3
slagen zullen, tydens dc bepleiting des tegenwoordigen
wetsontwerps, op liet bureel neergelegd worden.
In eenc andere zitting, aenzocht de sectie hel Gocver-
neinenl omstandige mcdedeelingen te willen geven, over
de grondregels welke, in Zwitserland, voor wat liet lael-
gebruik in beteugelende zake aengaet, gevolgd worden.
De in antwoord verschafte bewyssiukken r.vn*ais by voeg
sel gehecht.
Komen wry nu tol de bepleiting des ontvverps.
Niemand zal betwisten dal het vryheidsslel 'l welk in
art. 25 der grondwet uitgedrukt wordt, voor dc magis
traten zoowel als voor de betichten, ongeschonden zou
moeten gehandhaefd worden, ware het dat al de Belgen
de beide in gebiuik zyndc talen verstonden; ongelukkig
is het zoo niet. Indien de vryheid der renen ol der an
deren, uit noodzakelykheid moet verhinderd worden, is
'tdan mogelyk eene hapering te doen lusschen de ma
gistraten, voor wie die liinderpat-1 slechts eene min of
meer vergankelykc kwelling is, en de beschuldigden
welker eer en leven in gevaer zyn Gene wetgeving
welke, noodcloos, eenen magistraet de toelating geeft
van eenen juslicialiele tot eene criminele en ontce-
rende straf te veroordeeleo, zonder dal deze ongeluk
kige het minste woord der beschuldigingen der verde
diging verstaen hc-bbe, zou niet mogen gehand haefd
worden. Hel geldt hier de overheersching niet van
de eene tael op de andere te verzekeren; het geldt
hier de ieditors ni«'i bloot le stellen aen onschuldig,m te
veroordeeleo. Belgie's bevolking hoort tot twee staunnen
en talen toe; zy is samengesteld uil twee wezeulyke
deelen, een fransch en een vlaemsch deel. Wil inen, zoo
als elk goed burger het moet willen, dal de twee volks
stammen écne en dezelfde genegenheid voor de vader-
landschc éénheid hebben, dat Vlaming en Wad slechts
de voornamen zyn van leden der bdgische familie, dan
moet men ze op gelyken voet eerbiedigen, en alle ovcr-
heerschingspogingen van het vlaemsche, op het fran-
schc deel, en vicc-versa le keer gaen.
I)e inoeijelykheden, waertoe de taclkwestie in Bdgie
aenleiding geeft, daglnekenl noeb van sedert 1815, noch
van sede; l 1850w il men de geschiedenis raedplegen.
dan zal men zien dat, reeds onder de hecrschappy van
hel huis van Bourgondie, er krachtdadige betuigingen
ontsloiiden tegen de aenmaligingen dezer vorsten op hel
recht der vlaemsche lad. Zoo was 'l ook onder liet be
heer van Karei devyfde; de Keizer, alhoewel hy een
Gcntenacr was, nam de fransche tael als de weltelyke
en ambtelyke tael in al de betrekkingen met het a'ge-
meen Bestuerder vlaemsche Landen, aen.
De gemeenten der vlaemsche provinciën verdedigden
moedig hunne tael, als zynde hel schild hunner vryheid;
buiten liet eigenlyk gezegde bestuer der zaken, zege-
praeldo de tegenstand der gemeentenalles werd in
Vlaendcrcn, ouder de Spaensche beheerst hing, in de
volkslael van het land gedaen.
