PILLEKENS.
m
lietiben ontvangen cn ofzy de noodige hoedanigheden bezitten
om bel godst"tienslig onderwys en dezedeleer aen bonne scholieren
in te plalllfm liet een en 't ander ontbreken bun Over hun
gebrek aen zending hoeven wy niet te spreken, aengezien Mgr den
bisschop z.elf die alleen gemagtigd is hun dezelve Ie geven, ver-
klaert dfat zy ze niet bezitten over hunne hoedanigheden zullen
wv evet.miin spreken, omdat wy omtrent dit vraegstuk van per-
sooneCt het voorbeeld willen volgen dat 'L. 11. ons in zyncn
tsveediin hierouderstaenden brief gegeven heeft. Zoodat Mgr ten
volleui gelyk beeft zyne gezegdens staende te houden en bet
onder wys en de opvoeding in onze gouvernenienlsschool te houden
als Winder waerborg en zonder groudsteen.
Ik' t tweede princiep dat Mgr in zynen herderlyken brief heeft
vastgesteld, is (Uil de kennissen afgtscheydm van de lecrinivan
Onsen Heer J. C. zonder icacr nul zyn, en enkclyk dienen om den
geel l o/i te blazen, om hel ongeluk in de huyzen, de verwarring in
tie [amilieu en de verwoesting in hel Vaderland voort te brengen
Dit tweede princiep is even sterk gestaefd l)e onwclendheyd
in den godsdienst, hebben de pauzen geleerd, is de bron van alle
Mirard. Dit hebben bewezen de voorbeelden, de werken, en de
/gevolgen der ongodsdienstige leerstelsels van Voltaire, Rousseau,
R'Alemberl, Diderot, Spinosa, Bayle enz. Dit bewyzen nog alle
-dageti de verderlefyke schriften van Etigène Sue, Paul de hock,
jVlex. Dumas etc. etc. Dit bewyzen nog dagelyks de godsdienst-
balende gazetten de Indépendance, den National, den Observaleur,
-den Ulessagcr de Cand, den Méplüslophcles, de Crocodile en meer
andere.
De oriwetendhevd van den waren God, zegt Plato, {I) is de
-gevaerlykste pest van alle regeringen. Den godsdienst vernietigen,
is de fondamenten van alle samenleving ondermynen. De gouver
nementen moeten dus de goddeloozen als Imnne gevaerlykste
vyauden aenzien.
Den godsdienst is gelyk de ziel van het politiek ligchaem, 't is
eeneu teugel die 'I volk inhoud, die den regler doet regt geven,
en de magt van den souvereyn matigt.
De lïomeytien hadden voor grondregel dat den godsdienst moest
voor alles gaen, en dat liy zelfs in de uylerste gevaren voor alles
moest gesteld worden van 't geen wy lief op de aerde hebben. (2)
lil alle w'el ingerigt gouvernement, leert Plato, (5) moet de
eerste zorg zyn er den waren godsdienst te vestigen, en niet eetten
fabelachtig™ of valschen godsdienst. Den eersten magislruel
moet er van in zyne kindschheyd tn opgevoed worden.
Salomon zelf, den wysten aller munsehen, zoo Itaesl hy zyne
wvsheyd afgesclteyden had van de wysheyd van Gud, wal is er van
bént geworden, wal heeft hy gedaen
Gelyk men ziet is onzen hoogweèrden prelael in de waerhevd
als hy zegt dat de kennissec afgesclteyden van de leering van
O. II. 4. C. zonder nul zyn, en slechts dienen om den geest op te
blazen, liet ongeluk in de huyzen, de verwarring in de fainiiiën
cu de verwoesting in 't Vaderland Ie veroorzakenHoe vele
ouders zuchten en wecneu er niet over liet slecht gedrag, over de
baldadigheden en eerloos leven hunner zonen die, ofschoon zy
wel geleerd zyn, niettemin strekken lol schande der familie en
tot den eersten nagel van vader en moeders doodkisle? Hoe vele
huyshoudens zyn er niet welkers hoofden, ofschoon wel geleerd,
liet goed verkwisten en verspelen, 't vleeseli cn bloed van vrouw
en kinderen uytzuygen en een geiieel huyshouden ongelukkig
maken
Kortom, de ondervinding van alle dagen spreekt luyder dan alles
wat wy zouden konnen schryven, en de regenlie van Aelsl, in
plaels van op eene onbetamelyke wvze legen de vermaningen en
ouderriglingen vau Z. 11. den bisschop te protesteren, zou ze inet
dankbaerheyd moeten aenveerden en zich bevlytigen om ze, voor
de eer school, tot geluk van ouders en kinderen werkstellig
te maken.
