N° iem
55ste Jaeiv
Zondags lo Januari IU79.
YZEREN WEG.— VERTREKUREN UIT AELST NAER
VERTREKUREN UIT DE VOLGENDE STATIËN
Aelst, (5.45 's Zaterd.) 7.49 12.06 0.00 5.00 7.48
uit Antwerpen naer St. Nikolaes, Lokeren en Gent
0.00 7.15 8.50 10.55 2.05 3.50 7.15
uit Gent naer Lokeren, St. Nikolaes en Antwerpbm
4.30 7.05 9.25 1O.50 2.20 5.25 7.05
Uit Sottegem langs Erpe-Meire. 7.49 2.00 7.48
Nieuwjaersgiften
Herderlyke brief
Treurige Dagen.
BODE
ABONNEMENTPRYS6 FRANKS 'S JAERS. De inschryving eindigt met 51 December.
ANNONCENPRYS, per drukregel: Gewone 20 cent. Reklamen fr. 1,00. Vonnissen op 3"1® bladz.50 cent.
Dendermonde. 4-55 6-45 8-42 12-25 3-06 C-40 10.05
Lokeren. 4-55 6-45 8-42 12-25 3-06 6-40
Mechelen. 4-55/ 6-45/ 7-l9d 8-12d Exp. 1®2®3®kl. II-53d
l-04d Exp. 1* 2® 3® kl. 2-50d 3-06/ 6 04d 6-40/
10-06d Exp. 1® 2® 3® kl.
Antw. 4-55t 6-45/ 7-19d 8-12d Exp. 1® 2® 3® kl. l-04dExp.
1® 2® 3® kl. 2-5t'd 3-06/ 6-04d 6-40/ 10-06d Exp.
1® 2® 3® kl.
Brus9el, langs Denderleeuw. 4 40 0-00 7-19 7-50 8-12E.
9-18 11-53 1-04 E. 1® 2® 3® kl. 2-50 5-22Exp. I®2®3®kl.
6-04 8-49 9-09 10-06 Exp. 1* 2'3* kl. Des zondags
8,59 'savonds; houdt stil in de lussclienstalien.
Leuven, Thienen, Luik,Verviers 4-40d 4-55/ 6-45/ en 8-12d
Exp. 1® 2® 3® kl. 7-50d 9-18d (ll-53d lot Leuven)l-04d
Exp. 1® 2® 3' kl. 2-50d 5-22d Exp. 1® 2® 3® kl. 6-04d 8-49d
10-06 Exp. 3 kl.
(1) Nota, De lettor t beteekent langs Termonde en de
Gent, (5-00 's vryfl.) 7-59El®2«3®k 8-41 9-45 12-22 12-40
3-09 3-41 en 3-31 E. 1®2® 3® kl. 6-12 6-40 8-49 Exp
1® 2® 3® kl. 9-36
Brugge, Oostende. 7-59 Exp.I®2®3® kl.0-00 9-45 12-22
12-40 3 41 en 5-31 E 1® 2® 3® kl. 6-40
Doornyk, Mouseron, Kortryk, Ryssel (langs Gend) 8-41
12-22 12-40 3 09 3-41 Exp. 6-12 6-40
Doorn. Mouse. Kortryk, Ryss. (langs Alh) 6-00 7-50 11-53
0-00 6-04
Ninove. Geeraera'bergen, Lessen, Alh 6-00 7-50 8-12
11-53 2-50 0-l't. 6 04 9-09
Bergen, Quiévrair 6-00 7-50 8-12 11-53 2-50 0-00 6-04
Enghien Branie, Manage, Charleroy, Namen langs Geeraerds
bergen 6 00 -00 11-53 2-50 0-00 6-04
Soltegem, langs Espe-Meire. 6.05 (-725 's zat12.30 6.02
loiter d langs Denderleeuw.
Caique Suum.
