55ste Jaer. Zondag, 2Ü Juni 11179. M° 1710.
VOLGENDE STATIËN:
uit Gent naer
VERTREKUREN UIT DE
Y/.ERËN WEG.— VERTREKUREN UIT AELST NAER
REDETWIST EN STEMMING
der goiitóüozc cn aulinatioiialc
oiidcrwyswel, o!' liever,
oorlogswel tegen de Catholyben.
DE SCH00LKEIZER.
WWpWMiMMBHMMBMWIIMHHM—M—MBMWBH—
AB0NNEMEN1PRYS6 FRANKS S JAERS. De inschryving eindigt met 31 December. ANNONCENPRYS, per drukregel: Gewone 20 cent. Reklamen fr. 1,00. Vonnissen op o1"8 bladz. 50 cent.
Moorlzeele, Sottegem, Geeraerdb., Enghien, Braino-le*
Comte 5.50 8.12E 8.58 11.18 2.20 5.40 6.59
UIT GEERAERDSBERGEN NAER
Maria-Lierde, Sottegem, Moorlzeele en Gent, 5.15 7.24
9.54 11.59 2.58 4.48 5.50E 8.21
uit Denderleeuw naer
Haeltert, Burst, llerzele, Solteg. Audenaerde, Ansegem
Kortryk, 6.17 0.00 9.01 12.55 6.C9 7.20
uit Sottegem langs denderleeuw naer
Aelst, (5.38 's Zalerd.) 7.49 12.06 0.00 5.00 7.48
uit Antwerpen naer St. Nikolaes, Lokbrbn en Gent
4.40 7.15 8.50 10.55 2.05 3.50 6.35 9.15
uit Gent naer Lokeren, St. Nikolaes en Antwbrpbn
4.30 7.05 9.25 in.50 2.20 5.25 7.15 9.15
Uit Sottegem langs Erpe-Meire. 7.49 1.58 7.48
NAER AELST UIT
Alh 6.49 10.30 1.30 4.09 7.58 9.05
Anlw. 5.25 6,50 9,15 9.50 10.50 E. 1' 2® 3° Kl. 12 15
3-15 E. 102°3* kl. 3-35 4 45 5.55 6.50 E. 1*2° 3* kl. 9.( 0
Brussel 7.20 E.l«2' 3ekl. 7.25 9.00 11.06 11 53 1.55 3.02
Des zondags 3,20 namiddag boudt slil inde lusschenstatien.
en 0.00 E 1*2° 3' kl. 5.01 5.55 7.05 8.15 E. 3 kl. 8.20
Dcndermonde 7.13 9.40 11.34 2.25 5.27 8.23 10,47
Geeraerdsbergen 7.27 11.08 2.07 4.50 8.33 9.41
Gent 0.00E 6 24 7.39 E f 2"3«kl. 8.09 10.59 12.31 E
I8 2" 38 kl. 1.55 0-00 E 1.2.3. kl. 5.06 8.09 8.18
9.33 Exp. t8 2" 3e kl.
Lessen 7.09 10.50 1.50 4.29 8.18 9.25
Lokcren 6.35 9.01 10.54 1.49 4.53 7.50
Ninove 7.55 11.36 2.35 5.18 9.01 10.09
Oostende O.OOE 6.04 6.20E. 1 2 3 kl. 9.00 11.55 0.00
0.00 El8 28 38 kl. 6.04 O.OO Exp.
Dendcmonde. 4-53 6-40 8-42 12-24 3-06 6-40 10.05
Lokoren. 4-53 6-10 8-42 12-24 3-06 6-40
Mcchelen. 4-531 6-401 7-17d 8-12d Exp. 182°3ckl. H-53d
l-04d Exp. I8 28 38 kl. 2-5ld 3-061 6-00d 6-40/
iü-Oüd Exp. I8 28 y kl.
Anlw. 4-531 6-40t7-17d 8-l2d Exp. I8 28 38 kl. 1-OidExp.
18 2* 38 kl. 2-51d 3-061 6-OCd 6-401 10-06d Exp.
1« 28 38 kl.
Brussel, langs Denderleeuw. 4 40 0-00 7-17 7-50 8-12E.
9-1*8 11-53 1-04 E. 1° 2" 3" Kl. 2-51 0-00 Exp. I8 28 38 kl.
6-00 8-49 9-11 10-06 Exp. 1" 2'3# kl. Des zondags
8,59 's avonds; houdt stil in de lusschenstatien.
