55sle daer.
Zondag, 25 Februari 1879.
IV 1695.
YZKUEY WEG.— VERTREKUREN 1 1 1 AELST NAER
VERTREKUREN! UIT DE VOLGENDE STATIËN
Hcrdcrlyke Brief en Bevelschrift
Afschuwelyk.
Vergadering in den Kring.
BODE.
ABONNEMENfPRYS6 FRANKS 'S JAERS. De inschryving eindigt met 31 December.
ANNONCENPRYS, per drukregel: Gewone 20 cent. Reklamen fr. 1,00. Vonnissen op 3d* bladz. 50 cent.
Dendermondo. 4-55 6-45 8-42 12-25 3-06 6-40 10.05
Lokeren. 4-55 6-45 8-42 12-25 3-06 6-40
Mecbelen. 4-55/ 6-451 7-19d 8-12d Exp. 1®2®3®kl. it-53d
l-04d Exp. 1® 2® 3® kl. 2-50d 3-061 6-OOd 6-401
10-06d Exp. 1® 2® 3' kl.
Anlw. 4-551 6-451 7-i9d 8-1 "id Exp. 1® 2® 3® kl. l-04dExp.
1® 2° 3® kl. 2-5l'd 3-061 6-OOd 6-401 10-06d Exp.
1® 2® 3® kl.
Brussel, langs Denderleeuiv. 4 40 0-00 7-19 7-50 8-12E.
9-18 11-53 1-04 E. 1® 2® 3® kl.2-50 5-22Exp. l®2®3<kl.
6-00 8-49 9-09 10-06 Fxp. 1' 2'3° kl. Des zondags
8,59 'savonds; houdt stil in- de tussclicnstatien.
Leuven, Thienen, Luik.Verviers 4-40d 4-551 6-45/ en 8-12d
Exp. 1® 2® 3® kl. 7-50d 9-l8d (ll-53d tot Leuven)l-04d
Exp. 1® 2® 3' kl. 2-50d 5-22d Exp. 1® 2® 3® kl. 6-C(>d 8-49a
10-06 Exp. 3 kl.
(1) Nota. De letter 1 beteekeut langs Termonde en de
Gent, (5-00 's vryd.) 7-59Et®2'3®k 8-41 9-45 12-22 12-40
3-09 3-41 en 5-31 E. 1®2® 3® kl. 6-12 6-40 8-49 Exp
1® 2® 3® kl. 9-36
Brugge, Oostende. 7-59 Exp.l®2®3® kl.ó-00 9-45 12-22
12-40 3 41 en 5-31 E 1® 2® 3® kl. 6-40
Doomyk, Mouscron, Kortryk, Ryssel (langs Gend) 8-41
12 22 12-40 3-09 3-41 Exp. 6-12 6-40
Doorn. Mouse. Kortryk, Ryss. (langs Alh) 6-00 7-50 11-53
0-00 6-00
Ninove. Geeraerdsbcrgen, Lessen, Ath 6-00 7-50 8-12
11-53 2-50 O-t-O 6 00 9-09
Bergen, Quiévrain 6-00 7-50 8-12 11-53 2-50 0-00 6-00
Enghien Braiue, Manage,Charleroy, Namen langs Geeruerds-
bergen 6 00 (-00 11-53 2-50 U-00 6-00
Sotlegcm, laugs Erpe-Meire. 6.05 (-725 's zat12.30 6.02
letter d langs Denderleeuw.
Culque Suum.
naer aelst uit
Ath 6.49 10.30 1.30 4.20 7.58 9.05
Anlw. 5.25 6,35 9,15 9.50 10.50 E. 1* 2* 3* kl. 12-15
3-15 E. 1°2°3® kl. 3-35 4 45 5.55 6.50 E. 1®2° 3® kl. 9.10
Brussel 7.20 E.1«2' 3®kl. 7.25 9.00 11.06 11 53 1.55 3.02
Dcszondags3,30 namiddag houdt stil inde tusschenstatien.
