Donderdag i November 1909 5 centiemen per nummer 64st' Jaar 4203
Vrij onafhankelijk volksgezind orgaan van de Stad en 't Arrondissement van Aalst.
Militaire vraagstuk.
MOEDERHART!
GODSDIENST, HUISGEZIN, EIGENDOM.
vaderland, taal, vrijheid.
Geschiedenis van het
Ammoniaksulfaat.
DE DENDERBODE
Dit blad verschijnt den Woensdag en Zaterdag van iedere week onder dagtee-
kening van den volgenden dag. De prijs ervan is tweemaal ter week voor
de Stad 5 frank met den Post verzonden 6 frank s jaars, fr. 3-25 voor zes
maanden fr. 4-75 voor dry maanden, voorop te betalen. De inschrijving
eindigt met 31 December. De onkosten der kwittantiën door de Post ont
vangen lijn ten laste van den schuldenaar.
Men Schrijft in by C. Van de Putte-Gooi«ens, Korte Zoutstraat, Nr 31
en in alle Postkantoren des Lands.
CUIQUB «UUM.
Per drukregel Gewone 15 centiemen Reklamen fr. 1-00 Vonnissen op
348 bladzijde 50 centiemen. Dikwijls te herhalen bekendmakingen bij accoord.
Niet opgenomen handschriften worden niet teruggestuurd. Heeren Nota
rissen moeten hunne inzendingen doen, uiterlijk tegen den dijnsdag en vrijdag
in den voormiddag.
Voor de advertentiën uit vreemde landen rich te wendon ten bureele van
dit blad.
Aelsl, 3 Nov. 1909.
Do Nederduitsche Bond - van Ant
werpen komt het volgende Manifest
rond te sturen en verzoekt ons het meê
te deelen
Alweer beramen de aanhangers van
het Militarisme maatregelen om de
krijgslasten nog te verzwaren.
De begrooting van oorlog, die, in
1852, 27,000,000 frank bedroeg, werd
steeds verhoogd
In 1860 bedroeg zij 32 millioen in
1870, 36 millioeu in 1880, 47 millioen!
In 1890 bereikte zij (met do begrooting
der Gendarmerie en die der Burger
wacht) de kolossale som van ruim 66
millioen en half, zonder do militaire
pensioenen.
De jaarlijksche uitgave, die aau Bel
gië voor zijne bewapening wordt opge
legd. vertegenwoordigt dus ruim vijf
maal liet bedrag onzer begroeting van
Landbouw, driemaal «iit onzer begroo
ting van Openbare Werken, meer dan
tweemaal dit onzer begrooting voor
Kunsten,Wetenschappen en Onderwijs.
Ook de persoonlijke lasten aan de
burgers opgelegd werden voortdurend
verzwaard.
In 1847 bestond het jaarlijksch con
tingent uit 10,000 man in 1868 werd
het vermeerderd tot 12,000 man van
1878 tol 1884 tot 13,300 en sedert 1902
bereikt het de beroepsvry willigurs mede-
gerekend, 15,100 man.
Tevens werd de diensttijd verlengd
achtereenvolgens van 8 tot 10 jaren en
van 10 tot 13 jaren
De legersterkte hield daarmede ge
lijken tred. België houdt thans in vre-
destyd 42,800 man onder de wapens en
kan in geval van oorlog een leger van
180,000 man oproepen.
Zulk eene militaire inrichting strookt
noch met onzen volksaard noch met
onzen toestand van onzijdige natie.
Niet op het oorlogsterrein, maar op
het gebied van Kunstenen Wetenschap;
pen, van Nijverheid, Landbouw en
Handel kan en wil ons volk lauweren
plukken.Het gegeven woord der Mo
gendheden die beloofden de ons opge
legde onzijdigheid en onafhankelijkheid
te waarborgen, 't belang dat zij er zelve
bij hebben ons grondgebied en onze onaf
hankelijkheid ongeschonden tebewaren,
moet ons eene geruststelling zijn. De
(O)
48* vervolg.
Mijnheer, antwoordde de dokter, uwe
droefheid maakt u onrechtvaardig ik ben
de eerste geweest om de hulp van een mij
ner confraters in te roepen en ik vrees
geenszins hem mijne houding voor oogen
te leggen.
