41ste Jaar.
Zondag12 September I8II6.
iV° 2087.
IJZEREN WEG.VERTREKUREN UIT AELST NAAR
VERTREKUREN UIT DE VOLGENDE STATIËN
Onze liberalen.
NUREMBERGSCH EI.
A laamsclie Moniteur.
Pachters en boeren.
DE DENDER-BODE.
ABONNEMENTPRIJS6 FRANKS 'S JAARS. De inschrijving eindigt met 31 December.
ANN0NCENPR1JS, per drukregel: Gewone 20 cent. Reklamen fr. 1,00. Vonnissen op 34" bladi.50 cent.
Hofstade.Gysegem, Audegcm, Oendermonde, Zele, Lokeren
4-50 6-33 8-45 11-08 3-06 6-02 7-15 9-48.
Mechclen. 4-501 6-331 7-30J 8-Hd Exp. 1'2'3'kl. 8-451
12-00d l-04d Exp. 1*2* 3*kl. 2-45J 3-061 6-02/
7.15 9 48.1 10-18d Exp. 1* 2* 3" kl.
intw 4-501 6-331 7-30d 8-lldExp. 3 kl. 8-451 l-04d Exp.
1* 2* 3* kl. 2-45d 3-061 5-58d 6-021 9-481
10-18d Exp. 2* 3' kl.
Brussel, langs Denderleeuw. 4 25 7-30 8-11 E 3 kl. 8-33
10-20 dir. 12-00 1-04 E 'i kl. 2-45 4-51 E 3* kl
5-25 des zond.) 5-58 7.47 en 8-47 direct 9-19 10-11 3 kl.
Leuvon, Thicnen, Luik, Verviers 4-25d 4-5016-3318-1 ld
E3 kl. 8-451 8-33d 12-OOd l-04d Exp. 1e 2' 3' kt.
2.45d 5-58d 8.47d direct 9-l9d 10 £1 E 3 kl.
Gent (5-1)0 's vrijd 7-03dir. 7-57 E3 kl. 8-45 10-13
12-21 12-40 0-00 dir. 3-08 3-37 E 3kl. 6-03 6-39
9-49 10-32 Exp 3 kl. en des zondags 12-39
(1) Nota. De letter 1 beteekent langs Ternonde en d'
Brugge, Oostende.
12-40 0-00 dir.
7-55 Exp. 3 kl. 10-13 12-21
El* 2* 3* kl. 6-39
Doornyk, Mouscrou, Kortryk, Rvssel langs Gend) 8-45
12-21 12-40 3-08 3-37 Exp. 6-03 6-39
Doorn. Mouse. Kortryk, Ryss. (lange Alh) 5-52 7-30 8.11
E. 3 klas tot Denderleeuw 12 00 2-45 5-58
Ninove. Geeraerdsbergen, Lessen, Ath 5-52 7-30 8-11
E 3 kl. lot Denderleeuw 12-07 2-45 5-58 9-19
Bergen, Quiévrain 5-52 7-30 8-11 E 3 kl. tot Denderleeuw
12-07 2-51 5-58
Enghien Braine, Manage, Charleroi, Namen langs Geeraerds
bergen 5-52 7-30 8-11 E 3 kl. tot Denderleeuw 12-07
2-43 0-00 5-58
Herzele, Sottegem, Nederbrakel en Ronsse, langs Erpe-
Meire. 4.58 7.35 12.18 6.03
Moorsel,Opwyck,Mechelen,Antwerpen 4,46 9,08 3,14 6,16
letter d langs Denderleeuw.
t'ulque Snum.
NAAR AELST ÜIT
Ath 6.48 10.24 1.18 4.06 8.02 9.15
Antw. 5.05 6.29 9,10 E 3 kl. 9.53 10.50 E. 3 kl. 12-28
1.10 en 3-07 E.3 kl. 4.37 5.52 6.43 en 8-25 E. 3 kl.