Daer onze provinciën gedurig van meesters verander
den. verslechtte dc toestand onzes Vaderlands, onder
't betrek van hel gebruik der vlaemsche tael. Onder het
oostenrykschc bestuer, werden de smeekschriften en
betuigingen tegen hel verkeerde gebruik der fransche
tael, in de vlaemsprekende gedeelten des Lands,met ver
achting van dc hand gewezen. Men kondigde nog wel
de vet ordeningen nu in hel fransch, dan in hel vlaemsch
afmaer de oorspronkelyke tekst was in 'l fiansch. Dat
stelsel bedoelde, allengskens, het vlaemsch buiten de
bestuerlykc zaken le laten 't was niet door den wil des
volks, maer als gevolg van dc onrechtmatige loeëigening
der vreemde belieerschers. dal hel wettig gezag der tael
gevaer geloopen had. In 't verslag dal namens de com
missie gedaen werdt, welke by koninglyk besluit van 2G
Juny ingesteld was. zegt M. Snellaert dal het Goeverne-
menl en hel volk, lol het ein Je toe, logiek bleven, in het
handhaven hunner rechtenenden eerbied van andermans
rechten. Daer, wacr de bevolking oprecht vlaemsch was
werd alles, het bestuer zoowel als het recht, uilsluitelvk
in de volks'ael gedaen, en de vreemdeling moest zich
naer de gebruiken schikken. Te Geul, Antwerpen, Ype-
ren, Brugge, Korlryk, Aelst, Audenaerde, Leuven,
Hasselt, Tongeren en S' Truijcn, namen de gerechts
hoven slechts de landtael aen in de criminele, zoowel
als in de burgerlyke zaken maer daer er in die rechts
gebieden of kastclnyën eenige waelsche gemeenten wa
ren, werden, in deze, de criminele vonnissen iu 't
fiansch opgesteld.
't Is nicmaud onbekend hoe de fransche Republiek,
onder voorweudsel van ons de vryheid te geven,welke
Belgie lang voor zyne zuidelykc geburen gekend had,
ons iu fransche departementen hervormde. De Belgen,
welke de Fruhschen de üostenrykers hadden helpen ver-
dryven, werden ten allerlaegste vernederd. De vreem
deling schafte onze plaetselyke vryheden af; inden naern
van de broederlykheid en der rechten van den mensch,
werd dc volkslael uit de vlaemsche provinciën verbannen.
Zy werd buiten al de plaetselyke en provinciale besluer-
zuken gesloten.
Te natiwernood liet de fransche wetgever nog voor
ecnigen tyd liet afkondigen der bekendmakingen en akten
der plaetselyke overheden in de twee talen toe.
Iu 1805 (24 prai.riai 1 jacr XI), schreef een besluit voor
dal, na verloop van één jaer, al de openbare akten in
'l fransch moesten opgesteld worden. Evenwel gewaer-
digde dc vreemde beheer selling het vermogen toe le
la'en van,op den kan', eene vlaemsche vertaling legeven.
Dergelyke aenslagen wekten algemeen gemor op;
maer, op zyne beurt, gaf Napoleon aen niets gehoor;de
veroveraer wou alles doen verdvvytien. Onder voorwend
sel dat de fransche beambten de vlaemsche tael niet ver
slonden, in dewelke de dagbladen opgesteld waien, en
helgenc gedrukt werd niet konnen bewaken, werd de
uitgacf der vlaemsche dagbladen verboden.
Na den val des fransclieu Keizenyks vond koning
Willem slechts verwoestingen de tael en de zeden der
Belgen, alles had voorde vreemde overheersching moe
ten buigen. Eene tegenwerking was onvermydelyk.
By besluiten van 8 juny en 18 september 1814, her
stelde het Goe ver nemen l het gebruik der landtael, voor
de wettige akten, en den 15 september 1819 werd cr
bepaeld dal, te rekenen van 1 january J825, bet gebruik
van geene andere tael als die des lands, in de openbare
zaken voor de provinciën Antwerpen, Oost- en Wesl-
vlaenderen en Limburg zou toegelaten zyn. 't Was
sleehls by besluit van 2G October 1822, dat de arrondis
sementen Brussel en Leuven in deze wet begrepen wer
den.
Men weet dal, tydens de afkondiging dezer besluiten,
de tweedracht reeds in hel nieuwe Konii givk der Ne-
