NIEUWS- EN AANKONDIGINGSBLAD VAN DE STAD EN T ARRONDISSEMENT AALST.
Donderdag 14 April 1892,
10 centiemen per nummer
46'e Jaar, N° 2665
De sehooloorlogin Pruisen
DE DENDERBODE.
ABOi\IVE!HENTPRI*ïS
Dit blad verschijnt den Woensdag en Zaterdag van iedere week, onder
dagfeekening van den volgenden dag De prijs ervan is 6 frank 's jaars
fr. 3.2o voor zes maanden fr. 1,75 voor drij maanden, voorop te betaien
De inschrijving eindigt met 31 December.
Men schrijft in bij C- VAN DE PUTTE-GOOSSENS, Korte-Zoulslraat,
N. 31, en in alle Postkantoren des lands.
4NNül\GEi\TPHIJS
Per drukregel, Gewone 1® centiemen Reklamen fr. 1,00 Vonnissen op
3e bladzijde oO centiemen. Dikwijls te herhalen bekendmakingen bij
accoord. Niet opgenomen handschriften worden niet teruggestuurd.
Heeren notarissen moeten hunne inzendingen doen, uiterlijk tegen den
dijnsdag en vrijdag avond. De onkosten der kwitantiën door de Post
ontvangen, zijn ten laste van den schuldenaar.
Gulque suum.
AELST, 15 APRIL IH92
Politiek over/.ielit.
De Fransche Bisschoppen. Op eene
redevoering, zaterdag in de Kamer van
Afgevaardigden door Mgr. d'Hulst gehou
den, antwoordde de minister Ricard, dat
de regeering geene belooging zal toelaten
als vervat in den laatsten omzendbrief
van den bisschop van Mende, die deswege
naar den raad van State zal worden ver
wezen. Elk lid der geestelijkheid, dat in
redevoeringen de republiek aanrandt, zal
gerechterlijk vervolgd worden, zegde hij.
De motie van orde, door Mgr. d'Hulst
voorgesteld en door de regeering bestre
den, werd met 364 tegen 141 stemmen
verworpen.
Daarentegen werd met 317 tegen 165
stemmen de volgende motie genomen
De Kamer, hare goedkeuring hechten
de aan de verklaringen der regeering en
vertrouwen stellende in hare geestkracht
■gelast dat de redevoering van don minis
ter Ricard door aanplakking overal in het
land zal worden bekend gemaakt.
Oorlog aan de religie.In de zitting
der Fransche Kamer van zaterdag iieeft
de minister van justicie, M. Ricard, aan
gekondigd dat het gouvernement de jaar
wedde van Mgr den bisschop van Mende
ging inhouden en den prelaat voor den
staatsraad dagen.
De godsdienstoorlog wordt dus in
Frankrijk heviger dan ooit.
De reden van dezen maatregel is dat de
bisschop aan de geloovigen van zijn bis
dom heeft gezegd,in een herderlijk schrij
ven, dat het een gewetensplicht voor alle
katholieken is slechts christelijke perso
nen voor de gemeenteraden te kiezen.
Er is niets meer of niets minder
En voor die woorden, in welke de bis
schop slechts zijnen plicht vervult, wordt
hij vervolgd, gestralt 1 Zelden is het Fran
sche gouvernement zoo dom, hatelijk, on
verdraagzaam geweest als in dees geval.
Men noemt dan de republiek, het land
der vrijheid
In volle Kamer heeft M. de Cassagnac
verklaard dat hij eene inschrijving opende
voor den gestraften bisschop en, in volle
Kamer, hebben 87 leden der rechterzij
ieder voor 20 fr. ingeteekend. De Figaro
stuurde 200 fr. aan M. de Cassagnac voor
het zelfde doel.
De Fransche regeering spant dus eene
vervolging in wegens misbruik van
gezagtegen Mgr den bisschop van
Mende.