en 4.53 E 1®2»3® kl. 5.01 5.55 7.05 8.10 E, 3 kl. 8.20
Dendermonde 7.13 9.45 11.34 2.25 5.27 8.23 10.47
Geeraerdsbergen 7.27 11.08 2.07 4.58 8.33 9.41
Gent O.OOE 6 32 7.39 E 1® 2® 3® hl. 8.19 10.59 12.31 E
1® 2® 3® kl. 1.55 4-50 E 1.2.3. kl. 5.09 8.09 8.14
9.33 Exp. 1® 2® 3® kl.
Lessen 7.09 10.50 1.50 4.40 8.18 9.25
Lokeren 6.35 9.0l 10.57 1.49 4 50 7.50
Ninove 7.55 11.36 2.35 5.26 9.01 10.09
Oostende O.OOE 6.20E. 1 2 3 kl. 6.25 9.00 11.55 0.00
3 30 El® 2® 3® kl. 6.04 8.14 Exp.
uit Gent naer
Moortzecle, Sottegem, Geeraerdb., Enghien, Braine-1*
Comle 5.52 8.12E 8.58 11.18 2.20 5.40 6.59
UIT GEERAERDSBERGEN naer
Maria-Lierde.Sotlegem, Moortzeeleen Gent, 5.15 7 24
9.54 11.59 2.58 5.00 5.50E 8.51
uit Denderleeuw naer
Haeltert, Burst, Herzele, Sotteg. Audenaerdc, Ansegca
Kortryk, 6.17 0.00 9.01 12.55 6.09 7.20
uit Sottegem langs denderleeuw naer
Aelst, (5.45 's Zalerd.) 7.49 12.06 0.00 5.00 7.48
uit Antwerpen naer St. Nikolaes, Lokeren en Gent
0.00 7.15 8.50 10.55 2.05 3.50 7.15
uit Gent naer Lokeren, St. Nikolaes en Antwbrprn
4.30 7.05 9.25 in.50 2.20 5.25 7.05
Uit Sottegem langs Erpe-Meire. 7.49 2.00 7.48
AELST, 22 FEBRUARI 1870.
VOOR DEN VASTEN
VAN
Z. Em. den Kafdinael-Aeiisbisschop en van HU.
de Bisschoppen van België.
Zeer beminde Broeders,
Smartelyk ontroerd door de woorden des
Konings by het openen van den wetgevenden
zittyd, en hoe langer hoe meer beanstigd door
alles wat over de inzichten van het ministerie
nopens de wet van 1842 aen den dag kwam,
hebben wy noch onzen angst kunnen doen
zwygen.noch u zonder leidsdraed kunnen laten
by het naderen eener groote beproeving, of
liever eener vervolging van den trouwloossten
en gevaerlyksten aerd. De zwaerwichtigheid
der omstandigheden legde ons den plicht op
te spreken voor de zaligheid der zielen van de
catholyke kinderen, in den naem van Gods
Zoon, die hen metzyn bloed heeft vrygekocht,
eri in den naem der Kerk, die hunne moeder
is. In eenen eersten herderlyken brief, hebben
wy u eenige overwegingen voorgesteld op de
noodzakelykheid van aen de kinderen eene
zedelyke en godsdienstige onderrichting en
opvoeding te geven in de school, en wy heb
ben u herinnerd dat de school, in een catholyk
land, een hulpgesticht moet zyn van het huis
gezin en van de Kerk. Wy hebben bewezen
dat de wet van 1842, volkomen overeenstem
mend met de Grondwet, deze noodzakelykheid
uitdrukkelvk erkent, en, rechtmatig toegepast,
aen dezelve voldoet. Sedert zes-en-derlig jaren
is zy in werking zy heeft de proef doorstaen.
Onder burgerlyk opzicht, heelt zy de verwach
ting des wetgevers beantwoord, ja,overtroffen;
heeft zy ten aenzien van den godsdienst niet
altyd en overal hare beloften gehouden, het is
de schuld dergenen welke, met de uitvoering
gelast, den geest der wet hebben gewrongen.
Wy hebben u vurig verzocht uwe pogingen
met de onze te vereenigen om hel geloof en de
zeden der kindsheid, als de hoofdbelangen van
huisgezin en maetschappy, van Kerk en Staet,
te verdedigen en om uwe duerbaerste rechten
van burgers en catholyken, zoo ernstig, zoo
ten onrechte bedreigd, te doen eerbiedigen.
