De onderhandelingen over 't onder
wijs, tusschen de bisschoppen en het
ministerie.
DEN SENAET HEEFT OOK ZYNE FRAXCMACONS.
BURGERLYKEN-STAND DER STAD AELST 1832.
'T is waer, M. Devaux is ziekelyk en heeft misschien
uyt het oog verloren wat er in Belgiën nopens het vry
onderwys omgaetmisschien heeft hy al de bestaende
vrye gestigten uyt het oog verloren misschien heell hy
geene kennis van de statistiek der leerlingen van de vrye
scholen en van de staetsgestigten. 'T is deze statistiek die
den slimmen Devaux móet beschamen, hem nogtans, die
altyd zoo fyn en zoo sterk in de redekunde wilt zyn. Maer
wat wilt men er aen doen, als men eene slegte zaek ver
dedigt en den godsdienst wilt aenranden, dan valt men
altyd door de mande.
M. Devaux heell aen zyne tegenstrevers eenen grooten
dienst gedaen, zyne aenrandingen hebben te weeg gebragt
dat men van alle kanten des lands bewyzen is komen
bybrengen dat het vry onderwys zoo uytgebreyd als vol-
maekt is en volstrekt niets te wenschen overlaet. 'T is
hier dat men wederom dien goeden en godsdienstigen
geest der Belgen leert kennenzy zien dat zy te doen
hebben mét eene boosaerdige party die hunpengodsdienst
wilt vernietigen,, dat de vaandeldragers dier party in
't gouvernement en in de besturen dringen, en zelfs dat
hun eygen geld gebyuykt word om die oude en goede
grondstellingen te'verderven, zy zien dit alles, zeggen .wy
en daerom verliezen zy den moed niet, zy nemen maat
regels en sparen noch'geld, noch moeyten om dit verderf
aftekeeren. De treffelyke lieden, in overeenkomst met
onze deftige geestelykheyd, de noodzakelykheyd gevóe
lende van eene godsdienstige en zedelyke opvoeding aen
de jongheyd te geven, vereenigen zich om gestigten op te
regten en te ondersteunen ter mededinging met de stads
scholen waer kettery, godsverloochening en socialismus
geleerd wordenWy zullen in dit artikel daarover
niet verder uytweyden, maer laet ons de Voorzienigheyd
bedanken over dieii goeden geest der Belgen en over eene
zoo treffelyke geestelykheyd die, heden byzonderlyk,
eene zoo zekere bescherming onzer goede grondstel
lingen, is
In de zitting van den Senaet van 51 december lest,
heeft den heer D'Anethan gevraegd dat. de onderhan
delingen tusschen het ministerie en de bisschoppen zou
den hernomen worden, en dat liet ministerie zou poogen
te lukken om met de bisschoppelyke overheyd overeen te
komen. Den redenaer heelt den wenscli te kennen ge
geven van de wet op het middelbaer onderwys te zien
uytgevoerd worden in den zin van gematigheyd en ver
zoening, die by de beraedslaging over die wet in den
Senaet geheersrcht heeft
M. I'iercot, minister van 't inwendige heeft geantwoord
dat hy verhoopt al de moeyelyklieden met de hoogere
geestelykheyd te zullen konnen vereffenen.
