ZONDAG 19 FEBRUARY 4854.
ACHTSTEN JAERGANC.
AELST, den 18 February 18S4,.
Wetsontwerp op de liefdadiglicyd.
Gevoelen van M. Tliiers over de iiefdadigSseyd.
Gevolgen der Wet Faider.
Valscli princiep.
Budget van 't Inwendige.
Een scliuiMluelkeo in de kamer.
Artikel 8 der onderwyswet.
Het reglement van AntYverpen.
YZEREN WEG. STATIE AELS'l'.
VERTREKUREN VAiY DEN i FEBRUARY 1854.
1» Tm 7 uren 45 minuten des morgens naer Dendermondc, Gend, Bru^pe,
Ooslende, Kortryk, Mouscron, Doornyk, Rysst-I, Calais.
2° Ten 9 uren 10 min'stunt g. nner Dendermondc, Mcchclcn, Brussel. Antwer
pen, Leuven, Thienen, Landen, Sl-Truyen, Hasselt, I-uyL, Veniers, Aken, Keulen.
3° Ten 3 uren namiddag nner Dendeimonde, Mechelen, Brussel, Antwerpen,
Leuven, Thienen, panden, Sl-Truyen, Ilnssclt.Luyk,-Vervier, Gcnd, Biujjge, Oostende.
4° Ten 5 uren 20 minuien namiddag, naer Urndermondc, Gend, Brugge
Oostende, Kortryk, Mouscron,"Doornyk, Ryssel, alnis.
5° 'Jen 8 uren 15 minuien des arnnds, naer Dender monde, ddeehelen, Brussril,
Antwerpen,'Leuven, Thienen, l.tryk, Verviers, Aken,-Keulen en Gend.
OJ! Jl/K SUUM
VAN DEN DER AS ON DE NA EP. AELS'l'.
i" Ten 7 nr. 00 m. 's morgens.21 Te» 8 uren 3() minified 's morgens."—3<> 'Ten 12'
uren 10 minuten 's midrags. 4" Ten i n/en 00 rhfiifiiien namiddr.j', Ten 6
uren 15 minuten 'savonds.
Zullen te Ovsegrm stillestacn de vofgemln Üönvoyen vertrekkende 'van
AF-LST, ten 7 uren 45 minuten 's morgens, ten uren en ten 5 'uien 20 miflh-
ten namiddag.
Van DENDLÏIMONDE ten 8 uren 30 minuten fs rrt'oVgens, ten 4 uVèh' 00 minuten
namiddag en ten (i uren 15 minuten des avonds.
\oor alle rigtingen moet men le Dendermonde' van konvoy v'eiiinderén.
Ril blad verschyni des Zaterdags in den namiddag onder'dé'dagtefekching
van den daerop volgenden Zondag. —Den prys der inschryvitig, by trimester,
is bcpaeld op 1 fr. 50 c-, dien der annonceu op -20 ccMinieit den" drukregel.
DEN DENDERBODE
Wy komen andermael o.p dit fameus onlwerp lerug, omdat de
tyrannieke godsdieiilsl-en vryheydsverdrukkende neygingen der
parly van Damuic niet genoeg konnen bekend gemaekl en ge
schandvlekt worden. Omdat de grondwet ons vele vryheden
waerborgl, word zy langs oiu meer een torment voor de revolu-
tionnaire reactie en wel namelyk voor bet inacomtiek orangismus
van Da mme.
Geheel 't land, zoo binnnen als buyten de kamer, slaet^op tegen
slit lyranniek onlwerpmen spreekt er gedurig van en in de kamer
•verlangt men onvcrdu.ldigLyk naer den oogenblik om bel te mogen
aenrandeu.; men diegt jtells dal er liberalen zyn (.wel le versiaeu
niet van den kaliber van Damine) die er zich over veront.vveer-
digen de vremdeliugen die te Brussel zyn, lagchen met ons.en
vinden de gelegenheyd schoon om onze revolutie te beschimpen;
vy zeggen Gv, Ibdgen, hebt schoon le spreken van vryheden en
liberale grondwet, een liberaiers-minisierie maekt zich gereed
om u tol uwe vryheyd loe van T go<;d le doen en aelmoessen
te geven te MilrukkenZulk gouvernement is eerder een
vrylieydsmoordend dan een liberael gouvernement
Maer bet fyne van bet wetsontwerp is renen rrgislreekschen
aenral tegen den godsdiensl. tegen de godsdienstige vryheyd het
bevel is in de francuiat/onslogiën gegeven van overal met ver
dobbeld geweld en zonder ophouden den kallmlyken godsdienst
aen le randen.; den cerloozen moetkost wal kost verpletterd worden
en daer dc liefttadigheyd eene hoofddeugd is van ons geloof, zoo
.moet zy uyt «Ie samenleving verbannen worden; de gelegen be vd
ibied zich schoon aen om mei Belgiên te beginnen.