Eindelyk hebben wy u gevraegd met ons den
Hemel te smeeken om van ons geliefde België
te verwyderen de gevaerlyksle beproeving,
de toepassing aen de kindsheid van een on
derwys zonder God, en de gevoeligste on -
teering welke een christen volk kan overko
men, de geloofsverzaking in zynen naem en
tegen zynen dank door de wet van het land.
Onze oproep heeft op uwe gemoederen en
uwe herten, Z. B. B., den indruk gemaekt,dien
wy te verwachten hadden van uwe aengekleefd-
heid aen den godsdienst uwer vaderen en van
de voorouderlyke standvastigheid der Belgen
op alle tydstippen dat hun catholyk geloof door
het wereldlyk gezag verdrukt werd. Gy hebt
ons de medewerking beloofd van uwe pogin
gen en van uwe gebeden. Wy loven onzen God
en Zaligmaker Jesus-Christus over de wonder-
lyke zelfopoffering en edelmoedige inzichten
welke Hy u inboezemt. Reeds komt de welte-
lyke tegenstreving overal tot stand reeds uit
iedere catholyke haerdstede, zoowel als van
aen den voet des autaers, stygen hemelwaerts
vurige smeekingen. Zet uwe pogingen voort,
verdubbelt ze met de krachtdadigheid maer ook
met de gerustheid, welke voortspruiten uit de
kennis van een grooten plicht, die te kwylen
is, en van een geheiligd recht, dat men moet
terugeischen en bekomen. Zet uwe gebeden
voort, verdubbelt ze met de overtuiging der
zwaerwichtigheid van de aenbrekende beproe
ving, maer ook met de vaste hoop van de he-
melsche hulp, den zegepraeluwer rechten, den
vrede en het heil des lands te bekomen, en
zelfs te verhaesten.
Met nog meer redens dan over eenige weken
herhalen wy u, Z. B. B. werkt en bidt
want het gevaer nadert, het bereikt ons, hel
is gekomen.
Het ontwerp van het landbesluer heeft het
licht gezien de Kamer van Volksvertegen
woordigers heeft het in handen. Gy kent de
schikkingen van dit wetsontwerp.
Wat den godsdienst betreft, de ontworpene
wet sluit denzelven uit het programma van het
onderwys dat ten koste van den Staet gegeven
wordt. Het godsdienstig onderwys, wordt ge
zegd by artikel 4, het godsdienstig onderwys is
AEN DE ZORG VAN DE EAMIL1EN EN VAN DE BED1ENAERS
DER VERSCHEIDENE EEREDIENSTEN OVERGELATEN.
Al de gevolgen, welke deze schikking van
artikel 4, zelfs onder het byzonder opzicht van
de leering des meesters en het onderricht der
kinderen, na zich sleept, kunnen wy hier niet
uitleggen. Hiertoe zouden wy aen den herder
lyken brief, die tegelyk eene Vastenbul is, eene
in deze omstandigheid te groote uitbreiding
moeten geven. Doch er is een gevolg dat wy
u moeten aenloonen, omdat het door zich zel
ve klaer genoeg doet zien hoe verderlelyk, hoe
dvvaes de schikking van artikel 4 is, daer de
toestand van den catholyken gemeente-onder-
wyzer onmogelyk wordt en de invloed van het
ontworpene stelsel op de ziel van het school
kind zeer rampzalig is.
Het bestaen van God, één in zyne natuer,
schepper van alles wat bestaet, bewaerder en
opperste besluerder van het heelal en van de
menschelyke samenleving, looner van het goed
en straffer van het kwaed, dit bestaen is. wel
is waer eene waerheid door de rede zelf be
wezen, doch het is ook het voorwerp, hel on
derwys van het geloof, eene godsdienstige
leering, een geloofspunt, niet alleen voor de
kinderen, maer nog voor alle menschen. Noch
de rede, noch de wysbegeerte, maer de chris-
lelyke godsdienst heeft aen de volkeren eene
klare en volkomene kennis van deze waerheid
wedergegeven. Welnu, deze geloofsleer,
dit wil zeggen, de kennis der waerheden die
daerin besloten zyn, zal gelyk alle godsdien
stige leering. uit liet programma van het lager
gemeente-ouderwys gesloten, ja, noodzakelyk
verbannen zyn. De lagere gemeenteschool zal
dus, krachtens de ontworpene wet, eene
school zyn zonder God.
