Gemeenlekiezingen.
Schooleukw est tcller/.ecle.
werk liccft moeten laten aen 't begraven van
't catholicismus. Doch dit kon niet anders uit
vallen. Andere jannen dan Piet en zyne offi-
cieele Inirikken hebben aen 't begraven van
't catholicismus werk moeten laten. Reeds lang
liggen zy in den eenen o( anderen grafkuil,ver
geten van gansch de wereld en 't catholicismus
leeft nog. Zoo ook zullen Pit'l en gansch zyn
leger van officieele opeters des lands reeds
onder de groene sargie, vervloekt van 't na
geslacht, begraven liggen wanneer 't catholi
cismus nog zal groeien en bloeien over den
ganschen aerdbol tot spyt van de trawanten
der hel
Op 't oogenblik dal de Gemeentekiezers zich
gaen vergaderen, is het hoogst noodzakelyk
zich wel te doordringen van de belangrykheid
der aenstaendc kiezingen en van de gevolgen
die zy noodzakelyk moeten na zich slepen.
In tegenwoordigheid van een ministerie vol
haet, zonder schaemte en stoutmoedig tot de
dwaesheid toe, in tegenwoordigheid der on
gehoorde geldverspillingen die de bloedwet
van 1879 veroorzaekt, is de gemeente het laet-
ste bolwerk onzer vryheden. Tot de aenkomst
van 't liberael ministerie, in 1878, genoten de
gemeenten eene volkomene zelfwetgeving; zy
regelden in volle vryheid liet bestier barer
financiën, bevolen de oprichting der noodige
scholen, benoemden de onderwyzers en onder-
wyzeressen en bepaeiden de jaerwedden die
zy zouden genieten. Doch heden is het gansch
anders, 't Is het ministerie 't welk, onder
't valsch voorwendsel van openbaer belang,
dit alles regelt. Ja, 't is het goevernement dal
heden ambtshalve de oprichting van scholen
beveelt door de gemeenten als nutteloos aen-
schouwd, 't welk de jaerwedden der onder
wyzers en onderwyzeressen bepaell, en hierom
de budjetten hermaekt, met een woord, de
Staet palmt al de rechten in die de gemeente
besturen tot dan toe onbesproken genoten
hebben....
Het is vooral noodzakelyk dat de onafhanke-
Jvke kiezers zich tegen dezen staet van zaken
verzetten en door hunne stemming toonen dat
zy zich aen dit schandelyk jok, aen die ver
drukking der gewetens niet willen onderwer
pen.
In onze catholieke provincie ontmoet het
ministerie overal en bczonderlyk by de ge
meentebesturen eenen wederstand welke op
de hoogte is van 't gevaer dat ons bedreigt.
God geve dat deze wederstand zich derwyze
versterke dat het ministerie zich gepraemd ge-
voele zyne vryheiddoodende ontwerpen te
moeten laten varen.
De maconniekc kliek, de goede verstandhou
ding zoekende te verbreken welke in 't vlaem-
sche land heerscht, preekt, sedert eenigen tyd,
de noodzakelykheid aen van eene minderheid
in de gemeenteraden te kiezen welke de meer
derheid zou bewaken. Wel dom is Iiy die 't
doel niet begrypt dat de liberalen hierdoor
bereiken willen. Verzekerd van de toestem
ming en de medewerking van 't ministerie,
werpen de liberalen dien bal slechts op om in
de Schepenen-Collegen te kunnen dringen en
dan oneenigheid te brengen in den schoot
dezer overheid die hen, in vele gevallen, in
den weg loopt,
De onbetwistbare waerheid van dit feit
springt in de oogen, als men bemerkt dat de
liberalen die heden de gemeenteraden van
Brussel, Gent, Antwerpen, Luik enz. samen
stellen,ten geenen pryze willen dat de minder
heid zou vertegenwoordigd worden.
Dus, indien de liberalen,'t zy in onze stad, 't
zy in eenige stad of gemeente van ons arron
dissement, onder voorwendsel dat de minder
heid dient vertegenwoordigd te wezen, een,
twee of dry candidaten voorstellen, is de plicht
der catholieken gansch afgeteekend.... Men
moet die liberale candidaten krachtdadiglyk
bestryden en allen tot den laetsten man moeten
wy stemmen voor de gansche catholieke lyst
neen, aen niet een enkel catholieke candidaet
mag men zyne stem weigeren, ten ware men
verlangde zich wetens en willens door de libe
ralen te laten foppen....
Onafhankelyke kiezers, voorstaenders der
groote catholieke zaek, aerzelt niet overal de
catholieke candidaten by te treden, er voor te
stryden, en hunnen zegeprael te verzekeren....