Brussel 6.20 direct 7.20 E 3 kl. 7.31 9.33 11.08
11 55 2-00 3.00 E 3 kl. 4.43 5.58 dir. 7.31 8 10
8.419.52 E. 3 kl. (des zondags 11.46)
Dendormonde 4-10 'szaterd. 7.05 9.42 11.34 2.24
5.28 8.27 9.24.
Geeraerdsbergen 7.27 11.05 2.00 4.50 8.49 9.51
Gent 6.35 7.39 E 3 7-43 9.40 11.07 12.31 E 3 1 53
4.20 4 33 E(4.46 's zond) 5.04 7.12 8.11 dir. 8.26 9.40 E3
Lessen 7.09 10.45 1.42 4.29 8.25 9.35
Lokeren 6.33 8.43 10.57 1.46 4.44 7.55 8.45
Ninove 7.55 11.33 2.28 5.18 9.17 10.19
Oostende 5.35 6.20E.3 kl. 9.08 11.12 11.56 en 2.53 E 3 kl.
6.05
dit Gint naap.
Moortzeele, Sottegem, Geeraerdb., Enghian, Braine-
ie-Comte 5.52 8.12E 8.52 11.18 2.22 5.40 6.59
DIT GREUAÏRDSBBRGRN NAAR
Maria-Lierde, Sottegem, Moortzeele en Gent 5 15 vrvd
7.21 8.35 dir. 9.54 11.58 4.48 5.50 e'8.51
DIT DbnDRRLKBÜW NAAR
Haeltert, Burst, Herzele, Sotteg. Audenaerde Assegein
Kortryk, 6.09 0.00 9.01 12.56 6.11 7.20 direct.
DIT SOTTEGBM LANGS DENDERLEEUW NAAR AALST
(5.38 's Zaterd.) 7.50 12.06 1.30 5.00 7.51
Uit Sottegem langs Srpe-Meire. naar Aalst (5.39 *g j
8.00 l.t'G 4.47 9.20
Uit Ronsse langs Nederbrakel, Sottegem, Herzela en
Erpe-Meire naar Aalst 6.59 12.00 3.40 8.05.
uit Antwerpen (zuid) naar Opwyck, Maorisl on
Aelst5,40 10,04 4,17 7,10
AELST, 11 SEPTEMBER 1886.
Wanneer onze liberalen soms spreken over
de politieke partijen die zich in andere landen
bewegen, vergelijken zij zich liefst aan hunne
partijgenoten der Vereenigde Staten vanNoord-
Amerika.
Die vergelijking is vlakaf gezegd een onzin.
En inderdaad in de Vereenigde Staten be
vlijtigen demokraten en republikeinen zich om
't best, om de persoonelijke vrijheid, 't zij
godsdienstige, 't zij burgerlijke, van elkeen te
waarborgen en de inmenging van den Staat,
voor zooveel het mogelijk is te vermijden.
Hier in ons land integendeel, zou de Staat,
indien de liberalen gedurig meester bleven,
weldra alles in handen hebben Godsdienst,
provinciën, steden, gemeenten, kerkfabrieken,
hospitalen, armbesturen, kloosters, scholen,
enz., enz., alles zou onder de voogdij van den
Staat geplaatst wezen. Geen zelfbestuur meer,
alle recht en macht aan den Staat en aan den
Staat alleen om destebeter de gewetens te
kunnen onderdrukken en 't volk onder den
liberalen knout te doen bukken.
De vrijheid van vereeniging is in de Ver
eenigde Staten geen ijdel woord. Alle burgers
mogen zich in maatschappij vereenigen 't is
gelijk tot welk doel, onder voorwaarde dat de
openbare rust, orde en zeden bewaard blijven.
De geestelijke of wereldlijke maatschapijen
genieten de hoedanigheid van burgerlijken
persoon, zij mogen koopen, verkoopen, ont
vangen en uilgeven in name der maatschappij
zonder dat er zich eenig overheidspersoon
meê te bemoeien hebbe. De katholieke Bis
schoppen bestieren er het goed der kerkfa
brieken zonder dat er iemand anders tusschen-
komt dan de geestelijke gemeente. Even zoo
gebeurt het met de consistoriums der protes
tanten en de Synagogen der joden.
