onderwys gegeéven
wierd. Welnu, het tegenstrydige hééft plaels gehad daer
waer 't godsdienstig onderwys gegeéven wierd, is het geslip
te primeérd geweestik begeère dat men aen dien toestand
zoo haest mogelyk een eynde stelle.
Zie hier wal M. Rogier hierop geantwoord hééft
De onderhandelingen die tusschen het gouvernement en
de bisschoppen plaets gehad hebben, hebben den dóór ons
gewenschlen uytslag niet gehad. Tot nu toe moeten wy van
hunne medewerking afzien. Op de onderwyswet terugkeeren
omdat er in eenen der artikels eene hiuderpael gevonden
word van wege de persoonen die geroepen zyn er in mede
te werken, IS IETS WAT WY NIET ZULLEN DOEN. Zoo
lang de geeslelyken zullen belet worden van 't godsdienstig
onderwys te komen geéven, zullen de leerlingen, gelyk de
andere kinderen die niet ter sehoóle gaen, het godsdienstig
onderwys konnen ontvangen, 't is te zeggen in de kerken.
in zekere gesligten wanneer het zal beweézen zyn dat de
t plaetselyke gevoeglykheden en 't voórgaende er zich naer
<c schikken, zal de onderwyzing van den Catechismus dóór
wereldlyke meesters konnen gegeéven worden.... Zie daer
cc hoe wy de uylvoering van art. 8 verslaen zoo lang de mede-
werking der geestelykheyd ons zal onlbreéken.»
Men moet bekennen dal meester Rogier daer een diepgron
dig, voórtrelfelyk en regtgeloovig leerstelsel afgeéft; hy springt
met de twee voetjes boven over 't Evangelie; maer wat is dit
vóór den Citoyen van Arrrs hy hééft er nog andere afgegeé-
ven en men kent zvnen eerbied vóór onze godsdienstige vry-
hedenBlyft hy ons nog wat by, twyffelt er niet aen of hy
zal als paus der katholyke kerk in Belgiën oplreéden, dil ont-
breékt nog aen de nieuwe politiek; maer inlusschen zullen wy
doen opmerken dat den koppigen Willem met zyne godsdienst-
haelende ministers Van Maanen, Van Gobbelschroy etc. dien
zelfden weg ingeslaegen zyn, en hoe het met hun afgeloopen
is, is vóór niemand een racdsel.
NOG DEN ART. 8 DER ONDERWYSWET.
Den Journal des Flandrcs maekt ook opmerkingen over de
schikking van art. 8. Zie hier in welke wóórden
cc De Indépendance verzekert ons, zegt het gendsch blad, dat
cc de voorstellen van het gouvernement dóór de belgische
cc bisschoppen zyn verstooten geweést. Wy gelooven dat deéze
cc voórgeéving tot een zeker punt gegrond is, maer 't minis-
cc terieél blad wagt zich wel te verklaeren over de redens die
cc deéze voorstellen hebben doen verwerpen, liet zyn deéze
cc redens die de afkondiging der briefwisseling, tusschen de
cc ministers en de bisschoppen waerschynelyk zal doen kennen,
cc ln afwagting deézer afkondiging, zullen wy ons over die
cc gegrond\le weygering van wege de belgische prelaelen niet
cc uyien,.maer ons enkelyk veroórloóven aen de Indépendance te
cc antwoorden dat de voorstellen van M. Rogier zoo eervol voor
cc de geestelykheyd, zoo zeer geschikt naer den geest en wetten dcr
cc Kerk niet moeten zyn, gelyk de Indépendance beweert, vermits
<c de bisschoppen hel als eene pligl geagl hebben dcrgelykc voór-
cc wacrden niei te aenveérden. Maer indien 't begin van T artikel
cc der Indépendance niet uylblinkt dóór te veel reglziuuigheyd,
cc wy bekennen dal het verder openherlige en veélbeleckeuende
belydenissen inhoud.