Waarom Omdat deze prnlaat heeft ge
zegd dat zijne geloovigen, in de gemeen-
teraadskiezingen van 1 mei aanstaande,
enkel mogen kiezen voor die Candida ten
welke den godsdienst niet vijandig zijn.»
(33* Vervolg).
Ik zou wel een» willen weten waar <1* jonge
dame Tan de pachthoeve het meisje heeft opgedaan
Het komt mij altijd voor, alsof ze van eene'/.igeuners-
benda is weggeloopen. Zij kent allerhande kunsten,
zooals men aan het verband, dat zg gelrgd heeft, zien
kan zij spreekt zoo vreemd en zoo raar en zie eens,
zooals ze daar langs bet boschje heengaatDe doek
valt haar van het hoofd en zij bemerkt het niet eens
Daar blijft hg op den weg liggen. Heb ik het niet ge
zegd Echt lichtzinnig zigeuuersbloedEn is heur
haar niet pikzwart en dik als dat van deteidens Het
glinstert letterlijk in de zon. Ja rank en glanzig als
een hagadis is bet beidenvolk de oude heksen stelen
de vrouwen den geldbeugel uit den zak, cn de jongen
dikwijls het hart der mannen uit het lijf. |>as maar op,
M. Markus, de geschiedenis met dc pronkdukaat is
nog niet uit wij zullen nog wat beleven.
Wij zullen het afwachten iprak hg, kort en
barsch hare woorden afsnijdende, terwijl hg naar de
boeken (aslte, die het meisje gebracht had.
Is dat misbruik van gezag 1 Ons dunkt
dat het de plicht was van den bisschop
zoo te spreken.
Hij randt immers de republiekeinen niet
aan en evenmin de republiek Men kan
den bisschop geen enkele slechte uitdruk
king verwijten.
Of weten de republiekeinen zoo goed,
dat zij de vyanden van den godsdienst
zijn, dat zij zich door die woorden bedoeld
gevoelen Welnu dan hebben ze heel
domweg zelf bekend, wat de converva-
tieven hen altijd verweten.
Het ministerie, dat in de gratie der
meerderheid wilde komen, heelt het mid
del Ije van oorlog aan het clericalism
weer eens geprobeerd men ziet dat het
in Frankrijk nog altijd gelukt
Argentinië. - Verschillige tijdingen,
die elkander min of meer tegenspreken,
komen uit Buenos-Ayres.
De staat van beleg zal gedurende de
kiezingen worden opgeheven. Vele ofli-
cieren van de landmacht zijn in de samen
zwering betrokken en zijn gevangen ge
nomen. De radicalen weigerden aan de
stemming deel te nemen.
De Times verneemt uit Buenos-Ayres
dat men tegen de muiterij, gewapende
politiepatroeljes houdt door de strateu.
Het gerechtshof bevool den minister van
oorlog den afgeveerdigde Allen en den
senateur Molita uit te leveren daar deze
personen op ongrondwettige wijze zijn
gevangen genomen. Op last van den pre
sident der republiek, weigerde de minister
van oorlog aan het bevel van het ge
rechtshof gevolg te geven.
Wegens een later telegram heeft zon
dag de kiezing plaats gehad der personen,
welke op hunne beurt den president moe
ten kiezen.
De tot hiertoe gekende uitslagen zijn
gunstig aan Dr Luis Saëns Pena.
De presidentieele kiezing is bepaald op
12 juni.
De rust werd nergens gestoord
Brazilië. Eene gebeurienis van ge
wicht heeft plaats gehad in Brazilië
ziehier de officieële uitlegging er van
De Braziliaansche legatie te Parijs heeft
aan de Agence Havas meèdeeling gedaan
van een telegram uit Rio-de-Janeiro, be
richtende dat 13 generaals van land- en
zeemacht een manifest aan den president
hebben gericht, waarin zij zich veroor-
looven bezwaren in te brengen tegen de
grondwet en waarin zij vragen dat eene
presidentskiezingonmiddelijkplaatshebbe.