Bij ons in Belgie, willen de liberalen slechts
de vrijheid van vereeniging voor hun eigen
zei ven. Waren zij onbetwist meester, de vrij
heid van vereeniging zou aan de katholieken
en kloosterlingen ontzegd en liet recht van te
bezitten aan de kerkfabrieken ontnomen wor
den. Talrijk zouden ze hier aangetroffen
worden dezen die de goederen der kerkfabrie
ken ten voordeele van den Staat zouden aan
slagen, met 't vooruitzicht van er zich meê te
vetten, terwijl men in de Vereenigde Staten
geen enkel burger tot dies bekwaam zou ont
moeten.
De vrijheid van onderwijs bestaat daar
eveneens in den vollen zin des woords. De
liberalen werken er niet om 't onderwijs on
godsdienstig te maken. Elkeen staat het vrij te
onderwijzen en de Staat bekommert zich slechts
met de waarde van 't gegevene onderwijs
na te gaan. Beantwoordt het onderwijs aan de
vereischten, 't wordt door den Staat onder
steund ofhezoldigd zonder dat hij er zich meê
bekreune door wie het gegeven wordt.
En zoo is 't in de Vereenigde Staten gelegen
met de kerkhoven en meer andere katholieke
rechten en burgerlijke vrijheden.
In de Volkskamers der Vereenigde Staten
wordt er geen spoor van godsdienstige onee-
HET
3* VERVOLG.
De grijsaard hield stil adem te scheppen en zich
van de aandoeningen, die hem uitpulteden, te her
stellen. Zijne dochter, zich niet langer kunnende
bedwingen, vloog hem aan den hals en omhelsde
hem met zulkeu drift, dat Hele zich niet kon weêr-
houden haar met bevende hand te liefkozen. Wat
zijue vrouw aangaat, zij begon te snikken, hare
tranen achter haren zakdoek verduikende, en zijne
zonen, niet wetende hoe hunne schaamte te verber
gen, hunne oogen ten gronde richtten. De burge
meester kwam hen juist ter hulp
Geef aan dien braven man een sloe) als men
zulke martelingen onderstaan heeft, mag men wel
rusten.
Terwijl de raadsleden over zulke looneelen ver
baasd malkander bezagen, en niet wisten wat den
ken, stond Peter Hele eensklaps op, en zette zijn
verhaal op bejaagden toon voort, alsof bij baast had
om den sluier op te lichten welke gansch zijn ge
heim streven omgaf.
Maar waarom, zult gij mij misschien vragen,
waarom hebt gij niet vroeger uw hart aan een ander
wezen geopend, gedurende gansch den tijd, die u
zoo kostbaar toegeschenen heeft, niet nutteloos heb
ben laten verloren gaan, en gij zoadt daarin dan
nigheid aangetroffen. Men vindt katholieken
in de beide kampen de geestelijkheid hoetl
daar niet in 't politiek strijdperk te treden,
daar de vrijheid van godsdienst door niemand
wordt bedreigd. Hemeltergende godslasterin
gen, gelijk het hier in onze Kamers menigwerf
gebeurt, worden daar niet uitgebraakt, tot
schande van een beschaafd volk.
Indien onze Belgische liberalen zich wilden
schikken naar 't voorbeeld der Amerikaansche
republikeinen en demokraten, weldra zou in
Belgie alle verdeeldheid en met haar het libe-
ralismus verdwenen zijn. Ontneemt aan 't
liberalismus zijnen oorlog tegen de Kerk, en
waaruit zijnen haat tegen priester en klooster
ling voorspruit, en wat blijft er nog over...
