ZONDAG 21 SEPTEMBER 1856.
TIEMlEN IAEBCANG. - Nr 323
Vertrekuren uyl de Statie Aelst NAER
Vertrekuren uyt vorschillige Statiën.
AELST, den 20 September 1856.
Belgen, let op, of gy vergaet
Be francma<?o»$pers en den her
derlyken brief.
Oen'dermonde 5-40 8-05 4-1-10
6-55 8-45.
■Brussel 7-40— I -5-15-7-55—9 20 1en2® kl.
Mcchelen Antwerp., 5-40—8-05 - 3-30:6-55.
I.euv Thien Iniyk, erv&-408 053- >0-0-55
Landen,St.Tvuyen, Hasselt. 5-405-0ö 3-30
-Gend 8 059-2o lcen2« klas1-206-5
3-30 tiend, Brugge., Ostende 84)5 .9-25 le en 2C kl.
i 6-50 3-30 8-45 le klas langs Dendermonde
X Korlryk, Monscroe», R.yssel (langs Lede) 8-05
9-25 1° en 2° klas 1-20 6-50.
I Doomyk, Ryssel (langs Ath 7-3u1-05- 5-15
y Nin. Oeerardsb. Ath,7-3l)1-055-15—7-95.
Bergen, Quiovrain 7-301 05—5-15 le en'2c kl.
Staen te ledb de konvovs vertrekkende van Bnt€sel7 -1512-30 6-09 en vnu Gend 7
12-10— 4-30.
Te iDECBiU siaen deze vertrekkende van Ath 6-30 4 7-20 en deze vertrekkende van
Aelst 7-30 1-05 - 7-55.
Staen te GYSEGEM stil al de konvovs uytgennmen deren vei trekkende van Aelst 8--5 des
morgens en 8-45 's avonds en van Dendermonde ten 8-45 's nioigens- en 9-25 avonds.
Staen te Santbergen de vertrekken uyt Ath 6-30 's morg. 4 en 7-20 des avonds. au Den
derleeuw 7-55 's morg. 1-20 en 8-10 des avonds.
cu'olc slum.
VAN LOK EREN NAF.R
Aelst,,Dendermonde 5-80 *9-30 3-15 6-45.
j&finove, Gcerardsbergeu, Ath 5-30 '-9-30 -3-15 6-43.
VAN ATH NAER
Geeraerdshergen, Niiiove, Aelst, Dendermonde, Lokeven 6-309-454-00.
'ti«ernerdsfcrergen, Ninove Aelst, Dendermonde. 6-309-454 00—7-20.
'.Bmssel langs Denderleeuw; 6-.-044)0 7-20.
•Gend, Brugge, Ostende 6-30 (langs Lede..) 4-00 7-20 (langs Dendermonde.)
VAN GEN O NAER
A< 1st,'Bkuss, Ninove, Ath 7-00—12 10 4-30—'6-25 (I. Denderm. Brussel 8-50 lcen2* kl.
VAN BULSSRL NAER
A "1st, Gend 7-15 -8-4)4een2® kl. 12-306 00 7-30 Velst alleen.)
"Ninove., Geevaetdshergen, Ath langs henderleeuw) 7-15 12-30 7-30.
VAN DKNPE»! MONDE NAER:
Brussel-(langs Aelst) 7-15 - 12-40 4 15 7-35 ,1. Heeh 6-05—9-00 LU 2)4-7-20.
Aelst, 7-15 8-45- 12-40 - 4-15 7-35- 9 25.
DEN DENDERBODE
Wy achten het eene pligt de groote publiciteyt waerover ons
Wad beschikt te gebrnykeu om uen herderlyken briel van Z. H.
onzen achtbaren bisschop, nopens het ontlerwys, door ..geheel
'l land te verspreydeu 4° Omdat in dcszelis kennis en begryp
liet vvelzyn van Godsdiensten Vaderland liet hoogste beiang heeit;
2° omdat onze landgenoten er veel sterkte en verlichting legen
den verslindenden kanker des verderis zullen in putten 5° omdat
dezen briel'op eene huyteugewoone verstandige eu deltige wyze
ontwikkelt de principeu die wy allyd nopens hel ouderwys
verdedigd hebben.
