VERTREKUREN ÜYT VOLGENDE STATIËN
VERTREKURENI UYT AELST IVAER
C FRANKS 'S JAERS.
MGR DUPANUOUP,
Denderm. 5-20 8 30 9-45 12-25 3-25 6-27 9-10 gj Gend, Brugge, Ostendo 6-37 8-28 10-45 12-28
LoKeren 5-20 8-30 0-00 12 25 6-27 3-15 6-18 le en 2e klas langs Dendermonde.
Bruss 8 05 12-10 2-50-5-35 5-4-5 8-45 8-50 9-30 jf* Doornvk, Koriryk, Moescroen, Hyssel (langs
Mccli. Bi ns. AiHvv. 5-20 8-30 9-45 3-20 6-27 gj Gcod) 6-37 8-28 12-28 3-15 6-18.
Lcuv. Thienen I.uyk 5-20 8-30 9-45 3 20 6-27 jg Doomyk, Hyssel (langs Alh) 7-55 5-35 0-00
Verv. Land. S-TruyCn 5-20 8-30 9-45 3-20 6-27 Ninove, Geerardsb., Alh, 7-55 2-40 5-35 8-50
Gend 6-37 8-28 12-28 3—1.7 6-18 9-01 Bci'gcn, Quiévrain, Namen, 7-55 2-40 5-35
VAN ANTWERPEN NA ER Sl-Nieolncs, Lokeren, Gend, 6-10 7-30 10-30 3-00 6-10 0-00.
VAN GEND NAER Lokeren, Sl Nicolaes, Antwerpen, 6-10 9-05 10 20 2-35 6-15 7-00.
Te Lede staen al de konvoys. Te Idf.gem staen deze vertrekkende van Ath 6-30 0-00
10-40 4-30 7-25 en al de konvoys vcrxrekkende van Denderleeuw.
Te Gyseghem staen stil al de konvoys uylgenomen deze veimkkende van Aclst 0 00 des
morgens en 0-00 en van Dendermonde ten 0-00 's morgens en 00 00.
Te Santbergen staen stil de konvoys van Ath 6-30 10-40's morgens. 4-30 en 7-25 's avonds.
Van. Denderleeuw 0-00 8-20 's morgens, 3-09 6-00 en 9-05 des avonds.
VAN I.OREREN NAER
Dendermonde, Aclst, 7-00 9-30 3-10 7-45 0-00.
Ninove, Geeraerdsbergen, Alh. 7-00 9-30 3-10 7-45 0-00.
VAN ATH NAER
Geeraerdsbergen. Ninove, Aelst. Dendermonde, Lokeren 6-30 10-40 4-30 7-25.
Lessen, Geeraerdsbergen, Ninove, Aelst 6-30 10-40 4-30 7-25.
Brussel Gangs Denderleeuw) 6-30 10-40 4-30' 7-25.
Gend, Brugge, Oostende (langs Lede). 6-30 10-40 4-30 7-25.
VAN GEND NAER
Audenaerde, 6-45 9-30 1-30 6-00 8. naer aelst 7-20 11-25 2-05 5-00 5-57 6-45 8-0.
Vuiqiie &tium.
VAN RRUSSEL NAEll
.Aelst, Gend, 6-05 7-3(1 7-50 11-20 d 1-50 2-3.5 0-00 5-40 8-1S.
Ninove. Geeraerdsbergen, Alh (langs Denderleeuw), 7-30 2-20 5-15 8-15.
VAN DENDERMONDE NAER
Brussel (langs Aalst) 7-25 2-20 5-15 8-10 ((aogs Meelt.) 5-4.3 8-57 10-05 3-40 0 00 7-50.
Aclst 7-25 7-35 12-02 2-20 5-16 8-10 9-30.
AELST, DEN 22 OCTOBER 1804.
REDEVOERING
VAM
Bisschop van Orleansuytgesproken in het Kun gr es
van Mechelen, den 51 Augusty 18(14.
Eminentie, Hoogweerdigheden, Mynheeren,
(Vervolg zie ons nummer van zondag.)