Het wetsontwerp stelt noglhans de zldeleer
aen het hoofd der leerstoffen van de lagere
Staetsscholen. Maer gy zult u door dien list
niet laten bedriegen. Wat is inderdaed de zede-
leer zonder God Het is eene zedeleer die van
God niel afhangt, dit wil zeggen, eene gedrags-
lyn welke iedereen voor zyn eigen muekt, een
grondregel zoo veranderlyk als de mensche
lyke wil. Zulke zedeleer, in plaets van de per-
soonlyke belangen te overlieersclien, onder
schikt zich aen dezelve en,verre van de driften
te bedwingen, wettigt er maer al te dikwyls de
afdwalingen van. Hel is de zedeleer van die er
geene hebben. Zal het misschien uit de zoo
gezegde algemeene zedeleer zyn dat het Staets-
onderwys de plichtkennis zal putten Maer
het wetsontwerp sluit vooreerst uit de school
het aenleeren en het kwyten der plichten van
den mensch jegens God, en zelfs de kennis van
God Welk uitwerksel zal op den geest en op
het hert van het kind eene zedeleer, eene wet
uitoefenen, waervan men hem den opsteller
niet leert eerbiedigen, noch beminnen, noch
zelfs kennen Ten overige, by eenen meester
die niet christelyk is, blyft deze zedeleer eene
wet zonder bekrachtiging. Inderdaed, buiten
de uitleggingen door den christelyken gods
dienst gegeven, is de rede, de wysbegeerte
onbekwaem te verklaren, waerin de belooning
bestaet door God voor de deugd bestemd en
welke straffen hy in het toekomende leven aen
de deugd voorbehoudt. Wat meer is, deze ze
deleer loont de middelen niet aen welke de
godsdienst aen den mensch oplevert om de
driften te overwinnen, en bepaelt ook de uit-
boetingsmiddelen niet welke de plichlige moet
gebruiken ten einde Gods rechlveerdigheid te
verzoenen, noch de voorwaerden waervan
Gods goedertierenheid de vergiffenis doet af
hangen alzoo brengt zy den schuldigen, aen
zyn eigen verstand overgelatenen mensch, of
tot vermetel betrouwen of tot het wanhopen
van Gods bermhertigheid, dubbele oorzaek van
yolherding in het kwaed. Christene Ouders
is het deze ydele, krachtelooze zedeleer welke
gy uwe kinderen wilt doen aenleeren
Het Staetsbestuer zoekt nog een ander mid
del om zyne ontwerpen te bewimpelen, Z. B.
B., met de verbintenis aen te gaen van ter be
schikking der geestelykheid eene zael der ge
meenteschool te stellen, om er, vóór of na den
schooltyd, aen de catholyke leerlingen der
school liet godsdienstig onderwys te geven.
Het Staetsbestuer heeft zich zoo ver niet kun
nen misgrypen te gelooven dat uwe Bisschop
pen aen het gelukken van dezen list zouden
toegeven maer het verhoopt door dit aenbod,
hoe spottend ook, u nopens den aerd zyner
onderneming te misleiden, en te overtuigen
dat het uit de lagere gemeenlesohool liet gods
dienstig onderwys niet volkomenlyk verbant.
Gy zyt echter niet onnoozel genoeg om u alzoo
te laten bedriegen. De school bestaet toch niet
uit de vier muren, den vloer en de zoldering
eener leerzael de school, dit is de onderwy-
zer die les geelt voor zyne verzamelde leer
lingen. De godsdienst op school onderwezen,
dit is de godsdienstles als leerstof en gedu
rende den schooltyd, en zulks onder het toe
zicht der Kerk, door den onderwyzer of met
zyne medewerking gegeven. Welnu, dit is juist
hetgeen hel Staetsbestuer niet aenneemt. Het
wil niet hebben dat de priester de godsdienst
les gedurende den schooltyd, en als leerstof
voorhoude, liet wil zelfs niet dat de onderwy
zer op dezelfde wyze die les geve. Wordt de
meester, zonder den minsten plichldwang, tot
het onderwyzen van den godsdienst gemach
tigd, het is op voorwaerde van die les te geven
voor of na de schooluren 11! Het blykt dus zon-
neklaer, dat het Staetsbestuer door zyn wets
ontwerp van zin is uit de gemeenteschool
volstrekt het godsdienstig onderwys te sluiten
en tegelyk God en den priester te verbannen.
