H8s,e Jaer.
Zondag-, 26 April 1874.
N 1442
VZI.ni X WEG.— VERTREKUREN UIT Ai I.ST \.\UH
VERTREKUREN UIT DE VOLGENDE STATIËN
lie! LiLeüiüsiüiis is de VrvilrsikiT
Onafhaiikekke zedeleer.
Xyveiheidsschool.
Al>« GNNEMENTPRYS G FRANKS 'S JAKRS.
De inscliryving eindigt met 31 December.
ANNONCHNPIiYS, per drukregel: Gewone -20 ceel. Iteklunlen fr. J,00. Vonnissen SO
Dendermondc. 5-0?» 7-H5 8-48 12 2?» 3-D6 6-46 9.55
Lokeren. 5-05 7-35 8-48 12-25 3-06 6-22
Mechclen. 5-05/ 7-35/ 7-09//S-12// Exp. 1e2e3ekl. 1l-53rf
1-044/ Kxp. I" 2e 3e kl. 2-54»' 3-(.6/ 5-52/Z 6-Ü'/
8-4Gd 'J-06rf 9 48//-Exp. 1" 2B 3' kl.
Anlvv. 5-t'ol 7-35/ 7-09// 8-lid Exi>. Ip 2e 3" kl. t-04r/E\p.
1e 2e 3* kl. 2-5W 3 00/ 5-52//6-40Z 8-46dy-06</
948d Exp. l«2e3«.KI.
Brussel, langs Dendemm'lt, 5-1 5 7-55 3 06
Brussel, laiigs Dentin ietuw. 6 22E. 7-097-50 8-12K. 1e 2e -3°
kl. 9-24 11 -53 1-04 E. 1e 2' 3e kl.2-34 5-00 Exp. Ic 2" 3' kl.
6 24 8-46 9-06 9-18 Fxp. 1" 2' 3°kl.-
I.eiivcn, ïliienen. Luik, Vcrviers 5-05/7-35/ 6-32// en 8-12d
I!m> 1° 2e 3" kl. 7-5(7/8-48/ 9-2-ld (11-53// lol Leuven)
1 -04d Exi>. I" 2' 3" kl. 2-5-ld 3-';6/ 5-23// Exp. \v 2' 3e kl.
(1) Nota. De loller beteekenl langs Termottde en de
6-24rf (8-46// tol Thicncn)
Gcnd, (5-00 's vryd.) 7-59Ele2e3ek 8-41 8-59 12-22 12-40
3-26 3-51 en 0-0u E. le2e 3° kl. 6-20 6-40 8 39 Em-
1e 2C 3° kl. 9-36.
Brugge, Oostende: 7-59 Exi>.1«2e3B kl.8-41 8-59 12-22
12-40 3 51 en 0-00 E 1e 2" 3e kl. 6-40
Doornyk, Mouscroii, Korlrvk, Hvssel (langs Caul) 8-41
12 22 12-40 3-26 3-51 Éxr 6-20 6-40
Doorn. Mouse. Korlryk, llvss. {langs Allt) 6-01 7-50 11 53
2-50 5-52
Ninove, Gccrnerdshrrgcn, I.csscn, Ath 6-00 8-12 7 5o
I 1-53 2-54 5-52 9-Ó6
Bergen, (Juicvrain 6-01 7--c0 1 1-53 2-54 5-52
Eiighien Braiuc, Manage, Cliarlerov. Namen langs Gceraerds-
bergen 6 01 7-50 11-53 2-54 5-52
letter d langs Denderleeuw.
4 ui/pic .Siiiiin.
NAF.R AF.I.ST UT
6.49 10.30 1.40 4.34 7.58 9.12
Antw. 5.40 9.5 10.511 E. Ic 2' 3e kl. 12-30 3-15 E. 1"2°
[V kl. 3-33 4.45 5.50 6.50 E. 1*2° 3' kl.
Brussel 7.20 K.f2r 3'kl. 7.26 8.14 11.06 11 53 2.10 3.12
en 0.00 E 1"2" 3B kl.5.09 5.55 X.mi E, le 2" 3" kl. 8.20
Dendermonde 7.23 9.55 11.34 2.25 5 27 8.13 10.34
Gceraerdsliergen 7.27 11.08 2.18 5.12 8.33 9.50
Gcnd 5.49E 0 157.39 E I" 2e 3' kl. 8.29 10.59 12.31 f'.