Weiboe veracht men ons genoeg om zich in te beel
den dat wy ehristene scholen zullen openen die geene
christenen zouden voortbrengen
Wat acngael dit deel der wet dat het lager onderwys
betreft, ik zal er my bepalen vyf dingen te zeggen,
welke men haer ten minsten moet dankwvlen immers
het zyi: vry echt liberale uylwerkselen," in den vollen
zin des woörds.
1° Zy heeft het minimum van dejaerwedde der on
derwyzers verdubbeld, en zy heeft wel gedaen. Be
noemt geene wereldlyke onderwyzers, of verzekert
hun ecnen toestand die hun toelate* trelTelvk te leven.
(Tocjuychingep
2° Zy heeft ten hunnen voordeele de stichting van
voorzïcnigheydskassen bevolen.
3° Zy heeft de stichting van meysjesscholen verplig
tend gemaekt. Wy die men beschuldigt de opvoeding
der meysjes niet te begunstigen, wy hebben in 1849 en
1850 aengedrongen op de noudige stichting van mevs-
jesscholen, in de gemeenten van meer dan 800 zielen.
4° Zy heeft de konkurrenlie, en wel zeer ruvmsehoots
toegelaten,
5° lk voeg er bv dat zy het lager ondcrwvs buyten
het politiek heeft geplaetst, de benoeming der onder
wyzers overlatende aen de gemeente, welke de vereeni-
ging der huysvaders en belastingschuldigen is. 't is le
zeggen aen de ware belanghebbenden/aen de ware
verantwoordelyken met len anderen het toezigt der
school over te laten aen den Reelor, verlicht door eene
verheven, onpartydigen en bevoegden raed.
Zietdacr wat die wel gedaen heeft, tegen dewelke
men zoo onreglveerdig geschreeuwd heeft.
Die wet, 'l zy voor het lager, *t zy voor het midden-
onderwys, is eene wet van vryheyd en van konkurren
lie geweest.
Dus, indien ik de' konkurrenlie niet gevreesd heb
cei tyds, te midden des tempeests, waerom zou ik ze
lieden vreezen
Men heeft ons beschuldigd, met meer boosaerdig-
licyd dan reglzinmgheyd, van de vryheyd en regiveer-
digheyd te vragen voor ons, met hel achterdocht yan
ze te weygeren aen de anderen, .eens dat wy zo zouden
bekomen hebben voor wal my en u betreft, protesteer
ik tegen die lastering. (Langdurige toejuychingcn.)
De konkurrenlie is levens de wet der nattier en der
samenleving in de natuer ontwikkelt zy de mensche-
lyke krachtdadigheyd door te stryden tegen de hinder
palen in de samenleving ontwikkelt zy de wedieve-
ring door den stryd met de mededingers. Zulks is de
kracht der zaken zulks is ook den stroom der eeuw.
Ik volg daerin de voorschriften der II. Sehrifluer
Gaet u niet verbryzelen tegen den loop van den
stroom. Ne concris contra ictum fluminis. 'T is le zeg
gen, volg den tyd op, niet om u door hem te laten be
derven, maer om hem te reddeu door hem le verbeteren.
Ik hoor dikwyls spreken van de hedendaegsche
samenleving, en daer zyn zekere mannen die van dien
naem afschrikken. Waerlyk ik weet niet waerom Is
iedere nieuwe eeuw geene hedendaegsche samenleving?
(Goedkeuring
Wat is er dan te doen Zich verschrikken Neen.
De waerheyd en de gezonde reden gebieden dat men
in zynen tyd, in zyne eeuw moet zien wat er goed en
wat er kwaed is dat men ze moet besturen mei ver
sland en liefde zyn leven opofferen, als 't noodig is.
om de gemoederen in te lichten, de zielen zalig le ma
ken. Wat myaengael, ik moet het bekennen, ik kan
my niet bezig houden met mvn hoofd te breken voor
een woord, en hel eyude der wereld le droomen, om-
dal cr eene hedendaegsche satrenleving is. (Bravos.)
