AELST, den 18 October 1856.
ZONDAG 19 OCTOBER 1856.
ELFDEN JAERGANG. - Nr
Vertrekuren nvt de Statie Aelst NAER
Vertrekuren uvt verseliilli^e Statiën.
Het toppunt der schande.
Een schreeuwend onregt.
Dit gaen wy zien.
Eenen zoogezegden briefschryver.
Dendenn. 5-40 8-05 .10-00 3-30 5-30
Jokeren 8-05 10-00 3-30 5-30 8-50.
Drussei 7-50—1—8-15.
Heche'rn Antwerp., 5-40-8-05 - 10-»3-30.
f_euvThien Luyk, Yerva-40 8 05 10 3-30 8 15
Landen, St.Truvëo, Hasselt. 5-1010-» -- 3-30
-Gend 8 10-11-25—1-25-8-5Ü.
50. ill Gend, Brugge, Ostende 8-10 1.1-25 1-25
g 3-3!) - 5- :0 le klas langs Deuderinonde.
Kortrvk, Mouscroen, Kyssel (langs Lede) 8-10
11-25 5-30.
Ddornyk, Rvssel (langs Ath 7-501-05— 5-15
Nin. (ieerardsb. Ath, 7-5u1-055-158-15.
Bergen, Quievrain7-50105—5-151° en2e kl.
Staen te lede de konvovs vertrekkende van Brussel7 1512-30 6-00 en van Oend 7
12-10-4-30.
Te iDECEits staen deze vertrekkende van Ath 6-30 4 7-20 en deze vertrekkende van
Aelst 7-30 1-05-7-55.
Staen te CYSEGEM stil al de konvovs uytgenomen dezpn vertrekkende van Aelst 8-'5 des
morgens en 8-40 's avonds en van Donder monde ten 8-45 's morgens en 9-25 's avonds.
Staen te Santbergen de vertrekken uyt Ath 6-30 's morg. 4 eu 7-20 des avu; ds. Aan Den
derleeuw 7-55 's morg 1-20 en 8-10 des avonds.
CLIQUE dsUUM.
VAN LOKEREN NAER
'Dendermonde, Aélst 5-30 9-30 3-15 7-20.
FBfinove, Geerardsbergen, Ath 5-30 9-30 3-15 7-20.
VAN ATH NAER
'C.eoraerdsbergen, Ninove, Aelst, Denderinonde, Lok eren 6-309-554-00.
'Georaerdsbergen, Ninove Aelst, Dender'monde. 6-3(19-554-007-sl5.
IBiussel .'lungs-Denderleeuw) 6-30 0 00 7-15.
(iend, Brugge., Ostende 6-30— (langs Lede.) 9-5547-15 (langs Denderinonde,
VAN GEND NAER
Aelst, Bruss, Ninove, Ath 7-10 -12 20-0 (Ui7-30.
VAN BRT S L NAER
Aelst, Gend 7-1-5 - 12-30—0-00 8-00.
Ninove., Geeraetdsbergen, Ath langs Denderleeuw') 7-15 12-308 00.
VAN Dl ND ER MONDE NAER:
Brussel langs AelsO 7-25- 11-35—04)0 - 8-00 1. Meóh 6-05—8-30—10-2'»—4-00
Aelst, 7-25 8- 0 - 1 1-35 4-15 6-10- 8 00.
DEN DENDEEBODE
Nu dal al de liberaters-francma^onsbladen, al de socialistische-
Tepublikaensche gazetten, al de verderflyke en revolutionnaire
schriften hunne woede en haelvolle driften tegen de herderlyke
brieven der eerbied weerde bisschoppen van Gend en Brugge
iiebben ontketendmoet bet toppunt der schande eyndelyk
■bekroond worden door eenen vremden zedeschender die, door de
god- en zedeloosheyd zyner schriften, eene droevige vermaerd-
beyd verworven heeft, zich pligtig makende aen èrgerlykheden
<Jie uytsluytelyk de schuld zyn dat duvzende en duyzende herten
voor God en voor de samenleving zuilen verloren gaen. Gelyk
men gevoelt, moet er hier kwestie zyn van eenen naem waerop
een eerlyk gemoed niet zonder diepen walg kan neèrhlikken
omdat hy de vennaledyding van Goden van\le menschen met
-zich brengt. Inderdaed. wy willen hier spreken over den fransehen
zedebederver, EUGEEN SUE, schryver van den eerloozen Juif
errant en van andere slechte werken die zulke ontzettende
verwoestingen zoo in 't zedelyke als in 'l stoffelyke der samen
leving hebben aengerigt. dal men moet sidderen en heven hy de
enkele gedachte dal zulke menschen toch ook eens zullen moeien
rekening geven van de talenten die zy ontvangen hebben.
