V -1776
54ste Jaei*.
VZEKEN WEG.— VERTREKIKE.Y UIT AELST SM Ai
VERTREKUREN! t il S>E VOLGENDE STATIËN
SCH00L-ENKWEST,
ABONNEMENTPRYS6 FRANKS 'S JAERS. De inschryving eindigt met 51 December. ANNONCENPRYS. per drukregel: Gewone 20 cent. Reklarnen fr. 1,00. Vonnissen op 3de bladz.50 cent.
Dcndermonde. 4-56 6-43 8-45 12-27 3-09 6-43 9.38
Lokoren. 4-56 6-43 8-45 12-27 3-09 6-43 9.38
Mechelcn. 4-56/ 6-43/ 7-l7d 8-12d Exp. t'2« 3®kl. 11-57d
l-04d Exp. 1- 2® 3® kl. 2-5id 3-09/ 6-00d 6-43/
t0-06d Exp. 4e 2® 3' kl.
Anlw.4-561 6-43i 7-t7d 8-0*2 en 8-lid Exr. 3 kl. 1-04dExp.
1° 2® 3® kl. 2-51d 3-09/ 6-OOd 6-43/ 10-06d Exp.
4® *2® 3® kl.
Brussel, langs Denderleeuw. 4 40 7-17 7-50 8-02 en 8-12
li 3 kl. 9-08 10-21 dir. 11-57 1-04 E 3 kl.2-51 5-10 E 3 kl.
5-20 E 2 klas. 6-00 8-49 9-11 10-06 V. 3 klas. Des zon
dags 8.59 's avonds houdt stil in de tussclienstatien.
Leuven, Thienen, Luik, Verviers 4-40d 4-56/ 6-43/ 8-"2 en
8-12d 3 klas. 7-50d 9-08d (ll-57d tol Leuven)l-04d
Exp. t" 2» 3-kl. 2-51d i-lüd Exp. 1®2«3® kl. 6-00d 8-49d
10-06 Exp. 3 kl.
(1) Nota De letter 1 beteekent langs Termonde en de
Gent,(5-00 's vrytl.) 7-05 dir. 7-41 en7-56 E3kl. 8-41 9-45
12-2*2 12-40 3-09 3-41 en 5-34 E 3 kl. 6-12 6-40 8-54
Exp 3 kl. 9-36 12-02 direct.
Brugge, Oostende. 7-41 en 7-56 Exp. 3 kl. 9-45 12-22
12-40 3 41 en 0-00 E I® *2C 3» kl. 6-40
Doornyk, Mouscron, Kortrvk, P.yssel (langs Gend) 8-41
12-22 12-40 3-09 3-41 Èxp. 6-12 6-40
Doorn. Mouse. Kortryk, Ryss. langs Alh) 6-00 7-50 11-57
0-00 6-00
Ninove, Geeracrdsbergen, Lessen, Alh 6-00 7-50 8-12
1 1-57 2-51 0-00 6 00 9-11
Bergen, Quiévrain 6-00 7-50 S-t-2 11-57 2-51 0-00 6-00
Enghicn Braiue, Manage,Charleroy, Natr.cn langs Geerucrds-
bergen 6 00 (-00 11 57 2-51 0-00 6-00
Sotlegem, langs Erpe-Meirc. 6.05 (7-25 's zat12.30 6 02
Moorsel.Opwyck.Mechclen,Antwerpen 5,03 9,20 3,13 6,12
letter d langs Denderleeuw.
Calque Sunni.
NAER AELST UIT
Ath 6.49 10.30 1.17 4.09 7.58 9.05
Anlw. 5.25 6,50 9,15 9.50 10.50 E. 1'2® 3® kl. 12 15
3-15 E. 1°2°3® kl. 3-50 4 45 5.55 6.50 E. 1®2° 3® kl. 9.00
Brussel 6.20 direct 7-05 en 7.20 E 3 kl. 7.25 9.00 11.06
11 53 1.55 3.02 en 4 55 E 3 kl. 5.01 5.55 7.05 8.15 E.
3 kl. 8.20 en 11-15 direct. Des zoDdags 3.29 namid
dag 12,02 's nachts houdt stil inde tusschenstatien.
Dendermonde 7.12 9.33 11.34 2.25 5.27 8.23 10.47
Geeraerdsbergen 7.27 11.08 2.00 4.50 8.33 9.41
Gent 6 24 7-29 en 7.39 E 3 hl. 8.15 11.04 12.31 E3kl.
I.55 4-38 en 4-48 E 3kl. 5.06 8.09 8.18 9.33 E 3kl.