NAER AELST UIT
Alh 6.49 10.30 1.30 4.20 7.58 9.05
Anlw. 5.25 6,35 9,15 9.50 10.50 E. 1® 2® 3® kl. 12-15
3-15 E. 1°2°3® kl. 3-35 4 45 5.55 6.50 E. 1® 2® 3® kl. 9.00
Brussel 7.20 E.l®2'3®kl. 7.25 9.00 11.06 11 53 1.553.02
Des zondags 3,30 namiddag ;houdt stil inde tusschenstatien.
en 4.53 E l®2®3®kl. 5.01 5.55 7.05 8.10 E, 3kl. 8.20
Dendermonde 7.13 9.45 11.34 2.25 5.27 8.23 10.47
Geeraerdsbergen 7.27 11.08 2.07 4.58 8.33 9.41
Gent O.OOE 6 32 7.39 E 1® 2® 3® kl. 8.19 10.59 12.31 E
1® 2® 3® kl. 1.55 4-50 E 1.2.3. kl. 5.09 8.09 8.14
9.33 Exp. 1® 2®3®kl.
Lessen 7.09 10.50 1.50 4.40 8.18 9.25
Lokeren 6.35 9.01 10.57 1.49 4 50 7.50
Ninove 7.55 11.36 2.35 5.26 9.01 10.09
Oostende O.OOE 6.20E. 1 2 3 kl. 6.25 9.00 11.55 0.00
3.30 El' 2® 3® kl. 6.04 8.14 Exp.
uit Gent naer
Moorlzeelo, Soltegem, Geeraerdb., Enghien, Braine-le-
Comte 5.52 8.12E 8.58 11.18 2.20 5.40 6.59
uit geeraerdsbergen naer
Maria-Lierde.Sotlegem, Moortzeele en Gent, 5.15 7.24
9.54 11.59 2.58 5.00 5.50E 8.51
UIT Dendbrleeuw naer
Haeltert, Burst, llerzele, Sotteg. Audenaerde, Ansegem.
Kortryk, 6.17 0.00 9.01 12.55 6.09 7.20
uit Sottegem langs denderleeuw NAER
AELST, 4 JANUARI 1879.
aen
Z. H. Leo XIII, Paus en Koning
Volgens jaerlyksche gewoonte, openen wy
heden onze inschryvingslyst voor de nieuw
jaersgiften aen Z. H. Leo XIII, Paus en Ko
ning!
Even als Pius IX, zaliger gedachtenis, de
schynheilige vergoeding weigerde die Hem
voor den roof zyner Staten door 't Piemon-
teesch goevernement werd toegestaen, omdat
de aenveerding die roovery zou wettigen, zoo
ook weigert Z. H. Leo XIII heden nog die ver
goeding. Maer ook, even als zynen roemryken
Voorganger, betrouwt Hy zich op de liefde en
genegenheid der catholyke kinderen door
gansch de wereld verspreid, om de Kerk en
Hem te helpenen te ondersteunen in denpyne-
lyken en droevigen toestand waeriit zy zich
voortdurend bevinden.
Onze catholyke medeburgers begrypen maer
al te wel dat byaldien zy belastingen te betalen
hebben voor 'l bestuer hunner tydelyke belan
gen, zy ook verplichtingen hebben jegens de
Kerk welke met het bestuer hunner geeste-
lyke belangen gelast is.
Onze Moeder de H. Kerk is, sedert verschei
dene jaren, van hare rechtmatige inkomsten
beroofd gebleven, en nogthans moet er voor
zien worden in het bestuer van 200 millioenen
geloo vigen over den ganschen aerd bol verspreid.
Men weet dat de lasten welke Z. H. Leo XIII
te dragen heeft zwaerwichtig zyn, en dat zy,
verre van te verlichten, altyd drukkender om
drukkender worden.... En inderdaed, de ca
tholyke missiën hebben zich over al de wereld-
deelen uitgebreid; nieuwe bisdommen zyri
ingéricht, en dit alles kost geld en gedurig
geld. Bovendien is de H. Stoei verplicht hon
derden Bisschoppen en priesters te spyzigen,
welke door de zegevierende revolutie of geu-
zery uit hun vaderland zyn verbannen en van
alle beslaenmiddelen beroofd zyn.... En als
men hierby de hulp en bystand rekent welke
Z. 11. Leo XIII, even als zyn heilige Voorgan
ger, met eene vaderlyke hand toereikt aen al
de katholieke volkeren welke ellende en be
proeving lyden ol door rampen en onheilen
geteisterd worden, dan kan men zich een ge
dacht vormen van de noodwendigheden der
Kerk.