De Van Dammen haten de liefdadigiieyd omdat, gelyk M. Cb.
De.Brouckcrc in eene zyner conferentien zegde„ de liefdadigiieyd
onder alle deugden deze is welke bel menscbelvk schepsel bel
meest gclyk maekt aen den Schepper der wereld, en den menscli
het nauwst met God verbind. T is hierom dat onze moderne
genootschappen de liefdadigbevd hebben onlacrd onder den
-« naern van onderstand, verkeerende«een gevoelen van't berle tn
eene pligl van geweien, in eene bwrgerpligl. -»
Wy zullen by de bemerking van M. De Brouckerc voegen dat de
chrislelyke liefdadigbevd, ganscb versebillig van die ojigepronkte
en koude mensclilievendbeyd of we11ig-e.Uelda<lighe,yd der Utopisten
en vernietigers van alles wal deugdzaam en godsdienstig is, d,e
eenige en ware liefdadigiieyd is, omdat zy de liefde tot den
menscli daerslelt om Cod, terwvl de inenscblievendbeYd der
liberaters en phüosophen de liefde tot den menseh daerslelt
,<nn den tnensch.
Maer bet bedekt inzigl van Jan Van Dammc en consoorlen is den
weg le openen tol bet cominunisnuis en bygevolg lol de regerings-
•looslieyd der samenleving; zy welen maer al le wel dat dc chrisle
lyke liefdadigiieyd de levenskracht., de ziel is der maeiskhappy,
dal zy den middel van nooilzakclyke eendragt is in deanaelschap-
.pelyke samenleving, gelyk zy ook den baud is der volmaektheyd
..in 't geeslelyk order van zaken. Vernietigt dien grondslag en gv
zult welhaest niet anders zien dan vreesverwekkende verwoes
tingen. Men errinnerc zich nog dkt ryk van bael en woede dal op
hel fameus jaer 89 gevolgd is en 't wélk M. Faider zoo ophemelt,
men zal de zaek versiaeu.
By liet boven aengebaelde zouden wy nog konnen voegen "t geen
M. Thiers gezegd beeft in zyn rapport dat by a's verslaggever der
-commissie van openbaren onderstand heeft opgesteld, liy heeft
moeten bekennen dat den openbaren onderstand, zoo als de
liberaters hem willen, de vernietiging is van dc vryheyd van
aelmoessen te doen, van de liefdadigbevd le beoeffenen. liet is
noodig, zegde .M. Thiers, dat de liefdadigbevd, om eene deugd
te zyn, vrywillig zy en gehoorzame aen hare eygene ingeving;
zy moei uyt uyt zich zelve en uyt zich /.eive alleen de grondleer
trekken barer actie, zy moet die grondleer irekkn eeniglvk uyl
«t hel genoegen dat zy smackl in het vertroosten evan 't iydeiid
menschdom. Zie daer eene verpletterende veroordeeling der
grondleer die M Faider door de belgise.hr wetgeving wilt 'doen
bekrachtigenEn noglans liy zal niet konnen zeggen dat den
geleerden staelsmnn. die deze vei oordeeling uitgesproken heeft,
eenen domerik of eenen klerikael is
Maer 't zou den armen zyn die 't meest door de wei van Sï.