Lessen 7.09 10.50 1.37 4.29 8.18 9.25
Lokeren 6.40 8.40 10.59 1.54 4.56 7.55
Ninove 7.55 11.36 2.28 5.18 9.01 10.09
Oostende 0.00E 6.04 6.20E. 1 2 3 kl. 9.00 0.00 0.00
II.05 E 3 kl. 11-55 3.30 E 3 kl. 6.04
dit Gent naer
Moortzeele, Sottegem, Gceraerdb., Engbien, Braine-le-
Comte 5.50 8.12E 8.58 11.18 2.20 5.40 6.59
DIT GEERAERDSBERGEN NAER
Maria-Lierde, Sotlegem, Moortzeele en Gent, 5.15 7.24
9.54 11.59 2.58 4.48 5.50E 8.51
uit Denderleeuw naer
Haeltert, Burst, Herzele, Sotteg. Audenaerde, Ansegem.
Kortryk, 6.17 0.00 9.01 12.55 6.09 7.20
uit Sottegem langs denderleeuw naer:
Aelst, (5.38 's Zalerd.) 7.49 12.06 0.00 5.00 7.48
uit Antwerpen naer St. Nikolaes, I.okeren en Gent
4.50 7.15 8.50 10.55 2.05 3.50 7.15
uit Gent naer Lokeren, St. Nikolaes en Antwerpen
4.30 7.05 9.25 10.50 2.20 5.25 7.05
Uit Sottegem langs Erpe-Meire. 7.49 1.58 7.48
dit Mechelen naer Opwyck, Moorsel en Aelst
6,30 10,55 4,40 7,45
AELST, 25 SEPTEMBER 1880.
TE AELST.
Zitting van 22 September 1880.
Om 9 i,i ure, voormiddag treedt de enkwest-
kominissie de gehoorzael binnen. Zv is samengesteld
uit dry leden, te weten MM. WiUequctVoorzitter,
Lippens en De Vigneassessors. Alle dry zyn ver
tegenwoordigers van Gent. M. Coveliersalias Vkebos,
opsteller der Chroniqueoefent bel ambt uit van
Sekretaris.
Dc heor Voorzitter kondigt aen dal de persoonen
die niet gedagvaerd zyn 4in verlangen gehoord te
worden zich mogen komen laten opschryven.
Zeven persoonen van Wichelen bieden zich aen en
worden door den sekretaris opgeschreven.
De heer Ringoir, vader, roept af dat de heer Voor
zitter verzoekt dat zekere heeren onder 't publiek
den hoed zouden willen afdoen zoo niet dat een
proces-verbael tegen hen zal opgemaekt worden.
(Algemeen gelach.)
Op dit oogenblik treden 1 marechal de logis en
6 gendarmen binnen. De marechal de logis Ham-
bursin van Aolst, als getuige gedagvaerd is ook
ae'nwezig.
De heer Voorzitter verklaerl de zitting open en
gaet over lol de onderhooring der getuigen van
Wichelen
1* Getuige. Dc Smet, lid van 't officieel school
komiteit ie Wichelen Hy legt den eed af als volgt
lk zweer van te spreken zonder liaet, zonder vrees,
van de waerheid ie zeggen en niets dan de waerheid
zoo liclpe my God
Voorz. Getuige, gelief ons le zeggen wal gy
weet over den scliooliwisl Le W.chelen en bezondcr-
lyk wal er is voorgevallen met zekeren De Goyter
Geluigc. (1) De Smet verklaerl dat zekere Do
Geyter door eene ongeneesbare ziekte was aengedaen,
dat hy en nog 2 leden van 'l schoolkomilcil zich ter
woonst begeven hebben van Dc Geyter. De Geyterzeide
ons dal hy 'l bezoek ontvangen had van M. den Pastor
van Wichelen, die hem vroeg: hoe gaet hei met u, 'k
heb gehoord dat gy zoo gestegen zyl Gelyk gy ziet,
zegde De Geyter, ik lig hier op een verrol heddo en
niemand ziet" naer my om. De Pastor heeft dan ge-
vraegd wacr gaet uwen jongen ter school De
Geyter zei, naer de gemeenteschool ehwel zegde
de Pastor, zend uwen jongen naer de cathohcke
school en gy zult onderstand bekomen van den
armen, van Vinccntius en van de goede menscheu.
Noen, zeido De Geyter, ik zal dal niet doen, ik ken
den ondcrwyzer Bosmans, sedert lange jareu, hy
heeft mynen anderen zoon ook een goed onderwys
gegeven, ik ware ondankbaer indien ik anders han
delde. Daerop antwoordde M. de Pastor, indien gy
uwen zoon uit de gemeenteschool niet trekt gy zyt
verdoemd waergo ligt! (Gelach en geroep Hou Hou.)
Dal daerdoor bewogen, hy zynen jongen uit de ge
meenteschool getrokken heeft, en naer de caiho-
1 ieke school gezonden. En van dan af ontving hy,
Dc Geyter, van 't armbestuer eenen onderstand van
dry franks ter week. Voorlyds had hy maer ontvan
gen een halven frank in de weck.