Derevolutie heelt gehoopt dat naded(?>d
van den nooit genoeg betreurden Pius IX,He
genegenheid der calholyken voor 't Pausdom
lot dusverre zou verflauwen dat de nieuwjae s-
giften allengs gingen vervallen en Leo XIII
zou verplicht wezen door het aenveerdene'er
schynheilige vergoeding, den roof der pai-se-
lyke Staten te bekrachtigen... Doch toonen wy
aen de revolutie dat zy in hare hoop is tel/, ir-
gesleld.... Geven wy aen de Kerk en aen II.
Leo XIII gelyk wy aen Z. H. Pius IX gsj en,
elk in de maet van ons vermogen.... Toi ïen
wy dat onze kinderlyke liefde en genegenheid
jegens O. Moeder de H. Kerk en haer door
luchtig Opperhoofd op deze wereld, heder zoo
vurig is dan vroeger e i dat niets op de wereld
die vurigheid kan komen verkillen.
Eerste lysl.
De E. H. De Blieck,astor-Deken
Aelst. 25 00
Mr en M,ne Leirens-:i,lliaert Aelst 100 00
Mr en Mme Baron P. I ethune-Elie-
aert Aelst. 100 00
M' en M"° De Gheest-Yan Temsche
Aelst. 20 00
Mr en Mme Byl-Van Santen Aelst 10 00
Mmc Wde De Hert-Vande Putte a 25 00
Onbekend 1 10
Annette, vraegt den zegen aen Z. H.
Leo XIII. 0 50
M. Nicodemus Van Impe, Meire. 5 00
Mmc Gits-Hubeaux, Aelst. 50 00
Mr Philippe Lievens, 15 00
Jufv. Francisca Podevyn, 10 00
Mr Roggeman-Luytgareiis, 5 00
Mr Lievens-Roggeman, Meire. 5 00
M. Eeman-Covens, Iddergem. 20 00
De Denderbode. 10 00
van Z. Em. den Cardinael-Aertsbisschop en van
II. II. de Bisschoppen van Belgie,
Aen de Geestelykheid en Geloovigen.
Zeer Beminde Broeders,
Door onzen Heer Jezus-Christus belast van
zorg te dragen voor het heil uwer zielen, zyn
wy verplicht niet alleen van u den weg aen
te toonen naer de eeuwige lotsbestemming die
zynen geloovigen en volgelingen is voorbe
schikt, maer ook van u te vvaerschuwen voor
de listen en lagen door 's vyaads hand op dien
weg gespannen, en van u aen te wakkeren,
vooral by 't naken van den stryd, om, gewa
pend met de wapenen des geloofs en des ge-
beds, op den dag der vervolging pal te staen
en getrouw te blyven aen Jl C. en zyn H.
Kerk. Welnu, men smeedt een uitgebreide
samenzwering tegen onzen godsdienst, men
beraemt verderfelyke aanslagen op de rechten
der H. Kerk en zouden wy peenen noodkreet
aenheffen Groot, ontzaggelyk groot zyn de
gevaren die hel Geloof bedreigen in ons België,
in dit land tol heden toe zoo trouw gehecht ge
bleven aen de catholyke geloofsbelydenis en
zouden wy u niet onderrichten, terwyl de
vyanden van dat geloof reeds i 'annen ontwer
pen en aenkondigen, die voor loei hebben de
goddelyke zending der H. Kerl te verhinderen
en haren heilzamen invloed i ons vaderland
te niet te doen?
De wisselvalligheden van den langdurigen
oorlog, door zyne vyanden aen onzen gods
dienst verklaerd van 't begin af aen dat ons
vrygevochten vaderland zyne i-laets herwon
onder de volketen, hebt gy zeRen, Z. B. B.,
bygewoond. Gy hebt gezien ly>é die mannen,
schuilgaende onder de vryheidSr.en maerdoor
vryheidmoordende daden hunne.eweinsde vry-
heidsliefde logenstraffende, juis die vryheid
met voeten treden die Belgie in «30 ten duer-
ste heeft herwonnen, en die réchten aen de
II. Kerk willen onirooven die har hoofdzake-
lyk eigen zyn.
