AELST, den 19 January 1856.
70NDAÜ 20 JANUARY 1856.
TIENDEN JAEKGANG. N' 490-
Over het Slaetsonderwijs.
En nogians wat gebeurt er
Dezelfde oorzaken hebben dezelfde
uytwerksels.
Gevolgtrekkingen.
Een hoekje van den sluyer
opgeligt.
YZEREN WEG. STATIE AELST.
VERTREKUREN VAN DEN I JANUARY 1856.
7'i-m 7 uren 35 minuien des vioryeus nuer Dendennonde Gend. Bmgfie,
<)o*ieiide, Kortrjik, Mouscien. Rysscl.
2° ten 9 uren 35 min. Hes morgens noer Deudermonde, MechHen, Brussel,
Antwerpen, Leuven,Thieuen, Luyk, \erviers, Landen, St. Truyen,en Hasselt.
3» Ten 10 uren 55 m. roonniddng. noer Deirdei monde, Gend, Brugge. Ostondr,
Koi trvk, Moescrocn en Byssel
4« 7en 6 uren 00 minuien des avonds, noer Dendormondr, Mechelen, Brussel,
Antwerpen, Lemen, Thienen, Luyk, .Vcrviers, Aken, Keulen, GendBrugge,
östende, Kortnk, Mouscron en Ryssel.
5<» Ten 8 uren 40 minuien des avonds noer Dendernionde
'CLIQUE SUUM.
YZEREN WEG VAN DENDER EN WAES,
VAN AELST NAER
ISinove, Geeraerdsbergen, Lessen, Aeth, G 508 35 (1) 12 052 40L-7 45.
VAN AEfU NAER
(ieernerdsbergen, Ninove, Aclst, Dendermonde, 6 9 40—4 15—7 20.
tan DLN DER MONDE naer
Aelst, Ninove, Geeraerdsb., Lessen, Aeth, 6 308 20 (2) 11 451 35—7 25,
Al de komoys staen stil te Gyseghem, ter tiylzoudering der gene vertrekkende
ann Aelst ten 10 35 's morgens en ten 8 40 's avonds, en de gene vertrekkende van
Dendennonde ten 11 45 's morgens en ten O 00 'satonds.
Te Denderleeuw en Santbergen houden alle de konvoys stil. Te Idegem stacn de»e
vertrekkende van Atb ten G—4 15;— En van Deudermonde ten 6 30—11 45—1 35
(11 (2) Dit konvov houd stil te Nirrove eu gaet niet verder.
Voor alle rigtingen moet men te Dendermoede van konvoy veranderen.
DEN DENDERBODE
Deze welke in den tyd, beweerd hebben dat Belgiën in 'l »eheel
met noodix; bad een staeiswnderwys ie bezitten, daer waer het
vry enderwys zoo uytgebreyd was, 'deze mogen nu zeggen dal zy j
den «ytslag wel voorzien hadden, en zy mogen er byvoegen dal, 1
in plaets van er eene noodzakelykheyd in te zien, zy er zelfs
4»eew hoogenaemd nut in vinden, integendeel dat liet slaelsonder-
wys «liets goeds heeft voorlgeDragt noch voor de onderrigting
noch voor de zedelykheyd des lands', aengezien liet slechts met
liet zweel der Belgen is betaeld geweest om de jongheyd te be
derven, om de goede godsdienstige gevoelens der Belgen aen te
randen, en om overal het vergiftigd zaed van ongeloof en godde
loosheid in 'l land te zaeyën.
Onderlosscheu inoel hei gouvernement hoogst verblind zyn als
liet «iel gevoelt wal het voor hel toekomende laet voorbereyden;
het gouvernement moei wei weten dat de goede of slechte op
voeding. hel goed of slecht onderwys der jeugd gelukkige of
ongelukkige lydeu voor een land bereyd het gouvernement kan
ook niet ónwetende zyn nopens 't geen «ie ondervinding van alle
ayden geleerd heeft, dal eene natie zonder godsdienst, zonder
«eilelykhevd, eene naiie is die zich inwendig verscheurt, die zich
teeuemaei ontzenuwd en de proey van den vremden word. Het
gouvernement liioel bovendien welen dat liet alleen verantwoor-
Selyk is voor liet sleclil gebruyk dat er van hel slaelsonderwys
gemaela word; 'lis '1 gouvernement die er de bewaking over
lieeft; 'lis 't gouveinement 't geen aen 't land rekening moet
doen over'l gebruyk der verpletterende sommen die aen hel
onderwys besteed worden en tevens over 'l nul dat er de natie
uyt getrokken heeft; want voor wal hel hooger onderwys betreft,
'i geen als hol voornaemsle mag aen/.ieu worden, is liet gouver
nement alleen met de bewaking en met hel bestuer der slaets-
uoiversileylen belast, liet schryft ook de reglementen voor en
benoemt de professorsJa, de veranlwoordelykheyd die
op den minister van 'l inwendige, als oppertoeziener van het
onderwys weegt, is groot, en grooler dan liet gouvernement
«cliyiiv te deuken'T zyn wy alleen niet die dit zeggen, maer
andere pursooneu die nopens de zuyverheyd der leering en der
opvoeding niet al te scrupuleus zyn, zeggen hel met ons en liou-
<ion zulks kragldadigiyk slaen. Wv gaeu hieromtrent een uyt-
ireksel geven uyt eene redevoering die door M. den Advokael
D'Elhougne, in 1841 representant van Gend, in de volkskamer
uytgesproken wierd. Zie hier wal dezen volksvertegenwoordiger
afgaf
1 De grondwet heeft twee principen bekrachtigd en
ze met het zelfde merk van onschendbaerheyd bestempeld.