Niets.... niels.... en 't liberalismus ware naar
't pierenland vertrokken. En 't is juist daarom
dat de liberalen hunnen oorlog tegen de Kerk
blijven voortvoeren en die hen ten anderen
toelaat van tijd tot tijd aan 't Staatsgeldscho-
telken te geraken om het weêr eens ter dege
uit te lekken of beter gezegd plat te trekken
Onder de redmiddelen die M. de Laveleye,
in de Indépendance a aanwijst om de lieer-
schende crisis te verhelpen, bemerken wij de
volgende
4° Kosteloos en verplichtend onderwijs,
grootere of meer uitgebreide godsdienstige,
zedelijke en verstandelijke opleiding of vor
ming voor de werklieden, omdat de eenvou
digste gelijk de radikaalste hervormingen
slechts op deze voorsvaarden mogelijk zijn.
10° Eindelijk en vooral geest van kristene
liefdadigheid ons schikkende om alles aan te
nemen en in 't werk te stellen wat den toe
stand des volks kan verbeteren.
Zietdaar dus een der geleerdste liberalen
van ons land die even als wij, katholieken,
overtuigd is, dat de werkmanskwestie ten
meerderen deele hare oplossing zal vinden in
de godsdienstige opvoeding des volks en de
uitoefening der kristene liefdadigheid
Zekere liberale nieuwsbladen spreken se
dert eenigen tijd over nieuwe forten en kas-
teelen die ons gouvernement, op't aanhou
dend aandringen van M. Von Bismark, langs
de oevers der Majis zou moeten bouwen.
De Indépendance bekent dat er van dit
alles geen enkel woord waarheid is... O die libe
rale waarheidverkrenkerszullen zij den
kaakslag van de Indépendance gevoelen
Ziehier wat de Nouvelliste zegt
De minister van justicie is enkel voorne
mens, meer vlaamsche openhaarheid te geven
aan zekere belangrijke besluiten en dit slechts
binnen de palen van het krediet dat voor dezen
dienst bestemd is, namelijk door het geld met
de afschaffing van de (oude) nieuwstijdingen
uitgespaard, daartoe aan te wenden.
Er is insgelijks spraak van geene andere
besluiten dan die, betreffende sommige vlaam
sche gemeeuten. in 't vlaamsch te geven.
Voor het overige zal het slatu quo behou
den blijven.
altoos een troost gevonden hebben, als er soms eene
proefneming mislukt was. Maar ik zal u daarop ant
woorden dat een onvoorzichtig woord, zelfs een ge
baar mijn inzicht zou kunnen verraden hebben, en
daar er in Nuremberg veel betere handwerklieden
zijn dan ik, zouden zij mijn geheim ten hunnen pro-
fijte gebruikt hebben en ik zou voor altoos onteerd
zijn, omdat ik dan te boek zou staan als niets kun
nende geheim houden, en ik zou aau mijne verplich
tingen te kort gekomen zijn. Ik was dus verplicht
alles geheim te houden voor buren zoowel als voor
vrienden, want men is altijd gereed om te hooren
en niet om te zwijgen, bijzonderlijk mijne vrouw en
kinderen, want zij hebben noch goesting noch talent
voorde werktuigkunde over, en kunnen nooit zwij
gen. Ik wachtte dan tot ik er eens zou mogen in ge
lukt zijn in mijn werk te slagen, alvorens ik hunne
hulp zou inroepen om die met vrucht te kunnen ge
bruiken de naam zou hun alsdan beloond hebben
voor mijne uitvinding. Gij ziel wel, mijnheeren, hoe
groot noodig het was van te zwijgen, en aan nie
mand iets te openbaren, en hoe onrechtveerdig het
was van mijn geheimzinnig gedrag, en het besluit
in het gevang te willen zitten, aao zotheid toe te
schrijven. Ik kwam vreugdezat mijne kleine horlogie
te eindigen, alswanneer die barbaar Willibald in
mijne kamer drong, en mijn werk van zoovele dagen
en nachten kwam verbrijzelen, denkende dat hij den
duivel gezien had. Waar had ik dan nog rust te zoe-
keD Het is alsdan dal ik besloot, kost wal kost, in
het gevang te geraken, hetgeen mij dank aan u, lieer
burgemeester, volkomen gelukte, eu ik er nog beter
gesteld was dan ik hoopte. Daar, in do enge cel,
God zij gedankt, wierd ik als van een bovennatuur
lijk licht vervuld, en ik wierd in staat om mijn ver-
In den lijd, zegt de Maasbodesprekende van
de hollandsche boeren, waren de burgers en
de ambtenaars stekelig voor den boer, omdat
deze eene groote weelde had, en hij alles zoo
duur verkocht in de stad. De sladsche dames
in Holland waren geërgerd, omdat de boerin
nen zoo 'n prachtige kleêren droegen en zelfs
piano's in hare huizen hadden.