Het godsdienstig onderwys buiten het pro
gramma der lagere scholen sluiten, de werke-
lyke afschaffing van God en diensvolgens van
alle godsdienstoefening in de kinderschool
vaststellen, dat is aldaer eenen luchtkring van
onverschilligheid of ongodsdienstigheid invoe
len, in plaets van den godsdienstigen lucht
kring, die, volgens het gevoelen van alle
Staetsmannen, welke dien naem verdienen,
en van alle in de kunst van jeugdige kinderen
op te kweeken ervarenste meesters, noodza
kelyk en oumisbaer is tot de zedelyke opvoe
ding welke het kind daer putten moet. Spreken
wy nog duidelykerIlel kind aen de inrichting
der school zonder God onderwerpen, is zyn
geloof en zyn godsdienstig gevoel by de eerste
ontkieming in zynen geest en in zyn hert wil
len tegenhouden en onderdrukken het is er
het christelyk leven in de opkomst zelf willen
in gevaer brengen, en, rechtuit gezegd, willen
vernietigen.
Men zal ons van overdrevenheid beschuldi
gen. Nogtans hetgeen wy zeggen is maer de
verzwakte uitdrukking der beoordeeling van
de staetsmannen en leermeesters op wier ge
zag wy ons hebben.beroepen. Onder hen zullen
wy er slechts eenen en ten voordeële der Kerk
niet verdachten schryver aenhalen De volk
scholen eener natie, scliryltWictor Cousiu, moe
ten van den godsdienstigen geesl dezer nalie door
drongen zyn. Is nu de christelijke godsdienst,
zonder onderscheid van zyne verschillige belyde-
ilissen, ja of neen de ijudsdienst van het volk in
Frankryk Men moet het wel bekennen. Nu,
ik vraeg of men den godsdienst van liet volk wil
eerbiedigen of vernietigen onder
neemt men de vernietiging van den
christelyken Godsdienst, dan, ik beken
het, moet men zich wel wachten van hem in
de volksscholen te doen onderwyzen.
Maer heeft men een gansch ander oogwit, dan
moet men aen de kinderen wel den godsdienst
leeren welke hunne voorouders heeft beschaefd, en
waervan de vrijzinnige geest al onze groote heden-
daegsche instellingen heeft voorbereid en alleen
ondersteunen kan. Men moet ook wel aen de gees
telykheid de vei vulling lot laten van haren eersten
plichthet toezicht over het godsdienstig onder
wys.
Gy hoort het Onderneemt men liet vernie
tigen van den christelyken godsdienst, zegt
Cousin tot den Minister van het openbaer onder
wys in zyn land, men moet zich wel wachten
dien godsdienst in de volksscholen te doen
leeren Deze woorden, aen België toegepast,
bepalen volkomenlyk den aerd, liet oogwit en
de gevolgen van het nieuwe wetsontwerp.
Bleef er te dien opzichte eenige twyfel over,
om denzelven te doen verdwynen ware liet
genoegzaem de woorden aen te halen van den
siaetsman wiens gedachten het wetsontwerp
uitdruktvan hem die zich verbonden heeft
den katholieken godsdienst in den grafkuil te
werpen, en ons zegt waerom hy en zyne aen-
hangers zich wel wachten dezen godsdienst in de
volksscholen te doen onderwyzen.
Wy hebben hiervan genoeg gezegd, Z. B.
B., om u de kwaedaerdiglieid van het wetsont
werp over het onderwys te doen begrypen.
Kwame eene wet, die zulke inbreuk maekt op
de rechten van den godsdienst en van de
huisvaders, en zoo legenstrvdig is aen de ge
heiligde rechten der kindsheid en aen het heil
der zielen, gestemd te worden, zeer groote,
zeer pynlyke plichten zouden aen uwe geeste-
lyke oversten en aen u zelf opgelegd worden
van allen zouden ook zeer zware opofferingen
en een nooit vroeger zoo groote iever worden
vereischt. Die opofferingen moet men reeds
aenvangen, om niet onverwachts overvallen
te worden. Wat de zwaerwichlige gedragre
gels aengael, welke de omstandigheden ons
zullen doen herinneren en voorschryven, wy
hebben vastgesteld u dezelve op gepasten tyd
kenbaer te maken.