Ie 2" 3' kl 1.59 4-23 E 1.2.3. kl. 5.29 8.09 8.14
9.16 Exit. 2" 3l' kl.
'•ossen 7.09 10.50 2 00 4.54 8 18 9 32
l.okeren 6.50 9.09 10.57 1.49 4 50 7.40
Nmove 7.55 11.36 2 46 5.40 9.01 10.18
Oostende 4 30E 6.2JE. t 2 3 kl. 6.28 9.00 12.00 3.06E
ip 2" 3° kl. 6.04
LIT GKNIi NAEH
Moorlzeclc. Sollegcm, GccraerdD., Engine», Braine-le-
Comle 5.52 8.12E 8.58 11.18 2.10 5.34 6.59
UT UEEIlAEIlDSBKnOEX NA EU
Marin-Lierde.Sollegein, Moortzeele en Gend. 5 15 1 24
9 49 11.59 2.56 5.0'J 5.50E 9.01
ter DExtiEni.ÊEtw naeii
llaellcrl. Buist, llerzclé, Sotleg. Audciiaorde, Ansegem,
Korlryk, 6.17 0.00 9.01 12.55 6.09 7.20
(IT Aktweki'En na eii St, Nikoues, I.okeiien en Gen»
4.50 7.15 8.50 10 50 2.15 3.45 7.00 0 00
ü.t Gend naeii Lok eii en, Sr. Nikoi.aes en Antweiicen
4.23 7.00 9.23 1-L59 2 15 5.30 6.50 0.00
AFLST, 25 APRIL IS7i.
Lang is hel geweten dat 'I libeialismus gcene
gelegenheid laet ontsnappen om 't volk wys
ie maken dal helde vyand van den kalliolykèii
(Godsdienst niet is. Bezonderlyk als hel gaet
kiezing: worden legt 't libeialismus er zich op
toe om zynen zoogezegden eerbied voor 't ge
loof onzer voorvaderen, en zyne zonderlinge
aengekleel'dheid aen de kalholyke geeslelyk-
heid te doen uitsehynen doch nnuwelyks zyn
de kiezingen voorby of' 't liberalisinus werpt
het schapenvel al dat het voor de noodwen
digheid van den tyd had aerigelrokken, om
zieh weer te verloonen, zoo als het eigenlyk
is. Dit is te zeggen, 0111 weer, gelyk voorgaen-
delyk, den kaïholyken Godsdienst, zyne open
bare oefeningen en zyne dienaren te begekken
en te bespotten, en lot overmaet van schande,
ons in onze teederste godsdienstige gevoe
lens, door allerlei kwellingen, te folteren en
onze aloude rechten en vryheden, door de
stelselmatige schending onzer gewydtïe kerk
hoven, le verkreuken.
En men kome niet beweeren dat onze ge-
gezegden op niets zyn gestaefd onze aenha-
lingen zyn geput in olïicieële stukken, die ons
hel nauw verband doen kennen 't geen lus-
sclien het liberalisinus en de vrydeidery be-
staet. en daëi'by klaer en duidelyk bewyzen
dat liberhalers en vrijdenkers liet zelfde doel
hebben en de zelfde wapens en middelen ge
bruiken om dit doel te bereiken.
Dit bewys vindt men in 't verslag over de
wei kzaemheden en den toestand der vrydenkerg,
in 872 en 1875door de besturende kommissie,
uengeboden.
liet art. 1, der statuien roept het volgende
uit De vrydenkery heelt tot doel de vry-
beid van geweten. Zy traclit, door alle
wettige middelen lot dit doel te geraken,
en voornamelyk door 't onder wys, de druk-
pers, de coiiferencien en de redetwisten.
Het art. 2 zegtDe vrydenkery willende
aen hare leden dén eerbied en de uitvoering
van hunnen laetslen wil waerborgen, richt
ten hunnen koste burgerlyke begtavenis-
sen iir.