Dit alles is in onze dagen veranderd de
stedelijke burgers slaan nu een anderen toon
aande boeren koopen niet meer in de
steden Maar de burgers vergeten dat de bui
tenlieden enkel kochten toen alles duur was.
Als de boter en aardappelen hoog in prijs
stonden, lieten zij een deel van den verkoop
prijs in de winkels achter; doch nu deze waren
goedkoop zijn, gaan zij de winkels voorbij. De
boer zet teering naar neering, en hieraan
kunnen de burgers én ambtenaars zich niet
altijd gewennen.
Men ziet, duurte is geen nadeel voor vele
menschen, aangezien deze nu klagen over de
goedkoopte. Als het den boer welgaat, dan
gaat het ook den burger goed; maar gek zou
het zijn dat de landbouwer nu nog zou vertee
reu zooveel hij vroeger uitgaf, toen hij goed
geld won.
De stedeling beweert dat de buitenman on
beschaafd is; doch wat is eigenlijk de bescha
ving Gekleed gaan met franschen chic
Oppervlakkig kunnen wawelen over alles 1
We denken van neen. De hoer is niet onge
leerd hij kent voortreffelijk zijnen stiel en
deze is moeielijker te kennen dan vele stielen
in de stad. Hij is zoo gek niet zich met open
bare zaken te gaan bemoeien, en alzoo tijd en
geld te verteeren, zooals de schreeuwers in de
stad doen, die nochtans het eerste woord
daarvan niet kennen. Geldverteeren doet hij
nietdoch ligt in ruim geldverteeren de be
schaving Dan gaat armoê ook dikwijls hier-
meê hand aan hand.
Het voornaamste werk van den boer is geld
winnen. Hierop heeft hij zich van zijne jeugd
af toegelegd, niet op geld verteeren. In zede
lijk en godsdienstig opzicht staat de buitenman
boven den stedeling. Hij gelooft, terwijl de
stedeling niet zelden domweg loochent, zonder
te weten wat hij loochent.
De pracht van den boer in Holland is, een
schoon stal peerdeu te bezitten maar die
pracht is een waar handelsartikel, waaruit hij
meer dan eens groot voordeel trekt. Vroeger
kocht hij kostbare juweelen, zilveren en zelfs
gouden koffiekannendoch ook dit was eene
spekulatie. In papieren bad hij toen geen ver
trouwen en kocht dus die zilveren voorwerpen
(als hij geen hypotheken kon nemen) en ver
kocht ze weêr als de nood aan den man kwam.
In onze dagen is de weerde van goud en
zilver sterk afgenomen, en nu voortaan koopt
de boer fondsen voor zijn opgespaard geld.
Voorraad van geld heeft bij noodig, want bij
drijft zijne zaken met zoo weinig geld niet als
menige groote schreeuwer in de stad. Er zijn
pachtersin Holland die 80 a 100,000 gulden
bedrijfkapitaal moeten bezitten. Natuurlijk zijn
er velen, die het minder moeten doen. De op
brengst der boerderijen is vandaag niet zoo
dat zij winst opleveren vele pachters gaan
dan ook liever rentenieren, of trekken met hun
woe3t werk te herstellen en het nog te verbeteren.