Leuven, ïhiencn, Luik.Vcrviers 4-40d 4-531 6-401 en 8-12d
Exp. f 28 3' kl. 7-oOd 9-<>Sd (ll-53d tol Leuvcn)l-04d
Exp. 1* 28 3' kl. 2-51 d O-OOd Exp. 1° 28 38 kl. 6-G0d 8-49a
10-06 Exp. 3 kl.
(1) Nota De letter 1 beleekenl langs Termonde en d<
Gent, (5-00 's vryd.) 7-59El82e38k 8-41 9-45 12-22 12-40
3-09 3-41 en 0-00 E. 1828 3° kl. 6-12 6-40 8-54 Exp
l8 2e 38 kl. 9 -36
Brugge, Oostende. 7-59 Exp.l8 28 38 kl.ó-00 9-45 12-22
12-40 3 41 en 0-00 E I8 2e 38 kl. 6-40
Doornyk, Mouscrou, Kortryk, Byssel (langs Gend) 8-41
12 22 12-40 3-09 3-41 Èxp. 6-12 6-4Ó
Doorn. Mouse. Kortryk, Ryss. (langs Alh) 6-00 7-50 11-53
0-00 6-00
Nmove, Geeraerdsbergen, Lessen, Alh 6-00 7-50 8-12
11-53 2-51 0-00 6 00 9-11
Bergen, Quiévrain 6-00 7-50 8-12 11-53 2-51 0-00 6-00
Enghien Branie, Manage, Charleroy, Namen langs Geeraerds
bergen 6 00 (-00 11-53 5-51 O-OO 6-00
Sottegem, langs Erpc-Meirc. 6.05 (-725 's zat12.30 6.02
letter d langs Denderleeuw.
AELST, 21 JUNI 1879.
Maendag jl., heeft de Senael zich op zyne
beurt onledig gehouden met de bespreking van
't wetsontwerp op 't lager onderwys, in andere
woorden, der wet van ongeluk'en onder
gang dos vaderlands....
De achtbare lieer Baron d'Anelhan sprak
vooreerst eene krachtdadige redevoering uit.in
dewelke hy de grieven der catholyken tegen
het godshatend wetsontwerp uiteenzette. Ziet-
hier in korte woorden de verklaringen door
den eerzamen spreker gedaen
Redevoering van Baron d'Anethan.
Na de diskussie welke in de Kamer heeft
plaets gehad, beschouwen wy de bespreking
als uitgeput. Bygevolg hebben myne kollegas
my gelast, in 't kort de redens aentehalen,
waerom wy, volgens de nota der minderheid,
het wetsontwerp verwerpen.
Sedert 1842 bebeerscht eene populaire wet
het openbaer onderwys. Die wet is grondwet-
telyken heelt het karakter eener overeenkomst,
liet welsonlwqcp dat men voorstelt, bevat ra-
dikale maetregelen.
Waerom Omdat men aen den Slaet het
recht en de bekwaemheid wil geven den
mensch te vormen. Dit is de noodzakelykheid
loochenen van den godsdienst in het heilige
werk der opvoeding. Dit is onaenneemlyk' In
1830 zegde prins de Ligne, dat de lessen van
zedeleer en van godsdienst de noodzakelyke
grondslag der opvoeding zyn. Dit is een door-
slaend antwoord op het vertoog van beweeg
redenen.
De konfessionneele school wordt vervangen
door eene zoogezegde onzydige school. Men
sluit den godsdienst uit het onderwys en laet
hem slechts in de school toe als een voorwerp
van pracht. Om die uit sluiting te verbergen,
heelt men het artikel 4 uitgevonden. Dit artikel
is eene list.
De ware God, de God der christenen wordt
uit de school gesloten de onderwyzer zal door
zyn onzydig onderwys den twyfel storten iu
den geest der kinderen, en het onderwys van
den priester bestryden.
De onzydige scholen, verondersteld dat zy
waerlyk onzydig zyn kunnen, zyn gevaerlyk
voor onze kinderen. Wy willen geenc opvoe
ding, die den geest naer de godsdienstige on
verschilligheid leidtwy willen voor onze
kinderen eene oprechte christene opvoeding.
Op dit punt is er geene overeenkomst mogclyk
tusscheu het liberalismus en het calholicis-
mus.