Dit is een vraegstuk van zoo groot gewigt en van zul kin
delikaten aerd, dat wy liet nauwelyks zouden durven
aenroeren, indien wy wisten dat wy óp de medehulp van
al onze opregt godsdienst- en vaderlandslievende kon
fraters niet mogten rekenen. Maer wy betrouwen dat zy
ons alle zullen byspringen en, gezamentlyk met ons, voor
het behoud v*an godsdienst, zeden en Vaderland zullen
werken en stryden. Wy hebben geene de minste pretentie
aen iemand ons gedagt op te dringen of aen iemand
wetten te stellen, wy willen enkelyk liet goed, en, kan
men ons, door bondige redens, bewyzen dat wy ongelyk
hebben, dadelyk zien wy van ons gedagt af en wykén
voor meer bevoegde menschen dan wy. Wy stellen dan
voorafgacndelyk de volgende vraeg
KONNEN DE BISSCHOPPEN MET HET MINISTERIE
OVEREENKOMEN1
Wy aerzelen geen oogenblik deze vraeg te beantwoor
den met NEEN
I" Omdat de wet nu op eenen ongodsdiensligen voet is
ingerigt aen welkers gang de bisschoppen niets ofweynig
zullen konnen veranderen, vermits liet tegenwoordig
ministerie openlyk verklaerd heell dat liet de wet wilt
gelyk zy gestemd is, en dat liet de akten van liet voor-
gaende ministerie zal eerbiedigen. Bewys hiervan, do
de handhaving der schandelyke en onregtveerdige afstel
ling van eenen treffelyken professor, M. Wilbaux, af
stelling die geschied is omdat Mynli. Wilbaux noch
klubist noch Ihmcmafon zyn wilde. Bewys hiervan, de
handhaving der wederaenstelling van professor Novent,
die aen zyne leerlingen de vuyle scliandschriften van
V. Hugo voorgelezen en tot navolging aenbevolen had.
2° Omdat al de professors in de middelbare scholen
van den staet nu benoemd zyn, onder welke professors
er ongetwyffeld meer zyn dan de bisschoppen wel weten,
welke eene diepe veragting voeden voor godsdienst en
zeden, en doordrongen zyn van goddelooze en verder
vende grondstellingen, die onvermydelyk in 't hert der
jeugd zullen indringenWat ziil het baten aen een
gestigt waer zulke professors zyn, dat er wekeiyks eenen
priester een of twee uren de eliristelyke pligtên aen de
leerlingen kome onderwyzen, als dén professor, in de
nfweziglieyd van den priester, met dezens vermaningen
zou spotten en, in tegenwoordigheyd zyner leer/ingen,
juyst liet tegenovergestelde doen Dit zal het zelfde uyl-
werksel hebben dan als men een glas allerbesten, allèr-
zuyversten wyn zou gieten in eene groote ton en daerop
stroomen azyn en bedorven wyn zou neerstortenIn
andere woorden wat baet een weynig catechismus in de
week legen liet dagelyksch onderwys van al wat godver-
zakend, kettcrsch en zedeloos is
Men kan die professors afstellen, zal men ons opwerpen
on hierop vragen wy
5" Wie zal hunne afstelling eysschen De bisschoppen,
zal men zeggenMaer wy zullen antwoorden dat de
bisschoppen al het hatelyke, al het rampzalige van zulke
geweldige maetregels op zich niet konnen nemenZy
worden nu op eene deerlyke wyze in de verdervende
bladen der l'rancmagons gehoond, beledigd, bespot en
gelasterd, wat zou liet zyn, moesten zy de afstelling
eysschen van een aental logiemannen, die zich als eene
l'rancmagonsche pligt rekenen, de jongheyd te bederven,
den godsdienst te verdrukken en den eerloozen te ver
pletteren
4" Omdat den priester, volgens de wet, noyt ten titel
van gezag, maer slegts par voie administrative, in het
staetsonderwys kan tussehenkomenEn dan wat is
die voie administrativeEene oogenverblinding, een
bedrog, eene bittere beschimping tegen onzen heyligen
godsdienst, beschimping die wy, men onlhoude wel,
eens duer zullen betalen, en waerin de bisschoppen in
geener voege konnen deelagtig zyn
Laet ons eens regtzinnig wezen en ronduyt spreken
Als wy jong waren, studeerden wy ook in een geestelyk
gestigt, daer stonden wy onder eene gedurige bewaking,
wy zagen van onze professors niet anders dan al wat
sligtend, goed en voorbeeldig was, wy hoorden uyt
hunnen mond noyt anders dan alles wat tot de braefheyd,
gehoorzaemheyd, leerzaemheyd, zedelykheyd en gods-
dienstigheyd opwekte, wy wisten dat, als wy naer de
vermaningen en opwekkingen niet luysterden," men ons
dadelyk zou wecligezondeu hebben;'en nogtans, hoe
moeyelyk was bet. niet, zoo voor ons als voor andere, oin
op den regten weg te blyven Wat zou het dan zyn
als de jongheyd zou weten dat den geestelyken geene
onmidddelyke actie op liaer heeft Wat zou het zyn als
de jeugd de verzekering zou hebben dat hare professors
de vermaningen en leeringen van den priester verfoeyën
en luiten
Deze en meer andere redens sporen ons aen om by
onzen welgemeenden NEEN te blyven eer wy egter deze
zaek verder behandelen, zullen wy afw'agteu of onze
konfraters ons gedagt deelen, of ons welligt gestaefde
argumenten bybrengen, die bewyzen dat wy liet mis op
hebben of te vermeten in onze oordeelvelling geweest zyn.