Dat de ouders dan op hunne hoede zyn en overwegen naer
wiens raedgeving zv meer te luisteren hebben ol' naer die van
hunnen wettigen zielenherder, die bun, uyt gcwelenspligt en ttyt
vaderlvke bezorgd Iteydde waerhevd voorbond; ol' uaer de
regeutie die, in vak van godsdienstig ondmvys cn zedeleer,
teèuemael onbekwaem is te oordeelen en zich weyuig of niet niet
hei geluk der t'amiliën bekreunt
Daer de regentie van Aelst zich niet te vreden gehouden
heeft op eene hoogst onbetamelyke ivyze tegen de vaderlvke
vermaningen van Z. H. den Bisschop van Gend te protes
teren, maer zelfs hare roekelooze protestatie tegen den
herderlyken bevelbrief in de godsdienslhalende en kerkver-
smadencle dagbladen heeft afgekondigd, zoo heeft het
eerbiedweerdig opperhoofd onzes bisdoms noodig gevonden
zich van de dagbladpers te bedienen om op die protestatie
te antwoorden en aldus zyne diocesanen te onderrigten en
legen aiie verieyding te wapenen.
Katliolyke ouders van Aelst, let op, overweegt wel wat
uwen wettigen zielenfierderUE. voorhoud, 'l is in uw belang,
't is voor het geluk uwer kinderen, 't is om HE. en hnn te
bewaren van de rampspoedigste gevolgen dat Z. IE byzon-
derlyk de stem verheft om (JE. de waerhevd voor te hóuden
en de zware veranlwoordelykheyd te doen begrypen die
op UE. weegt, van nameiyk uwe kinderen te zenden
naer scholen waer liet godsdienstig etf zedclyk onderwys
door wettige leermeesters gegeven word.
Zie hier den hoogst belangryken brief dien Z. II. den
bisschop, zaterdag in het dagblad, le Dien Public, in ant
woord op de protestatie der regentie van Aelst, heeft
afgekondigd.
Gend, den 5 October 4856.
A en tie tiEEREN Burgemeester en Schepenen der stad Aelst,
UYNI1EEREN,
Ik lees in do dagbladen dat, op voorstel van het schepen-
collegieden gemeenteraed der stad Aelst met 7 stemmen
tegen 4, beslist heeft te protesteren tegen de lasteringen door
den bisschop van Gond, in zyneD herderlyken brief, tegen de
middelbare school van Aelst cn het leeraerskorps van dit
gesticht uylgebragl.
Had gv u to vreden gehouden, Mynheeren, met my den tekst
dezer protestatie te doen geworden, ik zou my wa'erschynlyk
liepaeld hebben in stilzvvygendheyd .te zuchten óver het lót der
jongelingen die deze school bywoonen. Vermits gy goed geoor-
tl) Veri Bei ignorantïa est summa omnium rerum puhticarnm pestis.
Itaque omnis human® socielalis fundamentum convellit, qui Religiouem
eonvelHt. Plat. lib. X tie Leg.
2) Omnia naraque post Religiouem ponentla semper nostra civitns
dusit. eliam in qnibus summm majesfatis conspici deeus voluit. Valer.
Max. lib. 1 cap. 1 de Itelig. Flor. lib. 1 return Horn. cap. XIII.
:y Prima in omni Republics bene constituta cura estn de vera religione,
nun nutrm talsa ant tabulosa stabilienda, in qua summits magistratlls a
teuetis annis instituatur. Plat. til). It de Hep.
deeld hebt den tekst der protestatie in de dagbladen af te
kondigen, zoo kont gy niet kvvalyk nemen dat ik den zelfden
middel van rucbtbaonnaking gebruyk om mync diocesanen beier
te onderrigten.
Ik zal u eerst doen opmerken MM. dal het besluyt 't welk gy
genomen hebt, eene valschc beweering bevat vvaertegen ik uyt
al myne krachten moet protesteren, Ont de middelbare school
van Aelst tegen bet verwyt te beveyligen dat er nameiyk het
godsdienstig onderwys verwaerloosd word, verzekert gy dat
hetzelve er gegeven word volgens den Meehelsehen Catechismus.