is dat het onderwys op 's stadskosten gegeven het noodig
verbeteringsmiddel is der vryheyd van onderwys, 't is dat
<1 het onderwys op 's stadskosten gegeven eenen magtigen
dyk is gesteld tegen de insluyping DER VALSCUE EN
VERDERFLYKE leeringen die de vryheyd van onderwys
zou konnen begunstigenDe nationale vertegenwoor-
diging oeffent haer toezigt uyt over den KEUS DER
LEERAERS EN OVER DÉN KEUS DER LEERIN-
e GEN'. Daerover heeft zy het toezigt gelyk over alle an
ti dere akten van 's lands bestuer. Indien men kwam opteer-
a pen dal de meerderheyd de kredieten stemt, maer den keus
der leeraers en der leeringen afkeurt en verstoot, ik zou
a antwoorden dat het eene dwaling, eenen misslag is. Wat
a my betreft, ik zul de meerderheyd noyt in dezen teeg volgen
uls ik de kredieten stem voor het hooger staetsonderwgs,
ik stem ze omdat ik het goed, nuttig en heylzaem vinde;
o integendeel, indien ik de overtuyging had dat er in de
staetsgestichten verder/lyke, zedelooze door myn geweten
verstoolene leeringen onderwezen wierden, zekerlyk van
o twee zaken eene of den minister zou regl doen aen myne
dringende reklamen, of teel ik zou myne stem aen de ge-
a vraegde kredieten weygeren. NOOYT ZOU HET GE-
BEUREN DAT IK DE VEEGIFTIGING ONZER
OPKOMENDE GESLACHTEN ZOU STEMMEN.»
Wat er gebeurt? Dat die vergiftiging plaets heeft, dat het venvn
der verder(l\ke leeringen zoo voor het maelschappelyk leven als
voor den godsdienst en de zedelykheyd in het staetsgesiichi van
Gend word toegediend
Den eersten die zich in deze ongelukkige lack heeft doen
onder*cheyden, is professor lluet geweest; na hem was hel pro
fessor Wagneer, vervolgens professor Laurent, en nu is 't den
Luxemburger Brasseur die mei ouderscheydiog de voetstappen
zvnor fameuse voorgangers volgtEn 0111 het ramp- en un-
hcylspellend werk dezer vier gouvernementsprcfessors te bekroo-
iien, zien wy beden het opperhoofd van 't ministerie van 'l in
wendig hel eerleekeu hangen aen de borst van eenen professor
der liberale univeisileyl, welken boven alle andere bad uylge-
mutil in liet aenraudon en schandvlekken van onzen heyligen
godsdienst, den voornaemsleu sleunpilaer onzer ualionaliteyl en
onzer onafhangiykheyd. j
En wat er hier byzonderlyk op te merken is, is dat de aenran-
dingen by voorkeur tegen de Ylacnderen gerigl worden; men zou
zeggen, om te spreken gelyk de iïancmayous, dat alles in 't werk
gelegd word 0111 de Vlaenderen te defanaliscrcn't is te zeggen 0111
ze te bederven, om hunne godsdienstige gevoelens te vernietigen,
want in de siaetsuuiversiteyl van Luyk vind men geeue professors
die zulke verderllykeleeringen onderwyzou gelyk te Geud.