Ik heb de gewoonte van te zeggen wat ik denk, en
ik zal bekennen dat, dewyl ik de wedievering goed ge
loof in haer zelve om dat zy den icver van beyde kan
ten en den vooruylgang onderhoud, ik niet gcern de
scholen zoude zien bestierd worden door de geestelvk-
heyd of religieusen, zonder eenige konkurrenlie. Zeker
is het dat ik niet wensche dat dezo konkurrentie hun
gedaen word door goddeloozen want ik zie er maer
goed in voor zooveel zy hun gedaen word door goede
en treffelyke wereldlyke porsooncn.
Welligt zal men my hier zeggen Ge zyt sluw'! Ge
vreest de mededinging or.zer scholen niet, omdat gy
weet dat de huysgezinnen de uwe liefst hebben.
Wat will ge Als het zoo is, als dit het natuergevoel
der vaders en moeders is, ben ik het niet die zal zeg
gen dat dit natuergevoel hen bediiegt.
Ik zal u zelfs ter dezer gelegenheyd een feyt aan
halen dat ik vernomen heb uyl den mond vnn'eenen
ouden en achtbaren prefekl der Seine, M. deRamhuleau
Hy begaf zich dikwyls incognito in de scholen der
volwassenen, van Parys. Zekeren avond vond hy zich
tegengehouden aen de deur eener school door oenen
Broeder gehouden, Vvaei de leerlingen niet meer bin
mui konden. Niet ver van daer was er nog eene andere
school, gehouden door oenen vvcroldlyken persoon. Hy
wendde zich lol ecnen werkman die omtrent hem stond
en zegde hem Waerom gaol gy daer, naer de andere
school niet, vvaer plaels genoeg is Ah 1 Mvnheer, ant
woord hem den werkman, T is dal den öndervvyzer
daer eenen heer is, zoo wat fier, en die maer denkt op
een Kruysken te winnen. De Broeders zyn werklieden
gelyk wy zy dragen eenen zwarten kiel, wal langer
daer is T al (Gelach en tocjuycliingen.)
Zeker, wil ik hier niet b owe eren dat de wereldlyke
onderwyzers het volk verachten doch zeker is het dat
het natuergevoel van dien werkman over de goede
Broeders hem niet bedroog.
Ik heb nog eene andere rede om van do konkurrenlie
der goede onderwyzers niet hang te zyn. Eer ik bis
schop was, had ik de ondervinding niet, welke sedert
dien myne herderlyke omreysen in rnyn bisdom en
myne bezoeken in de scholen my gegeven hebben.
Maer heden, ik zeg het opentlyk sedert dat ik bisschop
ben, de wereldlyke onderwyzers, als zy goed zyn, wel
ver van my bang te maken, vervullen my met achting
en vertrouwen.
Ik heb er in rnyn bisdom ontmoet, en ik twyfel er
niet tien of daer zyn er elders ook, die waerlyk bewon
dering verdienen.
Ziehier hoe ik de onderwyzers onderscheyde. 11c ver
deel hen in dry klassen. Men heeft vooreerst, ik zal
zeggen, de onbekwame en laet ons niet le lier wezen,
daer zyn er overal. Daerna heeft men de misnoegde
deze zyn talryk. Ik denk noglans niet dat er lieden ii;
Vrankryk, gelyk in 1848', 46,000 onderwyzers zyn, var.
welke M. Thiers met nadruk zegde dat hel 40,^.00
prieslerhalcrs waren, 40,000 pastors van het atheis-
mus en het socialismus.
Maer ziel, nu keeit men er wederom bet hoofd naer
toe, hun toeroepende dat zy de hervormers van het
meuschelyk geslacht zyn, en de onderwyzers van den
Vorst, die het volk is. Ik hoop dat men hun dit niet
zegt hy u, Mynheeren maer daer waer men het zegt,
zyn die vleyeryën een schroomdyk gevaer De men
sehen die zulke dingen zeggen, doeu een zeer slecht
werk.
Men heeft eyndelyk de' onderwyzers, die ik volgeern
dehcyligc *$u noemen. Ik heb er gekend. Dnegs'voor
rnyn vertrek, ontving ik eenen brief van eenen dier
mannen, die wel geenen heyligen van het eerste orde
is, zoo gy wilt, doeh die het misschien eens zal wor
den, maer van het tweede of het derde, en ik verzeker
u dat die plaels nog door veel lieden niet bekleed is.