Laet nooit de liberale wolf den catholieken
schaepstal binnendringen Blyft getrouw aen
uw voorvaderlyk geloof, aen uwe godsdiens
tige overtuiging,het Vlaemsche Vaderland heelt
liet recht èn op uwe standvastigheid, én op
uwe krachtdadigheid te rekenen.
Gy wilt meester blyven over de opvoeding
uwer kinderen, gy wilt ze niet overleveren aen
dit zoogezegd onzydig onderwys,'t welk overal
waer de Overheden rechtzinnig zyn, als devy-
and van 'l catholicismus gehouden wordt. Het li
berael ministerie aerzelt niet om door haetvolle
onrechtveerdige maetregelen 't vrye catholieke
onderwys te vernietigen,en u aldus leverplich
ten uwe kinderen aen 't goddeloos staetsonder-
wys toe te vertrouwen of wel ze zonder eenig
onderwys te laten opgroeien.
Slaegt de schaemtelooze leden van 't school-
enkwest in hunne verzuchtingen gade, ziet
hen aen 't werk 't grootste vermaek dat zy
genieten is de priesters en kloosterlingen op
de pynbank te kunnen plaetsen, en hen de
walgelykste spotnamen naer 't hoofd te slin
geren, het vrye catholiek onderwys eenen
kwaden naem te geven en uit te roepen dat
het niets weerd, dat het eene pest is Een
der schoolinkwisiteurs, een brusselsche radi-
kale kwant, ging zelfs zoo verre te durven
zeggen dat de tegenwoordigheid van een broeder
der christelyke scholen gevaerlyk is....
Catholieke Vlamingen, nooit is uwe plicht
van overal voor de catholieke candidaten te
stemmen, zoo groot geweest.... Stemmen wy
dus, allen voor de catholieke candidaten
Toonen wy aen de verfranschte liberalen dat
er nog onverbaslerd vlaemsch bloed in onze
aderen vloeit en dat bygevolg het vlaemsche
land nog niet ryp is voor hunne schandelyke
onteerende dwinglandy
In ons toekomend nummer zullen wy han
delen over 'l geen ons catholiek stadsbestuer
gedaen heeft, wal het rekent te doen, en wat men
hel bevolen heelt te doen.
De liberale mngislc-rs uit 't Verbond beweren met ji
die kwade Douw ncn alle liberalen, groot en klein j
eigen, dat de Denderbodc bekent, dal ons stedelyk I
Bcstuer, ondanks de aierkelyke vermeerdering der 1
nkomslen, kortelings &i§ywc opcenten, ja, schro- 1
melvk voel opcenten zal moeten heffen Vlak af ge
zegd, dit is eene domme leugen.. Nooit bekenden
wy dit en wy dagen de magisters uil het le konncn
bewvzen. -
Ja", zeker hebben wy geschreven dat de sledelyko
opcenten merkelyk zullen moeten vermeerderd wor
den. En waerom Om in de oneindige zoo schan
delyke als onrechtveerdige geldverspillingen te
voorzien die 't liberael ministerie door zynen onva-
derlandschen schoolslryd veroorzaekt. Waer zal de
siad alle de noodige gelden gaen zoeken om den
dienst der vvf of zes nultelooze scholen te verzeke
ren die hier door de bevelen van T ministerie, tegen
wil en dank van de overgroolc meerderheid onzer
medeburgers, moeten opgebouw en ingericht wor
den By de laslenbetalers, en by niemand anders
dan by de laslenbetalers...... Indien de liberalen de
schroomelyke vermeerdering onzer stedelyke lasten
willen beletten, dat zy, in plaets van petitiën op pe
titiën naer den minister van onderwys te sturen,hem
integendeel petilio op petitio toezenden om hem te
verzoeken op zyne ruinerende besluiten belrekkclyke
de opbouwing en inrichting van 5 of 6 scholen te
Aclst terug lo keeren Werkt dus, liceren liberalen,
om uwen grooten afgod Piel Faro op zyne besluiten
doen terug tc keeren, de stad Aelst zal dan van den
last ontslagen wezen 5 a fi scholen te bouwen eu in
te richten, en dan ook zal ons slcdclyk Besluerzich
niet gedwongen vinden de opcenten en kadaster
franken zelfs met een enkele centiem te moeten ver
meerderen 1
De magisters kondigen ons verder aen dat zy in
een toekomend nummer hel veroordeeld liberael be-
stuer zullen pogen wit te wasscben. Wy zyn nieuws
gierig meester Ercmen en Boenen met zyn leger offi
cieele luibakken aen 'l werk lo zien. Immers andere
kleppers d3n zy hebben te vergeefs gepoogd eenig
wit aen dien zwarten moor le krygen Wy zyn overi
gens overtuigd dat zy hunne afgekookte hartlappen
nog zwarter zullen maken.
Ten slotte nog een woord. De magisters roden de
kiezers aen met October aenstaendc bekwame onbaet-
zuchtige!! en bovenal onafhankelyke!!! liberalen te kie
zen, die het algemeen welzijn bovenalle partijdige uit
buiting zullen stellen..