Wy verwerpen de wet, omdat die wet nood
lottige gevolgen zal hebben in zake van gods
dienst, zedeleer, maetschappy en politiek. Wy
voorzien de verdeeldheid en de wanorde, die
zy in het land zal teweegbrengen.
Wy willen de wet niet, omdat zy inbreuk
maekt op de rechten der gemeenten. Dit alles
wordt ons voorgesteld onder het voorwendsel
Een verhael naer hel Iloogduitsch.
2Je vbrvolg.
- Ik leer ook, mynheer Valerien, o ik leer wcr-
kelyk, riep Etien met fierheid uit o, ik ben thans
niet alleen in do eerste klasse, maer ik ben ook de
eerste van de Klasse, en de hecrcn ondorvvyzors zeg
gen, dat zoo iels nog nooit heeft plaets gehad, dat
oen leerling van twaelf jaren, al de klassen doorloo-
pen is, en binnen een jaer geschikt zal zyn voor dc
academie. Ik vertel u dal niet, om er my op te be
roemen, mynheer Valerien, maer alleen om te doen
zien, dat in my wel de wil woont om een degelyk
mensch te worden, om te leeren, dat ik my werke-
lyk inspan, om spoedig een onafhankelyk man te
worden. Binnen eon jaer (yds zal ik geschikt zyn, om
naer dc academie te vertrekken dan volbreng ik in
den tyd van dry jaren myne studiën, en wanneer hel
my dan gelukt, door myu examen te komen, dan zal
ik wel terstond als onderwyzer aen het college wor
den aengesleld.
En dan, viel Valerien hom in de rede zult gy in
kommer en armoede uw leven slylen, ondanks uwe
geleerdheid Gy zult nauwolyks zooveel inkomen
Jicbben, dat gy, evenals uw vader, met uwe moeder
en zuster op nooddruftige wyze rond komt, en gy
zult er nimmor kunnen aen denken eene vrouw te
nemen. Dal noem ik eene schoone onalhankelykheid!
Men is niet onafhankelyk, wanneer meo geen geld
heeft, cn dc geleerdheid beschermt niet tegen de
van eene wet van oorlog, onder voorwendsel
dat men onze instellingen moet redden.
De nieuwe wel richt het Staetsmonopolium
in, in zake van onderwys, niettegenstaende de
de stellige schikkingen der Grondwet. Ziedaer
de grootste gebreken van liet wetsontwerp.
Al de vyanden van het calholicismus onder
steunen de wet deze is in hun gedacht niets
anders dan een eerste stap om België oncallio-
lyk te maken. Dat is het rechts.)
Dat degenen, die met Leopold I denken dat
het calholicismus een onontbeerlyk element is
in België, er aen denken Wy doen een beroep
op hun geweten van christen en van burger.
(Zeer welrechts).
Deze verklaringen zyn klaer en duidelyk en
behoeven geene verdere uitleggingen.
Na de achtbare heer d'Anelhan spraken de
heeren Crocq, senateur van Brussel en minis
ter I'tm Ilumbeeck, ten voordeele der wet. De
eersle toonde dat hy met den zelfden haet le
gen God, zyne Kerk, harer leering eu priesters
is behebt waermeê overigens al de logiebroèrs
behebt zyn de tweede deedt zien dat hy by-
poki iet is tot in 't merg der beenderen toen hy
zonder aerzelen verklaerde dat niemand meer
liefde en genegenheid voor 't II. Geloof onzer
vaderen overhad dan hy Zeker is 't, dat
ook niemand die zyne vyf zinnen bezit, zich
door die hypokrietery zal laten om den tuin
leiden.
De zitting van Dynsdag was allergewichtigst.
liet ministerie werd, om zoo te zeggen, ver
pletterd ouder de krachtdadige en vaderlands
lievende redevoering,welke de edele Prins de
Ligne, tegen de goddelooze onderwyswet uit
sprak en in de welke hy liaer als ongepast,
tweespalt veroorzakend, tegenstrydig aen de
vryheid van Godsdienst en van geweien en
vooral onheilvoorspellend voor 't Vaderland
veroordeelde.
Wy willen hier de manhaftige en vader
landsminnende redevoering van Prins de
Ligne laten volgen
Redevoering'van Prins de Ligne.
Toen ik, dertig jaron geleden, in deze vergadering
gekomen ben, was dit met de algehcele onalhanke
lykheid mynor stemmingen. Hel was ook met de
strekkingen der liberale denkwyze van het Kongres
van 183H.
