ZONDAG 50 OCTOBER 1855.
ACHTSTEN JAERGANG. N' 573.
AELST, deïv 29 October 1855.
Hel Staets-öiiderwys.
Wal zon er dan Ie doen vallen
En waerom zonden wy aldus spreken en
'T GOUVERNEMENT EN ZYNE BEDIENDE.
W=t
YZEREN WEG. STATIE AELST.
VERTREKUREN VAN DEN 21 OCTOBER 1855.
1° T'ti 7 uren 45 minuien d".i morgens nner Dendermonde, Gend, Brugge
Oostende, Kortr^k, Mouscron, Doornvk, Ryssel, Galais.
2° Ten 9 uren 10 min.'s morg. riaer Dendermonde, Mechelen, Brussel. Antwer
pen, Leuven, TUienen, Landen, St-Truyën, Hasselt, LuyT, Yer\iers, Aken, Keulen.
3<> Ten 3 uren namiddag tiaer Bendermonde, Mechelen, BtusspI, Antwerpen,
Leuven, Thieuen, Landen, St-Truyën, Hasselt, Luyk, Vervier, Gcnd, Brugge, Oostende.
4" Ten «5 uren 20 minuien namiddag, naer Dendermonde, Gend, Brugge
OostPnde, Kortryk, Mouscron, Doornvk, Ryssel, Galais.
5» lm 8 uren 15 minuien des aronds, naer Dendermonde, Mechelen, Biussel,
Antwerpen, Leuven, TUienen, l.uyk, Yerviers, Aken, Keulen en Gend.
VAN DENDERMONDE NAER AELST.
1° Ten 7 ur. 00 1/1. 's morgens.21 Ten 8 uren 30 minuten 's morgens. —3° Ten 12
ure.i 10 minuten 's middags. 4° Ten 4 uren 00 minuten namiddag. 5° Ten C
uren 10 minuten'savonds*
Zullen te Gvsegem stillestaen de volgende konvoyen vertrekkende van
AELST, ten 7 uren 45 minuten 's morgens, ten 3 uren en ten 5 uren 20 minu
ten namiddag.
Van D KM DHR MO ND F. ten 8 uren 30 minuten 'smorgens, ten 4 uien 00 minuten
namiddag en tpn fi uren 10 minuten des avonds.
Voor alle riglingeu moet men ie Dendeuuonde van konvoy veranderen.
I)it blad verschynldes Zaterdags in den namiddag onder de dagteekening
van den daerop volgenden Zondag.Den prysder inschryving, by trimester,
is bepaeld op 1 fr. 50 c., dien der annoncen op 20 centimen tien drukregel.
DEN DENDERBODE
Het verval ea de verkwyning, der slaelsscliolen worden
dagelyks meer en meer zigtbacr, en welhaest verwachten
wy de vclkomene te gronde storting. Dit eerste moet
niemand verwonderen, dit laetste moet all 11 treffelyken
Belg, allen minnaer van ware vrylieyd en volksgeluk
vurig betrachten.
Niemand moet zich verwonderen over de verkwyning
der staetsgestichten omdat het gezond oordeel onder onze
bevolking allyd bestaet 't welk liet gouvernementeel onder-
wys op zvne juvste weerde weet te schatten. De boeken die
er in gebruykt worden en de gevoelens nopens den gods
dienst die de professors belyden en aen hunne leerlingen
willen inplanten, zyn meer dan vergenoegend opdat de
ouders het niet zonden wagen hunne kinderen in zulke
gestichten te laten. Wy zullen ons 1111 niet bezig houden
met de optelling der leerlingen die de staetscholen verlaten
hebben, het publiek is er genoeg van onderrigt, de stemme
des volks spreekt liet vonnis barer veroordeeling uyt.
Maer wy zullen ten tweeden vragen waerom men den
algeheelen val der stadsscholen mag betrachten En wy
antwoorden Omdat er 't land wel verre van er iels by te
verliezen, er integendeel oneyndig veel voordeel zal uyt
genieten. Dit is liet gevoelen niet alleen van alle ware
katliolyke Vaderlanders, maer zelfs van liet grootste deel
der liberalen. En inderdaed, ziet men niet dagelyks dat
de liberalen hunne kinderen naer geestclyke pensionnaten
en kollegiën zenden Ofschoon zy zelve onkalliolvke grond
stellingen belyden, hebben zy echter meer vertrouwen in
de geestclyke gestichten dan in die des gouveruemenls.