Doch het verslag verhaest zich er by te
voegen: De burgerlyke begravenissen zyn
riogllians maer een deel an dit werk; de
priester moet zoowel uit de plechtigheden
der geboorte en des huwelyks dan uit deze
der dood verjaegd worden. Er mag voor
hem (voor den priester) geene plaels in het
menschelyke leven bestaen, omdat hy aen
niet eene noodwendigheid beantwoordt.
Bladzyde 48.)
De vrydenkers der schrikwekkende com
mune van Parys hebben dit princiep, door de
afschuwelyke slachtingen der gyzelaers, in de
Haxostraet, wonderwel toégepasl. Die bloed
dorstige liberale schandketrels hadden immers
redekiindiglyk geoordeeld dat deze moorde-
ryen een der volgens de vrydenkerg wettige
middels was om zich van de priesters Ie ont
maken voor de welke er geene plaels in liel men
schelyke leven mag beslaen. Ook hadden die
hloedschurken meer piiesters kunnen omhals-
brengen, zy zouden het voorzeker gedaen
hebben.
Om tot dit samenlevingsverdelgend doel te
geraken, namelyk lot de verjaging des pries
ters uit de plechtigheden der geboorte, van
het huwelyk en der dood, leert hel verslag
dat de vrydenker aen zyne dochters, vóóral
door onverschilligheid, geene godvruchtige
gewoonten mag laten aennemen, welke wel
licht moeijelyker om uilroeijen zouden zyn
dan oprechte gevoelens. (Bladzyde G) Zoo
wil het de vryheid van geweien.
Mer. moet recht naer T doel mikken, zegt
den verslaggever, al de schichten der kritiek
tegen de kalholyke leer zelve richten, de 011-
gerymdheid der leerstukken en der mirakelen
blootleggen, al de misgrepen, al de weten-
schappelyke ketleryen, die in de heilige ge
schiedenis krioelen, aenwyzen indien men
hy eene kalme bewoordiging den afdoende»
invloed van een leven zonder zwakheden en
zonder tegenslrydiyheden voegt, zal men geenen
last hebben 0111 de vrouw tol de redelvke en
rye gedacliten le overhalen. (Bladzyde 0.)
ONDER ^»E ZEEROOVERS OV DE
SOELOE-EI LANDEN»
ISacr hel Hoogduitsch.
DOOB 31E VROUW VAiN WESTRDEENE.
5° V EK VOLG ZIE ONS VORIG NUMMER.
Vecriicn dagen waren er op die wyze verloopen
zonder dal er iels byzonders voorvielover dag
vischlen wy, of deden kleine lochten naer het bin
nenste van ons eiland om vogelnesten Le zoeken
des avonds legerden wy ons aen liet strand en
begroellen de bewooners van liet andere eiland,
even als den eersten avond, door liet zwacijen van
een brandend stuk bont. Van Soeloe hadden wy al
dien tyd niets gehoord de roovers schenen dus
nog niet van hunfien tocln teruggekeerd te zyn het
opperhoofd van Belawn had ons voortdurend' van
levensmiddelen voorzien. Wy waren nu in hel mid
den van November en hadden reeds eenige regen
bui jen gehad'als voorboden van den rogenlyd, welke
op die breedie tegen het einde vain December begint
en lot het begin van April voorld'uert.
Toen wy op zekeren dag acn ons middagmael
zalen riep kapitein Bruins al onze opmerkzaemheid
in, voor liet geen hy zeggen zoude. Ik geloof het
eenige middel gevonden le hebben 0111 ons door de
vlucht uil de handen onzer tegenwoordige meesters
te redden, begon hy. Gy hebt zeker wel opge-
moikl dal de Kapella van Belawn somtyds slechts
En nu grien wy lol liet openbaer onderwys
over. De toekomst is aen de vrydenkery dank
aen het moedig streven van den onderrich-
tingsbond, gaet de verslaggever voort. De
openbare onderwysgeslicliten onder hel jok
der wet van 1842 neergebogen, bevinden zich
in de onmogelykheid van aen hunne leerlin
gen een voedsel te geven, gezuiverd door de
vrye wetenschap en ontbloot van alle gods
dienstige vervalscbing. De onderrich-
tingsbond, voegt de verslaggever er nog by,
(bladz. 11) die, met de geesten naer de studie
der kwestien bétrekkelyk 't onderwys te dry-
ven, reeds zoo vele diensten aen den vooruit
gang der samenleving gegeven beeft, werkt
met eenen onvermoeibaren iever tot de inrich
ting eenev model-school die deze hetreurens-
waerdige leemte zal aenvullen.