Onze medeburgers, magisters, zyn toch nog wel
zoo dom niet als ge denkt.- Ze weten by ondervin
ding, boe bekwaem, hoe onbaetzuchlig, boe onaf
hankelyk de liberalen gemeenlyk zyn. Ze weten nog
welke liberale feniksen hier van 1819 lot 1867 op 't
Bladhuis zetelden..En nog meer, ze zien dagelyks met
welke bekwaemheid! met welke onbaelzuchiigbeid
met welke onalbankelykheid de liberalen dc groo
te steden in ons land bestieren. Ja, zy welen dat
dank aen die bekwaemheid en onbaelzuchtiglieid der
liberalen Joos zoodanig in do kas der groote steden
zit dat 't bankroet voor de deur staet, en dit ondanks
de schromelyke belastingen die er moeten betaeld
worden. j
Onze medeburgers, magisters, houden van die be
kwame.onbactzuchtigc, onafhankelyke liberalen niet,
zo zyn zoo wat te veel bekwaem, te veel onafhan-
kelyken weest gerust, durft't kliekje met eenige
slachtoffers voor de pin komen, ze zullen even als
vroeger op nieuw tol over d'ooren in den azynlobben
gesteken worden onder 'l aenheffen van eenen krach-
tigen marchkadééééé
't Land uitlo 't eerste woordsprak 't laelsle woord,
sloot dd debatten, nam conclusion en nu laet het be
dreigingen hooren.
Na de gemeentekiezing zal 't Land eens toonen
waer dewezenlyke lafheid huist. En.... als T noo-
dig is kan 't Land ook op de tafel slaen.
Goed zoo, Confrater, uitstel is geen kwytschel...
Tol na de aenslaende kiezing dus; wy zullen
u verwachten en dit op vasten voetWy
hopen. Confrater, dat gy alsdan wat ridderlyker zult
te werk gaen, 't is te zeggen, dat gy den moed zult
hebben uwen tegenstrever langs voren aen tc vallen
en hem nimmer in den rug zult slaen om deslegemak-
kelyker Picpcnduik te konnen spelen Verder nog,
Confrater, geven wy u den niedcbroederlyken raed
van niet te hardop tafel te slaen uit vrees van uwe
kneukels zeore te doen.... Dus tot na de kiezing
Confrater.
De zitting wordt geopend om 10 uren. De
Commissie is samengesteld uit MM. Willcquet,
voorzitter, Lippens en De Hemplinne assessors.
M. Siffer neemt liet ambt waer van sekretaris.
Mertens Joseph, 49 jaer, olficiele onderwyzer
le llerzeele, verklaert dat hy veel te vertellen
M. De llemptinne. Om de liefde Gods
wees kort.
Mertens zegt dat M. de baron Vande Woestyne,
in zyne hoedanigheid van burgemeester, een
voorstaender van 't officieel onderwys is ge
weest. 't Is waer, 't was vóór de wet van 1879.
De pastor van llerzeele heeft M. Vande Woestyne
krachtdadiglyk bestreden, hy verzette zicli tegen
't aenleeren "van 't fransch, alsook tegen de in
richting eener school voor volwassenen. Mertens
verklaert aen 't onderwys van '1 fransch te hou
den, omdat op die wyzè de werklieden die zich
naer Erankryk, begeven, hunne godsdienstige
plichten kunnen kwylen. (Gelach.) M. Vande
Woestyne zeil woonde de school voor volwasse
nen by. (Geluch). In 1877. verkreeg ik in den
cantonalen kampstryd twalf pryzen voor den
Godsdieust, maer de deken van ISinove en de
Overheden van Gent ontnamen cr my_tien. Reeds
vóór de kiezingen van Oktober 1878, heeft de
pastor van llerzeele de godsdienstige vervolging
aengekondigd; na de troonrede van dit zelfde
jaer, wonnen die serraonen in geweldadigheid
aen. De pastor zegde dal wy zouden moeien
onderwyzen dal de mensch van den aep afstamt.
De sermonen blyven duren; de pastor is nog al
gematigd, doch wy hebben hier eenen zekeren
onderpastoor Geltmeyer (geruchtvan den wel
ken ik eenige sermonen zal verhalen.
Op 14 November 1880, predikte hy dat.de on
derwyzer die den catechismus aenleerl in zyn ge
weten een knagenden verdorven worm bezit
(gelach), dat hy de gebeden tegen zynen dank
zegt, dat hy alleenlyk de leerlingen die zyne klas
volgen le danken heeft of aen baetzuchl, of aen
persoonlyke genegenheid, of aen de ouders die
hunne schuld by den brouwer niet betalen. (Ge
lach). Op 21 november heeft hy gezegd dat
dezen die den catechismus leeren zonder tns-
schenkomsl van de geestelykheid judassen zyn.