liet verschyneu van dezen brief hadden wy verwacht, de slem
van onzen eerbied weerden eu waekzameu herder kou zich niet meer
bedwingen, w.yl ons heylig geloof, de vooruaeinste grondzuyl van
liet maeiscluppelyk gebouwregtslreeks was aengerand en
bestormd door ketteische leeraers aen wie de kalholyke Belgen
verpletterende jaerweddeu moeleu beluienJa, Belgen, T is
met uwe eygene penningen, T is met hel geld 't welk gy in 't zweet
uws aenschyus, in kommer en zorgen wint om eeriyk te leven,
dat goddelooze vremdelingen hier rykelyk onderhouden worden
om de opkomende jcHgd de hoop ucs Vaderlandsle be
derven en te verleydeu'i is mei uw geld, uytgepulïe kalho-
lykeu, dat men hier gasten belaeit die de Gudneyd van Jesus-
Ghristusen zyneKerkaenrauden, die de opvolgers van den li. Petrus
schandvlekken als overweldigers en verdrukkers van 'l inensch-
dom, die de artsketlers Marien Lullier en Jan Galvyn hemellioog
verhellen en doen tloorgaen als verlossers van 'i menschelyk
geslacht, en hervormers der ware Kerk van ChristusDe
versebyniug van dezen brief hadden wy byzouderlyk verwacnl
omdat een zoo heylloos ouderwys hier door uo bevoegde overueyd
toegelaten word, en gedurig de bitterste vruchten van boosheyd
oplevertWant wie heeft met geene herlgrieveude sinerie
vernomen hoe eenige studenten uyt de geudsche uuiversileyt
roekeloos genoeg geweest zyn het Allerheiligste, het Eeuwig
Wezen, den Uytdeeler van alle goed lalherliglyk te beschimpen,
le honen en te beledigen, dan zelfs wanneer lly bezig was mei
zyne goddelyke zegeningen over zyn volk uyt te stortenNvie
heeft zich niet veroulweerdigd by bet hooien dat hel leerlingen
waren van professors die, ten koste der kalholyke Belgen, leven
en noglaus hunne kalholyke kweekelingen in den ougelukkigeu
doolhof der goddeloosheyd leydeu om nuu '1 hert eu tien geest
le verpesten
O slechte opvoeding wat ontzettende ramp zyl gy voor een volk
dan dal gy, over eenige dagen, uyt den mond van uwen koning
de volgende veelbeduydende woorden hebt kunnen persen
DAT iNAMELYk EENE SLECHTE OPVOEÜLNG EiN EEnE
VERDEBV1NG DEK GODSDIENSTIGE GEYOELEiNS liEi
<c GROOTSTE ONGELUK EEN ER NATIE ZYN, EN DEN ONDEU-
GANG VAN HET OPKOMENDE GESLACHT
Komt dan, geachte landgenoten, leest eu herleest, de heylzame
vermaningen vau uwen zurgvolleu zielenherder; overweegt de
zuchten van zyn vaderlyk hert, 'twclk, voor uw welzyn geprangd,
eene verkwikking zoekt in het afwenden der ongelukken die ul.
bedreygen aenhooiT zyne zalige waerschouwingeu, want in ue
zelve zult gy den WEG, de VxAERHEYD eu 't LEVEN vindeu
waervao de goddeloosheyd ul. bedrieglyk wilt doen aid walen
Ziet hier den herderlyke.i brief
jLUDO VlCUS-JOSEPfliS DELEBECQUEdoor de berin
her lig he yd Gods en de genade van den 11. Apostoiyken
Stoelbisschop van Gendlluys-Brelaet van Z. 11. den
Paus en Assistent by den Pau'zelyken TroonBaedslid der
li. Vergadering der Bisschoppen en Kloosterlingen, aen ue
Geestelykheyd en andere geloovigen van ons Bisdom, zalig-
heyd en zegen in onzen lieer Jesus-Christus.
Zeer lieve Bioeders,
Ten allen tvde hebben \vv de zorg voor het ouderwys en opvoeding der
kinderen en jongelingen onder hel getal om,er zwaerste herderlyke pliglen
gerekend altyd hebben wy geloofd dal het geluk der huisgezinnen, den
vrede der parochiën de veyligheyd van den staet en de besteudighevü Uer
samenleving voordvloeyën uyt de godsdienstige waeiheden die in de jonge
henen van den beginne geplant worden.