In een woord, mijne gedachten wierdeü verwezent-
lijkt, welke ik ervan gekoesterd had. Jessada kan
komen, de tijdmeter is gemaakt, en terwijl die van
den Florcntijner slechts twaalf uren gaat, loopt de
mijne er vicr-en-twintig, zonder te moeten heropge
wonden worden
En zonder er een woord bij te voegen, slak Peter
Hele zijne hand in eene der zakken van zijn kleed,
en nam er het eerste Nurembenjsch ei (1) uil welk
heeft bestaan. De toeschouwers konden hunne
oogen met gelooven, en slaarden verbaasd op dit
kostbaar voorwerp, waarvan de zilveren klanken der
klok twaalf uren sloegen. Raadsheeren en toeschou
wers sprongen, van hunne verwondering bekomen,
allen van hnnne stoelen, en liepen om het eerst naar
den uitvinder van het wonderbare instrument, en
omgaven hem in een oogenblik. Peter, rechtstaande
te midden van den kring magistraten en volk, begon
lot in de minste bijzonderheden het werk uit te leg
gen, en de raderen te toonen.
Verheft mij niet te veel, Mijnheeren, riep de grij-
zaard uit, blakend van geluk en met tranen van aan
doening, hemelt mij niet op, daar dit kunststukje
nog niet volmaakt is, laat ons eerder den Hemel be-
dauken van alzoo te mogen gelukt zijn in een werk,
waarvan mij de vervulling zou nauw op het hart lag,
en welk ik zonder Hem niet zou kunnen voleind
hebben. Terwijl ik steeds aan dit onzienbaar iets,
zonder hetwelk niets kan bestaan, 't is te zeggen
den lijd, welke, als hij eens voorbij is, nooit weerom
komt. De Florenlijner en ik hebben dien lijd gevon-
geld naar Amerika -anderen, ongelukkig ge-
i noeg, spekuleeren.
Het land verliest hier door veel van zijne
kapitalen en van zijne bedrijvigheid. Zeker is
het dat als de boer lijdt, heel de samenleving
lijdt en als men maatregels neemt om den pach
ter op te beuren, en deze mochten gelukken,
heel hel land, burgerij en stedeling, er zouden
bij winnen. Zeker is het dat de boer teering
naar neering zet, wij herhalen 't, en hij zijne
pracht of behoeften inkrimpt, naarmate hij
minder wint.
Daarin is hij veel wijzer dan de stadsman,
die er maar op toe danst of hij weinig geld
heeft of niet.
(I) Men noemde alzoo do eerste zakhorlojien welke in
üuitscliland gemaakt wierden.
INog iets over Malou.
De vader van M. Julius Malou zaliger was
lange jaren senateur van IJper en stierf, te
Brussel, in 1862.
De vader van dezen verdienstelijken man
en grootvader van Julius, was Pieter Malou-
Riga, die, afgeveerdigde van West-Vlaanderen
bij de Nationale Conventie te Parijs, in 1793
met echten heldenmoed de burgerlijke en
godsdienstige vrijheid van zijn vaderland ver
dedigde. Weduwenaar geworden, verzaakte
bij de wereld en trad, den 15 Juni 1805, als hij
53 jaar oud was, te Dunaburg in Rusland, in
het klooster der Jesuieten. Vol iever en moed
arbeidde hij als missionnaris en wierd, in
1811, naar de Vereenigde Staten van Amerika
gezonden. Hij ontsliep in den Heere, het jaar
1827, te New-York, waar bij pastoor van
Sint-Pieter was.
Laudbouw.
liet oploopen der herkauwende dieren. Ter
voorkoming van dit gevaarlijk ongeval, dienen
de landbouwers de volgende voorzorgen te
nemen
•1° Zorgt van nooit aan het vee groen voed
sel te geven dat in stapels of hoopen muffig is
geworden.
2* Vermijdt de dieren in weilanden te bren
gen, voornamelijk in klaver, vóór dat de zou
de koude vochtigheid van den nacht opge
droogd hebbe.