Er blyft ons niets meer over dan u op te
wekken, Z. B. B., om uwe smeekingen tot den
Heer te verdubbelen. Onze hoop is in hem en
in hem alleen. 'T is hy die de herten der ko
ningen in handen houdt en dezelve gunstig
maekt voor zyn volk 't is hy die de wetgevers
verlicht en hun rechtveerdige wetten doet af
kondigen 't is hy die de ontwerpen der vy-
anden van zynen Christus verydelt en doet
mislukken. Verhaesten wy door het vurig en
aenlioudend gebed de hulp welke hy aen zyne
Kerk beloofd heeft en die baer niet ontbreken
zal, indien wy weten te hopen en te vragen.
En aengezien het gemeenzaem gebed van
groote kracht is om de goadelyke bermhertig
heid te bewegen, bevelen wy
1° Dat op iederen Zondag, in de kerken en
bidplaetsen, by het eindigen der onderrichting
van elke Mis, de priester, van op den stoel der
waerheid, het volgende gebed leze, ten einde
de behoudenis van het geloof in ons land en
het afkeeren der dreigende gevaren aen den
Heer te vragen.
GEBED.
Het is dan waer, o myn God, dat de vyanden
van uwen Naem en de onze het verderf gezwo
ren hebben van onze zielen ten koste van
Jezus-Christus' bloed vrygekocht In het hert
der Belgen het geloof uitdooven, er de kiem
van in de ziel der kinderen versmachten, de
jeugd overleveren aen zoo niet goddelooze,
ten minste noodzakelyk onverschillige mees
ters, liet geheiligde teeken der verlossing aen
de oogen onttrekken, aen de jeugdige zielen
het gebed in de school verbieden, de werking
des priesters verwyderen of verlammen daer
waer zyne zending zyne tegenwoordigheid
bovenal noodzakelyk maekt, zoodanig zyn de
ontwerpen welke zich voor onze oogen ont
sluieren en ons in diepe droefheid dompelen.
Gedoog niet, o Heer, dat de goddeloozen
liet geloof uit den vaderlandschen grond ont
wortelen, België van zynen glorieryken eertitel
van katholiek berooven, aen onze trouwe en
werkzame bevolkingen den troost en de hoop
des godsdjenstes ontrukken.
Steunende op uwe beloften, ons betrouwen
de op uwe bermhertigheid, smeeken wy U
medelyden met ons te hebben. Vereenigd met
het gebed van de verhevene en onbevlekte.
Maegd Maria, van den glorieryken Patriarch
Jozef, België's beschermer, van de eerste
Apostels dezer streken, van de Engelenbe-
waerders der kinderen van ons vaderland,
zeggen wy u met eene godvruchtige Koningin
uit het H. Schrift Heer, verlos uw volk, ver
los de zielen welke u duerbaer zyn verlos
België dat u bemint en het geloof zyner vade
ren wil behouden
Onze Vader..... [Vees gegroet
Van de scholen zonder God en van de mees
ters zonder geloof bewaer ons, Heer Libera
nos DomineAmen.
2° Dat de geestelyke gemeenten, tot dit
zelfde einde, eiken Vrydag eene halve uer aen-
bidding doen voor het Allerheiligste Sacrament
in de ciborie uitgesteld, en op eenen dag der
week eene buitengewoone communie.
Gegeven te Mechelen, den 51 Januari 1879.
t Victor-Augustus Card. Dechamps,
Aertsbisschop van Mecbelen.
f Theodorus, Bisschop van Luik.
t Joannes-Josephus, Bisschop van
Brugge.
t Henricus, Bisschop van Gent.
t Tlieodorus-Josephus, Bisschop van
Namen.
Edmundus-Joseph us, Bisschop van
Doomyk.
De moeder van een jongentje verhaelde, deze
week, aen een myner vrienden, schryft de
Gazette de Liège dat de knaep weigerde
zich naer de schooi te begeven en hy deedt
zeer wel, omdat een zyner gemeentelyke
meesters,voor zyne verzamelde jeugdige aenhoor-
ders bevestigd had,dat de hostie in de welke de
catholyken, na de consacratie, God aenbiöden
en vereeren, zoowel naer als voor de consa
cratie, slechts bloem en zout was....