'T is de takliek der francmayous en sectarissen op den geest en
'l hert der jeugd te werkenzy welen wel dat hel in de jeugd is
dal men de ploeybaersle en bewcgelyksle karakters vind, 'T is de
liandelwyze van den stichter van het llluminismus als leeraer
Wieshaupt z.yue secle ingerigl heeft, heeft hy begonnen met al de
leerlingen die zyne lessen volgden, aen te nemen, en aldus is 'l
hem gelukt seffens een groot getal aenhangers te hebben en ze in
alle landen te konoen verspreyden...... Eu dal de gouvernemen
ten er wel aen deuken hel zyn de leerlingen van Wieshaupt die
de geweldigste akleurs geweest zyn in de fransche hloedrevolutie
van 1792, dat hel deze zyn die meest de guillotien hebben in
werking gebragl, de kerken en kasteden bestolen en uitgeplun
derd, en die eyndelyk hel meest den oorlog legen priesters en
treffelyko lieden hebben gevoerd
De schandtooneelen van bloed en vernieling zyn zeer dikwils
begonsl op de zeilde wyze dan de hetooning der studenten uyt
de vrye universileyl van Brussel, die, dezer dagen een adres
van goedkeuring en gelukwensching naer Gend zyn komen bren
gen aen de universileytsleerlingen welke hadden uytgemunt in
het verheffen van professor Brasseur. De gendsche studenten
w^ren aen de statie van den yzeren weg gekomen om hunne
brusselsche konfraters af te halen en zyn met deze triomphan-
telvk naer het lokael der sludenlen-societeyt gelrokken; daer heeft
men te samen verbroederd, geëteu en zegedronken ter eere van
Brasseur en van Verhaegben, Grool-.Meesler der Francma^ons,
ingesteld.
In het adres vind men deze fameuse zinsnede <t Gy ontrolt
a gelyk wy het vacndcl van het vry onderzoekgelyk wy zult gy
fc stryden voor hel regt en de waerheyd legen de uytsluytende
a neygingen dier verdedigers van hel verledene, die uyt de ge-
u schiedenis zoeken te scrabben de hervorming van Luther en
Calvjn) en de revolutie, en den menschelyken geest zoeken terug
a ie dompelen in de duyslernissen der middeneeuwen maer
a indien de dwcepcry cr in gelukte ons tol die duysltre ceutcen terug
a te brengende univcrsilcyt van Brussel zou daer zyn om er ons
a van te verlossen....»
Men ziet dat die ellendige schoolknapen met eene ongehoorde
stoulmoedigheyd hel vaendel van Lulher en Calvyn ontrollen,
dat zy regt den weg der Geuzen inslaenEr bleef niet anders
meer over dan dal zy, na hunne brasparty, eene processie met
fakkellicht zouden gevormd hebben die naer de kerken zou ge
trokken en aldacr de beylige beelden, en tabernakels onlëert en
eyndelyk de priesters en religieusen uvl hunne huvzen en kloos
ters gejaegd hebben,- gelyk eerlvds de Geuzen le Audenaerde en
in auderc sleden deden. (1)
Men zal ons misschien zeggen dat wy de akten der universi-
leytsleerlingen te hoog opnemen en dat het kwaed zoo groot niet
is dan wy ons voorstellen wy wensehen vuriglyk dat wy ons
bedriegen, maer de goddeloosheyd en versmading van alle kerlje-
lyk gezag zyn reeds zoo groot, de francma^onssecie heeft reeds
zoo veel veld gewonnen, dat wy waerlyk denken dat bel gevaer
dreygend isDat er 't gouvernement erustiglvk aen denke,
bel heeft de magl en de middels om het kwaed te keer te gaen
en 0111 den allesverslindenden kanker der boosheyd, die met het
zweel en bloed der Belgen onderhouden word, le heelen en te
beletten dal de belgische natie welliaest niei anders meer aen-
biede dan eenen hoop verderf. De zelfde oorzaken hebben immers
de zelfde uytwerksels.
Dat onze besluerders er wel op letten, dal namelyk de secte die
heden de hervorming van Lulher en Calvyn en hel vry onderzoek
aenprediki, er niet alleen op uyt is om het gezag der Kerk te
vernietigen, maer dat de neygiug dier sectarissen byzonderlyk
strekt om het gezag der gouvernementen le vernietigen en de
Slaton omver te werpen. Dat den minister welken zoo ongeluk-
kiglyk een brevet van vryspraek verleend heeft acn professor
Brasseur, die zulke verderllyke leeringen in den geest der lee-
lingen geplant beeft, dal dezen minister, zeggen wy, eens aen-
dachligiyk leze wat den geleerden doctor Jarcke, wiens werken
eenen zoo Imogen graed van achting in Duytscbland verworven
hebben, over die slof geschreven beeft.
(1) In l.'6G wierden er door razende benden, die ook de leering volgden
van de herstelling van het onülrwehpelyk element door de uytuoe-
pinc van het vuy ONDERzoEii, in vier a vyfdajeu meer dan 400 kerken
gepluudrrd cn vernietigd.
Men kan niet loochenen, zegt dien schrijverdat de oorspron-
a kelyke gedachten van Lulher reeds de kiem bevalteden der omwer-
a ping van den jrolilicken cn maelschappelykcn slacl der streken
a waer zyne leering gepredikt wierd. Dezen die eenen oproep doel
a lol hacl en opstand tegen het gezag 'l geen het hcyligste is door
1 zynen oorsprong, geslicht door God zelf mcnsch wordende op de
a aerde; dezen die aensloolcl om willekeuriglyk de letter der 11.