De tyden zyn zeer veranderd.
Gedurende do eerste jaren onzer nationaliteit, han
delden de twee partyen, welke clkaudcr hel bewind
betwisten, vooral onder de ingeving van den geest
onzer instellingen. De beracdslagingen van heden
schynen eerder ingegeven door dc politieke driften.
Het woord klerikael was destyds nog niet uitgevon
den.
Wat my betreft, ik blyf liever getrouw aen de han-
delwyzc, welke ons door onze konstituanlen is voor
geschreven. Ik heb liever in hel openbaer leven aen
niets gehoor te geven dan aen do stem van die twee
grooie leidsmannen des mcnschcn de rechtvecrdig-
heid en het geweten, die onverzetbare onderzoeks
rechter, welke wy in ons dragen En wanneer die
ons zegt Sta stil, ga niet verder, moet men hem
weten gehoor te geven.
Mynhecren. toen het budjet des ministeries van
openbaer onderwys voor dc eersle mael aen den Se
nael werd voorgesteld, heb ik verklaerd, dit te zul
len stemmon, lerwyl ik my levens acnsloot by dc
woorden van M. d'Anethan, dat is te zeggeD, dal ik
myne denkwyze voorbehield, betreffende de daden
en wetsontwerpen, welke van dit departement zou
den uitgaen. Ik betreur het, dal die vrees, toen nog
onbepaeld, reeds zoo spoedig verwezendlykl is. (Op
schudding.)
armoede en honger. Iemand, die ryk is, mag zich
do weelde veroorloven van een geleerde Ie zyn
maer wie arm is, en moeder en zusier te onderhou
den heeft, die moet een praktisch beroep kiezen, en
moet het er op toeleggen, zoo spoedig'mogelyk on
afhankelyk te worden, en een bedryf te krvgeu,
waervan hy hopen kan, dal het hem tol een welge
steld man maken zal. Om kort te gaen dus, ik duld
hel niet, en slem er niet in toe, dal gy een geleerde
wordten ik heb het recht aldus tol u te spreken,
want ik ben uw voogd, en ik heb uwen vader gezwo
ren, dat ik naer myn (beste vermogen voor u zorgen
zou. Neen, gy zult geen geleerde, maer gy zult een
koopman worden. Het heeft God behacgd, my een
jaer geleden myn ecnigen zoon te ontnemen, en de
plaets, welke hy vroeger naesl my achter de toon
bank innam, is ledig, l'w moeder is 'mol my overeen
gekomen, dat gy die ledige plaets zult iniicmen, dat
gy koopman worden moet.
Moeder, moeder, is dat waerriep Etien, be
droefd uit. Wilt gy, dat ik myne boeken, myne stu
diën zal opgeven, om een winkelier te worden, om
achter de toonbank te slaen, en den kostelyken tyd
door te brengen met zakjes suiker en koffie te ver-
koopen O, lieve moeder, is het waer, wilt gy, dat
ik koopman zal worden
Ik hoop, dat het lot uw beste zal geschieden,
lieve zoon, antwoordde madame Duval zacht, en zon
der haren zoon acr, te zien, die zich over haer bed
had gebogen en haer meteen angsiigen blik aenzag.
De heer Valerien heeft my al zyne gronden breed
voerig uiteengezet, cn ik zie in, dat hy gelyk beeft,
dat men zich niet dc weelde mag veroorloven van
een geleerde te zyn, wanneer men r.iet ryk is.
Uw edele vader heeft daeraen zyne dood te wyleii
gehad, want hy studeerde cn werkte gehcole nachter.
Ik beschouw dc wet niet alleen als ongepast, maer
als gevaerlyk, omdat zy het gebied van het geweten
raekt.
Hel grondbegin der wet is slecht, omdat het de
geeslclyke belangen aenrandl cn goede uitslagen kun
nen nooit van een slecht grondbegin uitgaen.
Men kan hel zich niet ontveinzen dal de wel in het
land eene grootc opschudding verwekt. Het is eene
parlywot, een acnslag der meerderheid en van
welke moerderheid legen de minderheid kor
tom, het is een misbruik van de kicszegeprael der
eene party op de andere.
De wetten moeten gemaekt worden voor het goede
en hel belang van allen. De wyshcid der Staelsman-
nen is, de politieke vyandlykheden te voorkomen. De
wellen mogen geen voldoening aen dc eigenliefde
geven.