In de zitting van 50 Decemb. 11. wierd er in den senaet
gehandeld over den budget van liet inwendig. Ter dezer
gelegenlieyd zag men daer, gelyk het in do kamer had
plants gehad, versclieydelierrimieringen ten berde komen
nopens de willekeurigheden van het vervallen ministerie.
Onder andere grieven sprak den achtbaren Ridderde
Betliune van die menigvuldige treffelyke ambtenaers, die,
zonder eenige andere reden dan hunne denkwyze en
de onafhanglykheyd van huil karaeter, wierden afgesteld,
en ter zeiver tyd, laekte den redenaer liet gedrag der
ministers, omdat zy zich luidden laten geleyden door de
clubsen en gelieyme societeyten. Het gezegde van den
achtbaren lieer de Betliune was immers bekragtigd dooi
de verklaring van Frère Orban zelf, toen hy in volle kamer
durfde verklaren dat hy den opsteller was geweest van
het programma in het liberael Congres vastgesteld,
daer by voegende dat hy zich sterk maekte dit pro
gramma letterlyk uyttevoeren in alle deszelfs punten,
zoo liy reeds begonnen had met liet middelbaer onder
wys, de liairklieveryën tegen de vrye liefdadigheyd etc.
Nu, M. den senateur van Selioor, wiens oogén nog
gezwollen zyn van de tranen die hy stortte over zyne
boezemvrienden Frère en Rogier, konde die beknibbelin
gen niet verkroppen, hy sprong op, niet om de gezegden»
van M. de Betliune te wederleggen, dat was niet mogelyk,
maer om hem een handvol verwytwoorden naer het
hoofd te werpen die de verontweerdiging van den senaet
verwekten en die Prins de Ligne, als Voorzitter, hem
heed herroepen. M. Van Schoor ziende dat zynen aenslag
geenen byval vond onder zyne agtbarc konfraters, riep
uyt dat liy ooli francmacon was, en. dat hy zich beroemde
deel te maken van die geheyme societeyten, volgens hem, zoo
zedig en zoo tre/felyk als alle andere genootschappen.
Meester Verhaeghen had ons wel reeds geleerd, dat
men kan francmaron, ja venerabelen eener logie zyn,
doch tevens goeden katholykeu, maer wat wy nog niet
wisten, is, dat die societeyten ten minsten zoó zedig en
treffelyk' zyn als de societeyt van St. Vincentius de Paulo,
en diergelyke Het is wel waer dat deze goedgekeurd
en aengewakkerd worden door den Paus en de Bisschop
pen, en dat de francmagons door de Kerk gedoemd wor
den, gelyk wy het zondag zegden, doch dat is maer liet
gedagt der Pausen, en meesters Van Schoor, Defuisseaux
en Verhaeghen, zyn andere mannen dan ClemensXII, Be-
nedictus XIV, l'ius VII en Leo den XII
Ware deze zaek maer belaehelyk, wy zouden er ons
weynig mede bekreunen, maer zulke daedzaken leveren
de ernstigste en droevigste gedagten op. Wie kan met
onverschilliglieyd denken aen den weg dien den geest
van ongodsdienstighei d en onverschilliglieyd, sedert eene
halve eeuw, in onze katholyke provinciën gebaend heeft!