<r Schrifluer uyt te leggen, en om zich van die uyllegging als wa-
«x pens le bedienen legen de leering der Eeuwigc\Kerk en der leeraers
welke God aen haer hoofd geplaclsl heeft; dezen eyndelyk die aen
a '1 geweten, aen de deugdaen de hcylige zeden hunne verdiensten
a will ontroovcn om uytsluytelyk de zaliylieyd van den mensch
a le doen afhangen van 'l geloof, en om lol zeker pnnl eene ononl-
1 beerlyke conditie vaii zalighcydin de zonde le stellendezen
a ondermynl daer door zelf alle magtcn die uytsluytelyk van deze
a aerde zynDeze magtcn konnen, inderdaed. alleen haer zedelyk
gezag cn de bekrachtiging harer reglen pullen in hel geweten en
a by gevolg in de onbetwistbare waerheyd des godsdienst, eyndely-
a ken wetboek van alle order van zaken in goddclyke cn mensche-
lykc dingen.»
Den Messager de Gand kondigde zondag eenen brief af
van professor Brasseur, waerin dezen, al aen te dringen
opdat de studenten hem geene serenade zouden geven,
onder andere zegt,:
a lk denk dat, na de volle en alyeheele voldoening die ik
a van den akademischen raed en van 't GOUVERNEMENT
ontvangen heb dat, na de herhaalde betuygingen van
belangstelling van wege de studenten onzer universiteyt,
i ik dees nieuw bewys van achting niet kan aenveerden.
Men ziet hier dat den professor der Lutersche en Calvi
nistische leering van wege '1 gouvernement eene volle en
algeneele voldoening, eene volkoiuene goedkeuring van
zyne leering ontvangen heeft, en hy voegt er by dat hy
insgelyks ten vollen goedgekeurd is door den akademischen
raed. Doch, volgens de geruchten die te Gend in omloop
zyn en die wy hieronder mtêdeelen, schynt het dat professor
Brasseur niet al te nauwkeurig is in 't geen hy zegt noj)ens
het vonnis Van den akademischen raed over bedoelde
leering.
Men verhaelt in 't publiek op welke wyze de beraedsla-
gingen van den akademischen raed hebben plaets gehad
wv laten zulks hier volgen gelyk het ons verteld is zondei
er de algeheele riauwkeurigheyd van te verzekeren
tiet schynt dat, in de vergadering van den raed, de kalmte
niet altyd geheerseht heeft, en dat de vier studenten welke
de leeringen van hunnen professor hebben afgekeurd, elk
afzonderlyk wel twee uren in d'ondervragingen zyn ge
houden geweest, dat nog eenen professor heeft opgeworpen
dat hy vermoedens had tegen de nauwkeurigheid hunner
verklaringen, en dat de andere leerlingen, voórstaenders
van M. Brasseur, ook moesten gehoord worden. Des under-
dags zyn eenige dez.er bietste verschenen en men zegt dat
twee cahiers op twaelf leerlingen in hunne noten teenemael
't accooi'd waren met het geen de vier leerlingen die tegen
M. Brasseur vërklaerd hebben, hadden aengeteekend, en
dal verder dry andere cahiers gescheurd waren
Nogtans hebben twee professors verklaerd dat zy nog niet
voldaen waren, derhalve deed men, dry dagen nadien, de
vier leerlingen, die men wilde veroordeelen, wederom
verschynen, en naer men verz.okerd, wierd den leerling
Verspeyen gedurende dry uren lang zoodanig gekwollen en
vermoeyd, dat hy zich niet kon weerhouden le weenen
Alsdan heeft den professor II. uvtgeroepen dat men
erger was dan inkwisiteurs, dat hel schandelyk was gelyk
men die jongelingen behandelde. Toen zou eènen professor
voorgesteld hebben le stemmen dat niemand kwade ver
moedens had tegen de loyautevt der beschuldigende leer
lingen. Daerop hebben de vrienden van M. Brasseur,
ziende dat hunne zaek verloren was, aengedrongen opdat
men die stemming tot 's anderdags zou uytgesteld hebben.
Dien voorstel wierd in stemmen gcleyd en den uylslag was:
15 stemmen mede en 15 tegenDes anderdags heeft
de overeenkomst plaets gehad en is den opstel van 't besluyt
des akademischen raeos vastgesteld.
Indien deze inlichtingen echt zyn, kan men er uyt
opmerken dat men verre geweest is van eenstemmig te zyn
in het genomen besluyt, gelyk M. Brasseur met eenen toon
van verzekering heeft durven verklaren, dat namelyk de
leden van den akademischen raed ten vollen en geh'eellyk
zyn gedrag en zyne leering hebben goedgekeurd. Daer er