Laet ons België niet verdoelen in Welfen en Gibc-
lynen, in Witten en Zwarten. (Opschudding).
Het schynt dal in het wetsontwerp de minister
zich hel monopolium van, het openbaer onderwys
heeft willen voorbehouden.
Ik heb eene diepe overtuiging noodig gehad, om
mv te doen besluiten my in slryd te stellen met bet
ministerie cn den uitmuntenden Staelsman. die zich
aen zyn hoofd bevmdt, over het wetsontwerp in
kwestie.
Doch het is de plicht van den wetgever, enkel de
feitenen kwesliün van grondbegin ic beschouwen
onder het oogpunt van hunne uitwerksels en hunnen
invloed op hei tegenwoordige en de toekomst.
De wet is slechts een soort van verdraegzaemheid
van het gccstelyk onderwys in de scholen van hel
volk. Zy durft hetzelve er "niet gansch en praktisch
uit verbannen doch het inzicht lydt geen betwisting
en uit verscheidene redevoeringen, in een anderen
kring uitgesproken, blykt dat gezegde wet een slap
zal zyn, om lot do volledige uitsluiting te komen van
den priester, uil hel lager onderwys
Eindelyk, hel is eene oorlogsverklaring. (Beweging
links M. Frèrc keert den redenacr lastig den rug toe).
Zyn dat. ik vraeg het u, voldoende waerborgen voor
dc meerderheid der huisvaders en moeders, voor dc
opvoeding hunner kinderen Zyn dal voldoende
waerborgen voor heigene dit gcestclyk onderwys
aengael, hetwelk datgene van dc heerlyksle welen-
schap is, zooals in een naburig land een politiek per
soon zegde, omdat zy de wetenschap is van onze
plichten cn van onze lotbestemming (Gerucht links).
De wet verlamt (ie werking der bcdienaers van den
eeredienst, tot wolk geloof zy ook behooren.
Toen keizer Napoleon 1 nog eersle konsul was,
zegde hy in eene der zittingen van den Staelsraed,
alwaer kwesticn besproken werden, die hel Konkor-
dael betreffen Hel zyn minder de leerstelsels die
ik by de bevolking in liet oog houd, dan de gevoelens
van orde, van eerbied, van familieplichten en van ge-
hoorzaemheid aen de wetten.
Gy zult dit groot man toch niet van klerikalismus
verdenken.
Dc achtbare verslaggever bevestigde in de Kamer,
dat de school noch goddeloos, noch ongodsdienstig
zou zyn. Dal is my niet voldoende. (Gerucht links). Ik
wil sterkere verzekeringen hebben dan die droevige
cn blcckc koncessie aen het godsdienstig onderwys
in een calholyk land. Dit onderwys is de beste toom
tegen dc verlokking van 's mcnschen slechte driften,
en wanneer de massa niet meer zal tegengehouden
worden dan door de vrees voor de korrektionnee'.e
policie en het assisenhof, zult gy de misdaden zien
vermenigvuldigen.
De priester, onkel in de school verdragen door
art. 4. cn niet door den wetgever bekleed met een
wettig gezag, zal zich eer. ingcdror.genc gevoelen in
een onzydig onderwys, dat men proklamcert als moe
tende datgene van den Staet zyn.
Ik beken dal ik niet begryp wat nicn verstaet door
eene onafhankelijke zedeleer.
Do priester zal dus niet in do school komen,en wee
de geslachten die zonder godsdienst worden opge
voed Welnu, de godsdienst is feilclyk uil den kader
van hel onderwys gesloten.
Er zyn grooie misslagen begaen doch dit is geene
door, en kon 'ziel; nooit rust en verpozing gunnen
on zoo verleerde do geest de krachten des lichaems,
en de kwael, waeraen hy gestorven is, was een ge
volg hiervan, dal hy een geleerde was. De heer Va
lerien heeft ook volkomen gelyk, dat hel vele leeren
en studecren, en hel gebrek aen nachtrust, ook u
reeds aengetast heeft. Hy heeft er my opmerkzaem
op gemaekt, want hel trok zyne acndachl, omdat hy
u zelden ziet, terwyl ik aen uw lief gelael gewoon
ben, zooals het is, en niets er van gemerkt heb. Maer
de heer Valerien heeft gelyk gy zyt mager en bleek
geworden, lieve Etien, en uw lichaem is zwak, om
dat uw geest te veel werkzaem is. Wanneer gy zoo
voorlgael, zult gy ziek worden, lieve Etien, want hel
gcbeele leven is nog uw eigendom dc wereld met
al haer schoonheden lacht u nog toe, cn hel leven is
niet te vinden in uw donker kamertje en bv uwe
boeken, maer daer buiten, waer de menschen la
chen, vroolyk zyn, waer de zon schynt en de frissche
lucht u tegenwuift. Naer buiten dus, myn zoon, naer
builen moet gy, om het frissche leven te genieten
Wordt koopman Ook als koopman kan men een de
gelyk edel man zyn, en zichzelvc en zyne familie eer
aendoen.