In geval men gedwongen zou zijn versch
gras te laten grazen, geeft dan aan de beesten
een gepaste hoeveelheid droog voeder of
strooi vóór dat zij den stal verlaten, ten einde
hierdoor hunnen eersten eetlust te voldoen
en hun te beletten met gulzigheid te eten.
Zijn de weilanden tegelijkertijd overvloedig
en saprijk gelijk de kunstmatige menschen,
leidt dan de dieren eerst op die plaatsen waar
het gras dun gezaaid is leidt ze slechts naar
de klaver wanneer hun eetlust verminderd zal
wezen maar zoodra gij bemerkt dat het vel
der linderzijde gelijk staat met de laatste ribbe
en de heup, haast u dan ze huiswaarts te doen
keeren en brengt ze niet terug in deze wei
landen alvorens ze herkauwd en gedeeltelijk
verteerd hebben.
5° Doet nooit de dieren eensklaps van hel
groene naar het drooge, noch van het drooge,
naar het groene voedsel overgaan.
Wisselt, gedurende den winter, het droog
voedsel af met voederplanten, zooals beetwor
tels, aardappels, rapen, kooien, enz., of ten
minste met gekookt graan, paardsboonen,
koren of gerst.
Zout het voeder om den eetlust der dieren
i [e scherpen en het spijsverteer te vergemak-
kelijken. Geeft geen nieuw hooi, dat met in de
maag te gisten, het oploopen kan te weeg
brengen geeft dit hooi slechts met kleine
j hoeveelheden en zorgt altijd gedurende dezen
voedtngsregel de dieren te verfrisschen.
j 4° Laat hel vee geen dorst lijden, opdat het,
ten gevolge hiervan, niet te veel water op een
maaldrinke.
Europlsche Ieders,
La France deelt de volgende belangwek
kende statistiek.meê over de budjetten en de
getalsterkte der legers van de europische
staten
Budjet van c
den. ieder zal thans zichzelven kunnen besturen, en
den lijd nuttig verdeelen volgens zijne behoeften
het zal hem thans gemakkelijk zijn den gang der
zon en der maan na te gaan, den opstand van zon tn
maan, den nog slecht gekenden zonneweg rond
onze wereld nauwer af te teekenou. Deze draagbare
klok zal ons ten alleD tijde kunnen zeggen hoe laat
het is, en wij zullen steeds voor oogen hebben dat
de tijd nooit stilhoudt. Zij zal steeds de troosl voor
allen zijn, daar zij steeds zal toelaten do vluchtige
oogenblikken van geluk aan te teekenen, zij zal de
ongelukkigen steeds leeren dat hel ongeluk zoowel
voorbijgaat als het geluk. Dit klein voorwerpje in de
hand, zal de zieke het oogenblik zijner herstelling
kunnen berekenen de gevangene het uur zijner
verlossing de martelaar het uur zijner zaligheid
de rechter zal liet uur zijner plicht niet vergeten, en
alzoo den ongelukkige naar zijne vrijspraak niet
laten wachten.
Hier onderbrak een schreeuw van verwondering
de redevoering van Peter
Gaat, edele grijsaard, schat onzer stad, riep de
burgemeester, de gedachten van gansch het getal
toehoorders vertolkende, gaat vrijelijk terug naar
uwe woning, te midden van de achting uwer mede
burgers, en dat de Hemel u nog een lang leve geve,
opdat hij onze moederstad nog mocht verrijken, eens
zal de stad Nuremberg fier zijn dat gij een barer
zonen geweest zijt. Indien gij zulke toerminnende
vader niet waart, dan zouden de deuren der gevan
genis zich niet meer onlsluilCD om zonen in de
wereld te laten, welken den besten der vaders in
het zothuis willen zetten maar wij vergeven hun
ten uwen aanziens, en wij zullen hen maar ten prooi
laten aan hunne gewetenswroeging.
Engeland
900 millioen.
