70NDAG 26 OCTOBER 1856.
ELFDEN JAERGANG. - W 530
Vertrekuren uyt de Statie Aelst XAEH
n
Vertrekuren uyt verschillige Statiën.
AELST, den 25 October 1856.
Opvoeding Onderwijs.
wat leerde zij in tegendeel?
En wat middels daer tegen.
JOSEPH BONIFACE.
«Denderm. 5-40 8-05 10-00 3-30 5-30 8-5Ö.-3? Gend, Bragg*». Ostpnde 8-10 - 11-25 1-25-
HLokeien 8-05 10-00 3-3i) 3-30 8-50.
Drnssel 7-5018-15.
^pcbp^n Ant\m i p.5-40 8-05 10-»3-30.
Aonv Thien Lnvk, *t\5-40 8 05 10 3-30 8 15
1.,inden,St.Timen, Hasselt5-40IÜ-» 3-30
jCend 81011-25J-258-50.
3-30 —5--.01® klus langs Dendermonde
Kortvvk, Mouscroen, Kvssel (lan;',s l.edo) S 10
I 11-25 5-30.
•fj Dooravk, Ryssel (langs Ath 7-501-05- 5-15
Nin. (leorardsb. Ath, 7-5U1-055-158-15
X Bergen, Qnievrain"7-50 1 055-151c en 2® kl.
Staen te T.F.DE de konvovs vertrekkende van BrusselT 15«-8-00 en van tiend 10
4.3')7 30 en d -zen die vertrekt uyt \ols« ie--» 1 1-2-5's moi"ens
T<> ioerem staen deze vertrekkende van Ath 6-30 4 - -00 en deze vertrekkende van
Aelst 7-30 1-20 -5-30.
Sia'Mi te r.YSKCEM stil <i| de konvovs nvtqonomen Hn7"r, vertifktlid. van \f|-0 0 0'dps
innr ",ens en 8 50's avonds en van Dendermonde ten 00) 's morgens en 8 ('0's avonds.
Staen te Santrergkiv de vertrekken uyt Ath 's moig. 4 on u-Ou des avonds. Van Den
derleeuw 8 v 5 's movg 1-20 en 8 40 des avonds.
rxtyt t; such.
VAK LOKEREN NAER
'Dendermonde, Aelst 5-30 9-30 3-15 7-20.
iNiiiove, Geerardsbergen, Ath 5-30 9-30 - 3-157-20.
VAN ATII NAER
•Geeraerdsbergen, Ninove, Aelst, Dendermonde, Lokeren 6-30-9-554-00.
'Geeraordsbeigen, Ninove Aelst, Dendermonde. 6-309-554-UU7-15.
'Brussel 'langs Denderleeuw) 6-0*0 0 Oil 7-15.
'Gend, Brugge, Ostende 6-30(langs Lede.) 9-55— 47-15 (langs Dendermonde.)
VAN «END NAER
'Aelst,:Bruss, Ninove, Ath 7-10 -12-203 007-30.
VAN BRUSSEL NAER
Aelst, Gend 7-15— 12-30—0-00 8-00.
5iinO»e, Genrneid-heigi-n, AtIt lan s Oenderlet uw) 7-15 12-30— '8 00.
VAN DENDERMONDE NAER:
Tbnssel lnne.s\oU 7 25- 11 3 (it) 8-00 1. Mech.) 6-05—8-30 10-2 4-00.
Aélst, 7-25 -8-10-11-35 4-15 6-10-8-00.
DEN DENDERBODE
De opvoeding moet strekken om den mensch beter te
maken dan hv is, en daerom, zegt den geleerden Plutarchns,
dat de goede opvoeding de bron is en den wortel van een
deugdzaem leven. Naer de getnygenis van den grooten pans
Clemens XIV, word men alles of niets, volgens de opvoeding
die men ontvangt, 'l'is dan hoogst noodig dat in de
jongheyd de liefde tot de maetscliappelyke pligten en de
geneygdheyd tot de deugd de ontwikkeling der versland
vermogens voorgaen en vergezellen. Als men aen den
jongeling geene goede zeden inplant vooraleer hem de
fakkel der wetenschap toe te betrouwen, zal deze fakkel
in zvne handen een instrument van brandstichting warden.
Dit is evgen aen den mensch en de algemeene ondervinding
van alle tyden komt zulks bevestigen.
Vooraleer met of uoor den geest te leven, leeft den
mensch langen tyd met of door 't herte, door de inbeelding,
door de zinnen. Het gedacht van het kind is nog slaperig
als reeds zyne ziel kookt door de gevoelens en neygingen.