De catholyke liefdadigheid wird het eerst
aengerand. Gesproten uit het hristendom,
waervan de leering en voorbeelden, aen het
zelfzuchtig en verwilderd menschdom herin
nerden, dat ellende en zwakheid moeten geëer
biedigd worden, had de liefdadigheid, barer
atkomst waerdig, in alle gewesten des lands",
schuiloorden voor den jammer en woonsteden
voorden rampspoed opengezet; ter bediening
van die huizen verwekte zy mannen van zelf
verloochening en engelen van vertroosting die
in lyd van ziekten, hongersnood en oorlog tal-
ryke slachtoiïers lieten, en steeds voorbeelden
gaven van een heldenmoed waeraeu de heide
nen zeiven lof en bewodering gaven, 't Is legen
deze weldoeners der menschheid, dat de gods
diensthaters, gy weet het nog, zich niet ge-
schaemd hebben hunne lastertong te voeren in
volle ryksvergadering en de lage volksdi iften
op te hitsen, om den voorkeur te doen geven
aen een soort van openbare weldadigheid die
aen de Kerk haer achttien eeuwen heugend
recht ontneemt van duerzame toevluchtshuizen
voor de ellende te openen, van de aelmoezen
te ontvangen en uit te deelen naermate dal de
geloovigen ze haer willen toevertrouwen.
Niet tevreden met aen de H. Kerk het erf
goed der liefdadigheid te ontnemen, sloegen
die mannen de handen ook aen geldmiddelen
door menig geestelyke en geloovige achterge
laten met het vrome inzicht van, zoo doende,
den roep tot den priesterlyken staet in menig
jongeling te begunstigen, ol een wetenschap-
pelyk en letterkundig onderwys, overeenkom
stig met haer geloof, aen de jeugd te verzeke
ren. In weerwil van hel geweien, met weerzin
van hooge personen, droegen zy een verbeur-
tewet voor, die, tegen het inzicht in der stich
ters en strydig met beschikkingen by uilersten
wil vastgesteld, oorlooft studiebeurzen te be
steden ten nadeele van den godsdienst, of
schoon zy slechts in zyn voordeel zyn gesticht
geworden. Hoe menigmael worden dergelyke
stichtingsbrieven by voorkeur verleend aen
jongelingen die men weel besloten te hebben
zich te gaen aengeven in scholen waer zy aen
het geloof hunner weldoeners zullen verzaken
en haet leeren opvatten tegen de Kerk aen wie
zy hunnen staet zullen te danken hebben.
Om des te zekerder de werkdadigheid der
H. Kerk te verlammen, zochten diezelfde man
nen, eenige jaren later, den weg tot den pries
terlyken staet te versperren by middel van een
krygswet waerdoor veel jonge geestelyken
hun vrydom van dienst verloren, vrydom die
nogtans ter uitoefening van hun verheven ambt
noodzakelyk is, en dan ook onder Napoleon's
keizerschap en onder de Hollandsche regee
ring geëerbiedigd werd.
Daerna wilden zy in de kerken u.ingen om
nog meer de macht in te korten, die, door 's
Keizers besluit van den 30 december 1809, aen
de Bisschoppen ter bestiering van het tydelyk
kerkgoed, alreeds zoo klein werd overgelaten.
Zy werden wel is waer door 's lands ver-
ontwaerdiging genoodzaekt het grootste ge
deelte van hun wetsontwerp terug te trekken,
doch daer waer zy gezag voerden, trachtten zy
zich ambtshalve aen te matigen, wat zy wets-
halve niet konden eischen.
Na de kerken was hel de beurt der kerkho
ven, waer de stoffelyke overblyfscls rusten der
geloovigen die in den Heer ontsliepen. Tegen
wet en recht gaven zy het doodenveld aen
schennis prys, ofschoon het door de gebeden
der H. Kerk werd ingezegend en door de asch
der christenen, die er begraven liggen, gehei
ligd is. Aen ons, katholieken, heeft men een
recht ontkend dat door alle eeuwen heen by
alle volkeren werd gevonden, het recht van
voor onze afgestorvenen een vryen er. afge
scheiden rusthof te hebben.
De openbare eeredienst alleen was nog on
beschadigd overgebleven. Uitdrukkelyk was
deze door de Grondwet vry verklaerd en kon
zich dus tegen alle schennis veilig achtten.
Maer neen deze laetste jaren hebt gy woelige
en wilde benden, door de vyanden der Kerk
aengedreven, tegen onze processiën zien los
varen gy hebt de godsdienshaters in bun
mispryzen voor de vrye uitoefening van onzen
godsdienst zien zoo verre gaen dat zy door de
gewapende macht een uwer Bisschoppen met
zyn domkapittel, aen de deur zyner hoofdkerk
den uittocht hebben laten verbieden.