Ja, waerlyk, ik ben overtuigd, dat men dat kan,
riep Valerien met vuer uit, en cei; weinig geleerd
heid slact ook een koopman zeer goed, en hy kan het
uitmuntend gebruiken in zyne zaek. Het is" dus vol
strekt niet noodig,dal gy 't geen gy weel,verleert,myn
goede Etien, maer hel is niet noodig, dat gy daer-
voor nog meer leert. Nog heden sluft gy uwe boeken,
gaet met my mede naer St-Dcnis, en leert by my den
koophandel.
Moeder, riep Etien uit, hebt gy cr in toege
stemd, dat ik u verlate, dal ik met mynheer Valerien
naer St-Denis gaen zal
reden om, uit hoofde van zeer noodlottige uitzonde
ringen den priester te beschouwen als een soort van
vyand, wien men wantrouwen en uitsluiten moet.
Ik heb myne denkwyze uitgedrukt met al de open
hartigheid van een liberael kollega, wien gy de uit-
zonderlyke eer hebt bewezen hem te kiezen, om ge
durende zooveel jaren, u voor te zitten.Uit hoofde der
opmerkingen, welke ik zooevcn heb doen gelden, zal
het my onmogelyk zyn eene goedkeurende stem aen
het wetsontwerp te schenken.
Ik eindig met den wensch uit te drukken dat, welk
ook het lol der wet zy, de kalmte terugkeero in de
gemoederen, en dat by de acnstaende viering van
den vyffigsten verjaerdag onzer onaf hankelykbeid,
catholyken cn liberalen, rechlcrzy en linkerzy, bei
den even vaderlandslievend, zich vereenigen onder
het schild der schoone nationale kenspreuk Een
dracht macht macht.
Ik wcnsch dit, niet alleen voor de toekomst, maer
ook voor het tegenwoordig hestaon van myn land.
Zietdaer eene redevoering die alleen door
ware vaderlandsliefde kan ingegeven worden.
De achtbare Prins de Ligne veroordeelt
het wetsontwerp der zeven grafmakers omdat
het tegenstrydig is aen de vryheid van Gods
dienst, tegenstrydig aen de vryheid van gewe
ten, tegenstrydig aen de vryheid van onder
wys tegenstrydig aen de rechten der familie
vaders
Omdat het eene partywet, eene soort van
aenslag is der wetgevende meerderheid op de
minderheid
Omdat het wetsontwerp den priester uit de
school verbannende, het er terzelfdertyd het
godsdienstig onderwys buitensluit.
Omdal het eene oorlogsverklaiing is tegen de
catholyken, die den tweespalt tusschen de
zonen van 't zelfde vaderland zal doen ontstaen
en 't geen, volgens hem ook, de noodlottigste
gevolgen voor volk en vaderland moet na zich
slepen.
Deze vaderlandsminnende redevoering van
Prins de Ligne, sloog de maconnieke ministers
letterlyk uit hun lood zy zaten raedeloos en
terneergeslagen aen hunne banken genageld...
Zy hadden immers gehoopt dat de edele Prins
hun godshatend en onvaderlandsch politiek
zou by treden. Zy zagen zich bedrogen in hunne
verwachtingen en begrepen maer al te wel dat
hunne goddelooze onderwyswet eene zedelyke
veroordeeling kwant te ondergaen, die hunnen
genadeklop onbetwislbaer zal verhaesten.