l'it deze laetsfe woorden moet men dus
besluiten dat, volgens de liberale vrydenkers,
er in elke stad, een onderwysgcsi'icht la
Galh-de Gamond moet ingericht worden, aen
welks hoofd men eenen liberalen schepen zou
plaétsen, die even als Al. Fonlainas, door een
leven zonder zwakheden en zonder legenstrgdig-
heden, de vrouw tot de vrye gedachten zóu
overhalen.
De voorzilter der vrydenkery, wiens naem,
ouder liet verslag gedrukt staet, is Al. Berge'
liberale afgevaerdigde van Brussel, die, even
als heerke De Alaere van Gent, de vlamingen,
in volle Kamer, als domkoppen, uilen, enz.'
uilscholdt.
Ten slotte vragen wy of men, na lezing van
dit deel des verslags, met ons niet moet be
kennen dat het liberalisinus en de vrydenkeni
een en 't zelve zyn. Het verhand tussehen
t liberalisinus en de vrydenkerg is zoo nauw
gesloten, dat het onmogelyk is ze van elkan
der te scheiden. En inderdaed, streven de
liberhalers en de vrydenkers niet naer 't zelfde
doelHet eenig verschil 't geen tussehen hen
beslaet, is dat de vrydenkery den oorlog tegen
de Kalholyke Kerk, hare leering en hare in
stellingen open lyk voert, terwyl 't liberalisinus
dien zelfden oorlog, in de duisternissen der
fraiiemaconslogieii ondersten,ut doch hun
doel is hetzelve, namelvk de verdelging der
Kalholyke Kerk.
Die ongclukkigeti begrypen niet dat, als zy
de Kalholyke Kerk zullen lotael vernietigd
hebben, alles met baer zal vernietigd zynen
de samenleving in de diepste afgronden zal
nedergesiort worden.
Aen ons dus, katholyken, dit le begrypen en
het wel te overleggen. Laet ons in al de arron
dissementen en kantons vereenigd blyvon,
eendracht maekt immers macht, ten einde
aende liberale vrydenkers de gelegenheid te
ontnemen weer liet bewind in hinden te kry-
gen, 'tgeen, kwam het le gebeuren, voor ons
Land de nood lolligst e gevolgen zou baren,
want het grootste ongeluk dat een volk kan
teisteren is liet verlies van zyn geloof, omdat
dit verlies liet algemeen vérder!' der zeden
naer zich sleept en dat liet verdeel' der zeden
de moeder is van al de kwalen die het menscli-
dom en de samenleving kunnen ongelukkig
maken.
Nu zal onze kalholyke bevolking maer al le
wel verstaen waerom de liberhalers liet Chris
tusbeeld en alle andere voorwerpen welke
onzen II. Godsdienst erinneren uil de school
lokalen moeten verdwynen
Nu, zullen zy dit alles begrypen, want de
lugue van Al. Fonlainas stelt hun de proel op
de som.
vier man in zyne prauw beeft, in plaels van, zoo
als in liet begin, door tien ol' twnelf inboorlingen
vergezeld le zyn, die waërschynlyk mede kwamen
uil nieuwsgierigheid om ons te zién. Op die geringe
bemanning der prauw steunt myn plan lol vluchten.
Als de Kapella nu weder, en dal is nu over dry
dagen, met zulk een klein gevolg komt, vallen wy
hem en de zynen als mannen aen, hinden hen of
dooclen hen des noods, maken ons van de prauw
meesier, halen onze vrienden van het andere eiland
af en beproeven dan hel Noorden van Celebes of een
ander met hel goevernement bevriend eiland ic
bereiken. My dunkt dat plan is eenvoudig en gemak-
kelyk uit le voeren, mits kapitein Hendriks zich 111
stoet acht met de ptauw zonder kompas, zulk eene
zeereis le maken.