Den 6 februari 1881, heeft hy gezegd dat de
vaders die hunne kinders naer de onzydige scho
len zenden overspelers zyn die de dienstmeiden
en getrouwde vrouwen verleiden, en dat de
moeders niet beter waren.Ziet rond u, zegde hy,
er zyn gecne uilzonderingen. Ik woonde dit
sermoon niet by, maer een rechlerlyk onderzoek
werd er over ingespannen.
Weigering van Sacramenten, enz. 't oud
liedje.
M. Geltmeyer beeft gezegd in het huis van
Pieter Van den Berghe dat de zieke kinderen
van dezen laetsten zouden begraven worden
gelyk dien van Ylierzele. Te Paeschen 18.9,
hebben 5 of 6 kinders hunne eerste communie
niet mogen doen, namelyl. T kind van De Boe
ver. De pastor zegde dai ik kwacd van dit kind
heb gesproken; 't is valsch.
M. Willcquet. Mynheer, ge hecht te veel
belang aen uwe persoonlyke redetwisten.
Mertens ziet in 't geen hy komt te vertellen
een be wys van de vyandschap der geestelykheid
tegen 'l onderwys. Getuige levert zich aen eene
zeer vermakelyke pantomime over, en laeteenige
schimpwoorden en lasteringen hooren. Zyne
houding en gebaien doen T publiek lachen.
Hel kind De Buyst, een myner leerlingen, ziek
zynde is M. Geltmeyer het gaen bezoeken en hy
vei klaerue dat de ouders de dood vjii hun kind
veroorzaekt hadden en dat zy het moesten ver
giffenis vragen van het naer de school van ver
derf gezonden te hebben. Zonder Iwyf'el dat Ons
Heer op dit oogenblik niet thuis was. (Gerucht.)
M. Willequet. Wy hebben den lyd niet,
mynheer, om uw versland te waerderen.
Mertens. De pastor heeft in den zelfden zin
gesproken. In mei 1879, heeft hier eene vereeni -
ging der catholieken van 't arrondissement plaets
gehad. M. Woeste heeft gezegd dat de ouders
deslemming der wel-niet moesten afwachten,
om hunne kinders uit de officieele school te
trekken.
De koster die, sedert 48 jaer, in bediening
was, werd afgesteld omdat zyn zoon de bedie
ning van catholieken onderwyzer weigerde met
de jaerwedde van eenige honderden franks, te
nemen op de offeranden der geloovigen.
Een nieuwe koster werd benoemdT is de
catholieke onderwyzer. De onderpastor heeft
aen de eerste communicanten verboden keersen
te koopen by den ouden koster. (Gelach
Voor de wet had ik 111 leerlingen allen jon
gens. Ik heb nu 46 leerlingen, myne school is
eene gemengde geworden. Eenige varialiën
op 't aria niets is veranderd en ook eenige
schimpwoorden tegen de geestelykheid. M.
Willequet aenhoort dit alles met eene zichtbare
welwillendheid. De meubels der gemeente
zyn in de catholieke bewaerschool gebleven. In
de catholieke jongenschool lelt men 40 50
leerlingen, in de calli. meisjesschool 150 üi 170.
M. Van Wambeke heeftin de Kamer gezegd, dat
ik maer 62 leerlingen had en dc catholieke school
210. Nu, ik had er op dit oogenblik 82, en er
zyn geen 210 jongens in de gemeente.
Bemerken wy dal de cyfers van M. Van Wam
beke overeenkomen met deze die Mertens eenige
oogenblikken geleden zelf opgaf
De champetter speelt de rol van bewaker in
de catholieke school. M. Willequet lacht en't
publiek ook. M. Willequet drukt zynen twyfel
uit en Mertens eindigt met 't zelfde tc doen onder
't luidruchtig gelach van de aenwezigen.
Ik ken geene feiten van drukking, doch de
onderpastor maekt misbruik van den naem der
eigenaers en van T bureel van weldadigheid met
door belofte van landen te verhuren, kinderen
te koopen.
M. Geltmeyer heeft geweigerd de vrouw Hael-
terman te berechten omdat de vader zyn kind
uit mvne school niet wilde trekken. Haellerman
heeft' toegestemd en zyne vrouw is berecht ge
weest, is gestorven en '1 kind is naer rayne
school teruggekomen. Een genaemde Camiel De
Meerleere heeft, veertien dagen geleden, in 't
zelfde geval geweest. Mertens gaet voort met
over weinig beduidende zaken te babbelen,
eindelyk na eene halve uer is hy uitgebabbed en
zwygtMM. Willequet en de llemptinne los
sen eenen zucht van ontlasting. De getuigenis
van Mertens heelt niet min dan zeven geslegen
kwartieren geduerd.