De personen welke hier aanwezig zyn,
kunnen het getuigen al wat do weten
schap vermag, heb ik beproefd om moeder
en kind te redden. Maar men vindt onder
de menschen alle soorten van lichaamsge
stellen.
Een verwikkeld geval heeft zich hier
voorgedaan, ondanks al mijne pogingen,
heb ik de natunr geen weerstand kunnen
bieden.
Neen, neen, ik wil u niet gelooven
de ongelukkige is het slachtoffer uwer on
wetendheid
En naar het bed terugkeerend
Jeanne, mijne teergeliefde Jeanne,
gy zult niet sterven een wezen zoo be
mind als gij, verlaat ons niet. De voorname
dokter dien wij binnenkort verwachten,
zal u beter verzorgen.
Ach, lieve vriend, verzwak mijnen
moed niet met mij vruchteloos te laten
hopen ik gevoel maar al te wel dat ik te
veel geleden heb alle minuten verflauw
ik.... Laat mijne kinderen roepen ik ben
inwendige orde te handhaven is de zen
ding van ons leger, niet, wanneer de
oorlog tusschen andere volkeren los
breekt, de krijgskans naar de eene of de
andere zijde te doen overhellen, door
eene waanzinnige tusschenkomst of door
gevaarlijke bondgenootschappen, België
moet onschadelijk zijn.
Heel anders denkt er de militaire
partij over, die, op gevaar af onze onaf
hankelijkheid op het spel te brengen,
ons landje in een militaire mogendheid
wil hervormen en daartoe steeds meer
manschappen en meer geld, meer forten
en kanonnen afdreigt.
Alleen den verplichten soldatendienst
gelukte het haar tot heden niet op te
dringen. Het stelsel der plaatsvervan
ging maakte het den burgers mogelijk
aan dun kazerndwang te ontsnappen.
Het weerstond steeds aan de onverpoosde
aanvallen dergenen die de afschaffing
ervan als een eersten slap naar het
Alleman soldaat betrachten. Zelfs
huldigde men in 1902 opnieuw het
grondbeginsel van het vrywilligerstelsel
dat, tot grondslag aan de leg-rwet van
1817 lag eu eerst in 1871 door de mili
tie wtt was afgeschaft.
Thans komen de militaristen voor de
eerste maal beslist vooruit met het stel
sel dal altijd het einddoel van hun stre
ven was Alleman soldaat Do leger
wet van 1902, die eene meerderheid in
de Kamers verwierf alleen omdat zij,
nevens nieuwe verzwaringen, maatre
gelen bevatte die de vrijwillige dienst
nemingen zouden aanmoedigen werd
stelselmatig tegengewerkt. Zij zou, naar
de militaristen beweren, het vereischte
getal manschappen niet opleveren. Zij
moet afgeschaft en door eenen maat
regel vervangen die voortaan den alge-
meenen kazerndwang invoert.
In de Kamerzitting van 24 November
1908 verklaarde de Heer Hellebaut,
Minister van Oorlog
Het princiep dat de militaire inrich-
ting moet beheerschen in een land als
België, kan aldus uitgedrukt worden:
de Natie toelaten de grootst mogelijke
krachtinspanning te ontwikkelen op
oorlogsvoet,tot het mogelijk minimum
de opoffering te herleiden in vredes
tijd. i>
Die formule, heeren, leidt tot eenen
x algemeen gemaakten dienstplicht.-
(Annales Parlemeutaires p. 88 et 89).
Als gevolg aan de beraadslaging,
waaraan het onderzoek over den toe
stand van ons leger aanleiding gaf,
legde de Regeering een nieuw ontwerp
van legerwet neder.
voor hen niet altijd genoeg toegevend ge
weest. O, hoe verwyt ik het mij op dit
oogenblik Ik wil ze omhelzen, hun een
laatst vaarwel toesturen. Ik wensch ook
de onderwijzeres te zien. En Pablo en Do
lores, en de dienstboden, verzoek hen allen
bij mij te komen
Dit verlangen werd dadelijk ingewilligd
en Dolorès leidde de kinderen de Merin-
ville mede, die naderden om van hunne
stiefmoeder den laatsten afscheidskus te
ontvangen.
Lieve kinderen, zegde zij met gebro-
kene stem, ik had mijne plichten jegens
u beter moeten begrijpen ik ben ikzuch
tig geweest, en voor u allen druk ik thans
mijn leedwezen er over uit.