Gy weet ongetwylleld niet, MM,, dat liet godsdienstig onderwys
uytsluytelyk aen de Kerk toebehoort, zelfs dit van den Catechis
mus, en dat niemand, zelfs gcencn priester, dit onderwys zonder
eene bemagtiging van tie geestelykc overbeyd mag geven, .Niet
alléén de geestelyklieyd, öiaer al de geleerde katholyken nemen
dit grondstclsel aen. 't is aldus dal, in de zitting der volkskamer
van 16 july 4851, M. Vilain XI111, thans minister van buytenland-
sche zaken, bewezen heeft dat het eene grove dwaling is te
houden staen dat de ouders het regt hebben den catechismus
aen hunne kinderen te leeren, en dat zy dit regt aen de professors
der kollegiën konnen overzeilen.
M. De Decker, tegenwoordige» minister van 't inwendig, is
verder gcgaeti in de zitting van 17 july heeft by deze merk-
weerdigc woorden uytgesproken Het vraegstuk ter zake
bcwyst dan niets tegen 't geen gy noemt de pretentie der
geestelyklieyd maer, gy weet het, gy zelve, dit is geene
pretentie,'l is oen onsehendbaer grondstclsel van de Kerk.
Gelyk den achtbaren heer Vilain Xllfl het zeer wel gezegd
heeft, het godsdienstig onderwys door werekllyken gegeven
u zou een begin van schisma of scheuring zyn. liet godsdienstig
cc onderwys door werekllyken gegeven, is, onder katholyk
oogpunt, eene onaonnemelyke zaek. Waerom de gewetens
der katholyken willen pramen zonder noodzakelykheyd
vermits gy," iri placts van te willen dat liet godsdienstig ouder-
cc wys door' wereldlyken gegeven wordeden grondwetligen
cc middel hebt van liet in de Kerk tc doen ontvangen Ziet daer
cc iets wat ik niet kan begrypen
Mgr den artsbisschop van Parys, in zynen bevelbrief van 24
Augusty 18ï>0 drukt zich uyt als volgt
ei lle't wereldlyk element, gelyk men lieden zegt, heeft don
cc oorlog aen liet geestelyk element verklaerd, om het te beroo-
cc ven zelfs van de magt van de zielen te besturen. Wee aen
cc onsindien wy aen dit wereldlyk element die magt lie-
cc ten overweldigen en zich meester maken van bet bestuer
der zielen 't welk alleen aen do Kerk toekomt. Zoo zeer
cc wy de onafhanglykheyd der burgerlyke magt eerbiedigen
zoozeer ook en "nog meer verkondigen en verdedigen wy
cc de geestelykc magt. Hoe meer wy de gouvernementen
cc dezer wereld eeren die gcslcld zyn om de regtveerdig-
u heyd te doen onderhouden en de orde in de maetsehappyën
cc tc bewarenivelkdanig ook hare vormen en grondwetten
zyn, boe meer wy ook willen dat men liet gouvernement of
cc 't bestuer eerbiedige van God, 'twelk de Kerk is met bare
goddelyke grondwet, met hare door den tyd gebeyligde
cc overleveringen, met hare beylige lierkregering, en hyzon-
derlyk roet luier onfaelbaer gezag, om aen de volkeren
cc de eeuwige waerheden te leeren en ze in den weg der
cc zaligfaeyd tc geleyden. Ziedaer waerom wy de indringing
cc van liet wereidlyke in bet onderwys der Kerk en van naer
cc bestuer. niet mogen dulden, onder welken vorm dit wereld-
lyke zich ook nenbiedo cn van wat goeden wil het ook
cc zyn moge om de Kerk te verdedigen.
Ik onthoude my te antwoorden op liet deel der protestatie
't welk de professors aengaet. Dit is een vraegstuk van persooneir
't geen met kan behandeld worden in eeiion brief die voor de
rucbtbaerheyd bestemd is.
Voor wal de beoordeeling betreft die ik, in mynen herderlyken
brief, gedaen bob over alle onderwys 't geen den godsdienst
niet voor grondsteen heeft, ik boude deze in alle punten staende:
ten anderen, ik heb alleen herhaebl 't geen allo bevoegde mannen
over deze stof ffezegd cn geschreven hebben. Zie hier onder
andere wat do Bisschoppen van Bclgiën in 1835 in hunnen
herderlyken brief over het onderwys der jeugd zegden
c< Integéndeel, doet uyt liet onderwys de goddelyke voor-
schriften van het christen geloof verdwenenneeint uyt
cc de opvoeding weg de beylige oefeningen die do deugd in
cc 't boric van den mcnsch voeden en onderhouden, wat zal
cc er overbleven Eene gansch dierlyke wetenschap, die
zich slechts met den stolfolyken mcnsch, niet zyne ellen-
ic den cn met zyne ligchamelyke genoegtens zal bezig ltou-
c< deneene gansch stoffelyke opvoeding die hem zonder
cc krachten zal laten tegen bot geweld zyner ongeregelde
cc driftenzonder vertroostingen iu 't midden der rampen
cc van liet leven, zonder liefde en zonder medelyden voor de.