Nu, de gedachten en de gevoelens van dien zedigen
man hebben my diep getroffen.
Immers, ik zeg dat een eerlyk man, die zyne familie
en de onze christèlyk opbrengt, belangloozen onder
stand van burgemeester en pastor, zich verheffende
door de diensten tot algemecne achting bewezen dat
dien man eenen openbaren weldoener is.
Voor hen, gelyk voor den priester, is het kind een
gewyde wezen, een beschermeling van Hem die ge
zegd.heeft: Laet de kleyne kinaeren by wy komen,
eene onstcrfelyke ziel die moet verlicht en zalig ge
maekt worden zy zyn als religieusen en worden door
de religieusen bemind de konkurrenlie met hen is
maer eenen stryd wie hel meeste goed zal doen.
Ik herhael het, hetzelfde denk ik van de goede on-
derwyzeressen, van de goede bestuerslers van loe-
vlugtshuyzen. En wal is de Kerk, ten zy de vereeni-
ging en vreedzame wedievering van alle degenen die,
onder alle koslumen, het goed doen Ik bemin, ik
roep, ik zegene deze konkurrenlie.
Ik heb my van eene uytdrukking bediend, Myr.heeren,
die u verwonderd heeft ik heb zulke meesters heyli
gen genoemd, 't is myne overtuyging. Als ik hen zie.
die arme onderwyzers, in den nood wacrin zy somtyds
verkeeren, verwydei'd in liet diepste van een arm dorp
in die zonderlinge afzondering van geest, ii; dien zoo
gestadigen, zoo dorren, zoo schralen arbeyd indien
zy moedig hunne pligl doen, lot het cynde'loe, ik zeg
dal zy heyligen zyn, en ik heb geen hert genoeg om
hen te zegenen en als ik er, van eenen anderen kant,
vinde die tegen hunne droeve conditie in opstand komen,
zeker zie ik daerin een groot gevaer voor de samen
leving, doeh zy boezemen my nog meer medelyden in
dan gramschap.
Tol hier toe is elkeer. het eens, en degenen die ons
nopens die punten aenranden, zyn slecht ingelicht of
slecht ingeboezemd, blind, of kvvaedaerdig, ofondank-
baer.
Hel is hard het te moeten bekennen, maer die kwaed-
nerdighcden worden maer gevonden in Vrankryk of in
Belgiën. Overal elders, in Engeland, in Zwitserland, in
1 taliën, in Duylsehland, in Spanje, in Amerika, leven
de school, de kerk, den onderwyzer, den priester, den
kloosterling, den wereldlyken, den herder, den regent,
in vrede, vereenigd, eens en onafscheydbaer. De wetten
de overheden, de zeden bekrachtigen dit verbond en
men leeft in ruste in die stille gewesten, waer, gelyk
in een goed bebouwde veld, den landbouwer en den
zaeyer achter elknér volgen den eenen de voor bcrey-
dende, den anderen het zacd inwerpende, en beyden
hunnen gomeer.zamen arbeyd en hunnen oogst aen God
opdragende.
Maer voor ons, onrcglvcerdigheyd, ondankbaerheyd.
onophoudelyk vernieuwde twisten, zelfs nopens onbe
twistbare en onbetwiste punten. Wal is het dan al3 er
twist is als men, by voorbeeld, de zwaerwigtige
kwesliën der kosteloosheyd en der verpliyting aenraekl
V.
De kosteloosheyd, de Kerk vreest ze niet, 't is zy die
ze overal ingevoerd heeft eeniegelyk weet dal men de
klooslerorders heeft moeten geweld aciidoen om zich
te ploeyen naer hel princiep van den sohoolloon.