Rusland
800
Frankrijk
750
Duitschland
550
Oostenrijk
550
Italië
300
Spanje
200
Turkye
150
Budjet van het zeewezen.
Engeland
250 millioen.
Frankrijk
200
Rusland
120
Duitschland
60
Italië
50
Spanje
30
Nederland
25
Oostenrijk
20
Legersterkie i
op oorlogsvoet.
Rusland
3,000,000 man.
Italië
2,000,000
Frankrijk
1,800,000
Duitschland
1,500,000
Oostenrijk
1,000,000
Engeland
676,156
Turkye
600,000
Legersterkte
in vredestijd.
Rusland
850,000 man.
Frankrijk
500.000
Italië
480,000
Duitschland
450,000
Oostenrijk
400,000
Engeland
250,000
Turkye
150,000
Spanje
125,000
HANDEL EN NIJVERHEID.
Houlolie.In Zweden, dat zoo rijk van
wouden voorzien is, heeft in den laatsten tijd
het maken van houtolie een grooten vooruit
gang gemaakt. Reeds ongeveer 300 fabrieken
houden zich daarmeê bezig. De ruwe grond
stof voor de olie leveren de wortels van om-
vergekapte dennen en sparren, alsmede de
gedeelten van het hout dier boomen, die het
meeste hars bevatten. Door drooge distillatie
worden daaruit verschillende produkten ver
kregen en uit deze, door eene scheikundige
behandeling de houtolie, met bij voorbeeld
terpentijn, kreosoot, houtazijn, teerolie, enz.
als bijprodukten. De houtolie is geschikt voor
verlichting, vooral als men die vermengt met
lichtolie, en dan kan het in gewone lampen
gebrand worden. Op dit oogenblik kost de
houlolie omstreeks fr. 0,50 per liter. Daar ze
echter ongeveer 30 maal langzamer verbrandt
dan lichtolie, zoo mag men haar wel als het
goedkoopste verlichtingsmiddel beschouwen.
Ook ontploft hel niet en is dus niet gevaarlijk.
De oude man wierd iu triomf naar huis geleid
door het vervoerde volk. Gelijk Sophocle, was bij
gedwongen geweest zijn geheim bekend te maken,
om de eer van zijne kunst te bewaren. De zonen van
Peter, verslagen in eene schandelijke worsteling,
hadden maar spijt van door hunne lompheid bet
profijt verminderd en verkleind te hebben zulker
goede uilvindiug. De arme vader vergaf hun uil den
grond zijns harten, maar zij beminden hem daarom
niet meer. alhoewel de onrechlveerdighoid of verge
telheid hun de uitvinding der horlogie toeschrijft,
want steeds blijft de zoon van Peter Hele doorgaan
voor den uitvinder der zakhorlogiën.
De gemeenteraad behield gedurende twee dagen
bet werktuigje des koperslagers. De inwoners van
Nuremberg, zoowel groote als kleine, en van alle
standen, kwamen hel bewonderen, en het was uog
langen tijd daarna het voorwerp aller gesprek. Het
was mei hel Nuremborgsch ei wat het steeds met
alle schoone uitvindingen van hel raensebdom zal
zijn; de eenen konden het meesterstukje Diet genoeg
bewonderen, anderen meer gematigd ofjaloersch,
trokken de schouders op, en beweerden dat zij
reeds zulke vod te Venetië en Bolognc gezien had
den dan kwamen de wijsneuzen, die fout voor fout
opsomden van het werktuigje, en verklaarden dat hij
beter gedaan had hunne hulp in te roepen De man
nen van stiel en werkzaamheid, terecht gierig met
hunnen lijd loofden zonder maar iets te zien de
nieuwe uitvinding, en hadden maar spijt dat men
zoo laat de zakhorlogie had uitgevonden.
Zoo zal hel steeds zijn met alle nuttige uitvindin
gen, en als men hunne deugden zal erkend hebben,
zal het veel later, of reeds te laat zijn.
EINDE.