Eu nogtans, o ergernis, dien zelfden EUGEEN SUE schryft
aen den NATIONAL van Brussel, opvolger en erfgenaem van de
nooyt genoeg geschandvlekte NATION, dat hy zich voorstelt de
herderlyke brieven der bisschoppen van Gend en Brugge door
eene reeks artikels in dit blad te bestryden.
Indien deze verregaeude schaemtelnoshevd ons. van den eenen
kant, verwondert, zy moet ons, van den anderen kant, verheugen,
vermits zy niet weynig geschikt is om teenem.ael de oogen te
openen aen deze welke nog aen de noodzakelykheyd of gepaslheyd
der herderlyke brieven schynen te iwyfelen. Want zeker is 't dal
«ener. godsdienstigen maelregel voor hoogst goed en allerheyl-
zaemst mag aenzien worden, als hy de kopstukken der francma-
.<;onslogiën zoo zeer in 't harnas jaegt, en vooral, als hy de gemoe-
•deren kan onrusten van geraffineerde inaetschappyverdervers, die
maer al te gauw gevoelen wanneer hunne middels van volksver-
leyding verydeld worden.
Verwachten wy ons dan aen weynig goeds van wege Eugeen
Sue en wapenen wy inlusschen onze landgenoten legeii de
verwoedde aenvallen die de hoozen gedurig wagen om iiet
onverdelgbaer gebouw des H. Godsdienst le ondermynen dal de
katholyke Belgen mei eerbied de vermaningen vau onze zorgvolle
zielenherders activeerden en leeren oordeelen hoe zy zich moeten
gedragen ten opzigte der belgische francmagons die, om hunne
rampzalige leerstelsels te konnen regt houden, de hulp en den
onderstand aen nemen van kerels welkers naem alleen genoeg is
om den zedeloosten onder de zedeloozen te doen blozen.
Meermaels hebben wy geschreven tegen de ontzettende geld
sommen die aen het staetsonderwys, ten nadeele van hel vry
onderwys, besleed worden. Nog onlangs, ter gelegenheyd der
schandalen die het hooger onderwys heeft opgeleverd, jammerden
wy over den hoop millioenen die van de verarmde burgers worden
afgeperst en zegden wy dat 't geen van die afpersingswei nog het
droefste is voor de Vlaenderen is, dat het geld onzer provincie
in de provincie niet besteed word, maer onreglveerdiglyk naer
andere gezonden, zoodal wy mogen zeggen dat Oosl-Ylaeuden-n
letlerlyk gepluymd word.
Als openbare schryvers is het voor ons eene pligt dit onregt-
veerdig misbruyk by d'openbare opinie aen te klagen en als
lastenbelalcrs hebben wy't regt er luydop tegen te protesteren,
en te eysschen dal dit onregt ophoude.
De wetgevende kamer heeft voor dees jaer, eene soinme gestemd
van NEGEN HONDERD DU\ZEND FRANKS, voor hel lager
onderwys. In deze 900,000 franks belaelt de province Oost-
Vlaenderen, welke het zesde deel der bevolking van Belgiën
uytmaekt, HONDERD EN VYFTIG DUYZEND FRANCS. Zoodal
hel zou redelyk en regiveerdig zyn, als de wel toch bestaet, dat
ilit deel in deze provincie voor 'l lager onderwys zou besteed
worden. Is dit wel zoo? Verre van daerOfschoon onze
provincie de armste en de meest bevolkt is, geniet zy veel minder
dan Braband en de ryke walen provinciën, welke genoegzame
hulpmiddelen bezitten om haer onderwys te heialen. Officiële
cyffers die genomen zyn uyt verslagen aen den heer minister
van't inwendige door M. den gouveineur van Oosl-Vlaenderen
toegestuerd zullen het schreeuwend onregt ten duydelykst be-
wyzen. Zie hier wat elke der hieronderslaende provinciën uyt
de 900,000 FRANKS geniet
Oost-Vlaendereu fr. 80,258-55.