De regeering, overwegende dat de on-
derteekeningvan dit manifest eene daad is
van hooge inbreuk op de krijgstucht,heeft
de onderteekenaars buiten dienst gesteld.
De gouverneursder verschillende Staten
en de bevolking keuren deze daad der
regeering goed. De orde is overal gehand
haafd.
Ja, er zal wel niets anders overblijven, maar
veel geduld zullen wij niet noodlg hebben, zegde zij
droog, terwijl zg, het hoofd schuddende, hem nazag,
toen hij met de boeken het trapkc afging naar huis, en
haar met al hare lekkernijen in het paviljoen liet
staan. Later werd zg ernstig boos, want de landheer
na even op de bovenverdieping vertoefd te heb
ben naar beneden gekomen en rechtstreeks naar het
bosch gegaan, zooals de meiden zegden.
En Picter Griebel meesmuilde hg zette zich juist
aau dc tafel onder den pereboom op dc voorplaats om
vondmaal te gebruiken en draaide met de dui
men rond elkaar, toen zijne vrouw voor hem heen
trad en in eenigszins verhaast tempo zegde Hij denkt
zeker, dat jufvrouw Griebel expres voor hem op de
wereld gekomen is. Hartelijk dank. Ik heb bij die
gloeiende hitte zijnen koffie klaar gemaakt, brn naar
den kelder gevlegen, om Seltzerwater te halen, heb
voor hem een eigene gesponnen nog heel goed bedde,
laken verknipt, dat spgt mg het meest, cn in allekas-
en kisten naar woudkruid gezocht en dat alles
voor do katHij moet me nog eens komen
XV.
Eene Zigeunerin zou ze zijn, de raadselachtige
Zij zou in het kamp der wilden zijn opgegroeid ?Met
deze stoute onderstelling had Jufvrouw Griebel als het
ware oen hal opgeworpen, dien dc landheer bgna leg. n
wil had opgevangen en waarom hg sedert giste-
Zullen nu echter leger en marine ook
deze afstelling goedkeuren
Het zou wel eens kunnen aardig afloo-
pen.
Het onvoorziene nieuws van het plot
seling ontslag des Pruisisclien ministers
van eerediensten, binnenlandsche zaken
en onderwijs, graaf von Zedlilz, brengt
niet alleen in gansch Duitschland maar
zelfs in de staatkundige wereld de grootste
opschudding te weeg.
Het was eene ware donderslag toen de
overrijnsche dagbladen ons de pijnlijke
tijding brachten, dat door den val des
opstellers van de nieuwe schoolwet de
kostbaarste hoop onzer duitsche katholie
ke broeders in den grond werd geboord
en zij zich te leur gesteld zagen in de bil
lijke verwachting eindelijk recht en
rechtveerdigheid te bekomen en de laatste
overblijfselen der hatelijke kerkvervol
ging der jaren zeventig in den afgrond te
zien verdwijnen.
Men had geenzins verwacht dat de jon
ge keizer na zooveel blijken van edelmoe
dige opoffering en wilskracht, gegeven te
hebben, na hij zoo dikwijls de vaste over
tuiging had uitgedrukt zijner godsdien
stige gevoelens, na al zijn persoonlijk
streven om de wet te doen voordragen
en hare aanneming te verzekeren, zoo
plotseling en onverwacht zijnen minister
kon verlaten welke hij zelf aan de gemoe
delijkheden van den huiselijkon haard en
het stille landelijk bestaan had onttrok
ken, om hem dezo moeilijke taak op te
leggen, en zoo hem aan al de venijnige
listen en lagen van het openbaar leven
prijs le geven, aan al de lage aanvallen
der Duitsche geuzen en rationalisten bloot
te stellen.
Als krachtdadige verdediger voor 's kei
zers ontwerp de godsdienstige sfeer der
school te herstellen lijk zij voor den ramp
zaligen Kulturkampf, voor 1872, was, trad
hij op, om, op het oogenblik dat de zege
praal was verzekerd, door den jongen
vorst in steek te worden gelaten en zijne
handelwijze, zijn wetsontwerp, waaraan
hij en de kanselier graaf von Caprivi hun
lot hadden verbonden, te zien afkeuren.