Zwijg, lieve engel, wat hebt gij u te
verwijten gij de goedheid, de volmaakt
heid op aarde
In uwe oogea, vriend, kon ik niets
misdoen, maar toch... ik ben op zekeren
dag byzonderlyk norsch, onrechtvaardig
jegens den kleinen Hendrik geweest.
Die het sedert langen tijd vergeten
heeft, lieve mama, antwoordde de knaap
snikkend.
De aankomst van den priester maakte
een einde aan dit treffend tooneel,
Terwyl hij de zieke de laatste troost
middelen van onzen H. Godsdienst ver
schafte. zag men eene uitdrukking van
vreugd op Jeanne's gelaat.
De omstanders knielden en weenden in
deze kamer, waar do dood welhaast haar
werk zou voltooien.
Dat ontwerp is eene ware uitdaging.
Het huldigt het grondbeginsel van den
algenvenen dienstplicht en treedt dus
lid antimilitaristisch programma der
behoudsgezinde partij en in het by zon
der der Meeting,die steeds het princiep
-Niemand gedwongen soldaat hul
digden, schaamteloos met de voeten.
Het bereidt den weg voor tot eene tot
nu toe ongekende verzwaring van per
soonlijke en geldelijke lasten.
Het is eene bron van schreeuwende
ongelijkheden en onwettelijkheden, die
noodlottig in de toekomst andere maat
regelen en alweer nieuwe geldelijke en
persoonlijke opofferingen zullen noodig
maken.
Voortaan zou de oudste zoon van elk
huisgezin of in vervanging van dezen
zijn broeder moeten optreden. Geen
middel om, zooals nu, door het trekken
van een hoog nummer, aau de kazernen-
dwang te ontsnappen Ieder vader.iedere
moeder is gedwongen een kind af te
slaan. Dat is eone eerste toepassing van
den algemeenen dienstplicht De Regee
ring in hare toelichting erkent het
zelve
Het ontwerp dat U aangeboden is
beaamt het afschaffen der plaats
vervanging voorbehouden de oog
merken welke de Minister van Oorlog
deed kennen in de zitting van 24 No
vember 1908. i
HhL jaarlijksch contingent dat het
stelsel - Een man uit elk huisgezin
zou opleveren, bedraagt 30,000 man. Dus
elk jaar alweer 17,000 man meer naar
de kazern. Alweer millioenen meer om
die manschappen te kleoden, te voeden
en Ie huisvesten. En om die millioenen
bijeen te krijgen, nu de toestand onzer
staatsfinanciën het niet eens mogelijk
maakt ook maar de geringste loonsver-
hooging aan staatswerklieden en lagere
bedienden tóe te kennen, afschaffing van
de vergoeding aan de soldaten, die in
zoo menig gezin een welkom hulpgeld
is
En dan wat al onrechtvaardigheden
in het wetsontwerp
Het eerstgeboorterecht werd als stry-
dig met do gelijkheid afgeschaft men
vervangt het door de verplichting voor
den oudsten zoon soldaat te worden.
Slechts door de inlijving bij het leger
van eenen broeder kan hij zich vrij
stellen. Twist en tweedracht in de ge
zinnen, vijandschap en broederhaat
zullen er onvermijdelijk uit voort
spruiten.
De ouders, die verschillende zonen
hebben, moeten slechts eenen dezer aan
De stem van den priester alleen stoorde
de stilte. Droevig pijnlijk schouwspel
Als de plechtigheid voltrokken was, ver
minderden de krachten der zieke zichtbaar
trots de versterkende medecyn welke Do
lorès haar had toegediend.
Dan naderden, elk op hunne beurt, de
dienstboden van het kasteel. Zy bogen zich
om aan hunne meesteres een laatste hulde
te betuigen
Toen zij deze blyken van erkentenis zag,
antwoordde zij door eene poging om hare
lippen te bewegen.
Waarom is Mej. Brown hier niet
murmelde zij. Ik zie haar niet. Ik had haar
het een en ander aan te bevelen en haar
willen bedanken voor de toewijding altoos
aan de kindereu bewezen.
De markiezin keek bedroefd langs den
kant van Dolorès. Eenige minuten te voren
was deze naar Eva gaan zoeken en had
hare kamer ledig gevonden.
Hendrik bevestigde dat hy de onderwij
zeres tot aan het uiteinde van het park had
vergezeld, dat Mej. Brown, zooals zij eiken
avond deed, naar de kerk was gaan bidden.