Faider zou lyden, want die wel zou voor rampzalige gevolgen
hebben van in T hert des ryken le vernietigen alle gevoel van
liefdadigbevd, alle verlangen van den ongelukkiger! ter hulp
te komen. De onbepaelde en gedurige lusschenkomsl van 't gou
vernement zal overal de aciie der persoonlyke liefdadigbevd
verlammen en verderven. Als men weet dat er belastingen gevraegd
worden die moeten dienen om de armoede te beslryden, en dat
den openbaren onderstand verpligtend is, mm 7.3! zich verharden
legen liet lyden ecner bevolking die een deel der jaerlvksciie
inkomsten zal opeten, want bet is maer al tc klaer dal de tegen
woordige goederen der bureeelen van weldadigheyd op verre na
niet toereykend zyn om in de noodwendigheden le voorzien en dal
die goederen niet zullen aengroeyën-als de vryheyd van legeven
zal geketend zyn. Hel gevoelen van liefdadighevd zal verdwynen
den n.yd zal zich opreglen en welhaest zullen den liaet en de
vyandelvkhcyd lusscben de verschilüge klassen der samenleving
de overhand bekomen. Doch de chrislelyke liefdadigbevd beeft
in T.algemeen, een dobbel voorwerp (en de Van Dammen gelyk
M. Faider weten'zulks wel) niet alleen komt zy ter hulp, maer
f.v verlevendigt bel zedelvke van den armen, zy voed hem op iu
T goede, zy helpt hem uyt zynen ellendigeu locstand geraken en
verhinderd de .misbruyken én maetóebappelyke schokken die nvt
de ellende en armoede voortspruylen..
De aenhangers van don uylsluylelyken openbaren «nderslanil
zep^en dat do persoonivke lioldadipheyd den nienscli verleept, dat
z.V pene .inbreuk doel op zyne weerdipheyd, terwyl den openbaren
onderstand dc kiesclile eevoelens onpestbonden laet. .Maer \vv
vrapen of liet nteer vernetlerend of onleercnd is voor den armen
geholpen te worden door .liefdadige zielen, die hem behandelen
als vriend, als broeder, die hem in 'i gelievm ontvangen, lieni
raed, vertroosting en moed geven, dan wel le moeten in 'l «penbaer
aenschmven tl'eene achter d'andere, net als eene slavenirnen, om
het brood- of liouillekaerljc of 't geld of de ontvangen
die liet weldadigheytlsbureel tividecll en dit nog al dikwils inet
spyligbeyd en verachting
Hel lydslip der tluerle van levensmiddelen-en gebrek beant
woord genoeg deze vragen, wy boeven or niet op uyt le wvden
maer indien de gevoelens van chrislelyke liefdadigliêvtl in ;t lier'l
niet meer waren van de nienschen, indien den godsdienst tie arme
niet ter hulp kwam die noch t'elen, noch le warmen, noch le
kleeden hebben, zouden liet de weldadighevilsbnieelen zyn die in
dit alles zouden voorzien?Dal de'Van Dammen daerop
an l wou nJen
Wy moeien nog eenige woorden over de beraetlslaging van den
budget vaat 'l inwendige zeggen om liet vremri gedrag van
minister Piercol en zyne zeldzame kennissen door 'l land te laten
beoordeel en.
Eenige Jetlen der kamer hadden de «ylvoerieg gevraegd der wet
np bel liooger enderwys voor wal de iiirigling h'elreft van eenen
cursis van -vlaeinsehe lederkunde, *e meer' omdat dien ctnsis in de
nniversiteyt van Gend nog niet beslacl. Om zyne zaek te verdedigen,
antwoordde M. den minister:* Wel gv hebt ongelyk le klagen
over de niet uylvoeritig der wet, zy word op de nauwkeurigste
wyze uylgevoertler lieslael eenen cnrsisvan vim inselie lelier-
0 kimde in de univorsileyl van Luyk, en't is daer zyne voor-
naemsle placis, want men mnet aen de Luykeiiaers leeren
vlaemscli lezen en spreken
Den slimmrn minister geloofde dal men sprak over eene pri
maire school waer liet vlaemsch geleerd word, want't ware nog
al a er dig eenen cursis van vlaeinsehe letterkunde le i. penen daer
waer men geen wóórd van de tae! weelMaer dit E niet, voor
M. Piercol,'l is de eerste onnoozelhcvd niet die, liv in de kamer
verlell en 'l zal zeker de Iaetstc niet 'zvn men zicï wel dat liv
zyne ingevingen by den ex-sclinolmeeslér van Arras gael pullen
Wy hebben ook met hertzeer gezien dal men de uvigavén vuur
't boog onderwys, in plaets van ze te verminderen,' al wederom
wilde vermeerderen. M. Van Groolven bail voorgesteld liet eyffrr
der jaerwedden van de professors Ie vermeerderen, om daèrhv
ook eenige liulpprofessorsoru'jrcqês te betalen, zonder le denken
dat de wet duydeiyk verbied de ngregés le betalen en zonder acht
le geven op de verklaring van den lieer minister Liedts, dat
namelyk liet le kort in de scliaikisl beloopt lol 3o tnillioencn frnnls.