Voorz Is zyn zoon in de eatbolieke school
gebleven
Get. De Geyter voegde er by dat hy tegen zyn
goesting zyn zoon uit de Gemeenteschool getrokken
bad zyne gedachten anders waren, en indien, hy
zelfden onderstand van 't Schoolkomiteit kon beko
men, hy opnieuw zynen zoon naer de Gemeente
school zou gezonden hebben, 'l Schoolkomiteit heeft
heeft hem dien onderstand van 3 frs. in de week
verleend en de zoon van De Geyter is wederom in
dc Gemeenteschool gekomen.
Eenigen tyd nadien heeft getuige 't bezoek ontvan
gen van de dochter van De Geyter die hem kwam
zeggen, dat haer vader op sterven lag en dat zy den
Pastor geweest verzoeken had hem te komen be
rechten.
M. de Pastor gaf haer voor antwoord dat hy niet
zou komen zoolang haer broerken in dc Gemeente
school zou gaen. De zusters van den leerling hebben
alsdans dezen uit de gemeenteschool gelrokken en
hem te huis gehouden en de Pastor is De Geyter
gaen berechten deze is dan gestorven. Sedert dien
is de leerling die ik meen Leo Dc Geyter te heeten,
opnieuw in de gemeenteschool gekomen.
Voorz. Weet gy nog iels
Get. Ja, ik weel iels van de wed0 Constant Buyl.
Voorz. Zeg ons wat gy weet
Cel. De wed® Buyl kwam uit 'l hospitacl, geheel
de familie had met den typhus gelegen.
V. Welke onderstand heeft die wed' ontvangen
G. Ik weel niet of zy voor den tyd der nieuwe
onderwyswet onderstand kreeg van 't armbestuer,
macr aengezien zy hare kinderen naer de gemeente
school zondt, heeft zy, op zes of zeven maenden,
slechts 6 frs. onderstand van 'l armbureol ontvan
gen dal zy noglhans heeft aengedrongen en haren
bezonderen nood doen kennen en dat haer allen
onderstand wierd geweigerd, omdat zy haer kinderen
naer dc gemeenteschool zondt. Deze weigering
werd haer gedaen door Verslraetcn, bedeelcr der
armen. Die vrouw heeft my verklaerd en weet door
pcrsoonlykc ondervinding, dal zy onderhouden is
geweest door de geburen.
Voorz. Is er geene bezondere oppositie in de
gemeente geweest, by 't invoegebrengen der wel
van 1879 Is 't van uwe kennis of de sacramenten
geweigerd zyn geweest
(1) Ten einde ons verslag zooveel mogelyk le verkorten,
zullen wy zoo getrouw mogelyk de verklaringen meeileelen
gelyk zy in 't jprocte-verbael zyn geschreven.
Get. De absolutie was niet te verkrygen door
de leden van 't Schoolkomiteit en zy wierd ook i
geweigerd aen de oudeis van de kinderen die naer
de gemeenteschool gingen alsook aen den ondcr
wyzer Er volgt uit de verklaring van deze ouders
dal de heeren Gcestclyken van de gemeente alsook
dc leden van 't Schoolkomiteit der catholieke scholen
in de huizen rond zyn gegaen om le werven voor de
catholieke scholen en zy overal gezegd hebbon dat
men de absolutie zou geweigerd hebben.
lk weet iels bezonders, voor 't geen aeogaet PLeler
Bacyens en deszclfs vrouw. Er wierd daer gezegd
indien zy haer zoon uit de Normaelschool niet trok
ken en hunnen anderen uit de Gemeenteschool
dat liet overbodig was met den paschen lot den
Biechtstoel te naderen, lk geloof dat dc leerlingen
der Gemeenteschool acnvacrd zyn geweest om hun
eerste communie te doen.
Er wordt geen lezing gegeven van 't procesverbael
't welk dan door getuige wordt geteekend.
2® Getuige. Van Herrewcghe Jules, fabrikant in
damast te Wichelen lid van 't Schoolkomiteit.
(Hy legt den eed af
Voorz. M. Van Herrewcghe gelief ons de druk
king te doen kennen die den heer Pastor van Wiche
len uitgeoefend heeft op zekeren De Geyter, dag-
looucr te Wichelen, Paddenhoek?
Get. Ily, getuige, is by De Geyter geroepen ge
weest met al de leden van 't Schoolkomiteit en deu
ondcrwyzer. De Geyter zegde ons dat hy bezocht
was geweest door M. den Pastor, die, na hem ge-
vraegci tc hebben, hoe hy het stelde, hem had gezeid,
dat indien hy zyn kind uit de gemeenteschool trok
en hel naer de catholieke school zondt, hy eenen
onderstand van 3 fr. in de w6ok zou ontvangen heb
ben van t armbureel, alsook anderen onderstand
van Vincenlius en van de brave menschen. Getuige
bemerkt dat de Pastor den onderstand van 3 frs.
niet beloofd heeft, maer dat die onderstand van 3 frs.