cc smerteri van het menséhdom. Op eene woeste en met
cc schandalen vervulde jeugd zal gcwoonlyk volgen edn nut-
teloos lediggangersleven, als liet zelfs voor de rust der samen-
leving niet woelig en gevaerlyk isen de ouders welke
cc gehoopt hadden in hunne kinderen te vinden den onder-
n stand, en, gelyk do Schrifteer zegt, den stemstok voor lim
it ncn ouden dag, zullen ze maer al te dikwils tegen hun zien
opstaen hunne goederen verkwisten, den vrede van liet
cc huyshouden stooren, en ze welligt dwingen den dag te
cc vervloeken op welken zy ondankbaren ter wereld ge li ragt
hebben dievolgens eene andore uytdrukking der Scbrif-
cc tuer, hunne gt'yze liairen met schande ten grave zullen
doen dalen.
M. Gnizot, ofschoon protestant, was van 't zelfde gedacht,
als hy zegde
c< De verstandelyke ontwikkeling alleen, afgescheytlen ran de gods-
cc dienstige en zedelijke ontwikkelingword een grondstclsel van
cc hoogmoed, van tvehtelooslieyd, van zelfzucht en hy gevolg van
cc getatr voor de samenleving.
Ik cyndig dezen brief met de vurigste wenschen te uyten dat
de overeenkomst gezegd van Antwerpen, niet vertoevè in do
middelbare school van Aelst ingevoerd te worden. Dit is ook,
ik twyfel er niet aen, den wensch van alle katholyke ouders.
Aenvccrd M. de verzekering myner hoogachting.
LUDOVICl S-JOSEPHliS, Bisschop van Gend.
Het Verbond verslag gevende over de zitting van den
gemeenteraed waerin er legen den bevelbrief van Mgr den
bisschop geprotesteerd is, schryft liet volgende MUI.
cc De Windt, vader, Van der Smissen-Plas en De Graecker-
Nolle bestrijden dit voorstel van M. Van den tlerreweghe),
staende houdende dat het niet de kamers zyn die zich het.
cc eerste met deze kwestie bezig te houden hebben etc. etc.
Volgens dit schryven zou men zeggen dat die mannen daer
peroreren en spreken gelyk Demnsthenessen of groote
redenaers, en och ach arme, wy hebben binnen ons leven
geen zoo ellendig spel gezien"; wy waren wezenlyfej be-
seliaemd te moeten zien dat onze" stad door zulke felle
nulliteyten vertegenwoordigd word. Geen enkel woord
van samenhang, een dof gegrol alhier, een beroest geknor
aldaer, een onverstaenbaer gehakkel alginter, ziedaer
wal liet V afbond heet een voorstel bestrijden, en dit wet in
een zoo belangryk vraegstuk, dat de schranderste eti
verstandigste mannen er voor terugdeynzenHeere,
behoed ons, of wy vergaeti, riepen wv in ons zelve, want
wy konden ons niet inbeelden dat er by de inneming van
Sebastopol zulke vreede dingen gebeurd zynDoch
patiëntie, 't is immers onmogelyk een paer groote botten
te snyden uyt eenen verdroogden hunenkamen fyne
pasleyeu te bakken met magere roggezeinelen
Als M. Cnmont dan bet woord nam in een franscli
op zyn combien demandaz-vous pour faire een comme ca,
was 't Mteliieus alhier en Meeliieus aldaer, intéréts de la
ville, dignité des professeurs, indignement et mjustement
attaqués, trainer les professeurs dans la boue par la lettro
pastorale, en zoo voort een ellendig geknoeifel 'l geen er
zoo schrikkelyk moeyelvk uytkwam, dat men zon gezegd
hebben dai M. Cnmont bezig was op eenen keersensnuyter
te knabbelen.En dit alles noemt het Verbond eene
schitterende onvoorbereidde redevoering Waerfyk onzen
konfrater is ligt te vrede en bewyst dat liet bekrompen
oordeel de fynste bloem is van de verstandeloosheyd
Proiiciat, roet zulke opvoorbereidde redevoeringen, want zy
klinken in d'ooren gelvk eene zaeg die op yzeren nagels
krast, en doen eer aen die ze uytkraemt gelyk de vuyliglieyd
die van de tanden gekrabt word
Het scliepenkollegie van Aelst is nret lekker maer
't heeft geern wat goeds want het heeft de onbegrypelyke
pretentie van, in materie van godsdienst en zedeleer, meer
invloed op de gemoederen der ouders te hebben, dan Z. n.