Als wy den samenstel van onze tegenwoordige wetge
vende kamers vergelyken met die roemruchtige Staten van
liraband, Vlaanderen en Henegouwen, die zich roemden
ware katholykeu te zyn, en in hunne eerbiedige, doch
tevens kragtige vertooningen aen den kcyzer ten voor
dode der regten onzer Bisschoppen, ons zoo veel bewy
zen hebben agtergelaten van de voortreffelyke gevoelens
die hun bezielden, en van hunne onverbreekbare aenge-
kleefdheyd aen den den Stoel van HoornenWat
onuylpulbare stof' van droevige overdenkingen Hoe
moet liet hert geprangd zyn van den Grooten Paus die
thans op den stoel van Petrus zetelt, toen hy zyne oogen
wend naer dat geliefkoosde Belgenland, 'tgeen, inde
•droevigste omstandigheden door zyne alom bekende
godsdienstigheyd, den Iroost der bedrukte Kerk uyt-
■mackle, als liy dit volk thans zyne duerbaerste belangen
ziet toevertrouwen aen mannen die zich in het openbacr
beroemen, vyanden te zyn van Kerk en godsdienst, eiï
ondernemen als treffelyk en zedig te doen doorgaen, het
gone de Kerk gedoemd heeft
Belgen, overweegt dit wel.
EENE LIBERALE VRAEK.
In het eenvoudig dorp van Wichelen heersclite in
vroegere tyden veel eendragtigheyd, men kende er nog
den naem van liberael nietmaer sedert dat Wichelen,
door liet liberalismus bestuerd word, is er ook de ver
lichting en de beschaving binnengetreden, en de eendragt
is er uyt verbannen. Er zyn daer omtrent eenige Pachas
die aen de middeleeuwen nog zouden mogen toebehooren,
en die de Wichelaren willen behandelen als slaven. Die
Pachas, werktuygen van den grooten Vizir van Brussel,
hebben hunne afzendelingen waervan den eenen, eenen
Zeepa, den anderen eenen Bierman en eenen derden
zoogezegden Esculape-fabrikant is. Den landbouwer zaeyt
ongelukkig eenig land van den eenen of anderen Pacha,
liy verliest alle vrylieyd, en de droguen worden hem
opgedrongen langs alle kanten. Wilt hy vlas zaeyën, men
laet hem den keus van het zaed niet, een vremd jagt-
hondje, zal het hem aenbrengen en meer doen betalen
dan men het elders levertdat hy zich wel waclite eenige
bemerkingen te maken, wilt hy zyn land niet ontnomen
zyn; wat een geluk zoo door liberalen bestuerd te worden.
Men heelt altyd gezeyd, zeyde onlangs eenen van die
mannen, dat ik een snul ben, nu zal ik eens doen zien
dat liet niet waer is. Ziet hier wat ik vernomen heb ik
stel u de zaek voor by manier van vragen, want ik wil
niets verzekeren.