Welke afschuwelyke godslasteringen zullen
de meesters van dien deesem niet uitbraken als
de goddelooze wet Van Humbeeck, door de
kamers en den koning zal goedgekeurd wezen en
zy dan aen hunnen boozen godsdiensthaet den
vollen teugel zullen kunnen geven zonder
eenige intooming te moeten vreezen
y laten de catholyke familievaders deze
vraeg beantwoorden.
TOMBOLA.
Gezien den grooten byval dien de Tombola,
verleden jaer verwierf en de droevige tydsom-
standigheden die ons bedreigen, heeft het
Komiteit des catholyken schoolpennings an-
dermael besloten eene Tombola interichten
ten profyte van dit hoogst verdienstlyk werk
van verzedelyking en beschaving des volks.
De Bestuerraed van den Kring de Vriend
schap heeft welwillend het lokael ten dienste
van 't Komiteit gesteld.
De pryzen zullen in gemelden Kring ten
toongesteld worden van 23 Februari tot en
met 2 Maert aenstaende dag der trekking.
Alle voorwerpen tot pryzen geschikt, "zullen
met dankbaerheid aenveerd worden.
Van heden af zyn er loten aen den prys van
10 centimen.' verkrygbaer ten bureele van den
Dendei bode als ook by de heeren Jozef De Loose,
Sluierslraet Ferd. lloggeman, Leopoldstraet
Ferd. De Muynck, in de Borze van Amsterdam
en ten lokale des Krings de Vriendschap.
De voorwerpen welke men wil schenken
mogen in den Kring, Korte-Zoutstraei, besteld
worden.
Men gelieve het ruchtbaer te maken.
De vergadering welke Zondag II. door de zorgon
van t Davids/onds wierd gehouden en tot de welke
alleen de leden der afdeeling-Aelst en de heeren
Burgemeesters- en Schepenen der gemeenten van de
hanlons Aelsl, Herzele en Solteyem waren nilgenoo-
digd was vry talryk. Geen wonder het goldt de be
spreking van 'tgoddeloos en vryheidskrenkend en by
gevolg onvadcrlandsch wetsontwerp op 'l lager on
derwys, 't welk zooveel opschudding onder de ware
vaderlanders heeft doeu ontslaen.
By afwezigheid van M. Van Wambeke nam.de heer
Baron Bethunc, de voorzitterschap waer.
De achtbare lieer Voorzitter bedankte vooreerst de
vergadering over de welwillendheid met de welke zy
den oproep des Davidsfonds beantwoordde, en, na in
eenige woorden hel doel der vergadering te hebben
doen kennen, gaf hy het woord aen den heer L. De
bodeleer, adrokaet en provinciaelruedslid ie Haeltcrl.
De heer De Sadeteer bedankte op zyne beurt de
acnvvezigen welke den oproep des Davidsfonds zoo
talryA beantwoordden. Deze toeloop, zegde de rede
naer, getuigt v3n de gewichtigheid der omstandig
heden. liet geldt immers de belangen van al wat ons
duerbaer is onzen Godsdienst.de rechten der catho
lyke familievaders, de toekomst onzer kinderen, onze
meentevryheden, de toekomst van 't vaderland.
De jeugdige redenaer maekte alsdan het histori
sche van de wet van 1842, van die wet welke Z. M.
Leopold, zoo hy zelf zegde, met een waer geluk be-
braclitigde.
Nu, die wet, ging hy voort, zal binnen eenige wo
ken vallen door den wil der logiën uitgevoerd door
de liberale meesters die Belgie zicli beeft gegeven.
Maer zy zal niet verdwynen zonder eene krachtda
dige protes'atie van ons allen (daverende toejui
chingen).
De wetgever van 1842 stelde het gewichtig vraeg-
punt van 't volksonderwys boven den partygeest.
Alleen beoogde hy den bloei van "t onderwys en het
welzyn des Vaderlands. Hy riep den priester in de
school als een weldoener hy eerbiedigde de gecs-
telyko Overheid aen welke het toezicht over gods
dienst en zedeleer wierd toevertrouwd.