Van KeymolenJoost, 38 jaer, catholieke on
derwyzer te llerzeele, protesteert legen de tegen
woordigheid van den ond-koster De Ryck, die
de zael der getuigen heeft kunnen verlaten en
tegenwoordig wezen aen gansch de getuigenis
van Mertens. Getuige heeft gemeenteonderwyzer
te Burst geweest. In den winter telt zyne school
140 leerlingen eu inden zomer 75.
Dooreman, Karei, 51 jaer, advokaet en secre
taris van 't schoolkomiteit te Herzele, herhaelt
de beschuldigingen en de domme praetjes die
Mertens uilkraemde. Hy voegt er niets serieus
by. Gedurende zyne getuigenis teekent M. de
Hemplinne geometrische figuren en M. Willequet
caricaturen M. Lippens zit ir. de lezing van een
dagblad verdiept. M. Dooreman zegt dat de hue-
raers van catholieke eigenaers vree/.en hunne
landen te verliezen de familie Matlhys heeft
een stukje land aen Haellerman ontnomen waer-
schynlyk om rede der schoolkwestie. Het Bureel
van weldadigheid zou onderstand geweigerd
hebben aen C, Badesco en dewed. Van Geit.
Bemerkt dat de officieele onderwyzer de ontvan
ger is van 't armbureel Eene dochter Van
Pamele die op 't werkhuis van 't klooster werk
te, werd van haer werk beroofd, omdat haer
broeder de officieele school bywoonde. Doore
man hekelt nog, doch in eene onbepaelde be-
woordiging, hel onderwys dal in de catholieke
school gegeven wordt.
Van Keymolen protesteert en treedt in afdoen
de uitleggingen over zyne vroegere studiën als
ook over deze van zynen hulponderwyzer, 't
geen de inkwisiteurs en byzonderlyk M. Lippens
niet goed schynl tc bevallen en die door M. Wil
lequet onderbroken werden met eene pleiling
in regel tegen den catholieken onderwyzer.
De zitting werd om 12 uren 45 min. geheven
en hernomen om 2 1/2 uren.
M. Willequet kondigt aen dat het enkwelst
zal voortgezet worden op donderdag 22 Sep
tember a. Hy keurt op zeer scherpen toon, de
schikking der lokalen van 't vrederecht af.
Dc Boever Constant, 46 jaer, werkman tot
llerzeele heeft zyne kinders op hunne vraeg natr
de catholieke school gezonden. Zyn kind wierd
lot de eerste communie niet aengenomen, omdat
het den catechismus niet kende de schoolkwes
tie was er voor niets tusschen 't was voor de
wel van 1879. Het verhael van Mertens van
den morgend werd opgeschreven de verkla
ring van De Boever die't verhael van Mertens lo
genstraft, word niet opgeschreven. Mertens zegt
dat 't kind van De Boever bekwaem was.
M. Willequet Mynheer, dat gaet u niet aen
de pastor alleen is bevoegd in deze kwestie.
Langdurige gedachten wisseling.Merlens spreekt
vlug3en kronkelt zich gelyk den duivel in een
wy watervat. 'I Publiek lacht. De Boever blyft
volherden in zyne logenstraffing van al 't gene
Mertens nu zegt en des morgends gezegd heeft.
De Byck Edward, 37 jaer, leertouwer tot ller
zeele en zoon van den afgestelden koster waer-
van spraek des morgends, verhaelt een gan
schen roman, die uitkomt op 't gene de voorige
getuigen uitkraemden.
M. Willequet komt terug op de engheid der
lokalen van vredegerecht. Het is niet genoeg,
zegt hy, te Brussel uitgestrekte rechterlyke lo
kalen te bouwen, de buitenlieden die deze loka
len betalen, hebben zekerlyk het recht een
voudige maer toch bctamelyke lokalen ten hun
nen dienst le hebben.
De Ryck zegt dal zyn vader niet afgesteld werd;
dat hy zyoe bediening van koster en zynen han
del iii keersen verliet.
De Buyst An toon, 53 jaren oud, landbouwer
tot llerzeele, bevestigt het verhael van Mertens
betrekkelyk zyn kind.
M, Willequet. G'hebt aen die] woorden van
den onderpastor niet geloofd, niet waer?, Gy
hebt een grooler gedacht over God dan de pries
ters; ik ook. Geloofde priesters niet. M. Wil-
leqii-1 spreekt den lol uit van Mertens tot groote
verbazing van 'l publiek.
Van Cleemputte Karei, 64 jaer, pastor tol
Herzeele, verklaert dal hy ten opzichte der wet,
slechts de bevelen der Bisschoppen sliplelyk
heeft nageleefd.
M. Willequet.Welke waren die bevelen?
M. Van Cleemputte. Van '1 wetsontwerp uit
alle onze krachten te bestryden.