Het was reeds meer dan half tien.. Zy
kwam niet terug. Wat mocht zy zoo laat
buiten doen
De negerin besloot te liegen Mej.
Brown had de koorts en was naar bed.
Jeanne drong niet aan.
Wat Pablo betrof, deze hield zich oen
weinig terzijde, trachtende zich naar de
omstandigheden te schikken, maar in zyn
gemoed tevreden.
het leger afstaan. Van die welke er
slechts eenen hebben wordt dezelfde
opoffering geëischt. Waar blijft dan de
zoo luid geroemde rechtvaardigheid by
het verdeelen der krijgslasten
De Grondwet eischt in haar artikel
119 dat de Kamers elk jaar het leger-
contingent bepalen. Naar luid van het
nieuwe wetsontwerp heeft de Wetge
vende Macht daar niets meer in te zien
een koninklijk besluit stelt willekeurig
het contingent vast. De loting wordt
afgeschaft. Ja Maar zy was hatelijk
omdat zij dengene die een slecht num
mer trok tot den soldatendwang ver
oordeelde. Voor het lot was iedereen
gelijk. Het nieuwe ontwerp vao leger
wet maakt den dwang algemeen en geeft
aanleiding tot willekeur.
De voorgestelde wet mag, kan of
zal niet ingevoerd worden
MEDEBURGERS
Dj Nederduitsche Bond van Ant
werpen, getrouw aan het anti-militaris
tisch programma der Meeting, spoort
U aan U met hem te vereenigen, om uit
al uwe kracht do nieuwe poging tot
invoering van het Pruisisch stelsel te
bevechten.
Zoo er wijzigingen in onze legerwet
dienen ingevoerd, dan moeten die strek
ken om de vrijwillige indiensttreding
aan te moedigen,niet om de krijgslasten
te verzwaren. Daarom passe men do wet
van 1902 eerlijk toe en vermeerdero
men de voordeelen aan de vrijwilligers;
daarom neme men maatregelen om het
taalrecht van den Vlaamschen soldaat
in het Belgisch leger, waar hij nu als
vreemdeling wordt behandeld, te doen
eerbiedigen daarom verbetere men de
rechtspleging vóór de krijgsraden, be-
noeme men Vlaamschsprekende dokters,
kortom, wende men alle middelen aan
opdat het soldatenleven onze jongelin
gen niet meer, zooals nu, zou afschrik
ken,maar,evenals elke andere loopbaan,
voor hen toegankelijk en aantrekkelijk
weze. Zoo doende zal men, het verleden
der Behoudsgezinde Partij getrouw,
medewerken tot verwezenlijking der
leus die zij steeds op hare vlag schreef
en waaraan De Nederduitsche Bond ge
hecht blijft
Soldaat wie wil
Niemand gedwongen soldaat
Weg met de nieuwe Krijgslasten
HET BUREEL
De Schrijvers De Voorzitters,
Güst. Gilles, Em. Wildiers,
J.VandenBroeck, Joz. Arn. Hendrix.
K. Vermeulen.
De Penningmeester
Fl. Peeters.
De kreool had van voor het venster zij
ner kamer Mej. Brown zien uitgaan... O,
welk geluk welke goede slag, indien Mer
cutio er in gelukt ware haar van kant te
maken
Nader, neef, zegde Jeanne. Vooraleer
te sterven, weosch ik dat uwe hand in die
van Paquitta ruste. Beloof ray haar geluk
kig te maken en voor hem, die ik zoo on
gelukkig achterlaat, een toegenegen zoon
te wezen.
Degenen, wier huwelijk zij voor vurig
wonschte, verhaasten zich te gehoorzamen.
De graaf die weende, hief plotseling hot
hoofd op en bad het uitzicht verzet te wil
len aan teekenen.
Niemand echter sloeg die beweging na.
U, Edmond, voegde de gravin erby,
bedank ik voor het geluk dat gij my op
deze aarde gegeven hebt. Vaarwel, mijn
teerbeminde, wij zullen elkander in den
Hemel terugzien, wees er van overtuigd.
Dit was haar laatste woord. Haar hoofd
viel bewegingloos op het oorkussen. Toen
Edmond overhelde om haar te omhelzen
welke hem over den Hemel sprak, had zy
opgehouden te leven.