Die plotselinge ommekeer in de gedach
ten van den keizer, door zekere invloeden
veroorzaakt, werkte bijzonder pijnlijk op
de gemoederen dér Duitsche katholieken
de zwartzienste onder hen gewaagden
reeds van eene nieuwe aanstaande Kultur
kampf.
De Duitsche goddeloozen, geuzen,
vooruitstrevers en joden, hebben, in den
tegenwoordigen strijd, de zegepraal be
haald maar eene bepaalde victorie mogen
zij nog niet kraaien.
Voor het gedurig aangroeien der macht
van de Social-demokratie die in den
Reichstag, reeds 36 leden telt, zal men
wel eindelijk verplicht zijn, tot het ware
ren en heden half lachte, maar dien hg toch ook met
een verbaasd oog onderzocht. Hg lachte, wanneer hij
aan de bevalligheid en schranderheid, aan de duidelijk
sprekende karaktertrekken van het meisje dacht, die
bewezen, dat zg goed onderwgs ontvangen en in be
schaafde kringen verkeerd had hij lachte bij de ge
dachte dat de bruine oogen juffrouw Griebel had
ze in haar gramschap voor zwart verklaard de ern
stige meisjesblik, dc blanke huid van kiedsbeen af in
het dwalcrs leven den frisschcn glans bewaard zouden
hebben neen, eene wilde blocin was zij niet.
En toch kwam meer dan eens een vaag vermoeden
bg hem op waren dc raadselachtige bezoekers van
het laschwachiershuis wellicht elementen van een
levenskring, waaraan zij ontvlucht was Hadden zij
haar opgespoord cn deden zg nu hunne rechten oP
haar gelden, cn beschermde dc boschw achter, de
kameraad, trouw als goud, de lichtschuwe sainen-
Komsteo van liet dwalcrsvolk in zijn huis misschien
alleen, om de stamgenooten langzamerhand tot beda
ren te brengen en het meisje mettertijd los te maken-
Dat was avontuurlijk, en wanneer hij aan haar dacht
aan haar harden arbeid, aan de voorbeeldige opoffe
ring cn plichtsbetrachting jegens hare meesteres, dan
verwierp hij deze gedachte als dom,als bel chclijk,Maar
hij had haar gisteren avond weer in het boschwarh-
Krshuis gezien. Na lang ronddwalen in het bosch was
hij, natuurlijk geheet tegen zijn wil, op d n ouden rg-
weg teruggekomen deze was voor hem de loovercir-
kel, dien de geesten van afgestorven bruiden, de Wil-
redmiddel der maatschappelijke toestan-
i den, zijne toevluchtte nemen, tot de gods-
dienstige opvoeding van het kind terug te
keeren, lijk het eeuwen lang in Pruisen
bestond.
Daar wij, Belgen, over een tiental van
jaren ook een schooloorlog tegen de geu-
zerij en vrijmetselaars hebben te leveren
gehad, zal het niet zonder belang zijn een
oogslag op den zelfden toestand iii Duitsch
land te werpen.
In Pruisen wierden de scholen ingericht
door het Generaal - Landschul-Regle
ment van 12 Oogst 1763 door Frederik
den II, den innigen vriend van Voltaire,
kort na den zevenjarigen oorlog tegen de
Oostenrijksche keizerin Maria-Theresia.
Men heet Frederik II doorgaans weg
den koning-wijsgeer maar den geest dier
schoolwet le oordeelen zou men hem wel
der koning kwezelaar noemen mogen.
Het onderwijs is grondig godsdienstig
de proiestansche herder heeft toegaug en
overzicht in de school hy is van rechts-
weze meester cn leidsman van den onder
wijzer. Alle dagen moest ten minste een
uur aan eene godsdienstige onderrichting
besteed worden. Aan de katholieken van
den Duitschen vorst, bijzonder talrijk in
Silesië en het graafschap Glatz wierden
de zelfde rechten toegestaan door het
Katholische Schulgesetz, van 1765.