M. Willequet. Gy hebt zeer vroeg begon
nen, zelfs voor 'l neerleggen van 't wetsontwerp.
Hoe hebt gy een wetsontwerp dat niet bestond,
kunnen bestryden
M. Van Cleemputte. '1 ls wal ik niy afvraeg.
Indien ik op dit tyds'ip over 't onderwys ge
sproken heb, dan was 't in 't algemeen.
M. Willequet. A lions, allons, bepaelt beter.
Gy verwachtte u aen 't ncérlfggen van'1 wets
ontwerp, of wel wilt gy ons bedriegen.
M. de llemptinne. Dat is zonder belang.
M. Willequet. Verschooning, verschooning.
M. Van Cleemputte. Mynheer, ik wil nie
mand bedriegen. Tot den bevelbrief der Bis
schoppen toe, hebben wy allyd de gemeente-
scbool bezocht. Hoe zou ik haer bevochten
hebben Ik erinner my niets van '1 gene gy zegt.
M. Willequet. Wal hebt gy na de stemming
der wet gedaen
M. Van Cleemputte. Ik heb my met alle de
mogelyke bescheidenheid geschikt naer de voor
schriften der Bisschoppen.
M. Willequet.Hebt gy de wet nooit aeu-
gerand
M. Van Cleemputte. Ik geloof het niet.
M. Willequet. Heeft uwe onderpastor uwe
voorzichtigheid nageleefd
M. Van Cleemputte. Ik geloof het.
M. Willequet. 'tSchynt dat hy dit in't
geheele niet gedaen heeft.
M. J an Cleemputte. Hy zal zich zelf ver-
rechtveerdigenik ben het niet die hem noemde.
M. Willequet. Noglhans uwe onderpastor pre
dikte dal alle de vrienden der liberale scholen
overspelers waren.
M. Van Cleempulte. Ik denk dat uwe beschul
diging legen den onderpastor valsch is.
Geltmeyer, Louis, 42 jaer. onderpastor tot
llerzeele, groet M. Willequet als eene oude
kennis. M. Geltmeyer heelt reeds voor de en-
kwest-commissie verschenen le Deynze. IIy
werd een jaer geleden tot Herzeele benoemd,
M. Willequet. Welke beeft uwe houding te
genover de wet geweest
M. Geltmeyer. Gelief nader te bepalen. Uwe
vraeg is duister en gelykt aen deze die gy my
verledene jaer te Deynze sleldet.
M. Willequet. Thans gelyk heden,'goldt het
uwe geweldadigheden.
M. Geltmeyer. Ik protesteer, Mynheer, tegen
uwe woorden gy zyl met de bedieningen van
't openbaer ministerie niet bekleed, gy hebt
my niet te beschuldigen.
M. Willequet. 't Zy zoo. Hebt gy. ja of neen,
gepredikt dat alle de vrienden der officieele scho
len in bywyfschap leven en overspelers zyn
M. Geltmeyer. Neen, dat is valsch. De zaek is
voor 't gerecht gebracht. Morgen zullen myne
getuigen, eerbiedwaerdige mannen, le Aude-
naerde gaen verklaren, gelyk ik hel hier doen,
dat de/.e beschuldiging valsch en logenachlig is.
M. Willequet. Verscheidene getuigen zyn ko
men verklaren dal gy in dien zin gepredikt hebt.
M. Geltmeyer. Mynheer, wisten zy het door
hun eigen zeiven of vaD hooren zeggen
M. Willequet. Ik heb u niet te antwoorden, en
zal u nimmer toelaten,...
M. Geltmeyervan kennis le nemen der
beschuldigingen die tegen my worden gericht
M. Willequet. Ja.
M. Geltmeyer. T Is uwe wy/.e van de vryheid
te begrypen, ook protesteer ik opnieuw.
M. Willequet. Evenwel, is er geen rook zonder
vuer, en gy zult wel iels van dien aerd gepredikt
hebben.
M. Geltmeyer. Niels, niets. Ik ben calegoriek
niet waer Oh denk niet dat ik acbleruildeins!
Wal ik zeg, daerover neem ik de volle verant-
woordelykheid. Dal men my desnoods vervolge
ik slem er in toe.Doch ik denk nooit myne plicht
en myn recht le hebben te builen gegaen. Ik
ben sedert verleden jaer niet veranderd.
M. Willequet. Eilaes! neen.
M. Geltmeyer. Ook beiever ik my om myne
plicht le kwyten en dat is alles. Gy kunt niet
eischen dat ik u myne sermonen van verledene
jaer herhale.
M. Willequet. Ik lach met uwesermonen. Laet
uwe handen hangen Uwe houding is schandelyk.
M. Geltmeyer. Mynheer, ik laet u niet toe
myne houding en myne woorden le waerdeeren
gelvk gy het doet.