Ier week hem later is gegeven. Dat nadien deze
onderstand verminderd is geweest en hel daerop is
dal by hen ontboden heeft cn hen verklaerde dat het
legen zynen wil was, dat zyn kind naer de catholieke
school ging cn hy het naer dc gemeenteschool
zou zenden kon hy eenen onderstand van 3 frs ter
week van 't Schoolkomiteit bekomen, 't School
komiteit heeft hem dit beloofd en gegeven en zyn
/.oen is naer de Gemeenteschool gegaen.
Voorz. Weel gy verders nog iets
Get.— Ik ben een andermael geweest by Dc Geyter;
deze zcide my, dal hy detizell'den dag bezocht was
geweest door den heer Clemens D'llooghe, lid van
'l catholick Schoolkomiteit en dat hy liern gezeid
heeftGe weet, myn vader is Burgemeester hy
kan voor u veel doen en van 't armbestuer veel
bekomen gy zoudt wel doen, in uw eigenbelang,
uw kind wederom naer de catholieke school tc
zenden.
lk heb het bezoek nadien ontvangen van de oudste
dochter van De Geyter, en zy zegde my dat zy dry-
mael, den heer Pastor verzocht had haer vader, die
stervende was, te komen berechten en zy voor ant
woord ontvangen had, dat indien hy bleef volhcrden
zyn kind in de gemeenteschool le laten, dat hy zou
gestorven zyn en begraven gelyk nen hond, gelyk
M. de Brabanler geweest was. Hel kind is uit de
gemeenteschool gebleven en de Postor heeft De
Geyter berecht. De Geyter is gestorven en 't kind
is weder naer de Gemeenteschool gegaon.
Voorz. Wat weel gy verder
Get. Er is ter myner kennis gekomen dal de
heer Pastor zich begeven heeft by zekere weduwe
Leuze, herbergierster, woonende le Wichelen-dorp,
om haer te verzoeken haer kind uit de Gemeente
school te trekken en het naer de catholieke school
te zenden, dat zy dan van 'l armbestuer onderstand
zou gekregen hebben, en van vele anderen.
'I Is alom gokend dat de absolutie geweigerd is
aen de ouders van de leerlingen der Gemeente- en
Normaclscholen. Er is my gezeid dalzy (de priesters
en leden van 't catholiek Schoolkomiteit) by die en
die persoonen gegaen zyn en dal namelyk de heer
Pastor zelf by zekeren Bacyens gegaen is, om hem
te verwittigen dal de absolutie zou geweigerd worden.
De verklaring wcrdlgeteenkend zonder voorlezing.
3® Getuige. Pan te Jozef, koopman en herbergier
le Wichelen. (Hy doel den eed.)
De heer Voorzitter doet zelfde vragen als aen
voorige getuigen.
De getuige bevestigt de daedzakenaengehaelddoor
de twee voorige getuige voor wat betreft Fraucics
De Geyter, daglooner tc Wichelen en T bezoek hem
gedaen door 't Schoolkomiteit en den ondcrwyzer
Bosmans. Hy bevestigt ten andere dal de heer Pas
tor aeu De Geyter gezegd heeft dat indien hy zyn
kind naer dc catholieke school niet zondt, hy geen
absotulie op zyn sterfbed zou verkregen hebben en
dat hy zou begraven worden gelyk neu hond, zooals
M De Brabanler De Geyter zegde ook dat de onder
stand die hem beloofd'was vervallen en, by voort
during, niet is gegeven geweestdal hy in den
uitersten nood zynde, hy hen, de leden van 't officieel
Schoolkomiteit, had ontboden. De Geyter zegde ons,
gaet getuige voort.dat hel legen zynen zin was dat hy
zyn kind naer de catholieke school had gezonden
dat zyn oudste zoon goed was opgebracht door M.
Bosmans, onderwyzer, en dat zvu uiterste wil was
dal zyn kind terugkeerde naer de gemeenteschool
dal zulks zou gebeuren indien 't Schoolkomiteit hem
den onderstand, die hy noodig had, wilde geven.
Wy hebben hem 3 frs. Ier week beloofd, eene bed
ding gegeven, zyn huis doen witten, en zyn zoontje
is naer de gemeenteschool gekomen. Getuige voegde
er by dat noglhans de jonge l'huis gehouden ge
weest was omdat de heor Pastor Dc Geyter niet
wilde berechten.
Voorz. Wat weet gy over 't weigering der ab
solutie enz
Getuige'. - Hel is algemeen geweten dat absolutie
is geweigerd aen de ouders van dc leerlingen der
gemeenteschool, alsook aen de leden van 't School
komiteit, waerom, gozeidc leden, waeronder hy cn
de twee andere getuigen die acnhoord zyn, weten
den wat er hen te verwachten stond, zich hebben
ontbonden de absolutie tc gaen vragen.
