ZONDAG 8 MEY 1855.
ZEVENDEN JAERGANG. -- N'' 548.
De shiyüng van den wetgevende» zitlyd.
AELST, de* 7 Mey 1855.
ONDERWYS.
LEESTEN GY ZULT ONS GEL00VEN.
Be walgelijke Kies-inlrigue
Dit blad verschynl des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
insehryving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 50 c., dien der
annoncen op 20 centiinen den drukregel. De persoonen die
voor een geheel jaer inschrvven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand reglveerdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen heeft, hy mag op onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deze zullen wy plaels in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CUIQUE SUUM.
verder gewagen van alle brochuren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervun een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden.De namen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begecren mede te doelen, zuilen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regie gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Ceene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogl alle artikels, anuoucen, geld etc. vragtvry toe te
zenden De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengael.
DEN DENDERBODE
Wy hebben reeds zoo veel over bet onderwys geschreven,
dat wy ons waerlyk geweld moeten aeudoen om op deze
stol terug te keeren. Maer als wy overwegen wat er door
bet gouvernement gedaen word, niet alleen om de pennin
gen der Belgen nutteloos t verkwisten, maer zells om de
vrye onderwysgeslichtcn te vernietigen en aldus den gods-
dienstigen geest van ryken en armen te bederven, dan ge
voelen wy ons acngedreven 0111 wederom dievreesaenjagende
wondernet den vinger aen te wyzen, opdat onze volksver
tegenwoordiging er, voor 't geluk van 't vaderland, toch
middel zou inscbaffcn. Wy roepen dan de aendagt op bet
volgende in
Wy vinden in de i\ ieutoe bijdragen vnor onderwys en op
voeding (uytgegeven by A. Bogaert le Brugge) bladz. 402,
eene nota die luyd als volgt
Men telt in de provincie Oost-Vlaenderen 569 kant-
scholen, waerin 17,121 meysjes werken, en voor loon
van 10 tot 80 centiinen daegs winnen. Uier bygevoegd
de meysjes die 't buys werken, bekomt men een getal van
kantwerksters, in Oost-Vlaenderen, van 34000.»
Men neme de winst dier kinderen aen oenen middenprys
van 45 centiinen daegs, en dit beloopt, voor 500 werkdagen
in het jaer, tot de verbazende soinme van 4 millioen 500,000
franken. Die kantwerksters bevinden zich ten groote deele
in de scholen der geestelyke gemeenten, in de scholen dooi
den clergé opgerecht; of zy hebben in de zelve haer am
bacht geleerd. Ziet nu wat die heylzame gestichten be-
drevgt, en met er tyd ouvermydelyk moet doen vallen.
Het gouvernementondersteund door de provinciën,
heeft 9 normaelscholen opgerecht. 0111 wereldlyke leer-
weesterssen op te vormen. Dergelyke school bcstaet te
Geud, waer reeds 7 dochters het diploom van onderwyster
•utvangen hebben; 22 andere bereyden zich aldaer ou'i het
zelfde voordeel te bekomen. Zy genieten horzen van 375 fr.
sjaers, haer voor dry jaren, door den staet eu provincie
verleend. Zie het verslag der provincie Uost-vlaendereu
voor het jaer 18o2, bladz. 180) Deze jonge meesterssen
eens op dc kosten van het land onderwezen en gediplo
meerd, zullen noodzakelyk zich vestigen in de groote ge
meenten, waer voornamelyk de religieuzen hare bloeyëiidste
kantwerkscholen hebben, die zy door de opbrengsten dei-
betalende kinderen ondersteunen. De nieuwe meesterssen
zullen, als lievelingen van het gouvernement en van het
provinciael bestuer in vele gevallen door gemeentebesturen
aenbevolen en bevoordeeligd worden, en dus gemakkelyk
een groot deel der betalende leerlingen nvt de scholen
der religieuzen tot de hare trekken en evndigen met de
arme scholen, die zy van derzelver byzonderen sleun be-
rooven, grootelyks te benadeeligen, en dikwijs teenemael
te doen vallen.