Catholyken en liberalen waren hel eens om te er
kennen dat den dampkring der school moest godsdien
stig en zedelyk wezen, en verklaerden dat zonder
een grondig godsdienstig en zedelyk onderwys de opvoe
ding eene teleurstelling wezen ton. (Toejuichingen.)
De tyden zyn veranderd, liet Belgie van 1842 is
verdwenen. De christelyke zedeleer en met haer de
priester worden uil 't onderwys verbannen. Het
liberalismtis - wil den priester als een kwaeddoener,
als een booswicht, die men vreezen moet, verstoo-
ten. De catholyke zedeleer mag geen deel meer maken
der leerstoffen. maer de zang, de gymnastiek blyven
onder de veiplichtende leerstoffen gerangschikt. Men wil
den priester noglhans toelaten den voet in de school
te zetten Maer het mag nimmer zyn als overheid hy
mag er geen gezag meer hebben.. Men wil hem nog
dulden alleenlyk om vóór of na de schooluren,in eene
afgezonderde plaets, den catechismus te onderwy
zen aen de leerlingen wier ouders zulks verlangen.
Niemand, onder ons.roept de redenaer uit, zal zich
door deze schynheiligheid laten foppen. De weer-
dighcid des priesters lael hem niet toe dien verne
derenden toestand te aenveerden. Nog meer, deze
maetrcgel bcwyst ons hoe rechtzinnig de genegen
heid der liberalen is voor 't H. Geloof ODzcr voorva
deren (Geestdriftige toejuichingen.)
De wel van 1842 bekrachtigt de vryheid van on
derwys enook de gemeentevryheid.Het'wetsontwerp
vernietigt die vryheden. Heden hebben de gemeente
besturen het recht onder zekere voorwaerden, de
vrye scholen aec te nemen. Deze aanneming liet in
zekere gemeenten groote spaerzaemheden toe. Voor-
laen hoe voldoende, hoe schitterend het vrye onder
wys moge wezen, zullen de Gemeentebesturen, uit
hooger hand, gedwongen worden, kost wal kost, offl-
cieele scholen in te richten en olïiciecle ondcrwyzers
te onderhouden lot groot nadeel der laslenbetalers.
(Geroepen zoo is 't!j
Hel art. 11 der veroordeelde wel van 1842 geeft
aen de Gemecnieovcrhcid de middelen om haer ge
zag over de school te doen eerbiedigen. De gemeen-
teraed kan de ondeivvyzer voor plichtverzuim straf
fen met eene opsehorsiug van dry maenden met of
zonder berooving van zyn trakiemcut. Nu wat zegt
het wetsontwerp Hot zegt dat die opschorting maer
uiterlyk voor 15 dagen mag wezon en dat de onder
wyzer in alle geval in beroep mag gaen by den beer
Goeverneur welke laotsle de stukken aen den minis
ter zal zenden om uitspraek te doen. Men ziet het,
de minister is gemachtigd naer willekeur de beslis
sing des gemeenteraeds te verbreken, indien by een
geus of apostaet voorhanden heeft. Tegenover de
Gemeenteraden worden er ook schoolkomileileu in
gericht. En wie benoemt deze komileilen Uitgeno
men in de groote steden, den minister. Deze nieuwe
overheid zal zoowel als de gemeenteraden toezicht
hebben op 't onderwys
Die centralisatie, MM. is zoo overdreven dat de
liberale dagbladen zeiven die strekkingen van 't
wetsontwerp afkeuren. Zy vreezen dat het huidige
liberael ministerie in 't kort of in t lang, door
een catholyk zal vervangen worden en dat
die overmacht van den Siaet dan tegen hen zoude
keeren.
Zekere schikkingen van 't wetsontwerp zyn hoogst
haelvol en betreurendsweerdig, omdat de behoefuge
familievaders zullen verplicht wezen hunne kinderen,
tegen wil en dank, naer de olTiciecle of goddelooze
scholen te zenden.
En noglhans do behoeftige familievaders hebben
zoowel een geweten als de bemiddelde. De stem des
gewetens zal by de behoeftige familievaders verdoofd
worden, want wy weten by ondervinding hoe de
willekeur van zekere wcldadigheidsbureelen ze weet
te bedwingen In plaets van dezen willekeur to