4° Is het waer dat de dogter van Madame Beeckman,
onlangs getrouwd met Mynheer Th. Janssens, volksver
tegenwoordiger van St-Nicolaes, in het gemeentehuys
van Wichelen meer dan eene uer heeft moeten wagtèn
om de civiele akte te passeren
2" Is het waer dat die voortreffelyke familie waer
eenen defligeri volksvertegenwoordiger, eenen president
van liet hof van appel te Gend, eenen vikaris-generael en
eenen kanonik by waren, daer ontvangen zyn zonder dat
men hun eenen stoel aengeboden hebbe
5" Is het waer dat den borgemeester zich, dien dag,
afwezig gemaekt had, en eene soort van schepen bemag-
tigd had, die nauwelyks de artikels der wet kon voorlezen
en die meynde alles voltrokken te hebben, terwyl hy den
akt niet gesloten had
4" Is het waer dat den borgemeester streng verboden
had aen de inwooners, te schieten en hunne liuyzen te
vercieren
5" Is liet waer dat den borgemeester den zavel heeft
doen wegnemen die, met toelating van den heer pastor,
op liet kerkhof gestrooyd was
ft" Wat ik u stellig verzeker, is dat eenige hvzondere
en onaflianglyke inwooners van Schellebelle,' veront-
weerdigd over die lafliertige liandehvyze, gekomen zyn op
een stuk land van hun grondgebied palende aen dat van
Wichelen, en dat zy daer geheel den dag liet |grof geschut
hebben doen donderen tot spyt van den liberalen haspel
van Wichelenx. X.
HOSPICIEMAREN..-. Naer wy vernemen, hebben
dry leden der hospicen MM. Goussart, Dommer en Van
der Sluys gezamentlyk hunne demissie gegeven. Zonder
de oorzaek van dees besluyt te willen verhandelen,
durven wy egter voorspellen dat het komediespel zal zyn,
want vader Rogier heeft aen zyne kinderen liet grond-
stelsel geleerd waerby elkeen die wilt goeden liberael
zyn, gedurig moet spreken over zyne demissie, en zelfs
nu en dan eens de demissie geven. Wy hebben zoo
dikwils gehoord dat er, zoo in onze regentie, als in onze
hospicen, vandemissiën geklaptwierd, nu zyn er eyridelyk
eenige gegeven. Wy wagten naer den u'ytslag van dit
apenspel. Het schynt dat er nog andere demissiëri op
handen of reeds gegeven zyn... Voltrekking der komedie
anders niet
.-.Over veertien dagen hebben wy 't Verbond, 'tgeen van
liooger hand scheen te spreken om ons uyt te dagen
zekere geheyme zaken aen de hospicieheeren' bekend te
maken, by zyne wóórden genomen, en, op onze beurt
den lieer president Goussart uytgedaegd deze geheyme
zaken ten onzen liuyze te komen vernemen. Tot dus verre
is dien lieer niet DURVEN komen, en wy zyn zeer kontent
dat hy niet gekomen is, want wy zoiïden hem zekere
zaken niet hebben konnen onder d'oogen leggen die wy
sedert vernomen hebbenOver deze laetste zaken die
zeer pilaelitig zyn, willen en moeten wy hem spreken, en
wy raden hein sterk aen deze vermaning niet te verwaer-
loozenWord hy nu wat min wel ontvangen en harder
behandeld dan hy het óver eenige dagen zou geweest zyn,
liy zal gevoelen dat de schuld aen ons niet te wyten is*....
GEBOORTEN, Mannelyk 242 Mann. 10
j wittige. Vrouwel. 225 4b7 0™trT- Vrouw, tl j 41
Doodcehoren, Mannelyk 20 Mannelvk 0
wettige. Yrouwelyk 1-4 Vrouwe'lyk
TWEELINGEN. —2.
OVERLEDENE, j Vcómveïy^loo308 «OL VVELYKEN 1»
Bevolking op 51 Decemb. 1852. Yi'-oiiw 79tM j 1
Den Propagateur en de Yperling melden dat, in den 1
van 4852, DERTIEN HONDERD werklieden liet am -
disseinent Yperen hebben verlaten om, over de grein
eenig besta en Ie gaen zoeken.
Wat moeten de Indépcndance en het Verbond van A<
hiervan zoggen, zy dje beweren dat er in Vlaendercn \v<
is in overvloed