Luxemburg 85,826-00.
West-Vla en deren 95,519-82.
Henegauw 469,575-66.
Braband 155,797-00.
Gelyk inen ziet, belaelt onze .arme «n bevolkte provincie
j 70 DUYZEND FRANCS om naer andere provinciën le dragen,
i in weerwil dat in Oost-Vla enderen de inrigtiug van het lager
j onderwys zoo veel le wenschen lael, en dal het onderwys en
opvoeding der arme kinderen, op veie plaetsen, in eene volkomene
verlatenheyd verkeeren. Hel verslag over den stael onzer provincie
in 1856 zegt hladz. 557 dal er in Oost-Vlaenderen 14L5 vverk-
scholen zyn voor de meyskens, en dat er omtrent de £1,000
ineyskens werken. Wal onderwys en opvoeding die kinderen
genieten, weten wy niet, maer"1! geen zeker is, is dal er 60 a 70
gemeentens in onze provincie zyn waer niets of bijna niets voor
het onderwys der arme meyskeus betaekl word, en dat deze dan
of wel geen onderwys ontvangen,-of wel teenemael ten laste zyn
der kloosterkens, die ze zonder de minste vergelding moeten
onderwyzen.... En inlusschen wordim er jaerlyks 70 000 FRANKS
van ons geld naer andere provinciën gezonden. Is dit regiveerdig?
Verder zyn er veel van onze groole boerenwyken, die veel
belang- en volkryker zyn dan een groot getal walengemeenlens,
en die nogtans geene scholen hebben, of scholen zonder gevoeglyko
inrigting en aiwaer den onderwyzer armoede I yd omdat hy geene
gevoeglyke betaling voor T onderwys der arme kinderen geniet.
En ondertusschenwy moeten het herhalen perst men ens
70,000 FRANKS af om ze ie zenden daer waer noch geld-noch
hestaenmiddelen ontbreken.is dil regiveerdig
De provincie LUXEMBURG heeft van in 4841 tot 1850 van hare
gemeente- en provinciale eygendommen voor 6 MILLIOENEN
houten hoornen verkocht, daertry is hare bevolking zeven mael
minder dan die van Oost-Vinenderen,-en nogtans heeft Luxemburg
jaerlyks omtrent de 6,000 FRANKS meer gehad. En van wie zyn
die 6,000 FRANCS afgeperst Vau Oost-Vlaenderen, 't welk zich
aldus in 9 jaren heeft zien bcrooven van de ronde som me var»
54,000 FRANCS, die het zoo noodig had als brood om l'etcn, en
dit wel ten voordeel eener provincie die 6 millioenen van hout en
hoornen alleen ontvangen heeft
WEST-VLAENDEREN telt 52 gemeentens minder dan Oost-
Vlaenderen, en nogtans heeft W est-Vlaenderen jaerlyks rond de
14,000 FRANCS meer ontvangen dan wy, dit alles ten koste van
onze verarmde provincie
HENEGAUW en BRABAND hebben beyde het dobbel ontvangen
van 'l geen aen Oosl-Vlaenderen is toegelegd niellegeuslaende
dat het getal der armen in Braband en Henegauw le samen
genomen slechts half zoo groot is dan in Oosl-Vlaenderen alleen.
De volgende officiële statistiek zal duydelyk bewyzen dat onze
provincie, die het meest belaelt in het kapittel van lager onderwys
en het slechtst bedeeld word, de meeste armen bevat en by gevolg
met alle regtveerdigheyd mag eysschen dat dien ongelukkigen
stael van zaken eyndige.
ARMEN BEVOLKING DER VERSCHILLIGE PROVIN
CIËN.
De provincie Antwerpen teltbedelaers 5,879; Braband 41,760;
West-Ylaenderen 12,760; Her.egauw 8,828; Luyk 4,797; Limburg
2,550; Luxemburg 1,778; Nainen 5,450; Oosl-Vlaenderen
57,217.