M. Willequet. Wat hebt gy by De Buyst ge
daen
M. Geltmeyer. Myne plicht: niets meer, niets
min.
M. Willequet. Wat hebt gy gezegd
M. Geltmeyer Ik beb gezegd dat indien God
dit ziek kind uit de wereld haelde, het zyn geluk
zou wezen. Heden, heb ik gezegd, is het nog
onschuldig weldra zou hel nimmer onschuldig
wezen, overgeleverd gelyk het is aen T verder
vend onderwys.
M. Willequet. Wat hebt gy by De Meerleere
gedaen
M. Geltmeyer. Myne plicht en dit is alles.
M. Willequet. Dat is niet klaer. Gy hebt de
absolutie geweigerd. Waerom
M. Geltmeyer. Ik heb u over dit punt niet te
antwoorden.
M. Willequet. Gy hebt de absolutie gewei
gerd.Overigens, De Meerleere ziet van 't geheim
der biecht afik eisch dus dat gy my antwoordt
en my antwoorden is uwe eenige plicht.
M. Geltmeyer. Mynheer, ik zal niets zeggen.Ik
heb u niets over de biecht le zeggen.
M. Willequet. (met eene donderende slem) En
ik zal u wel tot spreken dwingen.
M. Geltmeyer. Ik daeg er u toe uit, mynheer.
Gy zult my den mond over dit punt niet doen
opeuen. l'k protesteer hier tegen uwe woorden,
in naem myner eer van priester, in naem van
myn geweten van christene, in naem der gan
sche Heilige Kerk.
M. Willequet. Er is daer geen kwestie vau.Gy
spreekt eene beleedigende tael.
M. Geltmeyer. Verschooning 'l is de uwe
die beleedigend is.
M. Willequet. Gy zyt de eerste die op zulken
hoogen loon spreekt.
M. Geltmeyer. De andere spreken voor hun
ei-'en ik spreek ook voor anderen aen wie ik
t voorbeeld en 't onderwys verschuldigd ben.
M. Willequet. .Weet gy dal gy roy veel geduld
oplegt. Gy zyt vrv hevig.
M. Geltmeyer. Mynheer, z.edaer myn pols,
telde slagen. Walmeer is, wal wilt gy? Iede
reen bezit uwe hoedanigheden niet.
M. Willequet. Ik was te beleefd om het te
zeggen. Antwoord over't geval met De Meer
leere-
M. Geltmeyer.Ik roep 't geheim der biecht in.
M. Willequet. Gy hebt geweigerd dit Sacra
ment uc» den zieke te bedienen en zyne biecht
te hooien.
M. Geltmeyer. 'I Is valsch, ik heb myn noen-
mael daergelaten om ze te hooren.
M. Willequet. Dit is geene antwoord. Hebt
gy geëiseht dat de kinderen uit de gemeente
school zouden getrokken worden
M. Geltmeyer. Dit is eene punt waerover ik
aen God rekening zal geven en niet aen de men-
schen. Wees verzekerd, mynheer, dal gy my
nooit het geheim, in de biecht aen God toever
trouwd, zult doen breken.
M. Willequet. Gy hebt aen vrouw De Meer
leere, die zwanger was, gezegd dat zy wellicht
kortelings in stervensgevaer zou verkeeren en
dan gelukkig wezen de catholieken school by te
treden.
M. Geltmeyer. Ik errinner my niet dit gezegd
te hebben, doch indien deze woorden my door
den geest waren gevlogen, ik zou ze gebruikt
hebben, omdat dit eene heilzame les zou ge
weest zyn.
M. Geltmeyer voegt er by dat er geene leer
lingen naer de officieele school gaen dan deze
wier ouders er toegedwongen worden.
M. Willequet. 't Is 't zelfde deuntje als te
Deinze.
M. Geltmeyer. Verschoor.ing. Indien ik heden
in geene bepaelde byzonderheden treedt, 't is
dat deze byzonderheden aen myne eer onder
belofte van geheimhouding zyn toevertrouwd. Ik
wil die ongelukkigen aen de wraek uwer vrien
den niet blootstellen.
Nog een woord. Ik ben van Waesmunsler,
alwaer onze vrienden twee brieven in handen
hebben, geschreven aen landbouwers om ben te
dwingen hunne kinderen naer de officieele school
te zenden.
M. Lippens (bedeesd.) Dit zyn vertelsels.
M. Geltmeyer. Verschooning, mynheer,
't zyn geene vertelsels. Ik zal er byvoegen dat
deze brieven geschreven zyn aen die landbou
wers door bunnen eigenaer, M. Lippens, afge-
veerdigdc van Gent, aen wien ik de eer beb te
spreken. Zy zyn gelezen geweest door den oud
onderpastor van Waesmunsler en door M. Wuy-
tack, die u mei veel genoegen alle de gewenschte
inlichtingen zullen verschallën.