In deze zitting werden nog twee redevoerin
gen uitgesproken 1" door den heer Delecourl
liberale senateur van Gent, die bewees dat de
wet van 1842 grondwettelyk is, en verklaerde
dat hy het wetsontwerp, na de geruststellende
verklaringen der heeren Ministers, ging stem
men 2° door den eerzamen heer Solvyns, wel
ke deedt uitschynen dat de aenhalingen van
minister Frère, opzichtelyk de officieuse over
eenkomst te Roomen, betrekkelyk het volkson-
derwys, tusschen de wereldlyke en geestelyke
macht aengegaen, van allen grond zyn ont
bloot. Zietdaer eene logenstraffing die geenzins
ten voordeele de politieke eerlykheid van den
luikschen autokraet pleit.
In zitting van woensdag is over 't lot der
wet van ongeluk en ondergang des Vaderlands
beslist geweest.
Vóór men tot de stemming overging lieten
de achtbare heeren Solvyns, Janssens-Smits en
Van Vreckem eene laetste maer krachtdadige
protestatie hooren tegen de geweldige en listi
ge middelen die gaen in 't werk worden gelegd
om het godsdienstig gevoel in het hart onzer
Ik heb er in toegestemd duisterde madame
Duval, maer zy wendde haer gelaet naer den muer
toe, opdat Etien niet zou zien, hoe bleek zy was, en
hoe hare lippen trilden. Het is tot uw bestwil, myn
zoon, en daerom beb ik er in toegestemd, cn berust
ik er in, dat ik van u moet scheiden
Thans echter wierp Elien, ir. tranen uitberstend,
zich by het bed zyner moeder op de knieën, en de
handen smeekend tot haer opheffend riep hy
Lieve moeder, heb deernis met my Ik kan
geen koopman worden ik kan myne boeken, myne
studiën niet opgeven, en ik zou sterven van verdriet,
wanneer gy my niet wildet vergunnen, een geleerde
te worden, gelyk myn vader was O, lieve moeder,
bcdeuk toch, dat er voor my in de wereld niets hoo-
ger en schooner is, dan werken en leeren, dat ik naer
geen ander geluk streef, dan om over myne boeken
te kunnen zitten, te leven en te leeren, en dat ik my
zelve ryk voel, wanneer ik myncn geest verrykt met
kundigheden, en my de eeuwige en onvergankelyke
schatten der wetenschap verworven heb. Wees goed
voor my, moedertje, laet my gelukkig zyn op myne
wyze, laet my een geleerde worden, en geen koop
man 1
En hy boog zich over de hand zyner moeder, en
weende bitterlyk.
Madame Duval deed hem uit zyne knielende hou
ding opstacn, cn drukte hem in hare armen.
Gy ziet het, vriend, zegde zy, zich met een
smeekenden blik tot Valerien wendend hy kan geen
afscheid nemen van zyne boeken, cn hel zou hem het
hart breken, wanneer hy koopman worden moest
Larifari, beweerde Valerien het hart breekt
niet zoo licht, en wanneer hy eerst maer eens een
dag ol acht onder myne rozynen en amandelen, by
myncn suiker en koffie, in de weer geweest is, als
bevolkingen te verdooven.
De achtbare heer Vilain XIIII drong er op
aen minister Van Uumbeeckte doen verklaren of
de tien geboden Gods in de Staetsschool zullen
onderwezen worden, en de minister antwoord
de: dat slechts eepigen der geboden zullen mo
gen voorgehouden worden, als de onderwyzer
er in toestemt. Verder vernieuwde minister Van
Ilumbeeck zyne hypokriete verklaringen van
vroeger.
De heer Surmonl beknibbelde de schoolko-
miteiten, die echte spioenery, en verklaerde
verder dat het wetsontwerp niet alleen de ge-
meentevryheid vernietigt maer terzelfdertyd
Hoogst noodlottig wezen zal voor de gemeen-
telyke financiën.
Eindelyk ging men tot de stemming over
0 stemmen zegden Ja, en 31 Neen. Een lid
onthield zich de Baron de Labbeville.
Eene meerderheid van twee stemmen schaft
dus de heilzame wet van 1842 af en vervangt
ze door eene andere, die geroepen is om al de
gemeentescholen des lands in scholen zonder
God te hervormen, in scholen, waer godde
loosheid en ongeloof zullen heerschen en die,
onbetwislbaer zedeverderf en verdierlyking
onder onze bevolkingen zullen verspreiden.