Dit eerste gansch gevoelig leven heeft eenen magligen
invloed op liet verstandelvk en zedelyk leven. Wilt men
eenen verleven, reglzinnigen en goeden geest opkweeken,
men moet het hert, de inbeelding en de .zinnen vormen, de
verhevenheyd der gedachten voorbereyden door de zuyver-
lievd der gevoelens en door de edellieyd der neygingen.
En hoe gebeurt dit alles? Door een waer elnistelyk of
godsdienstig onderwys.
Zonder dit werk van herboring op 't herte 0111 het
namelyk van 't kvvaed af te trekken en het tot "T goed te
vormen, wat geword er van 't onderwys, 't welk voor doel
heelt den geest te verlichten en te verheffen met hem van
de onwetendheyd en van de dwaling door de wetenschap
en de liefde tot de waerheyd te ontvoogden? Dit onderwys
is noodzakelyk nietig, ofwel verderflyk.
Als men, door eene natoerlykc genegenhevd tot de
studie, zelfs veel keunissen bekomt, deze zullen altvd
gevaerlyk zyn als eene goede opvoeding er het gebruyk
niet van waerborgt. Een bedorven hert gepaerd met eenen
bedorven geest vind geeiien smack dan in de kennis van
't kwaed. IJe geleerdheyd op de ondeugd enten is aen de
eerste eene rampzalige magt. en vrnchtbacrheyd geven.
Honderd duvzend galeyboeven uyt hnnue ketens ontsnapt,
zyn min te vreezen dan twee of dry bedorvene scholieren
die met diepe wetenschappen begaet'd zvn. Die galeyboeven
zullen aen vele familiën angst en schrik aenjagen, maer zy
zullen de ondeugd schandvlekken door de gruwelykhevd
hunner wandaden. De scholieren, met de ondeugd te ver-
heerlvkonzullen vyf a zes kevzerryken en nog meer
nakomelingschappen tot den ondergang brengen.
Dit zoet en aenhoudend geweld 't welk een kind noodig
heeft om een zedelyk en maetschappelyk wezen te worden,
is nog meer noodzakelyk aen de opvoeding der meer
gevoorderde jongelingen want zy ook hellen natuerlvk
naer het kwaed, en hunne vrvheyd zeer wankelbaer zynde,
heeft eenen vasten en kloeken steun noodig. Zonder eene
krachtige beteugeling der dwaling en der ondeugd, zonder
eene gedurige aendryving naer de waerheyd en de deugd,
zullen zy nooyt tot de ware beschaving komen, die voor
de samenleving nuttig is. 'T is den goddienst alleen die dees
werk kan veniglen.
Maer als de politieke magt, in plaets van de godsdienstige
werking te ondersteunen, verblind genoeg is om ze te
dwarsboomen, of ze te laten dwarsboomeu, en om zelve
de geesten te willen bestieren, dan ziet men seffens de
goddeloosheyd 't hoofd opsteken deze dryft de bestuerders
aen om den godsdienst te muvlbanden, en vervolgens wind
■zy het volk op om de bestuerders te ketenen. Het volk
valt dan onder de beheersching van bloedhonden, tigers of
(Robespierren)En als er bloed en tranen genoeg
gestort zyn, zegt God aen eenen mensch Sla op en ver
eenig de overblyfsels van dit volk en opdat zy u gelyk
uwe voorgangers niet zouden verslinden, dwing hunne
kinnebakken met brei/del en toom, tot dat zich errinneren
dat ik den Grooten Wetgever ben, en laet hun slechts de
vryhevd van te arbevden.
Die principen zyn zoo ond dan de wereld en zoo klaer
dan de zon. De verledene eeuw lachte en spotte er mede, en
Eenige welsprekende en verderflyke vrygeesten leerden
't geen men nu ook iu onze stadsscholen met hel geld der
katholyken leert, dat den mensch moest ontvoogd worden
van de ydele v.reeze en geloufsoefeningen, dat de opvoeding
en 't gouvernement voor eenig doel moesten hebben te
werken aen 't geluk der tnenschen met ze aen de wetten
der rede alleen te doen gehoorzamen etc. Gedurig op wacht
tegen den klerikalen invloed, gelyk de liberaters van heden,
zegden zy Aen ons en aen onze aenhangers de zorg van
de jongheyd op te kweeken en goede burgers te vormen.
Den priester en den religieus zouden er niets anders van
maken dan kwezelaers, vremd met onze zeden, vyanden
onzer vrvheden enz. enz.