Den 5 Februari 1794 wierd het wet
boek das Preussische algemeene
Landrecht afgekondigd zonder dat aan
de schoolwetten iets wierd veranderd.
Men erkende er het recht den huisvader
toe, de opvoeding te verkiezen, die hij aan
zijn kind wilde doen geven.
De koninklijke besluiten die opvolgen-
lijk zekere punten herinrichten volgens
den geest en de noodwendigheden van den
tijd, lieten den godsdienstigen grondslag
van het onderwijs onaangeraakt. Zelfs de
grondwet van 1851, alhoewel uit de om
wenteling van 1848, geborenerkende dien
stand van zaken en het onderwijs en de
atmospheer der school bleven lijk zy door
den koning-wijsgeer waren ingericht, die
opvoeding, op godsdienstzin gesteund
leelde voort tot in 1872 wanneer in het
nieuw geboren Duitsch keizerrijk de
kerkvervolging losbrak.
Het is ongelooflijk en toch waar. De
Duitsche katholieken hadden hun bloed
op de Fransche veldslagen met beken ver
goten, hadden krachtdadig het hunne
bijgedragen om den beslissende zege te
verzekeren, en als belooning voor hunnen
heldenmoed wierden zij in hunne geloofs
overtuiging vervolgd en als vijanden van
hun vaderland bestempeld en nagejaagd
De toenmalige minister van eeredien
sten M. von Muller werd door den ijzeren
kanselier aangezet en gedwongen, een
school wetsontwerp neèr te leggen dat het
sein wezen zou der nakende kerkvervol
ging, het begin der meiwetten, der
brodhorpgesetze.
lis, bij nacht om haar offer trekken de Hertenkamp
waarbinnen het dier tevergeefs met zijne takken tegen
het traliewerk stoot, buiten het gebied, dat het ller-
tenveld en het Gravenliout insloot, kwam hij ook niet
meer.
Nu, hij had haar beloerd en wel in de late avond
uren. Voor hg het zelf wist, stond hij op de bank
onder de twee met rolgordijnen behangen hoekven
sters maar van die vensters ging ook een blauwach
tig bleek licht uit, een looverschgnsel, even verleide-
lgk en aantrekkelgk voor hem als voor de zwermen
motten en muggen, die uit struik en moeras te voor
schijn kwamen.
De eene, een weinig verschoven gordijn, had hem
een oogslag in een gedeelte van de geheimzinnige
liockkamer veroorloofd, cn omdat het zoo stil in het
bosch was, zoo doodstil, alsof leven en adem onder de
drukkende hitte verstikten, had hg duidelijk het mom
pelen van eene mannenstem achter de ruilen kunnen
hooren.
Het klonk eentonig en werd herhaaldelijk door
zwaar ademhalen of door een smarlclijken zucht afge
broken.
Het schgusel der lamp kon niet heel de ruime kamcr
verlichten, dc grootste helft lag half in de schaduw,
cn daar zat het meisje, stil, tnct het hoofd tegen de
hooge rugleuning van haren sioel en deu linkerarm
uitgestrekthet was even alsof iemand hare hand
vasthield menigmaal zag men den arm lichtelijk
schudden.
Tegen zijne eigene overtuiging ging M.
Muller aan 't werk, stelde een ontwerp
vastmaar zoohaast was liet in de handen
vanden keizer Willem I dat,uit leedwezen
en spijt tegen zijne eigene zienswyzedc
wapens te moeten keeren, hij zyn ontslag
indiende.
De ijzeren kanselier vond in M. Falk
den geschikten man dier lage taak. Het
ontwerp was zeer kort het bestond
slechts uit twee artikelen waardoor aan
den Staat het onbeperkste gezag over het
schoolwezen wierd erkend en alle gezag
en invloed daarover aan de geestelijkheid
onttrokken.