Een voorval dat onderlusschen in de kamer plaets It d, gaf een
howys der schoone parlementaire opvoeding van minister Piercol,
den weerdigen opvolger van den viemd'cliiig iiogier. lleii
aelilbaren lieer De Man van wege de centrale sectie gelast zviule
de verlioüging van 10,000 franks voor (Ie a-,i i/és in hestrvden
zegde dal M. den minisfr zelf in decentrale sectie verkl leid liati
a dal rr in de slaclsuniversilnilrn professors wann die hunne
lessen niil garen nf zerr onvolledig gaven. Dit was eenen
donderslag voor den minister maer u wel, den man vond seffens
middel (1111 zich uyl den slag le trekken, en dit namelvk met zvnen
loevlngt te nemen tol liet spreekwoord der Juristen negare est
prima regain juris, loochenen is den eersten regel van T reel, en
't was dan ook zyne verdediging. M. Piercol leugenstrafte 'zon
stoutmoedig den verslaggever der eenlrale seelic als Ltillierof
1 Calvyn tie laslelyke waerhedeu aflnocbenden Maer de loneliening
van M. Piercol wierd ilnor de kamer niet al le wel onlliucld, waiO
de kamer zag er eene plompe onbelamelvkbevd in die 'eenen
liberaler zonder parlementaire opvoeding volkomen we rdigwas.
Doch M. De Man speelde niet mis, liv heriep zielt op bel geliengen
van M. Del fosse die de centrale sectie voorgezeten hadTcn on al
de andere leden welke eenslcmmiglyk verklaerden dat den
minister «Ie mededeeling le^eu de professors in de centr.ile sectie
g«daen badDaer stond minister Piercot le kvken gelvk
I eenen uyl onder een koolbladgebukt onder de algemecne
afkeuring van kamer en publiek
In de zitting van woensdag der verledene week heeft den
minister aen de kamer niedetlceling gedaen van de overeenkomst
des gouveriienients met de bisschoppen nopens het godsdiensl g
onderwys. Gedurende meer dan eene tier sprak den minister en
dit om liyna niets le zeggen, want zyn geklap diende eerder om
tie medcdceling onversiaenliaer le maken. Doelt op 't eynde der
rekening is liet er nylgekomen dat de hooge geeslelyke óverheyd
hare lusschenkomsl in de scholen van middelbaer onderwys
vei leent volgens liet reglement van liet nllieneum van Antwerpen;
maer dat de overeenkomst liisschen de twee autorileylen niet
algemeen is(lit is le zeggen dat de gpestelvkhevd in de slaets-
geslicliten maer alleen zal iussclienkonien als "de gêmeentebesturen
zulks zullen vragen en als liet reglement zal gelyk zyn aen dit
van Antwerpen liet start bovendien aen de hooge gceslelvke
overhevd volkomen vry hare medewerking le wevgeren of in te
trekken als zv liet noodig zal oordeelen. Wy gaen zien wat
uitwerksel deze mededeeling op de franomayoris-liberalers
gehad Iteefl
De mededeeling der overeenkomst lusscben de bisschoppen en
't gouvernement kon niet missen de wanorde in liet francmacons-
kamp le werpen. Men zocht oenen uvtslel voor de beraedslagin"
onder voorwendsel dat al de stukken, briefwisselingen, noni's"
gesprekken enz. aen de kamer moesten bekend gemaekt worden
maer de wezenlyke rede was dat er eerst in de fraricmaynnsipgien
moest lieraemti worden om le weten wat er le doen was. Deinlag
was dan vastgesteld op Dynsdag laelst om den aenval tegen de
overeenkomst met geweld te doen.