Onzen. Theodull'e van wieii ik u reeds heb gesproken,
den vriend van Karel-den-Grooleu, dengenen die van
zyne pastors eysoiile dat ieder hunner eene school
opende in de dorpen en gehuchten, verbood hun niet
alleenlyk van iels daervoor le vragennihil exiganl pro
hac re, maer zelfs van iels te ontvangen, ten ware,
voegde hy er by, de ouders, uyl liefdadighevd en van
lieverlede, hun iets acnboden...., een dozyn evers, hy
voorbeeld, of een koppel kiekens, gelyk zulks*nog ge-
beurl in eenige landen.
Het zyn niet alleenlyk hyzondere bisschoppen, maer
bisschoppen in algemeen i oncilie vereenigd, die zulke
voorschriften hebben gedaen.
Ziehier zelfs wat liet algemeen Concilie van Latranen
zegt, in 1179, zoodanig wilde het alle de gcldelyke be
letsels wegnemen die de verspreyding des onderwys
konden belemmeren
Dal niemand eene betaling eysche voor de toelating
a van te ondervvyzon dat niemand, onder voorwend-
sel van het eene of ander gebruvk, iets eysche van
degenen die ondervvyzon, en dat men aen niemand
die daerloe de bekwaamheden heeft en de vraeg
doet, het regt onlzegge van te ondeiwyzen.
Wy moeten liet bekennen het volstrekt kosteloos
onderwys zoude thans eene hersenschim wezen, want,
wat men ook doe, het ondcrwvs moet toch door iemand
betaeld worden. Den besten onderwyzer, al ware hy
eenen heyligen Paulus, kan loch by do lucht niet leven.
Het is dus noodig dal er iemand iets hetale. De Kerk
weel dal wel, maer zy wilt niet dal den armen hel doe.
De Kerk wilt dal die iemand zy
4° De familie, als zy ryk is, opdat de ouders en hel
kind den prys van het onderwys zouden kennen, dal
de ouders eene opoffering doen en hel kind eene schuld
van erkentenis aenga.
2ü. Als de familie arm is, vraegl de Kerk acr. de ryken
dat zy voor de armen betalen.
Integendeel, de demokralen vragen, onder den naem
van kosteloosheyd, de betaling by middel van belastingen,
't is te zeggen de armen betalende voor de ryken, en
den Staet in de plaels der familiën.
Hel princiep is zienlyk slecht.
Wal den uytslag betreft, klacr is het, ik herhael hel
nogmaels, dal hel onderwys nooyl volstrekt kosteloos
zal zyn. Hetgeen menzoeken moet, is.hel goedkoopc
onderwys.
Nu, daer zyn meesters en meesteressen die uyl zelfs-
opoffcriiig onderwyzen, en die daervoor aen alles ver
zaken op de aerde.
Niemand ondervvyst beterkoop dan zy, en, ik voeg er
by, daer is geen geld dal kan koopon hetgeen zy geven.
Niemand kan hen voorguen in de kleyne gehuchten,
en in deze laetsle arme gemeenten, waer men zich be-
klaegl dat er nog geene scholen zyn.
En dien schal, wie bezit er hein De Kerk, en ik ben
yerpligt te zeggen de Kerk aileen. Zy bezorgt aen hel
volk der sleden en velden hel bes'e onderwys door den
besten nteester en bcstekoop.
De vyanden der religie willen dat onderwys niet. Zy
vragen geld en nog en altyd geld zy stellen gewoon'e
en buytengewoone nelasiingcn daer, liever dan zich le
wenden tot ons.
Ik heb tfaer ongeloofbare voorbeelden van gezien,
namelyk in een dorp dat ik heb bewoond, lk mag bet
verbalen zonder van onbescheydenheyd te moeten be
schuldigd worden gy kent immers rnyn dorp niet. Daer
ik eenen der parochianen was, heb ik medegewerkt tot
het stichten eener school en eene schuylplaets voor de
arme kinderen. Maer ziet, eenigen tyd daerna is er daer
iemand gevonden geweest die, opdat er geene religieu
zen met dien dieii3l zouden gekist worden, eene aen-
zienlyke som heeft doen stemmen, welke de arme
boeren moeten betalen gelyk de rykc om eene andere
schuylplaets te hebben en er eene andere onderwyzeres
in te onderhouden. Ziel daer geld dat goed gebruykt is,
niet vvaer
lk som alles op dit woord
Het kosteloos en goedkoop onderwys dat zyn wy.