En terwyl het stedelyk rechtsvermogen zich
ten dienste stelde aen de katholiekhatende ge
zindheid en alzoo 's lands Grondwet en 's Ker
ken rechten luidruchtig miskende, overlaedden
de dweepers dier party, in vergaderingen, dag
bladen en straetgewoel, onzen godsdienst met
hoon en smaed. Zietonze heilige-geloofsge-
voelens worden schandelyk vermomd en be
schimpt onze godsdienstoefeningen heilig
schendend en spotsgewyzeopschouvvtooneelen
nageaeptde geestelyken, de Bisschoppen,
den Paus door modder- en lastertael lot wal-
gens toe vervolgd de kerkelyke overheid
in 't openbaar aen versmading ten prooi gege
ven het kloosterleven en de kloosterlingen
aen haet en verbanning aengewezen. Zegt: is
dat niet het hartverscheurend tooneel, het
oogbedervend schouwspel dat zich rondom
ons opdoet en ieder vrome ziel met diepe
droefheid slaet.
En toch, wat hadden wy, Bisschoppen, wat
had de geestelykheid, wat had gy, Z. B. B.
gedaen om de regeering tot inbreuk aen te
zetten op de rechten der H. Kerk, op de gods
dienstrechten van ons allen? Wat hadden wv
gedaen om dien haet van gansch eene slaels-
party, om die aenhoudende laster- en schimp
redenen harer dagbladen, om die openbare
beleedigingen en gewelddaden harer dwee
pers, tegen de Kerk, tegen hare dienaren,
tegen al wat haer toebehoort, op te wekken?
Zoeken wy het tegenwoordig Staetsgebouw
omver te stooten? Leeren wy de koninklyke
kroonrechten mispryzen en aen de wereldsche
gezagvoerders wederspannig zyn Zetten wy
aen tot opstand tegen de Siaetswetten die ons
land beheerschen Leeren wy niet daerente-
gen dat de macht, waeraen de burgerlyke
maetschappy is onderworpen, afkomstig is van
God en als zoodanig uwen eerbied, uwe onder
danigheid verdient, zelfs dan wanneer de
machthebbende jegens u wreedaerdig, onge-
rechtig, ja, vervolgingszuchtig wezen zou? Wy
zyn, wel is waer, en gy met ons, te woord op
gekomen tegen de wétten en daden waerby
men zich aen onze godsdienstrechten dorst
vergrypen doch in ons verzet tegen het on
recht aen u gepleegd, zyn wy nooit, noch wy
noch gy, de grenspalen door de wet gelegd, te
buiten gegaen. Nooit hebben wy u aenge-
spoord, nooit hebt gy u laten overhalen om op
straet den smaed- en bedreigingsschreeuw te
doen weergalmen en zoo van Koning en mi
nisters, voor geleden ongelyk, recht te eischen.
Meer nog in de steden mogen moedwillige
heethoofden onze godsdienstige optochten en
omgangen stooren door gefluit en gejouw of
met geweld uiteenjagen elders gaen zy vreed
zame bedevaertgangers overvallen en onmen-
schelyk behandelen diezelfde mannen ziet
men in vuig goddelooze vertooningen den spot
dry ven met de hoogste geheimenissen van on
zen godsdienst, en stoutweg al wat gy vereert
Paus, Bisschop, priester, kloosterling, al wat
u dier aen 't harte ligt, overgeven aen het hoon-
en spotgelach eener lage menigtp.... En wat
hebt gy iniusschen gedaen Gehoor gevend
aen de lessen vari uwe Moeder de H. Kerk,
hebt gy uwe ryzende gramschap bedwongen
legen geweld hebt gy geen geweld gezetgy
hebt aen u eigen zeiven geen recht gedaen. In
gene en meer andere omstandigheden hebt gy
getoond hoe diep oprecht de zin naer openbare
rust, de liefde voor orde en vrede, de eerbied
vopr gezag en wet aen echt katholieke harten
is ingeworteld. Tegenover dat van uwe tegen-
party, was toen, gelyk altyd, uw gedrag een
bewys dat echte vaderlandsliefde en ware
trouw aen burgerplichten te samen wonen met
de liefde en trouw aen geloof en godsdienst
plichten.