Er wordt geene lezing gegeven van 't proces ver
bad en getuige leckcnt
4® Getuige. Bosmans JozefGemtente-onderwyzer
te Wichelen
(Hy doet den eed.)
Voorz. Gelief in algemeeno termen le zeggen
wat ter gelegenheid d.er uilvoering van de wet yan
1879 tc Wichelen is voorgevallen
Getuige Er is ter myner kennis, ten gevolge
van uildrukkelyke verklaringen, die my gedaen zyn
geweest, dat de volgende persoonen die onderstand
bekwamen van '1 armbestuer van Wichelen vermin
deringen in dezen onderstand geleden hebben ten
gevolge dat zy hare kinderen naer de gemeente
school hadden gezonden. Het is aldus dat de wed.
De Neef, moeder van zes kinders, zoo hy vermeent,
voortyds eenen onderstand genoot van 23 franks ter
maend, en dat deze onderstand gevallen is op 6 franks
ter maend. De wed. De Neef heelt hein niet verklaerd
welke de rede dier vermindering was, maer zy zegde
hem wel le weten, waervoor het was en dit namelyk
omdat zy hare kindoren naer de gemeenteschool
zondtzy voegde orby dat zy in hare beslissing zal
blyven volherdcn, al moesten zy maer verhongeren
De vrouw Pollaert, ontving, zoo zy hem verklaerde
twee frank ter week zy heeft niets meer ontvangen
en de heer Dc Bruycker Frans, uitdeeler van "t Arm
bureel, heeft haer uitdrukkelyk onderstand geweigerd
er byvoegende dat het was omdat zy hare kinderen
naer de Gemeenteschool zondt.
Dewed. Buy!, die volgen» hare- verklaring, met
hare kinderen, uit oenen typhus kwam en in uiter
sten nood verkeerde, heeft zich gewend lol den heer
Verstraeten Jan-Antoon uitdeeler vau 't Armbestuer
in hare wyk, om onderstand te bekomen en deze
heeft geweigerd en voor rede van zyne weigering
aengeliaold dal hy haer niet meer mocht geven, om
dat zy hare kinderen naer de Gemeenteschool zondt.
De vrouw Baeyens zich hernemende, zegde hem dat
zy noglhans op 6 of 7 maenden 6 frs. ontvangen had.
Voorz. Wat weet gy over de weigering van
absolutie
Getuige. M. dc Pastor heeft my ten huize komen
verklaren dat ik mynen paschcn niet mocht houden
en dat hy spyt had my dit le moeten zeggen. Het is
my bekend dat de absolutie is geweigerd geweest
aen de ouders der leerlingen, van dc gomeenteschool
daerenboven zyn twee leerlingen van de avondschool,
naer hunne verklaring, geweigerd geweest hunnen
paschen te mogen houden. Ily heeft zyne leerlingen
daeromtrent niet ondervraegö, 't is, 4>y toeval, dat
die twee hem dit gezeid hebben er kunnen nog an
deren zyn. doch hy weet het niet.
Voorz. Wordt er legen de wet van 1879 niet
gepredikt
Getuige. Er is ter zyner persoonlyke kennis,
dat, in de vroegmis wacr hy gewoonlyk naertoe gaet,
't officieel onderwys, herhaelde malen,werd acngcrand
als goddeloos, gonsch verderflyk verder is er niets
persuonlyk tegen hem gezegd geweest in den pre
dikstoel.
Voorz. - Gelief ons te zeggen welke de bevolking
is der Gemeenteschool en ook der Catholiekeschool
Getuige. De bevolking der Gemeenteschool was
voorgaende jaer gemiddeld 200 leerlingen, jongens
de meisjes wierden onderwezen m de aengenomenc
school, in T klooster. Onder do jongens waren 25
vreemdelingen cn men mag rekenen dat 175 dus het
gemiddeld getal is.
Verleden jacr, met October 1879, ging hy in met
85 of 86 leerlingen in November klom het getal tot
112 a 116 omdat de meisjes er zyn bygekomen.
'l middel getal, goede maenden en slechte maenden
te samen genomeo is 103. Verder kan hy geen zekere
inlichtingen geven over de bevolking der Catholieke
scholen
De officicele avondschool is begonnen sedert No
vember t878 zy telde, in 1878, 82 leerlingen, en in
November 1879, 83 leerlingen.
M. De Vigne vraegt of de catholieke onderwyzer
gediplomeerd is
Getuige. Dc onderwyzer der catholieke school
is niet gediplomeerd by heeft de Normaolschool
van St Nicolaes slechts een jaer en half gevolgd.