Deze innige overtuygiug heeft ons gedurig opgewekt tot het zoeken
van aderley moetregels om het onderwys te doen bloeyëri, en zv laet ons
geene rust zoo lang er nog eenen middel overblyft lot hel volbrengen van
onze bisschoppi'lyke pligten. inderdaed, wy weten dat den Goddelvken
Bleester Ons gezegd heeft Gad, onderwijst, leert onderhouden hvUjeen
ik u heb aenbetolen (1). Wy welen dat den Apostel Ons, in den persoon
van Timotheus, dizo groote vermaning heeft toegestuerd Bewaer den
schat aen uwe zorg toevertrouwd, den heyligen schat der waerheden
vau het Evangelie, opdat gy getróuvvelyk overzette hetgeen gy ontvangen
hebt, Beicaer den schat, rermydende de hcyllooze nieuwigheden der
woorden en ticistzoekiugen der ralschgewuende wetenschap, die zom-
mije voorgevende, van het geloof vervallen zyn (2;.
l)ry klassen van diocesanen hebben bvzonder regt om van Ons de
leering van hetgeen het geloof en de zeden raekt te eyschen de kinderen
«Ier lagere scholen, de kweekelingen der middelbare scholen, eu de jon-
(1) Maiih. XXVIII. 20.
(2) 1. Tim. VI, 20.
gelingen die zich op de hooge studiën toeleggen. Wel nu, in die dryvou-
dige klassen van scholen zie-n wy gevaren voor ouze diocesanen ja, ons
hert vind overal stof van droeflieyd. Luyslert naer het vorhael onzer
pynelykhcden, Z. L. B., want ons hert staet voor u open, on wy moeten
hetzelve in uwe herten ontlasten (3).
I. Het meeste deel der lagere scholen, welke nu byna overal ingerigt
zyn. is goed vele -meesters en meesteressen leeren met iever en voor-
zigligheyd, volgens de voorschriften der Wet en onze hisschoppelyke
hevelbrieven; nogtans zien wy met hertzeer-dat men in eenige scholen
niet genoeg zorgt -om de grondregels van godsdienst en zedeleer in te
iprinten, en dat in eeuige gemeenten de vruchten van het ouderwys door
verscheydene oorzaken var>4eld worden. Hier., verwaerloozen onzorg
vuldige of misleyde ouders huune kinderen mier sebool te zenden en te
bewaken -daer, vernietigen au lere nog pligtigere oudors, door hunne
slechte voorbeelden, al het goed welk hei godsdienstige onderwys zou
voordbrengeu. In zommige gemeenten wond men byu* geene moeytc aen
om de arme kinderen naer de school uyt lc lokken, en in andere plaetsen
regt men gevaerlyke volksfeesten in, waer de jongelingen van heyde ge
slachten do vrucht van vele jaren zedelyk en godsdienstig ouderwys
gaen verspelen
II. Wal het middelbaer ouderwys aengnet, gy weet hoe wy gewerkt
hebben, om door ons xelveu goede latvnsche scholen en andere-opvoe-
dingshuyzen in te vigten, of om de inrigting van zulkdanige huyzen te
begunstigen. Bedankt met Ons de goddelyke Voorzicnigheyd o»erden
overvloedigen zegen dien zy over -d«e inrigtingen heeft geliefd te storten;
zy bloevëii, en zyn onzen troost, onze sterkte en roem. Doch, nevens deze
zoo veylige scholen, ziet m;:n er andere, waer den godsdienst verbannen
is, waër de leeringen van het eeuwig leven gansch nagelaten zyn, of wel
aen de jeugd voorgehouden worden door vremde monden onbekend aen
de lleylige Kerk, door menscben die geene zending hebheu om de open
baring der wetgeving des Hoeren uyt te leggen. Dit onderwys is dan
zonder waerborg, deze opvopding zonder grondsteen, en die kennissen
afgescheyden van de leering van Onzen Heer Jesns-Christus zyn zonder
waer nut, zy dienen cnkelyk om den geest op te blazen, en brengen niets
voord dan het ongeluk in de huyzen, de verwarring in de familiën en de
verwoesting in het vaderland. De kinderen opgebragt zonder eene nauw
keurige kermis van God en van de pligten door het Opperste Wezen opge
legd, niet geloovende, beelden zich dwaeslyk in, dat zy na de dood niets
te vreezen hebben, en dus woeden zy bekwaem tot de grootste gruwel-
da len. De onwetendheyd in den godsdienstgelyk de pauzen het reeds
gezegd hebben, is de bron ran alle kwned.