Dat is zoo moeijelyk niet, kapitein, riep de
koopyaerdv-kapitein vrolylc uil,en uw geheel gedacht
is zoo lieerlyk en eenvoudig, dal ik my schacm er
niet reeds lang op gekomen le zyn ||ci eiland
van Columbus, beste Hendriks, sprak Bruins glim
lachend. Ook ik ben verrukt over dal plan,
merkte ik aen, maer wy moeten het zoodra mogu-
lyk ten uitvoer brengen want vooreerst kunnen wy
icderen dag naer Soeloe teruggebracht worden, en
ten tweede hebben wy spoedig den Westmoesson
en zware stormen le wachten.
O, wat bel loetste betreft, sprak Hendriks
voor die slormen ben ik niet bang, als ik maer
eene goede prauw heb en liet vooruitzicht van weder
vi v man te worden overdag zal ons de zon en des
nachts zullen ons de sterren tol kompas dienen.
Als wy maer cenigzins gunstigen wind hebben,
hoop ik in ten minste dry dagen dc Noordkust van
Celebes le bereiken. Wy hebben levensmiddelen
genoeg voor dien tyd en Jan van Wyk zal morgen
aensionds beginnen met onzen gcheelen voorreed
Onze geëerde lezeren kennen reeds het
sehandig leit dat verledene week gansch liet
Land in opschudding heeft gebracht. Wy be
doelen de fugue van AI. Fonlainas, schepen
der^tad Brussel, die zyne viouw en kinderen
heelt verlaten, 0111 met eene jonge onderwv-
zeres, juk. uit de hherale school van
jufv. Galti de Gamond, een speelreisje naer
den vreemde le gaeti doen.
AI. 1-on lai nas was, als schepen, met het
toezicht over liet openbaer onderwys gelast
en een der grootste tegenstrevers van liet
godsdienstig onderwys, een van die mannen
welke zich legen de tusschenkomsl. van den
priester in de school, ten titel van gezag, ver
zetten omdat zy het als een gevaer voor de
samenlevingen als eene overgeving der vorige
eeuwen, dus als eeue dwaling, aanschouwen.
Ehwel, Al. Fonlainas, is in de school van
jufv. Galti de Gamond ten titel van gezag tus-
schengekomen hy heeft ons doen kénnen
waerin zyntoezicht bestondt; hy heeft er
zyne principen van onalliankelyke zedeleer
in werkelyke dadclykheid gebrachthy heeft
zyn best gedaen 0111 zonder zwakheden en zon
der tegenslrgdigheden die jonge onderwyzeres
L...? lot de vrye gedachten te overhalen ein
delek heeft hy dit oude hygeloof, dat men
huwelyksgetrouwigheid heel, over boord ge
smeien, om ons aldus den liberalen vooruit
gang te leeren kennen dien het onderwys
zonder God en zonder kalholyke zedeleer on-
vermydelyk te weeg brengt.
Doch die fugue van Al. Fontainas za! zonder
twyfel de oogen aen velen doèn openen.
Nu zal de bevolking, gelyk wy, begrypen
waerom de kalholyke zedeleer, de oathecis-
mus, als eene. overlevering der oude tyden,
zonder eenig nut voor de samenleving moet
gehouden worden, gelyk de liberalen leeren.
Nu zal bet volk klaer zien, en begrypen
waerom de liberhalers in hunne scholen' van
het geeslelyke opzicht niet willen, en overal
den priester uit de openbare onderwysgeslich-
ten willen verjagen.
ryst ;if Ic koken en 200 veel viseh lc bakken als wy
vangen kunnen onze waterkruiken kunnen wy kort
voor de afreizo vullen en dan zyn wy, de léveus-
middplcn onzer vrienden op liet andere edand mee
gerekend, toereikend van proviand voorzien.
Kapitein Bruins werd door ons allen met lof en
dankbetuigingen voor zyn goeden inval overladen,
en wy spraken vervolgens dc noodige maatregelen
af lot overweldiging van de bemanning der prauw,
wacrbv onzen sterken bootsman eciie gewichtige
rol ten deel viel.