Dc getuige teekeul zyne verklaring zonder voor
lezing.
5® Getuige. Constancia Dc Gegier, vrouw Livintis
Coppielers, bloemmuekster, Paddenhock te Wichelen.
(Zy doet deu eed.)
Dc heer Voorzitter zegt aen getuige dat hy haer zal
voorhouden, wat de andere getuigen hebben ver
klaerd. De volgende verklaring wierd alsdan opge-
teekeDd
Do getuige aen welke de Voorzitter de voorige
getuigenissen opsomt, verklaerl dat deze getuige
nissen in waerheid bestaen. Zy voegt er nogthans
by dat zy^afwezig is geweest, gedurende 8 maenden,
tot veertien dagen vóór de dood van baren vader
dat zy dus niet weet te spreken van den onderstand
die hy gedurende dien tyd van den arme zou genoten
hebben, maer zy weet dal zy nadien eenen weke-
Ivkschen onderstand van 5 frs genoten hebben van
wege de heeren van 't schoolkomiteit van Wichelen.
Dit gebeurde vóór de dood van haren vader zy heb
ben ook slaeplakens gegeven en hebben het huis
doen kalkwilten.
Voors. Wie heeft by 31. den Pastor geweest
om vader le doen berechten
Getuige. 't Is ik die tot drymael toe den heer
Pastor gaen verzoeken ben van vader te komen be
rechten telkens heeft by my gezegd dat hy het, van
wegens den Bisschop, niet mocht doen 'ten ware
dat myn broeder uit de gemeenteschool zou gotrok-
ken worden. Eindelykis M. de Pastor by ons t'huis
gekomen cn hy heofl myn vader overhaeld myn
broeder is t'huis gehouden van de school en myn
vader wierd berechtveertien dagen of dry weken
nadien is myn vader overleden.
Dc getuigenis wordt niet voorgelezen, en wordt
onderteekend.
6e Getuige. Paulina De Geyter, wordt niet ge
hoord.
7' Getuige. Paulina Verbeek, wed' Constant Buyl,
dagloonster te Wichelen.
Getuige is buitenmate lang en magerzy gelykt
aen 'i wyf van Lange Wapperook word zy door
't publiek rnet een ongemec-n gelach begroet.
Voorz. Gelief ons te zeggen welken onderstand
gy jaerlyks genoot
Get. Verleden jaer ben ik met dry myner kin
deren overvallen door den typhus wy 'zyn vorzorgd
geweest in 'l hospitael van Wichelen ik was maer
half genezen als men my naer huis heeft doen terug-
keeren niet myne dry kinderen, deze waren nogthans
genezen. ïk was zoo zwak dat ik myne kousen niet
alleen kon aendoen. Als wy een dag of zes t'huis
wareu, werd myn vierde zoon, oud 27 jaren, die
t'huis gebleven was, insgclyks van den thypus aen
gedaen. Wy hebben onderstand bekomen van 't arm
bestuer waerover ik rede had voldaen te zyn maer
als de tweedracht over de scholen opgekomen is,
heb ik maer van tyd iets ontvangen, doch veel min
dan voortyds de heer Joannes Verstraeten, armmees
ter, zoide my dat hy my niet meer mocht geven,
omdat ik myne kinderen naer de catholieke school
niet zondt en ik in den ban der II. Kerk was^ hy
zegde verder dal hy mv niets meer mocht geven
en ik by den Pastor moest gaen, en, indien de
Pastor consenteerde, dat hy opnieuw grooteren
onderstand zou geven, lk ben alsdan-by den heer
Pastor gegaen, ik heb hem gevraegu of hy er in
toestemde dat ik meerderen ondeistand zou ontvan
gen en hy zeide my dat hy tegen de wet van deD
Bisschop niet kon en dat ik myne kinderen naer de
cntholieko school moest zenden en dat hy er toen
den armmeester zou over gesproken hebben. De
Pastor zegde dat dc gemeenteschool eene slechte
school is en ik zegde daéropdat de kinderen daer niets
slechts loerden, dat de onderwyzer my gezegd heeft,
dat hy ook vader van familie was, en, hy liever zyne
deur zou gesloten hebben, dan de kinderen slechto
dingen te leeren ik voegde er by aen M. den Pastor,
dat indien ik gewaer wierd iets slecht aen myne
kinderen geleerd wierd, ik zo onmiddellyk uit de
school zou getrokken hebben. Des anderdaegs ben
ik nog by den armmeester Verstraeten gegaen en hy
heeft my nog voor de laetsle mael iets gegeven den
volgenden keer weigerde hy zeggendeGaet nu
by de dieHetgeen wilde zeggen, volgens my, by
de heeren van 'l Schoolkomiteit, MM. De Smet en
consoortcn die my onderstand gegeven hebben van
als wy uit 't gasthuis gekomen zyn.