cc De wet, zegt de gazelle van M. Rogier, zal niet administra-
cc tievelyk vernietigd wordendit wilt in andere wóórden
cc zeggen, dat het ministerie er nooyt zal in toestemmen admi-
cc nislralieve waerborgen te geéven. De willekeurigheyd, de
cc capricen en de welgekende onverdraegzaemheyd der ministers
cc zie daer waerop de uylvoering der wet van 1 juny zal
cc gesteund zyn.
cc De Indépendance zegt het voorop, men zal de geestelykheyd
cc daerlaclen, men zal de jongelingen naer de kerk het gods-
cc dienstig onderwys zenden haelen, en pereldlyke professors
cc zullen van 7 gouvernement de zending ontvangen den cale-
cc chismus te onderwijzen
cc Wy vraegen hel, zegt den Journal des Flandrcs zyn artikel
cc eyndigende, is dit dien geest van verzoening waerdoór
cc 't ministerie geleydis?Zyn dit de uytslagen van de vóór
cc de geestelykheyd zoo eervolle voorstellen Is dit de gemae-
cc tigheyd waerover zoo geroemd word? Is hel dóór zulke
<c kwellende en dreygende maetregels dat het ontslaggeévend
cc kabinet zyne herintreéding kenmerkt Is dit de verdraeg-
<c zaemheyd waerover zoo véél lawyt gemaekt word
WELEE A EN HANGERS BLYVEN ER NOG AEN
'T MINISTERIE OVER.
Ofschobn de kuyperyën nog eens gelukt zyn, en de mannen
van den liberalislen aloi wéér aen 't schotelken komen, hebben
zy er evenwel véél van hunne pluymen gelaeten en bevinden
zich byna alleen. Hel is zelfs bemerkensweêrdig hoe de nieuwe
politiek haere vuerigste aenhangers verliest; want, welke zyn
de leden der kamer die haer nog bewonderen en de ministers
oprcgtelyk ondersteunen? Dit getal word zeer klcyn neemt er
de Luykerwaelen uyt die weétea waerom, de slaeven van ons
dislrikt, die van Audenaerde en eenige afgezonderde van
zelfden kaliber, en daer meé zal 't al zyn.... Wie immers wilt
er nog zoo leeghertig zyn van te buygen vóór eenen Rogier,
eenen Frère, eenen Tesch en hun slaevelyk gehoorzaenien
Het is zeker dat er onder de liberalisten "de hevigste verbit
tering tegen 't ministerie is opgereézenEn als
men de dagbladpers naziet hoe gaet het? Behalve de Indépen
dance en den Précurseur van Rogier, den Obscrvaleur van
Verhaeghen, den Journal de Liège van Frcre, en den soeialis-
tischen Echo du Luxembourg van Tesch, hééft niet een nieuws
blad dal iets beleekent, nog een enkel wóórd ten voórdeele der
nieuwe politiek te zeggen integendeel men is het eens om die
te bevegten en te vernietigen. Al wie eenigzins de eene en
andere dagbladen léést kan zulks met ons bevestigen.
Zie eens den Journal des Flandrcs en den Vaderlander die
voórlyds uyt geene andere oogen dan die der ministers zagen
al walde ministers deéden of zegden, was onverbeterlyk, T was
alsneeuwit; thans zvn die bladen van hunne verblindheyd'thuys
gekomen, zy zien dat zy misleyd zyn geweést en derhalve
houden zy 't ministerie véél hardere waerheden vóór dan eenig
ouafhanglyk blad zou konnen doen. Men ziet alle dagen hoeden
Journal (les Flandrcs het impopulair ministerie hekeltZie
hier wederom hoe den Vaderlander, die vóór de ministers met
geheele ponden besten wierook gebrand hééft, nu zyne roede
bezigt om ze over hun despostismus en verderfelyk politiek
te geeselen
De weggekuyschle ministers waren ten eynde van hun
cc latyn en van hunne intrigues; onze weggepoetste staels-
cc mannen wisten niet meer van welk hout pylen maeken de
cc onedele komedie welke zy gespeeld hadden wierd dóór
cc geheel het land geschuylfeld, en nog konden zy van den nood
cc geene deugd maeken, om van hunne portefeuille tescheyden,
cc en dat blinkend schotel ken te veriaeten. Het bestuer en de
cc magt moeten toch eenen geweldigen en magnelischen invloed
cc op de ministers maeken, dat zy uyt hunne paleyzen niet
cc schuppelyk zyn, en zich aeu alles vastklessen om ie blyven.