Rekent nu üe bedelaers van al de provinciën le samen en men
zal bevinden dat er Oost-Vlaenderen byna zoo veel alleen heeft
dan al de andere provinciën te samen, en als hel er op aenkomt
om onze provincie, met hare eygene penningen, door 't onderwys
le ondersteunen, te beschaven, tot werkzaemheyd te brengen en
te verzedelyken, dan ontneemt men haer 70,000 FRANCS om ze
naer andere provinciën le zenden die gemakkelyk in hare eygene
zaken konnen voorzien.
Wy zeggen het andermael, dit is eene schreeuwende onregt-
veerdigheyd waertegen wv uyt al onze krachten protesleren.cn
waerop wy de ernstige aendacht roepen van onze provinciale
raedsheeren. Als deze hunne stemmen by de onze voegen en
krachtdadiglyk werken, dien staet van zaken zal moeten ophouden
en hel princiep van ELK HET ZYNE zal voor onze provincie eene
waerheyd worden, lerwyl het nu als eene bittere heschimping
moet aenzien worden.
WAT MIDDEL IS ER OM TE SPAREIV
In ons voorgaende Nr hebben wy bewezen dat onze middelbare
school jaerlyks I S,000 Franks kost zonder vuer, licht, huer-
wacrde, schoolboeken, papier, pennen etc. mede te rekenen.
Dezen ondragelyken last die op de burgers drukt en onze stads
kas uytzuygt, kan zeer gemakkelyk verligt worden, en tevens
konnen er waerborgen van godsdienstig ondcrwvs worden opge
leverd die aen onze school nu teenemael ontbreken. En wat
middel is er daertoe
Dat men vyf bekwame broeders der Chrislelykc Scholen vrage
en aen eiken 600 franks betalc met last van by de broeders der
stads koslelooze school le gaen logeren, en deze zullen in het
thans bestaende iokael hunne lessen met veel vlyt eu iver komen
geven. De vyf broeders zullen kosten DRY DUYZEND FRANKS
en zy zouden het onderwys KOSTELOOS geven.
De burgers die er hunne kinderen zouden zenden, zouden in
't geheel niet konnen aenzien worden ais niel betalende, aeugezien
■eiken burger zyn aeudeel in de stadslaslen bctaell en aldus ook
zyn aeudeel in de dry duyzcnd franken zou geven. Uvt hel voor
gaende volgt dat de school die nu 12 a 45,000 franks kost,
slechts een vierde zou kosten en nog bovendien voor alle burgers
toeganglyk zyn en alle weuschelyke waerborgen opleveren.
Wy zullen hier byvoegen, om alle tegenwerping te voorkomen,
dal als de leerlingen twee of dry jaren gezegde school zouden byge-
woond hebben, zy dan twee of tlrv jaren naer hel kollegie zouden
konnen gaen aiwaer zy, door den gang der studiën, door de ma
nier van werken, door den ensemble'van geheel de opvoeding
tot eene aenhoudende toelegging op het leeren gedwongen wor
den en zich aldus van langzamer hand aen den geest van neers-
tigheyd, van vooruylziende beziehevd en applicatie gewennen.
Want zeker is't, en onze stad levert daervan meer-dan vvf-en-
twinlig levende voorbeelden, dal twee a drv jaren latynscbe
studiën heter den jongeling vormen en deszelf's geest ontwik
kelden dan vyf of zes jaren bywooning van.de zoo gezegde
industriële, commerciële scholen,'welkers' benamingen allvd zeer
boog klinken en dikwils maer wevnig goeds in ziehzelva be
vallen. Wy leveren deze aanmerkingen Ier overweging van wie
hel behoort en denken als het noodig is, daerop terug te
keeren.
Het Verbond van Zondag bevat eenen brief zoogezegd mede
gedeeld door eenen kiezer uyt liet bisdom van Gend en gerigt
tot Z. H. 31 gr Delebecque. Dit factum gispt den bisschop, omdat
by, in zvnen brief acri het schepen-eollegie van Aelst, gezegd
heeft dat hel godsdienstig onderwys uytsluyteiyk aen de Keik
toebehoort., zelfs dit van den catechismusén dat niemandzelfs
geen priester, dil onderwys, zonder eene bemagtiying van de' gees-
tetyke overheyd, mag geven.