Terwyl de staetsmaunen aen de jongheyd de verachting
van 't geloof en der christelvke deugden inplantten, de
tilosepïne, de letterxvetenschap en de schoone kunsten
vereenigden al hare krachten om overal de ontvoogding
van het vleesch te prediken. De menigte scheurde zich af
van het godsdienstig gezag en liet zich door de gebeyme
genoolschappen geleyden, Daer leerde men dat den waren
middel om 't algemeen geluk te bewerken was de afschalling
dei' dry gl'oote plagen van 't menschdom den godsdienst,
den eygendom en de familie
Men geloofde die volksverdervers en van dan af wierd er
samengezworen om de lieylzame barreeren Ie verbryzelen
die tegen liet verderf der herten en der geesten gesteld
waren. Met de verachting der goddelyke wet en van
'1 geeslelyk gezag, groevden ook de verachting der men-
schelyke wetten, den liael tegen het wereldlyk gezag, en
de onverduldigbeyd om alles te overweldigen. Welhaesi
kwam de revolutie van 89 in bloedige letters het laetslc
woord van hel wetboek der rede neèrschryven geenen
God meer, geenen godsdienst meer geene koningen geene
vaste gouvernementen meer geen vaderlyk gezag meer
geene zedelyke overheyd meer vryhevd en gelykheyd of...
de dood
Wat er alles op gevolgd is weet men, doch 't geen men
niet schym ie gevoelen, is dat men op heden denzelfden weg
inslaet, de zelfde middels gebrnykt, de zelfde slechte
leeringen versprevd, die immers de zeilde slechte gevolgen
zullen hebben indien er niet tydelyk in voorzien word.
Twee groote middels 1° de volle vryhevd van onderwys
zonder verdrukking, zonder ondermvning, zonder dat deze
vrvheyd door 't geld van de katholyken zelve verhinderd,
gedwarsboomd en magteloos gemackt worde 2° als men
het eerste niet bekomen kan, het waer godsdienstig onder
wys in alle staelscholen, maer alleen gegeven door bevoegde
leermeesters, op welkers voorhoofd den goddelyken vinger
zelf den onuvtwischbaren stempel der waerheyd gesteld
hebbe, met bevel van de zelve overal te verspreyden en
tegen alle overweldigingen te verdedigen.
Daer het tweede middel alleen, voor heloogenblik in ons
land, mogelvk is, zullen wy alleenlyk over het zelve
handelen.
Aen wie dan behoort het godsdienstig of christelvk
onderwys toe? Aen de Kerk alleen, omdat zy van haren
Goddelyken Stichter die leering heeft ontvangen en alleen de
kennis bezit om derzelver verholenheden, volgens den geest
der goddelvke instelling, uyt te leggen en toe te passen.
Met het 'godsdienstig onderwys of met den catechismus
is het gelegen gelyk met alle andere wetenschappen, die,
insgelvks door bevoegde leermeesters moeten onderwezen
worden. By voorbeeld om de geneeskunde wel en behoorlyk
te onderwyzen, gebrnykt, men noch advokaten, noch nota
rissen, noch regters, maer wel ervarene geneesheeren, die
zich op de studie der lichamelyke samenstelling van den
mensch byzonderlyk hebben toegelegd. Om de regten
te onderwyzen, ware het ongerymd, geneesheeren, heel
meesters of apotekers aen te stellen, men gebrnykt daertoe
regtsgeleerde, die zich van hunne teerdere jaren in de
regten geoeffend hebben. Voor het aenleeren der wys-
begeerte, der phvsica, der schev- en sterrekunde en andere
wetenschappen ware het voorzeker bespottelvk scherm- of
dansmeesters te benoemen. Zoo ook moet het godsdienstig
I onderwys door den priester of onder deszeifs toezigt ge-
geven worden. De Kerk is alleen bevoegd 0111 dit onderwys
te geven dit doet zy door boeken uyt te geven en door
persooncn aen te stellen die zy bekwaem oordeelt om,
volgens hare voorschriften, te onderwyzen.
liet is de zending van de bisschoppen den catechismus
op testellen of den zeiven onder hun toezigt en goedkeurnm
te doen opstellen als zy den catechismus of andere onder-
rigtende schriften uytgevcn, dan willen en begeeren zy
natuerlvk dat de letter er van door elkeen geleerd worde
maer zy hebben het regt te verbieden en verbieden het
strengelyk aen wie het zy zich aen te stellen als openbaren
leermeester 0111 den catechismus of de bisschoppelvke
onderrigtingen exprofesso uyt te leggen. Dit is de zending
van den priester ol van allen anderen persoon die bekwaem
is zulks, onder toezigt van den wettigen priester, te doen.