Dat wist ook de stamvader van ons vorsten
huis, Leopold I, die in zoo hooge maet het
gevoelen van recht en overheid bezat. En toch
durven onze vyanden, ja zelfs raedgevers by
den troon, ons en u heden uitgeven als ge-
vaerlyk voor 's lands vrede en voor 't behoud
zyner instellingen, en dat wel uit hooide van
onze katholieke geloofsovertuiging. Zy betich
ten ons van de Grondwet te willen omverwer
pen en van u daertoe uit te noodigen. Moeten
wy dezen toeleg, deze reeds meermalen valsch
bevondene beschuldiging, nog andermael
logenstraffen Moeten wy nog eens herhalen
dat de leering, die in 's Pausen Omzendbrie
ven en Syllabus is vervat over de dwaelbegrip-
pen van onzen tyd, en aen ons gedrag en ge
loof tot regel strekt, zoo oud is als de Kerk
zelve Dat die leering overal door de katholie
ken wordt aengenomen, ofschoon zy in hun
land aen instellingen die gelyk staen met de
onze, onderworpen zyn Dat tot heden toe, in
niet eenen Staet, de regeering er gevaer in ge
zien heeft voor de bestaende orde, noch reden
gevonden om de katholieken als vyanden of
ten minste als verdachtig te behandelen
Die beschuldiging is dus leugen en dwaes-
heid tevens. Desniettemin, en om eene reden
te kunnen geven aen de onbillyke aenslagen
die zy op de Kerk willen plegen, beroepen
zich onze vyanden en zelfs de leden van het
staelsbestuer op die laffe lastertael, waertegen
de uitdrukkelyke verklaringen der Bisschop
pen en het vaderlandslievend gedrag der gees
telykheid en geloovigen te weer gaen. O,
indien het slechts te doen was oin stadsrech
ten, om eenen zetel in den Hofraed,.om deel
te nemen aen de werken der wetgevende
kamers, aen de bestiering der gemeeoschap-
pelyke zaken, of aen andere dergelyke. voor
rechten, welke men ons ten onrechte te lyf
legt na te jagen, dan zou er weinig aen gelegen
liggen het recht van aenspraek daerop te moe
ten laten varen. Wy zouden zeggen gelyk voor-
tyds de profeet tot den koning van Assyrië
Munera tua tecum sint, o Rex Vorst, geef die
geschenken en eerambten aen anderen. Maer
afstand halt. Op bevel des maerschalks omsingelden
lansknechten en ruiters de stad, en de vorsten ver-
eenigden zich tol het houden van den krygsraed.
Michel Busch, de hoofdman der rebellen, ging
intusschen met duisteren blik de stralen der stad
Pfeddersheim op-en-Dcder. Een vreeselyk gebeukt
hoofdbedeksel, diep in den nek gedrukt, verborg zyn
zwaer kroeshaer, dat slechts aen de slapen even
zichtbaer was, een geweldig ridderzwaerd met zilve
ren greep hing aen zyne linkerzyde en een lederen
kolder beschermde de gewelfde borst. Een breed,
bloedrood lilteeken liep over zyn voorhoofd en rech
terwang, een zware bacrd bedekte de onderhelfl van
zyn gblaet, waerop het woeste soldatenleven reeds
zyn duidelyken stempel had gedrukt. Hy was niet
meer dezelfde Michel, die met kinderlyke liefde aen
het sterfbed zyner oude moeder knielde. De onge
wone levenswyze, de rooftochten, het onmatig ge
bruik van wyn, hadden zyne vroeger reeds niet
schoone gelaetslrokken byna onkenbaer gemaekt, en
het graf zyner ouders gezworen, in uilvoerng ge
bracht. Thans, nu hy zich door den vyand omsingeld
zag, kwam voor de eerste mael de gedachte in hem
op, welke gevolgen zyn wraek toch wel konde heb
ben; en ofschoon hy de sterkte van hel vyandelyk
leger niet kende, verheelde hy zicbzelven niet, dat
slechts eene wanhopige poging hem en zyne man
schappen zou kunnen redden, en dat hel hier leven
of dood gold. Zyn eigen leven telde hy niet; zoo
dikwyls had hy het in de weegschael gesteld, zoo
dag op dag de dood onder alle vormen in de oogen
gezien, dat hy dien vyand niet meer vreesde; maer
dat dc- zaek der boeren schipbreuk lyden, en de
vorige toestand weder hun deel zou worden, dat
vervulde hein met onuitsprekelyke bitterheid, bet
gevoel zyner eigen zwakheid en de onmacht des
volks tegenover dc macht der ridders drukte hem
diep ter neder. (Wordt voortgezet.)