Den zoogezegden briefschryver vertelt dat hy een katholyke
van de oude snort is, en altoos gemeend heefl eenen pligt te ver
te vullen door zyne kinderen in den catechismus te onderwyzen, doch
dat hy nu ziet dal hy gezondigd heeft omdat hy aen Myr de ver
te missie daertoe niel gevraegd heeft.
Daer zuiken walgelykèn sehimptoon, gesmeten naer 't hoofd
van eenen eerbiedweerden Kerkvoogd, veeleer eenen verstokten
godsdienstversmader verraed dan wel eenen kalholyken ran de-
oude soort, zullen wy aen dien kwant zeggen dat wy twyfelen
of hy, sedert zyne eerste communie, eenen Catechismus gezien
heeft, wel verre van hem aen zyne kinderen onderwezen te
hebben. Eenen kerel die met zuike verachting van zvnen bis
schop spreekt, is immers niel calechismusachlig, integendeel
hy is gevvoonlyk meer genegen om op zyn russisch voor zyne
kinderen te lezen, en aldus den catechismus zelf te versmaden.
Ten anderen, als hy zoo weynig eerbied voor de oversten der
H. Kerk voed, en den vermeten hoogmoed zoo verre dryft dat
hy, in stuk van christelyke leering, wilt wyzer zyn dan de bis
schoppen zelve, dan zou hy moeten gevoelen höo gegrond en
gepast de woorden van Mgr den bisschop zvn dat namelyk
niemand, zonder wettige bemagtiying, den Catechismus mag onder
wyzen.
Doch, laot ons een verschil maken onderwyzen en onder
wyzen is twee als de ouders aen hunne kinderen den Cate
chismus leeren, gelyk zy den zeiven van de bisschoppen ont
vangen hebben, als de ouders aen hunne kinderen tie vrees des
Hoeren en den eerbied voor zyne dicnaers inboezemen den
afschrik van het kwaed en de liefde tol de deugd inplanten' dan
voorzeker zal Mgr don bisschop niet zeggen Ouders, gy moogt
dit niet doen, dit behoort uytsluytelyk aen de Kerk; integendeel
hy z.al zulke ouders pryzen en eerbiedigen, hv zal wenschen en
vurig verlangen dat allen het aldus zouden doen.
Maer als er ouders zouden zyn die, ondanks hot bisschoppelvk
gezag, uyt verachting voor de Kerkelyke magt, het ehristelvk"óf
godsdienstig onderwys aen hunne kinderen zouden geven' dan
ongetwyffeld zal 3Igr zeggen: Vaders en 3loeders gv doet'kwa-
lyk, gy matigt UI. een gezag aen 't welk de Kerk alleen toe
komt, en, door die onwettige aenmatiging, geeft gy aen uwe
kinderen het slecht voorbeeld van kerk- of godsdionstversma-
ding, van opstand tegen uwe geeslelyke overheyd, van onge-
hoorzaemhevd aen de H. Kerk enz. enz.
En wat gebeurt er itt de gouvernemenlsscholen waer het
godsdienstig onderwys door onbevoegde leermeesters gegeven
word Niets anders dan opstand tegen het bisschoppelvk gezag
ongehoorzaemheyd aen de H. Kerk, versmading van het pries
terambt, overweldiging van eene zending, dié door de Kerk
veroordeeld word.
Wy mogen niet vergeten dat het godsdienstig onderw vs niet
alleen bestaet in vertellen en van buvten leeren, maer wél in de
ziele te doordringen van goddelyke gedachten die den jongeling
sterker maken dan zyne driften, van gedachten die het hort
vormen naer de deugd en die de liefde tot het goed niet alleen
onlsleken, maer gedurig onderhouden....
liet kathplyk priesterdom alleen bezit die goddelyke kunst van
allyil dq aendacht te verwekken, van, in zake van godsdienst
altyd do overluyging in te planten, de verdwalende rede te tlo'cn'
zwvgen, en liet hert van den mona'ch le ploeyën naer de voor
schriften van Hem die aen zyne apostelen zegde C.aet, m iceri
aen de menschen onderhouden alles wal. ik VI. bevolen heb.