Voorz. Hebt gy geen brood en kleeding ontvan
gen
Get. Neen.
V.— Gy ontvingt niets voorlyds in brood, kleeding
of anders
G. Neen. 't Procesverbael wordt niet voor
gelezen.
8° Getuige. De E. H. Van Herzele Tbeodoor, oud
69 jaer, paslor te Wichelen.
(Geluigc legt den eed af.)
Voorz. Wat is er gebeurd lusschcn u en zekere
Francics De Geyter, woonende op den Paddenhock,
te Wichelen
Gel. Vernomen hebbende dat Francics De Gey
ter, ziekelyk was, ben ik hem gaen bezoeken met
het gedacht hem onderstand le verschaffen, indien
hy hel noodig had. In 't gesprek met hem, heb ik
hem gezegd dal ik verwonderd was dat hy zyn kind
naer de catholieke school niet zond hy zeido my,
had gy my er eer van gesproken, M. den Pastor, hy
zou er al lang geweest zyn. Ik heb aen De Geyter
geene belofte van onderstand gedaen op voorwaerde
dat hy zyn kind in de catholieke school zou gesteld
hebben.
Voorz. Gy hebt verzocht geweest door de doch
ter van De Geyter om haer vader te berechten
Is dat niet mcermaels gebeurd
Get. Ik heb op eerste verzoek De Geyter ge
weest berechten ik heb geen voorwaerde "gesteld.
Het is nogthans mogelyk, ik herinner my ten minste
niet,dat ik aen de dochter zou gezegd hebben, dat ik
haren vader maer kon berechten in geval hy zyn kind
uit de gemeenteschool deed, maer ik had in vroege-
ren tyd aen De Goyter gezegd, dat ik wol hoopte dat
ik niet genoodzaekt zou geweest zyn, hem de laotste
Sakramenlen te weigeren, volgens de bevelen van
den Bisschop, daer ik hoopte dat hy zich in regel
zou gesteld hebben met zyn kind naer de catholieke
school te zenden
Voorz. Vraegt aen getuige of het wel zeker is
dat hy geen tweemael geweigerd heeft te berechten
en slechts de derde mael aen dit verzoek heeft vol
daen
De heer Pastoor antwoordt stellig, neen.
De Getuige Constancia Dc Geyter,wordt teruggeroe
pen en verklaerl dat zy wel verzekerd is dal de
eerste mael dat zy den heer Pastor gaen verzoeken
is om haren vader te komen berechten, zy hem zelve
gesproken heeft, ten huize van Eulalie Muylaert,woo
nende te Wichelen, wyk Paddenhoek, en dat alsdan
M. de Pastor, haer uitdrukkelyk verklaerd heeft, dat
hy haren vader maer zou berecht hebben, voor zoo
veel hy voorafgaendelvk zyn zoon uit de gemeente
school zou getrokken hebben. II. de Pastor is nog
thans alsdan myn vader komen bezoeken, maer hy
heelt hem alsdan niet berechtals vader slechter
geworden is, er., volgens zeggen van den docteur, in
doodsgovaer, hebben wy, broeders en zusters, raed
gehouden om te beslissen of er niet diende aen den
eisch van den heer Pastor voldaen le worden en
aldus met het uittrekken van onzen broeder uit de
Gemeenteschool, de laelsle Sacramenten voor onzen
vader te bekomen alzoo is bet dat wy alle met vader
tc samen goed gevonden hebben myn broeder t'huis
te houden en myn vader is alsdan berecht geweest.
M. de Pastor ondervraegd of hy over deze verkla
ring niets weet te zeggen, antwoordt neen, en voegt
er hy dal hy zich niet herrinoert getuige Const. De
Geyter by jufv. Muylaert gezien of ontmoet te heb
ben.
Voorz. Wat is er tusschen u, M. de Pastor, en
de wed. Buyl gebeurd heeft zy u haren nood niet
geklaegd 1
Get. lk hemnncr hel my niet, zy heeft, geloof
ik, by my goweest maer ik| heb ze naer 't bureel
van Weldadigheid verzonden.
De heer Voorzitter geeft lezing aen den heer Pastor
van de getuigenis van de wed. Buyl.
Voorz. Is dat de waerheid, M. de Paslor
Get. Antwoordt dat het grootste deel onwaer
is, doch dat in bet ander deel zaken voorkomen die
waerheid zyn.
Voorz. Zegt ons wat er waerheid is
Gel. 'I Is zeer moeilykzich alles onmiddellyk te
herrinneren en aldus op de vragen te antwoorden.