Kalm en geduldig hadden wy nu byna een hall'
jaer de gevangenschap gedragen"; maer thans zagen
wy met koortsachtig ongeduld, op den derden dag,
de komst van de prauw van Belawn le gemoet. Wy
konden nauwolyks vyf minuten stil zitten zonder
op lc springen on naer dc richting van Soeloe uit
te zien naderen om ons van ons eiland al'lc halen.
Eindclyk was de namiddag van dien lang* gc-
wenschlen dag gekomen en wy konden nu ieder
half uer de komst van liet onperhoofd van Belaw n
te gemoet zien. leder onzer had zich van een dikken
knuppel voorzien, liet eenige wapon, behalve onze
kleine messen, dat wy hadden kunnen machtig
worden.
Da er komt Ge prauw riep Hendriks eindclyk
uit. Laet ons geene buitengewoons acndoening
verraden en niet zoo digi lner by elkander op hel
slrand blyvcn staen. leder onzer weel toch wal by
te doen heelt. Wy gaven aen die vermaning ge
hoor en lieten de prauw, die slechts met het opper
hoofd cn vier anderen bemand was, bednerd aen-
leggen de Kapella cn twee Maleijers kwamen acn
land, om de voor ons bestemde manden met ryst en
andere levensmiddelen neder le zeilen. Dat was hel
oogenblik voor den aenval bestemd. Kapitein Hen
driks cn de bootsman sprongen eensklaps in de
Zwygen wy v.an dien liberalen roozenpol en
besiatigen wy alleenlyk nog dat gansch de
liberale drukpers, zoowel groote als kleine
papieren, en bezonderlyk het libcrael vuil-
bladje onzer stad, 't Verbond van Aelst, er geen
gebencdyd woordje van reppen. Nogthans die
zonderlinge liberale verdedigers der openbare
eer- cn zedelykheid zyn niet ten achter geble
ven, om door belaeld grauw vnlschelyk be
schuldigde geestelyken met greiigheid te las-
ti-ren, te heleedigen eu le beschimpen
Alaer dan was het een geeslelyke, een broe-
derke dercliristelyke scholenen dit verschil
legt hun hedendaegsch gedrag uit.
De slilzwygendheid der liberale drukpers
zal in bet onderhavige geval weinig balen.
Het ieil door AL Fontainas daergesleld, is een
teeken des tyds. Het werpt eene heldere
klaerle op dit zoo gewichtig vraegsluk dal in
onze politieke twisten zulke aenzienlykc plaels
bekleedt. Zal men nu eitidelyk begiypen dat
een onderwys zonder kristelyke zedeleer naer
't zedeverderl'leidt
Zal men 1111 eindelyk gewaer worden dat het
verspreiden van het godvei loochenetid liberael
onderwys eene landverradery, eene verbees
ting der opkomende geslachten is die voor
ons Land eu de samenleving hoogst gevaerlyk
zyn
Zullen deze welke de verantwoordelykheid
over 't volksoudei wys dragen nu eindelyk zien
dat de verspreiding van 't ougodsdiensiig on
derwys moet beteugeld worden, indien zy bun
vaderland wuerlyk beminnen
y hopen dat bet door iedereen wel zal
begrepen worden en dat vóóral de kalholyke
ouders zich zullen verhoesten hunne kinderen
aen die scholen van zedeverderl'te onttrekken
om ze aen 't godsdienstige en T zedelyke
onderwys toe le verlrouwen, hetwelk de
eenige waerborg is van hun eigen geluk en
van dit hunner kinderen. Want dat de ouders
liet wel be\ roeden, eens den grondsteen slecht
geplnelsf, is het oumogeiyk het gebouw recht
te houden. De deugd moet de grondsieen zyn
van hel menschelyk leven langs dien weg
moet hy naer zyn einde streven voor hel welk
hy geschapen is. Alle andere weg leidt naer
het verderf en van het verderf naer liet geeste-
lyk en stoü'elyk ongeluk van den mensch.