Moet dit op dien voet voortgaen, wat zal er van onze
arine lieden in de Ylaenderen geworden? Ik zeg inde
Maenderen, want met West-vlaenderen is het even gesteld
als met Oost-Vlaenderenden grootsten steunder arme
menschen zyn dan, als by ons, de kantwerkscliolen: in de ge
meente Buysselcde hebben de kinderen verleden jaer 50,000
frs. gewonnen Twee gezusters bragten er onlangs, nvt
do kantwerkschool, boven de 300 frs. aen haren vader.
Intiissehen, dacr, zoo als by ons, worden insgelyks wereld
lyke meesterssen gekweekt; de normaelschool "van Tliielt
heeft dit jaer 12 leerlingen een diploom zien hekomen, die
eylaes misschien welhaestde kantwerkscholen zullen moeten
gaen helpen vernietigen, en de arme kinders, hoven hun
gewin, nog hunne goede opvoeding en de middelen om
geleerd te worden, zullen helpen ontnemen.
Andere geldverkwistingen van het onderwys, die niet
min nadeelig zyn, worden insgelyks door het opperbestier,
op eenen verschrikkenden toet voortgezet. Nie.tlegenstaende
TI. H. doorluchtige HH. de bisschoppen van Belgiën, 7
normaelscholen, op eygen kosten, hebben opgerecht, 'tot
het bereyden van schoolmeesters, en dat zy dié gestichten
aen het toezigt van het gouvernement hebben onderwor
pen, enkelyk, ten voordeele hunner leerlingeneenige
horzen van Staet- en Provincie verzoekende, doet men
«verdrevene onkosten voor twee normaelscholen van 't rvk.
Jaerlyks worden meer dan 112,000 franken hier voor
uytgegeven. (Zie het laetste dryjarig verslag over het lager
onderwys, eerste deel bladz. 121 en 't weede deel bladz.
222). De leerlingen bekomen aldaer, boven hunne horzen
van 200 frs. 'sjaers, beddingen, kleederen, boeken enz.
Verder telt men te Lier, om 80 a 90 schoolmeesters te
kweeken 15 a 14 professors, en te Nyvel, voor 110 a 120
leerlingen, 16 a 17 professors
En wat kan dit voor die leerlingen te wege brengen
is het niet als of men eenen eemer water te gelyk in den
engen hals eener flesch wilde gieten En nog ware het te
wenschen bepuclde dit zich alleen by die verkwisting van
geld. Maer hoe wilt men dat eenen schoolmeester aldus
opgekweekt zich ooyt zal vergenoegen met in arme ge
meenten onwetende kinderen te leeren Vrankrvk heelt
ondervonden wat het is schoolmeesters te hebben die uien
te veel geleerd had willen maken, en ook in 011s land heeft
men er reeds verschevdene met drift zien overgaen naer
het middelbaer onderwys dus worden door zulke onge-
rymde opvoedingen de gemoederen der leerlingen bedorven
eu niemand is meer te vrede in de -nedrige bedieningen
waer in hy zyn geluk had moeten vinden.
Ten slotte telt op de onkosten der 9 normaelscholen van
de leermeestersSen en voegt er by
Fr. 112,000, voor 's rvks normaelscholen.
200,000 voor 2 middelbare scholen.
500,000 voor 's ryks Atheneums! Wat verkwistingen
in een land daer zoo vele armen zyn
De brnsselsche bladen hebben 011s berigt dot den wetge-
venden zittyd opliet cynde dezer maeud zal gesloten worden.