Eene episode uit den Boerenkrt/g in Duitschland.
7® Vervolg.
De naem van den aenvoerder der opstandelingen
Michel Busch had in korten tyd eene treui?' re ver-
maerdheid bekomen. Van alle kanten slroof den de
boeren samen en zwoeren trouw aen zyn Bond-
sehoenvane, en dag aên dag vermeerderde de schaer.
By de Nussdorfers en Malschers, dio de kern van
Michel's strydkrachten uitmaekten, voegde zich het
overschot van den verstrooiden Hellcnhoop >- en
do Bockenheimers met zes veldslangen. Deze laetston
hadden in vereeniging met dc Pfeddcrsheimcrs het
slot van den keurvorst tc Wachcnheim belegerd, het
klooster der Augugtynernonnen Himmelskron te
Hochheim, en hel Dominikancrkloosler Liabenau
by Neuhausen uitgeplunderd, en onder aonvoering
van twee stiftheeren, den kanunnik Philip Schenkel
von Mergcntheim en Sixlus Mayer, veerli.,n dorpen
in de Wormergouw in de asch gelegd. Vijgeefs be
proefde de maerscbalk van den keurvo st van do
Pallz met 300 ruiters en 500 lauskncchle de bende
te verstiooien, deze toch telde byna 30' i koppen,
en als de maerschalk zyn geschut op hen deed los
branden, vluchtten zy in de veilige wynbergen, om
op andere punten met nieuwe krachten verbittering
den guerrillastryd voort te zetten. Eene niet te ver
smaden versterking bracht nogmaels Erasmus von
der Hauben Michel's overwinnende scha-e aen. Ily
was een edelknecht cn leenman van den keurvorst
te Dirmstein, maer had met de boeren gf neenc zaek
gemaèkl en trok plunderend en roove» d hel land
door. Na de verwoesting van liet klooster' f rankenthal
van de reguliere Augustynen was Er imus, die den
toorn des keurvorsten vreesde, tot Michel gevlucht,
en had zich met hem verbonden.
De brand van hel klooster Eusserthal, in hetwelk
de rebellcnschaer zich na de verwoeying van het
slot Scharfeneck gelegerd had, verlichte) den aftocht
der woeste bende, cn Michel Busch ricl'ue zich van
daer naer Böchingen, alwaer het slot van Rudolph
van Zeiskam in zyne handen viel, dal g plundord en
tol den grond toe verbrand werd. Met* rommelslag
en irompeltenklank trok de schaer ver.ier, dronken
van builgemaekten wyn en den gelukkigen uilslag
hunner onderneming, en onder woest geding legerde
zy zich voor Heilsbrück. Hier stond een oud Cisler-
ciensenklooster, in 1232 gesticht, waerva.i de abdisse
van Edenkoben het lagere gericht uitoefende, de bis
schop van Spiers echter den bloedban.
Krakend plofte de stevige poort neder onder de
krachtige slagen der sirydbylcnonder s^ot en hoon
werden de sidderende nonnen uit de kolders te voor-
cliyn gehaeld, en terwyl eenigen hunn* offeis tot
dansen dwongen, hadden andere groote vaten vol
wyn op de klooslerplaets gerold cn drongen op een
onafhankelyk leven en den dood van alle jdders en
bisschoppen. En de vaten die niet geledi^ werden
sloegen zy den bodem in, zoodat hel cdel3 druiven
bloed in beken over den grond wegstroomde De
gouden cn zilveren voorwerpen, die in gr ol aental
gevonden werden vielen onder den veri je|en(jen
banier en werden den roovers ten buit, toteindelyk
dc brandfakkels hel werk der vernieling vc looiden
Zoo trokken de scharen moordend en branjencj het
land rond De eene gruweldaed baerdc de|3ndero
elke band van orde was verbroken, on hoefeer de
rooflust de verblinde overdierlykle boer3n prik
kelde, en hoe vreoselyker de lang gevoelde haet en
onderdrukte verbittering uitbraken, des ie Heer ver
dween tucht cn eerbied voor het heilige; en wre
kende arm trof zonder onderscheid schuldig en on
schuldig. Dc in puin gestorte burchten, de rookende
overblyfselen der kloosters, de ten hemel slygende
vlammen der brandende sloten teekenden den bloe-
digen weg van het lang verdrukte en thans iazende
volk. Nog op den huidigen dag ziel men de ruïnen
en de slotgracht van den eens zoo heerlyken Rup-
rechlsburg, in welken de hofmaerschalk van den
keurvorst LodewykVon Fleckenstein gewoond had.