Alhoewel de wet, in haar eigen tegen
allen positiven godsdienst was gericht,
wist de ijzeren kanselier Bismark, door
listvoudige beloften den tegenweer der
protestanten af te keeren met te bcwceren
dat de wet een wapen was, alleen tegen
den Roomschen Gondsdienst gericht.
Hevig waren de redevoeringen in den
Preussischen Landtag zij begonnen den
8 Februari 1872 Het ontwerp werd met
moed en kracht door de kloekmoedige
redenaars van het centrum Windthorst,
Reichensperger, enz., aangevochten
het ging door met 216 stemmen tegen 174.
In het Ilerrenhaus (Senaat) was de meer
derheid van Bismarck nog aanzienlijker
125 ja tegen 49 neen 1
De Duitsche katholieken boden den
hevigsten weêrstand alle wettelijke
middelen wierden in 't werk gespannen
om de uitvoering te beletten duizende
smeekschriften wierden aan Kamers,
Ministèren Keizer gezonden. Niets hielp;
't atheismus had de overhand en de minis-
terieele besluiten van 1876 kwamen de
toestanden nog verergeren.
Daar in Pruisen de vrijheid van onder
wijs niet bestaat zoo zag men arme werk
lieden. na den ganschen dag te hebben
geslaafd, des avonds den cathechismus in
de hand nemen en hunne kinderen die
godsdienstige opvoeding geven zonder
dewelke hetvolstrektonmogelijk is goede,
behoudende burger aan 's lands welvaart
en instellingen gehecht, te blijven.
Gedurende eenige ongelukkige jaren,
woedde de kerkvervolging voort doch
de katholieken hielden krachtdadig stand
gedurig ontweek aan de navolgers des
godsloochenaars Juliaan grond en bodem
bij zooverre dat een jaar na de kiezingen
van 1878, die.aan het centrum 103 leden
gaven, Falk gedwongen was, zijn ontslag
te nemen.
Zijn opvolger M. von Puttkammer
verzachtte een weinig de toepassing der
schoolwet zonder er een bepaald einde aan
te stellen.
Mvon Gossler, die na hem de porte
feuille van eerediensten aannam was ook
niet tot verbeteringen te bewegen. Daarom
besloot de peerl van Meppen, M. Windt
horst, de koene leider van het centrum,
in Februari 1888, een eigen ontwerp voor
te leggen, waardoor van rechtswege
M, Markus paf zich alle moeite om te ontdekken,
wie daar op zg in den donkeren hoek zat, dit onafge
broken tot het meisje sprak en hare hand in de zijne
hield, als ware zij zgn onbetwist eigendom, maar
't vensterraam was hem in den weg en dc onzichtbare
was niet zoo beleefd geweest, om zich slechts een
enkel maal vootover te huigen.
Hoe donker het ook was, het blceke meisjesgezicht
was altyd verlichtde uitdrukking was angstig, cn da
oogen, van welke gezegd was, dal ze geen tranen zou
den hebben, hingen droevig en treurig aan den spre
kende. Daarna had zij zich eensklaps opgericht, een
naderend getrappel van peerden. dat den heer Markus
reeds lang gecrgcnl en verontrust had, had zeker nu
ook haar oor hareikt. Het was hoog tjjd, dat hg rieh
weg maakte. Nauwelgks had h(j eene schuilplaats in
het dicht geboomte gevonden, of een ruiter was den
hoek van den weg omgekomen.
Met bedaarden stap uit de de duisternis van het
stille bosch in het twgfclcnde licht van den met ster
ren bezaaiden hamel te voorscbyn tredende, had da
ruiter overgroote omtrekken en eene geheimzinnige
deftigheid aangenomen en het zou niet moeilijk
gew.est zijn zich bg den llaphoed, dien de grooU
man te peerd droeg, zich ook het met zilverstuk
ken bedekte wamtuis van ean Zigeunerhoofdman te
denken
(Wordt voortgeaet.)