De belastingen,~~nllyd de belastingen, dat zyt gy.
Maer de familien en de gemeenten, de ware belang
hebbenden, worden er niet altyd aen bedrogen. 'T is
tol ons, tol onze goede religieuzen dal zy hunnen toe-
vlugt nemen, en wel zoodanig dat de fransche edelmoe
digheyd en den christenen geest die zoo veel levensroe
pen voortbrengen, er niet meer toe voldoende zyn. Ik
heb u hiervan het bevvys gegeven door myne eygene
ondervinding.
Weet gy zelfs waerom wy eenige minder bekwame
onderwyzers en onderwyzeressen hebben Onze be
hoefte komt voort yan de uwe, die ons dwingt te haes-
tig te werven.
Nu kom ik tol hel verpligtend onderwys.
Daervan zouden er duyzonde dingen te zeggen zyn. Ik
zal vooreerst zeggen dat de verpliyting byna nominael is
daer waer zy hestaet. Ik voeg er by dal men byna
overal de oogen luvkt over derzelver uytvoering.
Wal my betreft, ik heb altyd dit stelsel verstooten,
als strydig zynde legen de vryheyd der familien en hot
vaderlyk gezag, en ook als eenen strik.
lk heb hooren zeggen dal er wèynig of geene moeye-
Ivkheden zyn in Duylsehland, om twee redens ten eer
sten, omdat er daer een ernstig genieentelyk leven is
de gemeente is daer eene echte associatie der vaders
van familie, iets wat zy altyd zoude moeten wezen hun
gezag is er opregtalles word er gedaen door hen en
voor hen, en alles geschied er gelyk in een huysgczin.
Ten tweedert, omdat-de sehool *cn de kerk vereenigd
zyn en zich de eene van de andere niet afscheyden.
Wat er ook van zy, ik zal zeggen, voor wat Vrankryk
én Belgiën bét reft, dat het verpligtend onderwys my
daer eene onmogehjkheydsehvntik zou er bwoegen,
boezemde dit woord my geenen afkeer in, eene schyn-
heyligheyd, en kon ik denken dat onze tegenstrevers
daer bekvvaem toe zyn maer in alle geval verzeker ik
dat het bovendien en klaerlyk eene nuttelooshcyd is.
4° Eene onmogclykheyd. Waer is de bekrachtiging
Hoe zal men de bewyzen leveren Is hel de acnvvezig-
heyd der school die verpligtend zal zyn Hoe zal men
zich ernstig daeraen verzekeren En "indiert men ver-
schooningen aenneeml, zullen zy den regel te buyten
gaen. En indien men eene boete doet betalen, wat zon
derlinge slrengheyd tegen die arme kleyne kinderen
en hoe zal men die boete invorderen Hoe voor het
school duyl.en gevang, acnhouding der ouders, liaet voor
immerIs het eenen zekeren graed van onderwys die
zal vereyschl worden Hoe zal men dit onderzoeken
Zietdaer een leger schoolopzigters die zich op de ge-
gehuchten komen neérslaen, een millioen kandidaten
onderzoekende, gedurende een millioen kwartierkens,
en duchtig straffen in plaels van pryzen uytdeelende
een dorps-baccalaureaet. en eene nieuwe konscriptie
der kinderen van 8 tot 4 4 jaren oud, onuytvoerbare
verwikkelingen of kostbare onvruchlbaerheyd.
2° Eene schynlieyligheyd. Men weet wel dat, in de
overgroote meerderheyd der gemeenten, er maer eene
enkele school is en kan zyn, de school van den Staet.