Als de ouders, aen hunne kinderen leeren bidden, deii
catechismus opzeggen, over den zeiven uytleggingen geven
volgens dat zy zelve van hunne wettige priesters hebben
geteerd, dan bandelen zv in den kring hunner ouderlvke
pligten, dan leeren zy aen hunne kinderen het geen deze
moeten weten en doen om zalig te worden, en dit moeten
zy hun leeren omdat zy van God gesteld zyn om over hunne
kinderen te waken, en omdat zy er eens by God zullen
moeten voor verantwoorden.
Zoo is het echter niet met de professors uyt de stads
scholen Aen deze is het wel niet verboden de (etter of het
kort begryp van de christelykc leering aen hunne leerlingen
*n Ie planten, maer zy mogen zich als openbare leeraers niet
aeiislellen om de christelykc leering nvt te leggen, dit is
eene zending overweldigen die hun 'niet toekomt, byzon
derlyk als zy den priester konueii krygen om dit anibt Ie
vervullen, ol als zy het zelve konnen vervullen met eene
wettige bemagtiging en onder toezigt van den bevoegden
priester, die alle verkeerde iiytlegging, alle onevene
toepassing, alle twyfelachtige opgaef kan teregtwyzen en
verbeteren. Ten anderen, liet groot ambt van verzedelykin<r
komt den priester toe als dienaer van den godsdienst der
alleenzaligmakende Kerk, heeft hv de zending de zielen
te geleyden, de gewetens te vormen en het onkruyd 't "een
den vyand der waerheyd gedurig in den akker des Heeren
werpt, uyt te rukken. Belet of dwarsboomt meri do regl-
streeksche werking des priesters en zvner leering op^le
herten der jongheyd, men zal de zedelykheyd en den
godsdienst en bygevolg de ziel der samenleving versmachten
en niets meer over houden dan eene verpestende romp die
overal dood en ontzetting zal verspreyden
Eenen verstokten godsdienst- en prieslershaler die zich vermomt
onder den lapnaem van Joseph Boniface, en die wekelyks zvne
woedende gal legen alles wat den godsdienst en lipt kerkelyk
gezag raekt in den viivlen ilessager de Gand uytbraem, komt nu
met een schrift voor den dag, 't welk uylsluylelyk gerigt is legen
de herderlyke brieven van 1IH. Htl. de'Bisschoppen van GeiicTen
Brugge, betrekkelvk het onderwys. Den waigelykeu scliimploon
door dezen fraiiemacon gebruykt," de verwarrende drogredens die
hy aenbaelt, de valsclie toepassingen die iiy doel om* de kracht
en 't gezag van de herderlyke brieven ie verlammen, zyn'zoo
veel doorslaeude bewyzen dat onze achtbare bisschoppen den
vinger op de «oude hebben gelegd en liet groot kwaed van bet
verderflyk staetsonderwvs in den wortel getrdffen. Zie bier onder
andere wat dien kwant in zyn eerste kapittel over de lieidei Ivke
brieven der bisschoppen zegt
Zij randen de Constitutie aen, die een onderwys wilt dal door
<1 den Start gegeven word en die wilt dal dit onderwys vry zij. Zy
randen de wel aen welke dit onderwijs heeft ingeriglzy randen
cc al degenen aen die de wel ten uylooer brengen. Den klergr tracht
ALLÉS te vernietigen, hg veroordeelt onze duerltnerslc vrijheden
en, omdat hy beweert den depot en hel toezigt te hebben van d 'e
ultramontaciischc politiek, eertijds gevallen onder den onrergang-
lijken lach van Voltaire, rand hy den professor aen in zyne
weerdigheyd, den schrijver in zyne onafhanglyliheyd, den burger
in zyne vrylteyd.
Indien gij, in naem der religie, de grondslagen der heden-
daegsche samenleving acnrand, vreest gy niet dat de heden-
cc daegsche samenleving uwe geloofsleeringcn zal aanranden in
naem der menschelylie rede
Zeg ons eens, lioniface, in welke bewoordingen de constitutie,
de onderwyswel en deze die de wet ten uylvoer brengen, door dè
herderlyke brieven aengerand worden 't is niet genoeg deze
enkele gezegdeus voor te brengen, eenen openbaren leugenaer
kan die ook uytkramen, 't zyn bewyzen die gy moet aenbalèn, en
dan zullen wy en andere bladen ons de mneyle geven 11 te weder-
leggen. Wat hebben de bisschoppen gedaen'? Zy hebben gebrui k
i gemaekt van eene constilutionnele vrvheyd, de vrvheyd der
i drukpers, de vryhevd van hunne diocesane» te wapenen legen de
1 kellersche en goddelooze leeringen waermede de professors der
j stadsscholen, ten koste van de katholyken, de kathoivke jongheid
j verderven en verleyden.