Deze meerderheid van twee stemmen is
voorzeker onbeduidend en ten volle krachte
loos. Die krachteloosheid schynt er nog klaer-
der door, en als men rekening houdt dat zy
slechts werd verkregen door de stemming van
lieden, die men, met levensgevaer, naer Brussel
heeft overgebracht. Dry zieke, halfdoode maer
liberale senateurs hebben hun ziekbed verlaten
om t ministerie van eene gewisse schipbreuk
te redden. Een lid der liberale linkerzyde was
afwezig, namelyk, de heer baron de Tornaco
senateur van lloei, die men, uit hoofde zyner
hevige ziekte, niet had kunnen overvoeren.
De overvoering van den heer Boyaval was
vooral gevaerlyk voor hem. Zondag 11. wierd
hy in een ryluig van 18klas, liggende op eene
matras naer Brussel overgebracht. Des maen-
dags werd hy door vier mannen naer 't Senaet
gedragen doch, men zegt, dat zy hem de trap
pen niet konden opdragen en men zich ver
plicht vondt hem met eene koorde op te ha
len.... Zoo verkreeg men de stem van M. Boya
val.... Maer welke weerde heeft zyne stem
En wy antwoorden geene.... En inderdaed,
men errinnert zich nog dat, by de laetste kie
zing, M. Boyaval met ééne enkele stem meer
derheid tot lid des Senaets is uitgeroepen ge
weest hy bekwam 1401 stemmen tegen 1400
gegeven aen den heer Van Ockerhoul, catholyke
candidaet. Dus dank aen eene stem, en deze
was onbetwislbaer de zyne, is het M. Boyaval
toegelaten geweest, op den uitersten avond
van zyn leven, eene goedkeurende stem te ge
ven aen eene wet van tweespalt en oorlog in 't
binnenland, die te recht eene wet van ongeluk
en ondergang voor 't Vaderland, voor 't Belgie
van 1830, wordt geheelen....
De catholyke kiezers van 't arrondissement
Brugge, die zich by den laetsten keus hebben
onthouden,zullen zonder twyfel,nu wel de ver-
antwoordelykheid begrypen zydie, door hunne
onthouding, op hen hebben doen wegen. Indien
zy hunne plicht als catholyken, en ware vader
landers hadden gekweten dan zouden zy belet
hebben dat M. Boyaval, dank aen eene enkele
slem meerderheid gekozen wierde. Ja, hadden
hy na den arbeid een krachtig middagmael gebruikt,
en eene stevige wandeling gedaen heeft, dan zal hy
's avonds God danken, dat hy in 't bed kan kruipen,
om vveêr uit te slapen lot aen den volgenden mor-
gend, en hy zal naer zyne boeken in'i geheel niet
meer verlangen. Maer groot zal hy worden en sterk,
en roode wangen zal hy krygen, dat het een lust is
om te zien, en over een jaer of vier, als hy den han
del geleerd zal hebben, plactsen wy een nieuw uit
hangbord boven mynen winkel, vvaèrop met gouden
lettors te lezen staetValerien cn compagnie want
Etien wordt naluerlyk myn compagnon, en dan kan
hy naer eene schoone cn ryke bruid omzieD, en geen
meisje zal den Hinken en jongen koopman afslaen,die
door zyn versland en door zyne geestkracht eenmael
een ryk man belooft te woiden. Maer, welsprekend
heid is juist myn vak niet, daerom zeg ik kort en
goed het blyff er by Etien wordt koopman, en gaet
nog heden met my naer Sl.-Denis. Als zyn voogd en
als de plactsvcrvanger zyns vaders, heb ik hel recht
zoo te spreken, en ik geef niet toe ik blyf by 't geen
ik gezegd heb, want al weent en schreit gy thans ook
allen, en al noemt gy my thans een hardvochtig man,
eenmael zult gy het toch ook inzien, dat ik gelyk
gehad heb, dat ik tot Etiens en uw aller bestwil ge
handeld hel), en wanneer ik eens daerboven in den
hemel aenkom, dan zal, naer ik hoop, myn vriend
Duval my ie gemoet komen en tot my zeggen daer
hebt gy myne hand, trouwe vriend, ik ben over u
tevreden. Gy hebt uwen plicht gedaen ten opzichte
van mynen zoon Daerom. sta op, Etien en wisch
de tranen uit uwe oogen, want een echt man schreit
niet, maer werkt en doet wat goed is En het is goed,
dal gy koopman wordt, en daerom blyff er by Gy
gaet nog heden met my naer St.-Denis
(Wordt voortgeiêl.)