De Wolfsberg, die den pas der Vogesen beheerschte
werd in asch gelegd, en een gelyk lol trof 'nel be
roemde oude Winzigerslot, waer vroeger de graven
en later de landvoogden hun verblyf hielden.
Maer werpen wy den sluier des medelydens over
deze looneelen. De wereldgeschiedenis heeft haer
oordeel uilgesproben, en wy willen den lezer niet
vermoeien met de opnoeming der afzonderlyke roof
tochten, noch het bloedige drama tot in zyne kleinste
trekken hem voar oogen stellen. De maet der euvel
daden was gevuld, cn de toegevendheid van den
vredelievenden keurvorst, die het oproer in der minne
had trachten te dempen, eindelyk uitgeput. Wel hin
derde het hem, de wapens tegen zyn eigen volk te
moeten voeren, maer hy wist tevens, dat slechts eene
doortasteude strengheid en krachtdadig handelen de
rust aen het land kon wedergeven, en op aenraden
van Melanchton besloot hy tot den kryg Zyn oproep
voerde alle graven, vryheeren, edelen en ridders der
gehcele Pallz naer de residentie Heidelberg. De
aerlsbisschop Richard van Trier voegde zich met dry
honderd goed uitgeruste ruiters en vyftien honderd
landsknechten by hen. Ook de landgraef van HesseX
zond eene aenzienlyke strydmaclil en George Truch-
ses van Walburg uit Zwaben met zyne troepen op.
Zel's de bisschop van Keulen zond hulptroepen, by
welke zich nog duizend ruiters üit hel land van
Gulick aenslotcn.
Onbekommord voor het dreigende gevaer trokken
de boeren verwoestend in de Rynslrel.en rond.
Den keurvorst en zyn gebeele leger zouden zy in
de pan hakken en een vèrschrikkelyken dood doen
sterven. Zelfs het slot van den keurvorst te Dirm
stein hadden zy den 14 juni bestormd, en den voogd
Von Zeil, die bet met eene talryke strydmacht ver
dedigde, in de burchtzael doorstoken,'zyn lyk door
ha^-raem geworpen en het leeggeroofde slof in de
asch gelegd. De laetste offers hunner woede waren
de burcht van den ridder en beroemden rechtsge
leerde Wolfgang Von Affenstein, het hofveiblyf van
den bisschop van Worms, en het slot byNeuleinm-
gen, waer de ^brooddronken overwinnaers de gravin
Leiningen-Westerburg, die zich door de vlucht niet
aen hunne handen had kunnen onttrekken, dwongen
hen aen tafel te dienen. Maer reeds rukte de aen
voerder der keurvorstelyke troepen immer nader.
Vluchtend voor de ruiters en lansknechten wierpen
de boeren nog vuer in het oude stamslot van den
machtigen graef Von Altleiningen, legden hel Augus-
lyr.onkloosler Henningen in de asch, en verder alle
sloten en kasleelen rondom den Dondersberg.
Onophoudelyk vervolgde dc veldheer des keur
vorsten de vluchtende schaer der boeren, die van
9 lot 100U man telde. Hun spoor, dat in den weeken
bodem zichtbaer was, toonde aen, dal dc boeren in
slacborde voortruklen, en wel in rotten ieder van 43
manop den rechtervleugel echter, dien zy den lich
ten noemden, lelde het rol er slechts 27. In Pfedders
heim, waerheen de opstandelingen zich richtten, was
het voortrukben van het keurvorstelyk leger bekend,
en ofschoon de burggraaf Von Alzei de slad eerst vyf
dagen geleden met 200 goed uitgeruste manschappen
had bezet, werden de boeren, helzy uit vrees of door
verracd, toch in de stad binnengelaten, en de poorten,
na den aftocht des burggraven, zorgvuldig gesloten.
Thans trok hel geheelc leger van den keurvorst
tegen Pfedderssheim op, en hield eindelyk op kanon-