Er wordt dan in 't procesverbael 't volgende geak-
teerd Geluige, na voorlezing te hebben geboord der
getuigenis van voorzeido Wed. Buyl, verklaerl dat
een deel waer en een deel onnauwkeurig is dat het
waer is dat hy haer bezoek heeft ontvangen en dat
vrouw Buyl hem onderstand gevraegd heeft, maer hy
kan niet aennemen dal hy over den onderstand zou
gesproken hebben gelyk zy hel zegt, aengozien het
geven van hulp hem niet, maer wel, 't armbestuer
aengact. Overigens heeft dit gesprek zeer kort ge
weest t is over't jaer gebeurd, en men vcrstact,
dal men in die omstandigheden van de daedzaken
niet nauwkeurig indachtig blyft.
Vrouw Buyl teruggeroepen volhardt in hare ver
klaring.
Voorz. Wordt de absolutie in uwe gemeente,
geweigerd aen de ouders der leerlingen van gemeen
teschool
Gei. De heer Pastor antwoordt dat hy denkt die
vraeg niet te moeten beantwoorden.
.V. De Vignc. Hebt gy, M. de Paslor, den heer
onderwyzer niet verwittigd, dat hy met Paschen den
biechtstoel niet moebt naderen.
Gel. Antwoordt dat hy inderdaed den onder
wyzer verzocht heeft zich in regel te stellen tegen
over de beslissingen van den Bisschop en vermits de
ondorwyzer daerin niet heeft toegestemd, het onnoo-
dig was, dat hy zich acnbood.om zynen Paschen tc
houden.
Voorz. Hebt gy iets in te brengen tegen 'l offi
cieel onderwys of wel legen den onderwyzer
De Vigne. Leert men iets kwaeds in de school
van Wichelen
Get. De heer Pastor verklaert dat hy niets be
zonders heeft aen le halen tegen dc gemeenteschool
en den gemeenteonderwyzer van Wichelen.
De zitting wordt om t 1/2 uren opgeschorst.
Zitting van den namiddag.
Om 3 1/4 ure treedt de enk west-kommissie de ge
hoorzael binnen. De Voorzitter beveelt aen do gen
darmerie dc kinderen builen te zetten.
De Voorzitter zegt dal er voor beden te veel getui
gen gedagvaerd zyn en die dus moeten aenhoord
worden, bygovolg, zullen de getuigen, die zich zon
der dagvaerding hebben aengeboden, later moeten
aenhoord worden Men zal hen by aenbevolen briof
verwittigen van den dag en uer op de welke zy zullen
gehoord worden.
9® Getuige. Carolina Vagenhende, wed® De Neef
Jan, landbouwster te Wichelen. (Zy legt den eed al.)
V. Zoudt gy ons willen zeggen wat or met u is
gebeurd aengaende do vermindering van den onder
stand dien gy van 't armbestuer ontvangt
G. (Wy laten hare getuigenis volgen zooals zy
door den Voorzitter werd opgegeven lk had van
't armbestuer van Wichelen eenen maendelykschcn
onderstand van 20 lol 22 franken voor en myne zes
kinderen, waervan't oudste 45 en 't jongste 9 jaron
tellen. Ik ben sedert 9 jaren wed*. In de maend
October 1879, werd deze onderstand grootelyks
verminderd, ik kreeg voortaen maer 6 frs. ter maend,
men heeft my daerover geene uitlegging gegeven,
maer ik wist geheel wel dal het was, omdat myne
kinderen in de gemeenteschool gingen. Myne kin
doren, voor wat de jongens betreft, was ik van zin
van te plaelsen gedeeltelyk in de gemeenteschool en
gedecltelyk in de catholieke school, dit om met
iedereen wel te staen. Ik zond aldus de twee oudste
jongens naer de gemeenteschool en den joDgste naer
de catholieke school't is daerop dat de groote ver
mindering van mynen trok gevolgd is. Dit ziende
heb ik mynen kleinsten joDge van de catholieke
school weggenomen en ook naer de gemeenteschool
gezonden.
Getuige verklaert eindelyk dat telkenmale er brood-
deeling is geweest, zy haer deel heeft ontvangen.
De getuigenis wordt niet voorgelezen en getee
kend.
10* Getuige. Pharailde De Vuyst, dagloonster
huisvrouw Pollaert, te Wichelen (Zy doet den eed.)
Voorz Wordt gy ondersteund van 't armbureel
van Wichelen en zeg ons wat er naer den twist der
scholen is gebeurd
Gel. Ik genoot van wege 'l armbestuer een
wekelykschen onderstand van 2 frs. voor my en
myne 'twee kinderen deze trok is afgeschaft ge
weest, verleden jaer vóór den winter, alswanuecr
de scholen heropend zyn ik heb daerover geklaegd
aen den hoer Dc Bruycker, uitdeeler van 't armbestuer
le Wichelen, deze zeide my dat hy alleen niet mees
ter was en dat men hem verboden had my nog iets
le geven dat ik niemendale zou gehad hebben zoo
lang myue kinderen in de school van meester Bos
mans zouden gaen. Myne kinderen zyn 8 en 4 jaer