Men stroeyt uyt, sedert eenige dagen, dat het ministerie
zich met de bisschoppen zou willen verstaen om aen het
staelsondenvys eenen SCHYN van godsdiensten zedelykheyd
te geven maer wy vragen of het inogelyk is dat onze wyze
prelaten zich laten bedriegen door een masker 't geen men
liet staetsondei wys zou willen aendoen zonder dat er in den
grond de minste vcrbelering zou aen toegebragt zvn Wat
verbetering 1!. V. zou dit masker te weeg brengen op de
gevolens en op den geest van óngodsdienstigheyd waermede
een groot deel der professors bezield zyn Zou 't gouver
nement het personueei willen van kant zetten Wy denken
zulks niet en al wilde het zulks doen, zouden de bisschop
pen de verantwoordelykheyd op zich willen nemen van aen
een groot deel dier professors te doen verliezen 't geen
men genieenlvk eene position acquise of eene bekomeue
positie noemt Wy zuilen hier over de leerboeken niet
spreken, maer vragen of de gevaerlykste, de vonynigste
boeken met zyn de tongen der professors, de manieren en
leefwyze der zelve? En hoe dit ailes veranderd, nu dat dit
berekend stelsel van liberalisering der jongheyd georga
niseerd is, nu dat alle maatregels ten voordeele van liet
kwaed onwederoepelyk genomen zvn Zeggen wy liet
regtuyt, dit alles ingezien, is er volstrekte Onmogelvkheyd
dat de bisschoppen zich met liet gouvernement verstaen,
te minder omdat hunne kollegiën die zv met zoo groote
opofferingen, met zoo veel moeyle en pligtshalve hebben
iiigerigt, in vollen bloey zyn, het vertrouwen des lands
genieten en, door zulke schitterende zegepralen, de hevl-
zaemheyd, den lof en de deftigheyd van het godsdienstig
onderwys komen bckroonen.
Dit is eene vraeg die wy aen ons zeiven doen omdat wy
noch 't regt noch de pretentie hebben dezelve aen de lioog-
weerde prelaten des lands te doen. Doch daer wy deze
vraeg aen ons zeiven doen en daer het onze gewoonte niet is
te vezelen, zullen wy liivdop voor ons zeiven antwoorden.
Wat zouden wy dan doen indien het ministerie ons
voorstellen van overeenkomst deed
Wy Zouden aen 't ministerie rondaf en kortom ant
woorden Gy hebt 011s willen foppen, maer, ai ons te willen
foppen, hebt gy 11 eygen zeiven gefoptzie nil dat gy uyt
1 uwe foppery geraekt. Wat ons belieft, wy gaen voort, wy
zullen in werkzaeniheyd verdobbelen, wy zullen overal de
bekwacmsle professors stellen, wy zullen in al onze kolle
giën en scholen de vlytigheyd, den yver, de vurigheyd van
professors en leerlingen aen moedigen en, door alle wettige
middelen, den bloey onzer gestichten bewerken en gedurig
bevoordeeligcn
1° Omdat wy de grondwet willen eerbiedigen die slechts
een gouvernementeel onderwys gedoogt als het vrij of
byzonder onderwys ontoereykend of gebrekkig is
2° Omdat wv, byzonderlyk in deze ongelukkige omstan
digheden, de verpletterende geldsommen (over de zes mil-
lioenen franks) der uytgeputle lastenbetalers jaerlyks niet
willen afpersen 0111 een onderwys le begunstigen 't geen in
zvnen boezem niels anders dan rampen en onheyleu voor
't Vaderland uyibroeyt
3" Omdat wy met die zes millioenen franks jaerlyks de
ellende en armoede van een groot deel des lands zouden
konnen licelen en den gedrtikten burger wat aessem laten
scheppen
4" Omdat wy niet willen dienen als schutsel of uylliang-
boi'd om de katliolyke ouders te bedriegen, met limine
zonen in geest en hert te laten bederven en misleyden
o" Omdat wy dien eeuwigen haet der Vollairianen tegen
godsdienst en zeden, als den waren eerloozen willen en
zouden verpletteren, met hem eyndelyk te dwingen de
schatkist gerust te laten en hem te beletten liet katholvk
geld le gebruyken oin goddelooze scholen te stichten en le
ondersteunen.
6" Omdat wy liefhebbers en verdedigers van de ware
vryhevd willen zyn die aen de volkeren kan rust, eendragt
en voorspoed verschaffen
7° Omdat het aen alle gezindheden toegelaten is scholen,
kollcgiën, universiteyten te stichten zoo veel zy willen, als
zy dezelve met hacr eygen geld betalen en geeiie afperssingen
doen van andere denkwyzen.