den bissciiop zelfZ. II. den bisschop vermaent de ouders
wel toe te zien hunne kinderen te zenden naer scholen
Waer liet godsdienstig onderwys en de zedeleer door be'
voegde en deor de Kerk aengestelde leeraers gegeven
word. Maer liet scliepenkollegie, MM. Do Glieest, De Witte
en De Craecker, nemen liet woord en zeggen Ouders,
wy verslooten deze aentygingen van den bissciiop, zvt
gerust, hebt by voortduring volle betrouwen in de zedo-
lykheyd en wetenschap van onze professors enz. enz. enz.
juyst alsof hunne woorden, in materie van zedelykheyd en
godsdienstighevd, godsspraken, onfeylbare senlentiën en
kanonieke bevelen waren. Indien deze pretentie niet teveel
dwaesja zelfs zinneloos ware, wy zonden er serieus willen
op antwoorden, nu zullen wy ons bepalen met te zeggen-
dat er nog sullen zyn die meenen dat, als zy bun schoon
lymvaed aendoen zy over zedelykheyd mogen en konnen
oordeelen en dat, als zy wat knevels of monstachen aen
't gezigt hebben, denken dat zy verstand to koop hebben
en dat geiieel de wereld voor hun zwigten moet. Maer wat
kan men er aendoen 't is verloren geperst aen eenen
slvpsteen om er olie uyt. te krygen, en verloren geschoren-
aeu eenen key om er wolle van te hebbenZominige
mensehen zeggen hebben wy geen eyërs, wy zullen den
ïic-st broeyën, 't zal ten minsten den buyk verwarmen.
Men zegt dal het onderwys gegeven in de middgüjare
school der stad Aelst, goed is. De kopstukken, die de-
protestatie tegen onzen hoogachtbaren kerkvoogdden
bisschop van Gend, hebben ondersteund en geteekend,
hebben liet gezegd en geschreven, maer, wy vragen hoe
men liet zelve kan gelooven, wanneer men het volgende
klaerblykend bewystuk van het tegenstrydige in aenmer-
king neemt en overweegt
M. Vandersmissen-Plas, raedslid dezer stad en teekenaer
der protestatie, heeft sedert twee jaren zynen zoon uyt de
school getrokken om hem te plaetsen onder het bestuer
der Paters Jesuilen in deze stad. Hy vond dus dat hef
misschien wel was op de Graenmerkt, maer hy heeft be
wezen dat liet beter is in de Pontstraet.
M. Jean Van Assche, raedslid, maer gladaf tegen de-
protestatie gesproken hebbende, heeft bewezen dat liet
gezegde van Monseigneur waer was, en hy moest er van
overluygd zyn, sedert eenigen tvd, vermits hy zynen zoon-
komt uvt tie school van den staet ook naer de Pontstraet
te zenden.
Leest en oordeelt, wie er hier meer lierte en ziel betoond
heeft en nog bezit.
Volgens de nieuwe wet over liet middelbare onder
wys, moet eene school van eerste klas, zoo als deze im
onze stad, door den staet ingerigt, kosten
Textuelyk Eenen Directeur fr. 2.500
Onverminderd wooninge, licht etc.
Vier regenten fr. 6.(100
Twee onderwyzersfr. 2,000
Voor meesters van teekenen, muziek en gym
nast iqne fr. 1,400
Voor eenen professor van zedeleer (voor me
morie) fr. 800
Zy hebben geetten van noode, zeggen zy.
Maekt de bagatelle vanfr. 11,900
Laet ons 150 leerlingen aldaer hebben, maer wv geloo
ven liet niet; en waren zy er, hunne ouders zullen wel de
oogen 0|ienen nu dat Mgr. gesproken beefttellen wy er
dan 450 en trekken wy er een vyftigtal aenbevoiene zieltjes
af, wy vinden dat eiken leerling de geringe som kost van
een honderd negentien franken. Lel nu waer de oortjes
gacn. En wat is er liet profvt en wat de vrucht at"' Een
weynig centimen en dan
Zekeren hond word verzocht zoo veel niet te schei-
veren op een anders rekening. Zelfs zyn er achtbare inge
zetene dezer stad, die hem raden, zoo onbeschaemd niet
Ie zvn, xan tegen de Kerk en deszeifs voogden te spreken.
Garde d vous, want de Pontstraet en de oude Graenmerkt
zouden liet kunnen weten.