Den veuerabeien der Ingie, Meester Verbaeglien, opende bet
voer en begon met zicli te beklagen dat de onderhandelingen
lusscben liet ministerie en de bisschoppen mei gelieyinen om-
slnyertl waren, dal den minister alles niet bekend gen'iaekt bad
dat liv de hyzonderste stukken voor hem alleen hield, dal liv
alles niet durfde verklaren, immers men zon gezegd hebben dat
er gevaer was voor de vrymetselary en dat de' papen de logiên
gingen in de lucht doen springen, zoodanig jammerde Verbaeglien
over (leze overeenkomst. Den minister gaf dan dadelyk zoo veel
uitleggingen dat den francinatjonskaiii le vreden scheen. Men
vroeg liet sluiten der beraedslagiiig, maer den paus van Brussel,
M. lie\aux, was niet vnldaen, want bet was onmogclyk dat het
Josepliismiis eene overeenkomst liet voorbygaeu die den' godsdiensl
raekte zonder dat zv door den hekel gehaelil wierd.
M. De Vaux "l dan verschelde vragen aen den minister
nopens de bewoordingen der overeenkomst van Antwerpen. Zie
bier «le voornaomsle vraci^
01' liet toezigt Ygeen den priester had volgens art. I van het
i reglement, zich uitstrekte over geheel liet on'derivysgesticlit
Den man was benauwd liet woord opvoeding uyt te spreken 't "een
in de schikking klaer uitgedrukt slael'liy beefde dal hefzou
waer zyn dat den priester de opvoeding der studenten zou na
speuren.
Maer den minister heeft hem volkomen gerust gesteld, met
openlik ie verklaren dal dc arlic van dni priester ziek njel 'buyleu
lui godsdienstig imderun/s strekte, dal den priester ilaer'bttyltn niets
te bnraken ha l en ziel: met niets anders niogl bemoeyPn. Deze zon
sleilige en onbewimpelde antwoord stelde' M. De Vaux gerust
maer wy iwillelru grnnteiyks of zy alle familievaders/afgeritst
stellen. Deze antwoord zal lioveudien niet weinig hydrogen om
(le ai 1,dacht en waekzaemlieyil der geeslely ke overiieyd le veidoli-
liel n, opdat Inre goede tmiiw ,.n regiziniiigheiil niet mislirinkt
worden Int verder! d< r jongheid en lol ongeluk der lamilié'n.
Na M. De Vaux. is .l.m Van Damine-Örli'an op Inoneel gektnnen
met eene redevoering die wel eene lier en hall' grduerd heeft
In dit fuelum heeft Van Dainme al zyne krachten ingespannen onl
le hewy-zeii dal de onderhandeling met de bisschoppen aller-
gelieynizinnigsl waren en dal ir vele stukken in 't donker bliven
liy vertelde ook dat, loon liy met Iiogier aen 'I ministerie was
liet gouvernement zoo veel bad willen doen als bel legonwourtli"
ministerie, maer tlal de bisschoppen weiierspannig hieven en all"
voorstellen verwierpen, lmVan Damnie iiéel'l veel "eRian'i
over zaken die iinyleii de kwestie waren, doelt ouder andere
aengedrongen om le weten hoe het ministerie den r/rf' 'i der
grondwet verston, hal als de vroeg door den leMireq zoet gedaen
•erordeee om hel geeelsdiensligondereeys niet by te innemen. Meester
Van Damnie moest de antwoord kennen, want zy slael in do
drukte stukken die aen dc kamer zin medegedeeld. Maer liy- wild",
verder gaen en iivlleggen dat liet somlyds noodig is dal den leef
ling geeiie godsdienstige lessen liywnoni.... Zie hier warrem U"
Er zyn geestelyken, zegde Jan Van Damme, die ren "ml
dienstig onderwys geven 'tgeen aen den ouderdo'in ui,"tif
pass lik is. Er zvn er, vm-gde den logioman er bi die
n jongelingen van 15 en 1(1 jaren den Catechismus oiidmviien
terwyl die jongelingen den ze!ven geleerd hebben als 'zy pi