Om deze en nog meer andere redens zouden wy het
ministerie laten loopen en gcene hoegenaemde overeenkomst
willen treffen. [Iet ministerie zou ons alle offers van
waerborg mogen doen, wy zouden eraltyd van mistrouwen.
Mogt t land zoo gelukkig zyn de kamer in ons gevoelen
te zien deelen en luier alle gevraagde sommen voor het
slaelsondeiwys te zien verwerpen, welhaest zóu die kient
van zedebederf en goddelooshevd verdroogen, den gods
dienst zou in Belgian wcêr bloeyën en 't zedelyk en 't stof-
lelyk geluk des volks zou er de vrucht van zyn.
liet volgende artikel is ons medegedeeld door eenen
goeden vriend aen wiens goede inzichten wy in geener voege
konnen twyffelen, van namelyk het kwaed te verhinderen
en het goed voor onze landgenoten tc bewerken. Ten an
deren, onzen korrespondent is veel te deftig 0111 ons zoo
dringend te verzoeken deze afkondiging te doen indien hy,
door zyne menigvuldige betrekkingen, niet in bezit was
van daadzaken die zyne rcklaem zouden komen bekrach
tigen. Zie hier dit artikel
De ontvangers en de gewapende mannen hebben altvd
d'oog op de kleyne landbouwers en de ongelukkige bede-
laers om hun, door dwangmiddels, hunne belaslingen te
doen belalen of voor bedelary in het gevang te steken ten
koste van d'eene of d'andei e parochie.
Waerom heeft liet gouvernement de zelve waekzaemhevd
en strenglieyd niet ten opzigte van zekere bediende die
jaren en jaren den eenen Delg achter den anderen bedrie
gen en in armoede en verdriet brengen
Men hoort gedurig zeggen dien notaris heeft, door
onwetendhevd of booshevd, zynen cliënt voor meer als
100,000 Ir. te kort gedaen dezen verkoopt en verkwist
bet goed van zyne vrouw, en God weet hoe het mei de
koopers zal afloopenden genen heeft de pachters van liet
armgoed en van rvke hoeren bedrogen met (e veel wvngeld
en te liooge pachten te doen betalen van eenen 4dp" hoort
men dat hy opentlyk zegt, met woorden en werken, dat
alle overeenkomsten en verpachtingen van huyzen en huiden
die niet geschreven zyn, geensins verpligten en van gcene
weerde zyn van eenen od,n zegt men dat by eene geheele
parochie in twist en tweedragt brengt en in rep en roer
stelt; van eenen 0den dat hy voor liet snccessie-regl in regte
linie en in alle kiezingen allyd gewerkt heeft tegen de be
langen van de landbouwers; van eenen 7sU" dat hy voor
geene duyt te betrouwen is; van eenen 8ste" dat hv Venen
ryken, magtigen en gekenden dief isDaer zegt men:
op onze parochie hebben twee notarissen groote schulden
agtergelaten; elders, men lieeft al 129,000 fr. schulden
ontdekt by den onzen. Op eene andere parochie hoort men
klagen, dat niemand zyne titels of papieren kan krygen uyt
de handen van M. den Notaris; elders word er gezegd dat
de kleyne menschen op slraet geschreven worden en dat
men hun geld afiiaelt en vasthoud zonder hun eenige titels
ol bewyzen te geven. Men boort gedurig langs onze streken
klagten en de menschen vreezen en zyn vol achterdunken
als zy in een kantoor moeten gaen van die bediende de
welke al liet vertrouwen van liet volk zouden moeten heb
ben door hunnen treffelyken en regtveerdigen handel.
liet gouvernement zou zulke mannen beter moeten be
waken om hun te straffen en te brandmerken. Maer wat
zeg ik liet zyn zulke mannen die dik wils liet vertrouwen
hebben van liet gouvernement; het zyn dikwils zulke man
nen die bevoordeeligd worden, by zoo verre dat niemand
(a! wacr liet eenen Van Innis of Gerlaclie) eenen aki van
verknoping van zyne EYGENgoederen mag schryven
zonder de tusscheiikomst van die bediende.