Indien deze tyding egt is, zy zou voorzeker verwondering
baren, omdat er nog zoo veel gewigtige vraegstukken dooi
de kamer op te lossen zyn Welke reden mag liet ministerie
hebben om zich zoo gauw van de wetgeving te ontmaken V
Zou het misschien zyn 0111 de hervorming der kieswet nvt
te stellen Wy gelooven dat er geeue andere reden bc
staet en wy voegen er by dat het geenzins de algemeene be
langen der natie zyn die dezen maetregel ingeven, maer wel
de belangen van zekere parly die bet ministerie, wilt beher-
tigen, iiiettegenslaende liet in den beginne geveynsd heeft
met deze party niet te willen eenspannen.
Maer wat beteekent deze sehielyke verandering die zich
in de politiek van Piercot-Dc Brouckere opdoet? "fis
moevelyk om begrypen.
In 't begin van zyn bestaen, sprak het ministerie van niets
anders dan van verzoening en van eynde te stellen aen dien
veragtelyken geest van uytsluvling die geheel de politiek
van Uogier-Frère kenmerkteheden zou men zeggen dat
't ministerie zich met Ivf en ziel aen de politiek Frère-Uogier
verslaeft. dat het hoogst genegen is tot liet stelsel van
partydiglieyd en uytsluvling terug le keeren, dat hut van de
onpartydigiieyd en verzoening liefhebber is gelyk den hmid
van de stokslagen, dat het benauwd is van regl aen de
conservaleurs le laten wedervaren, nvt vrees van aen de
libcraters le mishagen.
De sehielyke verandering moet inderdaed verwondering
baren, want welk belang kan liet ministerie hebben in liet
schenden zyner programma van verzoening om zieli te
werpen in de armen van mannen die binnen en buvten
'lland veroordeeld zyn voor hunne onvaderlaudsclie iuzigten,
voor hunnen geest van vernietiging en verderf, voor hunne
geneygdheyd tot regeringsloosheyd en ondergang van
godsdienst en zeden, voor hunne jaminerlykc verkwistingen
der staetspenningen etc. etc.
Misschien beeld het ministerie zich in dat de party van
Rogier-Frére-Verhaeghen in 't land de meerderhevd heelt
doch wy knnneu maer mocyelyk onderstellen dat M. De
Brouckere aen de Belgen zulken smadelyken kaekshig
wille geven, met hun zulke gevoelens toe te eygeuen. Dank
God, het verderf is zoo groot niet dan men wel zon willen
doen gelooven, de francmaconsverleyding heeft nog zulken
ongelukkigen voortgang niet gedaen dan de liberators wel
zonden wenschen, dat namelvk een handvol fi-aurmayoiis
en socialistische revohilioiinairen, die de gcondziiyleu der
samenleving oudermynen, met waerlieyd mogen zeggen dat
I de meerderhevd der katholyke en brave Belgen onder f11111
vaendul gesrhaerd is. Dank God, 't is nog zoo verre niet
I gekomen eu 't zal, hopen wy, nov! zee verre officii, omdat
de iutriguen, de bedriegeryëu, de verleydingen en andere
slechte middelen de sLwunkclstecnen zyn waerover de party-
die ze gebruykt, zich altyd den hals zal breken.
De kiezing van eenen senateur die te Brussel den 25
april lest plaels heeft gehad, is andermael komen bewyzen
't geen wy van de liheraters i 1 la Rogier, ;f la Verbaeghcn
gezegd hebben. Deze kiezing, die met de meeste foppery
geëxploiteerd is geweest, zou het ministerie moeten over-
tuygen van de noodzakelykheyd dat de kieswet hervormd
worde, en indien het wilt dat alle Belgen gelyk zyn voor
de wet en't zelfde grondwettig regt hebben hunne verte
genwoordigers te kiezen, dan moet het ministerie de
middelen gebruyken om de inlriguen, de kuyperyën en
scliandige listen der uytsluylingsparty te verydelen en regt
te doen waer het gevraegd word.
Inderdaed, van tien duyzend kiezers die't distrikt van
Brussel lelt. hebben er naiiwclvks, ten gevolge der gebrek
kige wet, dertien honderd aen (ie stemming deel genomen...