Ach, riep de markiezin uit, haren
neef aanwijzende die zich voor hot sterfbed
op de knieën had geworpen, hij zal soort
gelijke droefheid geen tweede maal over
leven. Als hy over twaalf jaren zijne eerste
vrouw verloor, grensde zijne wanhoop aan
zinneloosheid, wat zal er thans van hem
geworden Wie zal hem troosten
Hot ammoniaksulfaat, het rijkste, het
doeltreffendste en het bostkoopste der
stikstofmesteD, wordt bekomen door
verbinding der ammoniakale stikstof
met zwavelzuur.
De ammoniak was van in de hoogste
oudheid gekendPlinius en andore ouie
schrijvers spreken er over. Het salmiac
was zeker door de Araben in de XII8
eeuw gekend. Het werd hun, volgens de
beweringen, uit Egypte cn Indië inge
voerd. Dit zout werd, in 1408, door de
stad Pisa met een invoerrecht belast, en
de Jesuit Sicard beschreef er de fabri
catie van te Damayer, in Laag-Egypte,
in 1716.
In de XVIII* en in het begin derXIX8
eeuw, werd de ammoniak in Europa
gewoonlijk getrokken uit de loogach-
lige vloeistof bekomen bij bet distillee-
ren van hoornen en beenderen.
Tot aan de invoer van het lichtgas,
werd de ammoniak algemeen bekomen
door distilleering van hoornen, beende
ren, pluimen, wol, bloed, schouwroet
en andere bewerktuigde slikstof hou
dende stoffen, eu wordt thans nog op de
zelfde wijze, doch in zeer kleine hoeveel
heid, als onderprodukt der distilleering
dezer stoffen bekomen.
In het begin, werd het aramoniak-
water in de gasfabrieken bekomen let
terlijk als nutteloozen uilschot aanzien,
en slechts toevallig als meststof ge
bruikt. Even wei, waren de vruchtbare
eigenschappen van den ammoniak van
in 1813 gekend, zooals blijkt uit eene
studie door Sir Humphry Davy in zijne
Elements of Agricultural Chemistry -
uitgegeven.
In 1842 liet Dr. George Fowner in
den a Journal of the Royal Agricultural
Society» eene studie verschijnen, in
welke hij spreekt over de gansch twij
felachtige uitslagen mot dit nieuw mest
bekomen alhoewel hij het daarin eene
glorievolle toekomst voorspelt. Het
zelfde jaar, deelde Mr. W. M. F. Chat-
terley in zijne Chem. ces. Memoirs
zijne uilslagen mede met ammoniaksul
faat verworven, uitslagen op tarwo,
haver en weilanden bekomen, en die
uitmuntend waren.
In 1843 vingen de klassisch gewor-
i proeven aan van Rothamsted,
welke het ammoniaksulfaat eene alge-
meeno beroemdheid verwierven en er
het gebruik van snel verspreidden.
Mijn God, indien hij wist... dacht
Dolorès.
Zy zweeg. Het was het gepast oogenblik
niet om te spreken. Mej Brown had ech
ter geenc reden meer om te zwygen. Zij
ging terugkomen, zij zou niet aarzelen zich
te doen kennen hare tegenwoordigheid
alloen kon de droefheid van den graaf ver
zachten.
Allen verlieten do kamer, uitgezonderd
de ziekenbowaakster en Edmond. Deze was
ongevoelig aan alles wat rond hem omging,
hy hoorde niets en bleef in allerlei diep
zinnige gedachten verzonken.
Lang kon hy het bleek gelaat zijner ge
liefde Jeanne beschouwen, alsof hy voor
eeuwig hare beminnelijke wezenstrekken
in zyn geheugen wilde prenten.
Waar mag de onderwijzer
vroeg de markiezin. Zy kiest regelmatig
haar uur om ons te verlaten. Zou zij de
laatste oogenblik ken gevreesd hebben, en
laffelijk zich aan alle tooneelen van droef-
beid onttrokken hebben
Daartoe is zij onbekwaam, tante, ant
woordde Carmen op levendigen toon. In
dien zy op dit oogenblik afwezig is, dient de
oorzaak in omstandigheden gezocht welke
onafhankelijk zijn van haren wil. Zend
iemand naar de kerk om haar op te zoe
ken. Wie weet ligt zy niet bewusteloos
langs den weg Zy schynt sedert eenigon
tyd te lijden.
(Wordt voortgezet).