Gy hebt hier, achtbare leze. s, wederom een bewys dat
een gouvernement onbekwaern is van, door zynen invloed en
magt, de regtveerdiglieyd en trelfelykheyd onder liet volk
te brengen. Gy hebt hier een klaer bewys dat het nood-
zakelyk is van de wetten op de Notarissen te veranderen
in den geest der politieke en borgerlyke vryheden, liet is
te zeggen dat men aen de borgers moet toelaten van hunne
eygene alfafrens te vereffenen en te schryven en dat men
aen al wie bekwaemheyd heeft en vertrouwen verdient
moet toelaten van (gelyk de advocaten en geneesheeren)
zyne woonsle te kiezen en publieke akten te schryven.
Eenen vriend van borgers en landbouwers
BELANGRYKE B E 31 EUR IN G EN
Wanneer cr eerst spraek was in de dagbladeren van een regle
ment welk voor hel atlieucuni van Antwerpen was opgesteld en
door den conimuualen raed met eenparige stemmen en zonder
eenige aenmerking was aengenomen, dacht men dat eyndelyk liet
geest ei yk of godsdienstig onderwys in dal atheneum was geregeld,
en dit met voorafga en de goedkeuring der geestclyke overheyd die
alleen in dergelyke zaken bevoegd is om uvtspraek le doen. Maer,
ongelukkiglvk was liet alzoo niet, en men heeft zyne begeerte
voor wezen lykheyd genomen.
Wegens deze kwestie, die door zommigen nog niel duvdelyk
en grondig begrepen word, vinden wy in een brugsch blad^ in de
Gazelle, eenen brief die belaugryke bemerkingen bevat, en de
zaek uy liegt gelyk zy moeten aenzien en begrepen worden. Ziet
hier wat wy in dezen brief lezen
Zoo lang hel verslag door de bisschoppen niet aengenomen
word. is hel zooveel als niel. Nu, niemand Ier wereld heeft ergens
nog gezeyd dal de bisschoppen hetzelve aenveerd hadden, en ik
weel niel of zy hel zoo aenveerd en mogen trouwens men mag
lamelyk wel twyffelen aen de reglziunigheyd van die lactkomendc
sineekingen, van die laetkomënde bemiddelingen. Als het staeis-
onderwys in duygcn valt, als men de katliolyke ouders niel meer
kan paeyen met woorden en beloften, als men ziel dat een ongods
dienstig onderwys in Belgiën niel bcslaen kan, hoevele listen en
poogiugen men ook aeuwcude dan koml men schoon spreken
met den bedelstaf van mecdernuod in de vuyslWaerlyk hel is
wel de moeyle weerd, my dunkt, van op de zaek tweemael te
peyzeu, zooveel te meer dat het reglement, door den aulwerpschen
gemeenlen-raed opgemaekt, verre is van voldoende te zyn. Het is
wae.r, men spreekt er van twee uren catechismus, van eene zon
dagmis, van hoeken goed le keuren, van professors die op hunne
leerlingen moeten waken maer
1° W ie is er die op de professors waekt Het reglement zegt
daer niels van. Eu nogtans wal helpen lo ule boeken, enz. als den
professor zelve de boosheyd en de goddelooshevd in hel hert van
de kinderen griffelt?.. En men zegge niet dat ik dit niel veronder-
stellen moet! Dedaedzakeu zyn daer: hel is genoeg gekend weike
mannen door een liberael ministerie getroeteld en bemind zyn
hel is genoeg geweien waer men den professor moet zoeken die
zynen Paeschen niet houd, die de vrydagen vleesch eet, die open-
lykzegt dat inen in de fameuze llogierscholen geene papen noodig
i heeft. euz. Eenen professor, die zelve niel goed is zal de kinderen
ook niet goed maken. Al wilde hy hun zelfs vermanen en lolde
I deugd opwekken, hy zal ei niet in gelukken, want die niel deugd-
1 zaem is, zal noyi den sleutel vinden om hel hert van de jongheyd
voor de deugd ie openen, boerenhoven de kinderen hebben allyd
j regt. tol hem le zeggen Meester dal komt ons wonder voor
I Gy spreekt ons van God, en gy gelooft er niel aen Gy gebaert
I te willen dat wv den godsdienst en misschien de zeden bcmin-
nen, en gy zyt den eeesten om er mede te spotten Gy loochent
met de daed hetgeen gy ons met woorden voorstelt Meester!
genees eerst u zeiven, dan mogt gy hopen ons ook te genezen!
«c 2" liet reglement zegt dat de joden en de protestanten de
katliolyke godsdienstoefeningen niet zullen bywooncn maer gaen