III. Indien de ryks middelbare scholen ons hertzeer baren, wat zullen
wy zeggen van het hooger onderwys? Wat bittere droefheyd treft onze
ziel op het beschouwen van de universitey t in onze hisschoppelyke stad
ingerigt Universiteyl die, voor de jongelingen dezer groole stnd en om
liggende plaetsen, de bron van alle heyl wezen moest, en die helaes
de bron van onmeetbare onheylen geworden is voor de jonge
kweekelingen die er aenkomen zonder voorafgaendelyk eene gron
dige kennis der geloofstukken, der zedeleer en der geschiedenis van onzen
heyligen godsdienst hekomen te hebben. Zy meenen in het onderwys
hunner meesters eene gezonde en kloeke spys voor huu verstand fe vinden,
en zy ontmoeten vergift. Ja, in deze universiteyl, nevens vele mannen die
uvtraunten in kennissen en deugden, zetelen eenige meesters wier leering
openlyk valsch. verderfelyk, lasterend en kettersch is.
Reeds van in de maend september 1852, hebben wv, Z. L. B de aen-
dacht van de heeren pastors gevestigd op de philosophische leering van
eenen professor, hen ernstiglyk verzoekende hunne parochianen dieswege
to vermanen. Wy hoopten door deze plegtige klagt, die welhaest in geheel
Belgiën ruchtbaer wierd, bevryd te worden van dt pynelyke noodzakelyk-
lieyd van nog eens onze stem te verheffen, liet is anders uytgevallen. en
nieuwe dwalingen door andere leeraers voorgedragen, hebben ons ge
dwongen eenpn tweeden keer aen de heeren pastors te schryven, ter gele-
genheyd van den laetsten Vasten: wy hebben hen verzocht alle ouders die
zouden van zin zyn hunne kinderen te zenden naer de Gendsche llooge-
school. voor oogen te stellen dat allergrootste gevaren hen aldaer ver
wachten, zoo lang de zelfde leeraers gelast zyu de wyshegeerte, de ge
schiedenis en het regt uyt te toggen.
Volgens onze pligt in zoo zware zaek en ook tot het bekomen van wyzen
raed, hebben Wy aen 0. H Vader den Paus een getrouw verhael toege
zonden over de gevaren onzer jonge diocesanen en over de raaetregels
door Ons genomen om de katholyke leering le beveyligen. Wy verhaesten
ons om u deelachtig te maken van het antwoord van onzen gemeene»
Vader, welk van den 21 july laetsleden gedagteekend is. Ziet hier de
woorden van den Heyligen Opperherder
o Eerbiedweerden Broeder.... Wy loven dan gelyk hy het ten hoog-
sten verdient, den voorzigtigen en wyzen maetregel door U genomen
wanneer gy de Pastors van uw bisdom opgewekt hebt om de ouders
a ernstiglyk en gedurig te vermanen nopens de allerzwaerste gevaren
waeraen hunne zonen blootgesteld worden door het bywoonen der
a lessen in de Gendsche Universiteyl. En hel is Ons zeer aengenaem ge-
weest door uwen zelfden brief te vernemen, dat eenen dergelyken
a maetregel ook genomen is geworden door Onze eerbiedweerdige Broe-
a ders de Bisschoppen vhd Doornvk en Brugge. Wy twyffelen geenzins of
a gy zult, nengepord door uwe uytmuntende herderlyke zorg en waek-
a zaemhevd, alle dagen, met nieuwe aendacht, zorg en vlyt alle middels
in het werk leggen, om te beletten dat de besmetting van zoo vreeselyke
a pest uwe kudde bederve en gansch vernietige. Eyndelyk, wy verheugen
o Ons deze gelegenheyd te mogen wnernemen om u op nieuws te betuy-
a gen en te bevestigen de byzondere goedwilligheyd die wy U toedragen.»