cc Indcrdaed, men ziet het, niets is dóór de afgekookte minis-
ccters onbeproefd gelaeten zy zouden op hunne bloole kuieën
cc gekroópen en met de koorde aen den hals om vergiffenis
cc hebben geroepen, indien men hun aen het schotelken liet
cc dil hebben zy geloond in de byeenkomst by M. Thiefry, wan-
cc neer zy schoon gesproken en deêrlyk gezien, gebeden en
cc gesmeekt hebben, opdat men hun toch alles zou vergeéven
cc hebben, beloóvende zoo rekbaer als eene g; brevde kous of
cc slaepmutse te worden. (Dat men ons die uytdrakkir ;e vergeé.-
vc ve; maer, men moet zoo nauw niet zien op eene gemeene uyl-
cc drukking, als men opmerkt welke onedele komedie, welke
cc armzalige poehade, de ministers speélen.) Men zegt gemee-
cc nelyk dal eene kermis eene gecsseling wcèrd ismaer,
cc minister zyn moet eene aenhoudende kermis zyn, aengezien
cede ministers zich niet eens, maer dagelyks tol den bloede
cc op het... (ge wéét wel) zouden laeteu geéven, om aen hel
cc schotelken te blyven en aen den budget le plukken.
cc Als men dit alles ziel gebeuren, moet men geen gfoot en
cc voórtrelfelyk gedagt van eenen minister hebben. Nu, de ko-
cc medic is gespééld de ministers blyven aen het schotelken,
cc en bekreunen zich weynig aen de schuyffelingcn.
DE ROLLE IS FRAEYKENS GESPEELD.
M. Rogier en zyne vriendekens hebben hun proces gewon
nen Na de lafhertigsle komedie gespeeld te hebben, hebben
zv van zeker vertrek naer Londen gebruyk gemaekt om hunne
portefeuilles, hunne hotels met de 21 duyzeud franks keus te
herneémen; die herneéming zelve is eene komedie, want men
wéét niet onder welken titel de ontslaggecvers terugkeeren, men
wéét niet wat zy by hunne tegenStreevers gewonnen hebben
om zoo stoutmoedig hunne posten te herneémen. T zyn wy
alleen niet die het zeggen, hunne tolken zelve zyn gedwongen
zulks te belyden. Zie hier wat den Journal de Liégc, gazette
van M. Frère er over zegtcc De crisis zal slegts dan eyndigeu
wanneer eene stemming der wetgeévende vergadering er zal
cc tusschen gekomen zyn.» Den Obscrvaleur van den advokaet
Verhaeghen drukt de hóóp uyt dat het mecstendeel der libera
len welke aen den eed vyandig zyn, zullen voortgaen met
rcglzinnigheyd en vcrklcéfdhcyd de zaek van liet liberalism us,
'1 is te zeggen van Rogier,-Frère eu Verhaeghen, te dienen....'
'T is dan zonder de meerderheyd, van de meerderheyd en
vóór de meerderheyd dat men over haer beschikt hééft /onder
haer le kennen, en dit nog na die zelfde.meerderheyd behau-
deld le hebben als socialisten van zuyvercn bloede, als dom
koppen en slaeven gespannen aen den ministcrieélcn wagen,
gelyk den schoolmeester onbeschaemdelyk gezeyd hééft
Maer laet ons eens zien of de berekeningen van MM Frère en
Rogier niet zouden konnen misvallen 't getal Bruncau's en