De demokralen, by ons ten minsten, hebben nooyt de
vryheyd van onderwys gewild. Dwingen naer sc'hool
te gaen, 'l is dus dwingen naer de school van den Staet
te gaer., of zy goed of slecht zy. Het is 't onderwys niet
dat gy verpligtend wiii maken, maer wel het volgen
van zulke school. Zal men er de Religie vinden Neen
want gy wilt de Religie afscheyden van de School dat
zegt gy opentlyk dus will gy de ehristene ouders en
het geweten der kinderen geweld aen doen. Het is de
verpligtende school niet die gy wilt, maer wel de ver-
pliglende goddeloosheyd. Nooyt, nooyt zullen wy do
zielen aen dit gevaer blootstellen, en dae'rom is het dal,
in eenen onlangschen akt, in ceuen brief aen den cer-
biedweerdigen Aertsbisschop van Freiburg-Brisgau, den
Heyligen Vader verklaert dat het beter is de kinderen
naer de sehool niet te zenden, dan ze te zenden naer
de scholen waer hunnen godsdienst gevaer loopt.
3° Eene nulteloosheyd. Het eygenbelang, immers
van den oenen kant, en den iever van allen van den
anderen, zyn alleen toereykend en de cyfers wyzen
uyl dal den vooruylgang snel is, 't zv in Belgiën, se'derl
de wet van 1842, 't zy in Vrankryk, sedert'de wetten
van 4833 en 4850.
lil 4829 waren er in onze fransche seholeu 900,000
hinderen in 4 848, 3,700,000 in 4861, 4,800,000.
In 1825 was er op het budget gebragt 50,000 fr. voor
de lagere scholen. Zy kosten heden 69 millioen.
In 1829 waren er 45,000 gemeenten zonder school
op 37,500 in 4848, 8000 in 4863, 9l0 op dewelke
50' min dan 300 inwooners hebben.
Ik heb die cyfers ontleend aen hel werk van eenen
man dien ik gelukkig ben hier te noemen, M. Genteur (I)
algemecnen sekrelaris van het ministerie van openbaer
onderwys in Vrankryk, hy is meyer geweest van Orleans
en ik heb nooyl anders dan my le beloven gehad over de
kieschheyd zyner manieren met my. lk spreek u veel
van Vrankryk vergeeft het my, Mynheeren maer wy
zyn allen solidairs, in den goeden zin des woords
ten anderen, wy gelyken ons zeer, Mynheeren, en ili
wensch er my over geluk
Ge ziet hel dus, den vooruylgang is snel, heel snel.
Dus, waerom kostelykc en kwellende middelen zoeken
om eene beweging le verhaasten die alleen gaet, om
eenen uytslag le verzekeren die verzekerd is
Maer laten wy die redetwisten over de kosteloosheyd
en over de veipligting die noch regtzinnig, noch ernstig
zouden wezen, daer, en komen wy eyndelvk tot het
geen ik de hoofdpunten heb genoemd. Welk moet de
rol der school en der schoolmeesters in de samenleving
wezen, en welke moet de plaets der Religie in de school
zyn
Hier, op dit terreyn, ontmoet ik twee grove dwa
lingen.
Men overdryft de rol der school, en, bygevolg,
des onderwyzers in de samenleving
Men on toert en zou op niets willen brengen de
rol der Religie in hel onderwys
Ziehier de punten nopens dewelke ik in volle eensge-
zindheyd ben met onze tegenslievers zy beweeren
dal de sehool alles is, en zy willen ten zelfclen lyde dat
den Godsdienst erin niets zy.
Ik, ik zeg dal de school niet alles is, en ik voeg er
by dat den Godsdienst erin niet genoeg is.
VI.
Zonderlinge zack wanneer men de hedendaegsche
geschiedenis van Europa nogaet, vind men dat er niet
een-^n nieuwen vorst is, die, by het beklimmen van
den troon, niet haestig zy om twee nieuwe wellen te
maken eene wet op de kiezmgen en eene andere op
de scholen.
Het schynl hem dat hy, door de kiezingen, het tegen
woordige, en door de scholen, de toekomst als eene
nieuwe munt gaet hersmellen en naer zyne beeltenis
slacn.
Daerna omringt hy zich van een meer of min sterke
leger en, dit gedaen zynde, rust hy uyl, zeggende
alios is wel.
Ik neem Vrankryk en alle de gouvernementen die er
zich opgevolgd hebben.
Onder de Restauratie, wet op de kiezingen in 1817,
wet op hetonderwys in 4846.
(4) Redevoering vail M. Genleur, Monileur van den
20 nicy 4864.