Pius IX Paus.
Na dezen Pauzelvken Brief overlegd te hebben, hebben wy gevoeld dat
het noodig was van U door Ons zeiven aen te kondigen dat de zwaerste
dwalingen nopens de geloofspunten en de zedeleer in de Universileyt van
Gend voorgehouden worden.
Gv weet, Z. L. B., dat 0. H. Jesus-Christus door zich zeiven de Kerk
gesticht heeft, dat hy ze gedurig beschermt en bestuert van uyt den
Hemel. Gy weet dat den goddHyken Meester, voor aleer hy zvnen hemel-
schen troon beklom, beloofd heeft van met de bestuerders der Kerk te zyn
tot bet ëynde der eeuwen 4); gy weet dat hy, volgens eene andere be
lofte, nimmer zal toelaten dat dn poorten der hH tegen haer vermogen (5).
(3) 2. Cor. VI. 11.
(4. Matth. XX VIII. 20.
(5) Matth. XVI. 18.
Nu. deze Kerk, die één, kntholvk en apostolvk is, word voorgedragen als
eene menschelyko inrigting, als het voprdbrengsel van gelukkige voorvallen
ais eene uytvindiug der Pauzen van Roomen. Die Pauzen, opvolgers van
I den II. Petrus en stadhouders van Jesus-Christus, hebben niet anders
I geweest, volgens het zeggen van eenen leeraer, dan overweldigers, dan
j verdrukkers van het menschelyk geslacht gedurende geheel den loop <ler
midden-eeuwen, het is te zeggen gedurende elf honderd jaren, zoodanig
I dat Luther, Zwiugle, Calvyn en andeie hoofden der Hervorming in de XVh>
eeuw, ftdcomcn lyn om dim nit-nschel- ken geest te verlossen van het
sohanoelyk jok, waer onder hy znchlle.
Eenen anderen leeraer is nog verder gegaen, de erfzonde en by gevolg
al de gevolgen van deze zonde, loochenende,
Eeneo derden blyfl daer niet slnen. Kiet alleen bevecht bv, in 2vne
lessen, regtslreeks de goddelyke instelling der Kerk, maerin zyne schrif
ten, door zyne leerlingen gelezen, rand hv zelfs aen den persoon van
Jesus-Clmstus. Be dwaling van Arit» vernieuwende, houd hy staen dot
Jesus-Christus eeneo enkelen mensch en geenzins God is, dal den apostel
Panlus begonst heert hem den naent van God te geven, en dot de god-
hevd van Jesus von Nazareth enkelyk in de IVe eeuw is herkend ge-
worden.
Gy verwacht van ons niet, Z. L. B., de wederlegging van zulke laste
ringen gqpaerd met zoo diepe oiiwelenheydhet is genoeg dat wv ze
aentoonen. en dat gy wetet dat zy in de Gendiche Universiteyt met andere
grove dwalingen zyn geleerd geworden.
Lr blyft ons over U aendachtig te maken wegens een nieuw en zeer
dieygend gevaer, voor de jongheyd der Universiteyl; wy willen spreken
van de Gendsche Muetschappy ran Letterkunde, in onze stad sedert
e.'ingen tyd ingprigt. Aen allen is bekend dat den geest van deze inaet-
sehappy tegenstrydig is aen godsdiensten hurgerlyke samenleving. Aen de
jongelingen die zy tot hare vergaderingen heeft kunnen uvHokken, bied
zy het vergift aen op vele wyzen. Zy stelt ten gebruyke ha'rer leden eene
bibliotheek vol van de goddelooste en zedelooste boeken. Van tyd tot tvd
opent zy zoo gezeyde letterkundige zittingen, waer de ergste l'eeringen,
die het geloof en het btirgerlyk order op het hevigste aenramleu, voor
gedragen worden door mannen zonder geloof, door vremdelingen. die,
om hunne verwoestende opiniën. uyt hun evgen land gebannen zyn.