'T is waer, de liberaters-francmaijonsgazetlen roemen er
zicli over en hebben geenen wierook fyn genoeg 0111 Ver-
hacghen over zyne listige streken toe te zwacyëu; maer dit
weten wy, die kennis zal hem niemand betwisten, daerin
munt hy nvt, en 't is de beste hocdanighevd die nen vene-
rabeien eeuer francinaeons-logie kenmerkt, van er namelvk
zonder de minste scrupuleu gebruyk weten van temaken.
Doch het gouvernement zou, treflclykheydshalve, den middel
dienen te gebruyken waerdoor uile listen en bedrog verv-
deld worden en elkeen zonder hindernis de kiesbus koniic
naderen. Want 'tis eene naitwelyks zigtbare minderheyd
die over de kiezing van Brussel beslist heeft. E11, bemerk
wel, dit slaventroepjen was slapen gegaen met de meening
van M. Dindal te kiezen en 'sanderdags opgestaen heel
verwonderd te vernemen dat meester Verhaeghen van
gedagt veranderd was en, lerwyt zyne kalkoentjes sliepen,
buvten hunne wete, buslist haci dat zy niet voor M. Dindai,
maer wel voor JI. Eeempoel moesten stemmen
E11 wat er nog belagchelykei- is e.i duydeiyk aen het
ministerie moet bewyzen dut, de liberaters-frauciuafons-
partv zeer kleyn is, is dal meester Verhaeghen geenen
kandidaet hebbende 0111 aen zyne kalkoenen op te leggen,
zich heeft moeten vastklcssen aen eenen individu die, op
dt-n dag der kiezing, 500 uren van Brussel verwyderd was,
die volgens een francmayumsblad, zelfs den eens niet be-
laelt 0111 te kounen gekozen worden, en daerby van welken
men niet weel of hy den schoteldoek van Verhaeghen zal
willen zyn, want als men zich liet minste eerbiedigt, kan
men zonder schaemte de bescherming van zulken veragte
lyken quidam niet aenveerden.
Indien het ministerie zulke walgelykheden die door de
Indépcndance en den Observaleur voortgang en vry onderzoek
geheeten worden, goedkeurt, dat het zich maer haesle om
onder de algemeene veragling te bezwyken keurt hel
ministerie die walgelykheden af, dat het zich verhaesle er
de middels tegen te gebruyken die de natie, door haer
algemeen petitionnement, reklaiueert. De hervorming dei-
kieswet moet de overweldigende neygingen doen ophouden
van eene party die voor de helle gezworen heeft aen Belgiën
zynen godsdienst en zyne onafllanglykheyd te ontrooven.
ZOO IK PRIESTER was!....
Onder dezen titel geeft het Verbond van Aelst in zvn
laetste IS' een artikel af waerin den konfrater eenen gelieefen
krans allerschoonste deugden aenhaelt diehyzou bcoeliënen,
zegt hy, zoo hy priester was, willende doen verstaen dut hv
nti, geenen priester zynde, die zelfde deugden omkeert eii
juvst het tegenovergestelde doel, of aen eenen rampzaligen
rccssem van schandelykc ondeugden onderworpen is
D un! hy priester, zegt den koufraler, hy zou naer geen
ander ryk snaken dan naer het rvk der hemelen, hy zon dit
rvk trachten Ie verdienen door zvne oodmoedigheyd, door
zyne liefde tot den cvenuacstcn, door zynen geest van
regtveerdigheyd en vrede, door zyn toegevend en liedaord
karakter, door zyne goede werken en zyne liefdadigheyd....
Ah I Konfratei- Verbond, gy spreekt hier voor al de
mannen uwer party, maer waerom moet gv priester zyn 0111
die deugden te henelf,-nen Omdat gy geenen priester zyt,
is het li wel toegelaten alleen naer het ryk van den du vief
te snaken Omdat gy geene;: priester zyt, is het tt