Afen verzoekt ons eene plaels le willen ver-
leeneu aen T volgende artikel.
liet gemeentebesluer onzer stad, beefl in
liet budget van 1874, een eerste krediet inge
schreven, lot het inrichten eener nyverheids-
scliool. Ejcnige woorden mededeelen, betrek-
kelyk liet doel dezer imf'chfiiig, zal des te
noodiger zyn, daer er weinigen het nut zulker
scholen beseflën.
prauw, en traebllen zieh van de Iwcc aen b >ord
gebleven mannen meesier te maken, terwyl wy vier
overigen, op liet opperhoofd en de twee anderen
aenvielen eu hen met gemak onder den voet kregen,
wyl zy volstrekt niet op zulk een plolselingcn oen-
val verdacht waren. In een oogcnhlik lagen zy op
den grond, en met luinnc hoofddoeken geboeid.
Hendriks had den man die aen liet roer zat ook zoo
onverhoeds by de keel gegrepen cn half geworgd
dal hy weinig of geen tegenstand hood, eer een van
ons allen toeschoot om hem le helpen knevelen.
Niet zoo gemakkelyk had do bootsman het, daer hy
door de gehcelc lengic der prauw van den man, die
vooren stond, gescheiden was. Toen deze den boots
man op zieh zag toespringen en liet rumoer aen het
strand hoorde, trok hy zyne lange kris en drong
moedig op den bootsman in deze weerde evenwel
de stooten af, lot hy eindelyk gelegenheid kreeg om
den Maleijer zulk een lievige» vuistslag op zyn hoofd
toe le brengen, dat deze zonder geluid lc geven op
den grond néderzonk. Nu werd ook hv acn land
gebracht, cn hy do andere geboeiden ncdergolegd,
die ons stom Van verbazing aensiaörden, zoo had
onze plotselinge aenval hen in de war gebraohl.
Wy gingen nu druk aen het werk oiii onze levens
middelen, zoowel dc reeds toebereide als de zoo
even met prauw aengekomonc aen boord le brengen,
en loeu ook de waterkruiken met versch water
waren voorzien, zorgvuldig waren digi gemackt, en
achter in dc boot wareu neergelegd, gingen wy
vrolyk aen boord. Kapitein Bruins zeido nog eerst
aen het oppcrhoold dal hy niets meer voor zich
eu zyne lieden lc vrcezou had, dan een nacht op het
eiland te moeten doorbrengen, daer zyne landslie
den hem dqn volgenden dag wel van liet eiland
zonden komen afhalen als zy zagen dat hy met
terugkwam.
Het progrnmma eener nyverlicidsscliool be
vat gewoon lyk..., de leekeuktinst, de wiskun
de, dc natuerkunde. de scheikunde
Overbodig ware het, liet nuttige der twee
eerslgemelde vakken aen te balen de wis
kunde opent de baen der andere kennissen,
iel is zy die door hare juistheid alles verge-
makkelyki, liet is de eenige, de eeuwige wet-
„eeiitei der overige wetenschappen.
Spreken wy dus van de natuerkunde en de
scheikunde.
I De natuerkunde ontsluiert den blinddoek
nnl.J.M1 0ns ''""'«"gewoone en immers
nalLiciIjke verscliynsels, zy veropenbaart der-
wetten zy beval de (trondbeginsels der
evenwiclilsleer, welke de basis is der werk-
uiKkundigezy bandelt over dc waterbewcetr-
kunde, de ontelbare hoedanigheden en toepas
singen des dainpkrings en der geluiden zv
Handelt ook over de menigvuldige eigenschai»-
pen der warmleslofTe, welke liet samenstellen
dei verschillende stoomtuigen bevatzv door
dringt de magneetkracht, de gezichtkunde,
de eleclricdeit zy brengt liet bare bv, tot liet
verzilveren en vergulden der metalen zv ont
vouwd bet geheim des lelegrael's, en doorlicht
de donkeren kamer der onlangs uilgevonden
zonnestiaeldrukkery. (Photographie.) E11 als
0 zy (de natuerkunde) ons onze onkunde alle
stonden voor oogen wilde leggen, achtervolgt
zy ons iii onze minste daden, verstoot fr
naer.... /y zal u gelyk maken aen een werk-
uig onbewust over bet gebeurde, en even als
ïft M T1" 2y u «Gl)ogen onder het
juk des dagelyksclien lasts, zonder boon van
vooruitgang.