Om ii geheel ons gedacht te zeggen," Z. L. IJ., gelvk de herderlyke
pligt liet van Ons vraegt. zullen wy hierby voegen dat in andere Gendsche
vergaderingen, tot welke men dp jongelingen uvtlokt, omtrent de zelve
gevaren te vreezen zyn. De dagbladen, dc maemlelvksohe schriften, de
boeken van allen aerd, die men er vind. zyn ah zoo vele klippe,. waer bun
geloof en deugd gaen tegenstooten en misschien vergaen
En laet u niet misleyden, Z. L. B., door de(;êne die een ongervmd
verschil willen slellen tusschen het philosophise!! onderwvs en liet onder
wys van het {[eloof, zoo dat men philosophischlyk zou ino-;en als ww-rhetd
houden hetgeen tegen het geloof stryd. Dit is eene oude dwaling reeds
klaer gedoemd door het algemeene Concilie van Lateranen, voorgezeten
door Leo X. Deze vermaerde kerkvergadering, na eene bvzondere dwaling
gedoemd te hebben, heeft het volgende besluvt afgekondigd Ingezien
de waerheyd geenzins aen de waerheyd kan'tegenstrydig zyn, verklaren
vvv dat alle leering die tegenstrydig is aen de Veropenbaring, gansch
- valsch is wy verbieden strengelyk het tegenstrydig te houden'staen
vernietigen (6). Deze zoo kragtige tael van eene groote Kerkvergade
ring toont, dat de Waerheyd noodzakelyk maer Een kan zyn, en zv is ook
genoeg om te bewvzen dat eenen leeraer geen twee gevoelens hebben
kan, het eene in zyne schriften het andere in zynen mond den leeraer is
ook een en de kettervën door hem schriftelyk versprevdmoeten
gelykclyk het verstand van degene die het gaen aenhooren, besmetten.
Maekt dan, kalholyke ouders, over uwe kinderen, ziet wel aen welke
handen gy uwen kostelyksteu schat toevertrouwd, raedpleegl uwe herders
wanneer gy in het geval zyt eene school te kiezen welkdamV ook het
onderwys zy welk gv verlangt.
En gy, beminde medehelpers, wnekt oeophoudelvk met Ons en met
Onzen Heyligen \ader, tot het behouden van het'geloof, van de coede
zeden en van de rust in ons schoon vaderland.
En gy ook, beminde Diocesanen, bid met ons voor de goede opvoeding
voor het goei. onderwys in alle klassen; vraegt aen den Heere dat Hv
en meer onze scholen zegenp, dat Hy ze beware van alle gevaer, dat Hv
de oogen der ouders opene, opdat zy hunne ware belangen mógen zieë
voor d:t leven en voor hel leven dat nimmer evi.digen zal.
Dezen Herderlyken Brief zal in hel Parochiael Sermoen afgelezen wor
denop den zondag na deszelfs ontvangen.
Gegeven te Gend, den 8 sept"mber. feestdag van 0. L. V. Geboorte
1856. t UUD0VICLS-JOSEPUUS. Bisschop van Gend
Op bevel zyner lioogweerdighevd den Bisschop,
F. Saldan, kan-sckret.
Ziel daer de belangryke vermaningen van onzen diVpgeleerden
kerkvoogd, waerop wy, gelyk men gemakkelvk begrypt, nogmaels
zullen terugkeeren. Wy zouden er beden'dieper"in tretfen en,
mei meerdere uylgebreydheyd over spreken, maer wy oordeelen
beiamelyk dat dit voortrcffelvk stuk eerst alleen verschyne, en ai
de aendaclit onzer lezers vestige.
(6) Concilia Labb., Tom. XIV. c.
1S7
Al dc francniaQonsbladen zyn in eene iielsche razerny ontvlamd
tejieu den bisschoppeWken brief; zy liuylen en tieren'legen Zyne
Heyligbeyd den Paus en legen Z. H. den bissebop van Cend en
roepen dat het noch aen paus noch aen bisschoppen toegelaten is
de slactsgesiichien die onder de bescherming der wel staen te
censureren zy willen dat bet aen vremdelingen zou vrv staen
bier de Belgen te komen bederven, onzen godsdienst Ie schand