M. Lippens (hakelend.) Ik heb nooit die brie
ven geschreven.
M Geltmeyer. Uw geheugen dient u heden zeer
slecht, mynheer. Ik doe u 't plezier u getuigen
aentewyzen; gy moet er my dankbaer over
wezen. Gy ziet dat ik tegen 't enkwèst niet mor.
Hel heeft my van Pelegem naer Herzele gevolgd,
en ik zal de voldoening hebben hel op myne
beurt naer Waesmunsler te volgen.
M. Lippens recht zich op rood als een kalkoen-
schen haen en roept: Hebt gy die brieven ge
zien.
M. Geltmeyer. Die heeren hebben ze gelezen.
Dit is my genoeg zy zyn geloofwaerdig.
M. Lippens. Brieven!.... Indien gy ze niet ge
lezen hebt, zult gy er nimmer van spreken, ik
vei bied het u.
M. Geltmeyer. Mynheer, ge moet my genoeg
kennen om te weten dat ge my niet kunt ba"
maken. Ik heb u over deze brieven gesprol
ik wil myne inlichtingen volledigen indien gy
aen houdt.
M. Willequet doet in 't procesverbael schi
ven dal M. Geltmeyer twyfelt aen 't beslaen dèi
brieven in kwestie.
M. Geltmeyer protesteert. Ik bevestig, zegt
hy, dat de brieven bestaen en aengezien myne
getuigenis moet geboekt worden, houd ik er aen
dat myne calegorieke bevestiging ook opge
schreven worde.
M. Willequet. Ik doe opschryven wat ik wil,
en verbied u er iets aen le veranderen. Ik heb
de macht....
M. Geltmeyer. In dit geval moet myn recht
onderdoen, niet waer?
M. Willequet. Wy zullen naer Waesmunsler
gaen.
M. Geltmeyer. De brieven verwachten er u.
M.Lippens. Ehwel ik heb niet alleen twee
brieven maer meer dan 15 brieven geschreven
om myne pachters te verzoeken.
M. Geltmeyer. 't Verzoek van eenen eigenaer
staet gelyk met een bevel, mynheer.
M. Lippens. Wal meer is, ik ben burgemees
ter van Moerbeke en voorzitter van 't school
komiteit; men weet welke myne plichten in die
hoedanigheid zyn. Ik doe overigens wat ik wil.
M Geltmeyer. Ik zal er iets byvoegen....
M. Willequet. Gy zult er niets byvoegen.
Maer ik zal er iets byvoegen. 'I Is dat gy den
naem van eigenaers gebruikt hebt om ten voor-
deele der catholieke school invloed op de hue-
raers uil te oeffenen.
M. Geltmeyer. Dal is radikael valsch, mynheer.
Ik heb beloofd landen te bezorgen aen al dezen
die cr uit oorzaek der schoolkwestie zouden ont
nomen worden of die onder de liberale drukking
gebukt gaen.
M. Willequet. Zyt gy dan zulke groote eige
naer
M. Geltmeyer. Om u te dienen, mynheer.
Overigens, ik reken op de christelyke liefdadig
heid die krachtiger is dan 't liberael geweld
De zitting wordt om 5 1/4 ure geheven.
De onbeschofte partydigheid, waermee M.
Bouvier het schoolenkwest in Luxemburg voor
zit, brengt overal de bevolking in opschudding
en veroorzaekt ergerlyke tooneelen, waervan
de gansche veranlwoordelykheid op dien gro-
ven komiek terugvalt.
Eenige dagen geleden was het te Laroche,
nu is het te Houffalize dat, dank aen meester
Bouvier, gewichtige feiten zyn voorgevallen.
Een catholiek onderwyzer, M. Tinant, die
zich onder het volk bevond, dat M. de onder
pastor Adnct, by het verlaten der enkwestzael,
toejuichte, is door de gendarmen,op bevel van
den geuzenburgemeesler, aengehouden en naer
de gevangenis gebracht. Zyne misdaed is niets
anders dan dat hy geroepen heeltLeve M.
de onderpastor
Ongelwyfeld zal de burgemeester van IIouI-
falize voor het gerecht te verantwoorden heb
ben voor die onwettige aenhouding. Eenen
onderpastor op de straet toejuichen is immers
geen strafbaer feit
Op bevel van M. Bouvier is een nog erger
feit gepleegd. De Voix du Luxembourg verhaelt
het als volgt
Een uer later ging M. Bouvier, na gemiddag-
mueld te hebben, de stad in. Voorby het huis
van M. Bastin gaende, meende hy te hooren
schuifelen, want sedert het enkwest van Laro
che droomt. M. Bouvier niet anders meer dan
van schuilelen. Spoedig dringt een gendarm
op zyn bevel het huis binnen, terwyl MM.
Bouvier en Kleyer, de uitgangen bewaken. M.