De scheikunst (chimic), stelt ons het bin
nenste der lichamen voor, zy leert ons de
wetten, aen welke de beweging der kleinste
ged eel lens onderworpen zyn. Alle vooruitga»"
ui kunsten en uyverheid spruit uit liaer vootL
doordringt dngelyks liet werkhuis aller
ambachten, reikt de hand uit tot verbeteiin-
gen, en uit vuiligheid weet zy stollen le trek
ken, welke de hederidaegschen welsiand van
\ei schillende sleden uitmaken.
Onopboudelyk verscbatt zy ons middolon
tot verbetering in 't behandelen, bewerken en
graveren der meialen in 't ku|selien en klaer
maken der ontelbare lichamen in '1 bereid-
maken der verschillende huiden in 't behan
delen der aerd- en vetsloffen. waerondcr men
magplaelsetidezcepziedeiyën, olieslagcrvën
keers- en bougielahrieken, de verscliillóiide
porselein- en potbakkeryën, glasblazeryën
e"t men zieh tot de schilderkunst en' lot
hare veelvoudige lakken, nogmaels verkr\-t.
men van- liaer, die ontelbare samenyeslcide
kleuren, welke 111 levendigheid, die der nalucr
naboetsen. Door het verbeteren der inkt en
byleude stoffen verrykt zy de verschillende
diukkeryen. De lakens, kaloene- en wohveve-
ryen ondersten 111 zy door dagelyksche ver
beteringen in de verschillende beweikin"cn
welke de sloffe» moeien ondergaen.
De meer gronde kermis der gistingen is dc
oorzaek der zoo lalryke stokeryën de eigen-
sehappen der zuren, in aenraking met de ver
schillende meelachtige stoffen, heeft aonleidiii"
gegeven lot het bercidmaken van den Glucose''
(Volgens den samenstel dezes suikers kan
men, met de bewerking een weinig te veran
deren, de acrdappelbloem zeer wel door liet
zagen meel vervangen.) In een woord, het is dit
Daei'op zeiden wy bel schoone eiland vaeewel,
win welks lielclykhcilcn wy iniusschen met' 'cc 11
uclilifr hart afscheid mnicn cn zeilden nu snel mei
net eilandjfc waer onze mèd'etjevaiigeneli zicli be
vonden, om alle aehterdocblle voorkomen, als \w
misschien door eene visscjicrspramv gezien werden,
daer liet de Maleijers al zeci spoedig zou bevreem
den wanneer dc prauw van Belawn zoo buitenge
woon lang by ons eiland bleef vertoeven.
Ons scheepje bleek, volgens de uilspraek van
Kapitein Hendriks, cfp wel is waer reeds oud, maer
toch nog zeer luuikbner vacriuig. dal een dozvn
menselien dragen Kon, zonder overladen le zyn.
Ik ga de blvde verbazing eii liet gejuich der andere
gevangenen met slilzwygen voorby toen zv ons
wederzagen cn onze voorgenomen,"of liever"reeds
begonnen vlucht vernamen. Mevrouw Schmit slortlo
een siroom van vreugdetranen, knielde acn bel
strand neder cn dankte God.
In weinig tyds waren dc benoodigdbeden at n
boord gebracht, cn daer wy bel niet durfden wa-cn
voor bel invallen van den nacht bet eiland le ver
laten, maeklen wy ons den lyd tliq ons overbleef
ten Iiultc om bel scheepje voor tie "langdurige reis
heler en gemakkeljkcr 111 lc richten. Tervvvl wv
landvolk, bezig waren mei in bel adilereiiid der
prauw door middel van eenige mallen eene kleine
ruimte al le zonderen lol slaoppbiels voor mevrouw
Sebnnl, oorzagen kapitein Hendriks en zyn zee
lieden bet voorsle deel van eene soort van'halfdek
door liet uitspannen van dubbele mallen over eenige
slokken Dat halfdek moest het indringen van ile
golven in dc boot beletten, hetgeen bv een zoo lafeg
vacriuig als onze prauw nauwclvks te vermvden t n
met alleen zeer lastig is, maer ook somtvds'gevaer-
lyk kan worden»
{Slut by nac£k.j