dirka
Zondag 21 Augustus 1910
5 centiemen per nummer
64ite Jaar 4286
Vrij onafhankelijk volksgezind orgaan
van de Stad en 't Arrondissement van Aalst.
Landbouw in de
Tentoonstelling.
GODSDIENST, HUISGEZIN, EIGENDOM.
VADERLAND, TAAL, VRIJHEID.
De Kerk en het
vraagstuk
Zondagrust.
Een bekentenis
van een Afvallige,
DITJES en DATJES.
Spaansche Oproerlingen van 1576 te Aalst
DE DENDERBODE
Uit blad verschijnt den Woensdag en Zaterdag van iedere week onder dagtee-
aening van den volgenden dag. De prijs ervan is tweemaal ter week voor
de Stad 5 frank met den Post verzonden e frank 's jaars, fr. 3-25 voor zes
maanden fr. i-75 voor drij maanden, voorop te betalen. De inschrijving
eindigt met 31 December. De onkosten der kwittantiën door de Post ont
vangen lijn ten laste van den schuldenaar.
Men Schrijft in bij C. Van de Putte-GooHens, Korte Zoutstraat, N' 31
en in alle Postkantoren (dee Lands.
Per drukregel Gewone 15 centiemen Reklamen fr. 1-00 Vonnissen op
3** bladzijde 50 centiemen. Dikwijls te herbalen bekendmakingen bij accoord.
Niet opgenomen bandschriften worden niet teruggestuurd. Heeren Nota
rissen moeten hunne inzendingen doen, uiterlijk tegen den dijnsdag en vrijdag
in den voormiddag.
Voor de advertentiën uit vreemde landen zich te wenden ten bureele van
dit blad.
OUIQCIB RUUH.
Aalst, 30 Augustus 1910.
Volgens de geschiedenis blijkt het
klaar dat de Kerk alléén onder al de
maatschappijen bij machte is de over
eenkomst tusschen rijk en arm te bemid
delen.
Die macht put ze uit hare leering, die
den slechten rijke afkeurt en den goeden
arme roemt.
Wat do Kerke leert, dat brengt ze
ook ten uitvoer. Op ieder blad der ge
schiedenis lezen wij hoe de Kerk tracht
den afstand tusschen klein en groot te
verminderen, met dwingeland cn wille-
keurigen heerscher te bevechten eu te
Irotseeren, met den arme en den nood
lijdende te ondersteunen. Zie wat zij deed
ten opzichte van den slavendienst door
woord en daad trachtte ze dien men-
achenhandel uit te roeien. Christus zeg
de De Pharizeërs zijn geerne met den
Daam van meesters betiteld. Er is maar
één meester, die ook do uwe allen is
en gij, ge zijt allen broeders onder el
kander.
Die woorden bevatton gansch de lee
ring der Kerk over het gezag.
Gy hebt allen maar eenen meester,
cn gij zijt broeders onder elkander.
Met die leering ging de Kerk de wille
keurige macht van vorsten en meesters
te keere en overwon ze. De Kerk, het
Christendom, heeft de slaven verheven,
met ze kinderen te maken van God door
het doopsel, met van hen priesters te
maken, bisschoppen, ja Pauzen te maken
door de H. Wijding, met van hen door
liefde en geloof martelaars en heiligen
te maken. Door het Christendom kwam
het dat we meesters te zien kregen op
de knieën voor het graf van hunne sla
ven, martelaars. De slaaf Ooésimus
werd de vriend van den H. Paulusde
slaaf Calixtus beklom den stoel van
Petrus om als Paus over de katholieke
wereld te heerschen.
De Roomsche Kerk, ja, is de vijandin
van den slavendienst, en hare geschie
denis ia de geschiedenis der vrijmaking
van de menachen.
In die zake van slavendienst, gelijk
in alle andere, gebruikte de Kerk geen
geweld, maar wel liefde, naar het voor
beeld van haren stichter, die door zijn
dood do vrede schonk aan de wereld.
Met eene zelfde liefde kuste zij de won
den van uen noodlijdende en van den
arme, van al wie zwoegt, en lijdt, en
weent.
Hare stem is het, dio sprak door de
stem van Paulus tot de Romeinen, die
het werk misprezen Die niet werkt,
is niet weerdig dat hij eet. Hare stem
nog was het, die sprak door den mond
van den H. Joannes Chrysostomus
Wanneer ge een mensch ziet, die hout
splijt of 't ijzer bewerkt, wil hem niet
misachten.
Hare stem was het ook, die weêrklonk
om de woekerij te schandvlekken.
Hare stem was het eindelijk, die door
den mond van hare machtigste leeraars,
geleerd heeft dat de ryken de eigenaars
niet zijn van hun goed, maar wel de too-
zieners van God.
En nu laatst nog, is het de onsterfe
lijke stem van den Paus der werklieden,
Leo XIII, die de landbesturen tot het
stichten van allo slach van volkswerken
aangezet en onderricht heeft.
Vandaar do wettelijke vertegenwoor
diging van den werkman.
De waarborg tegen ongevallen, ziekte
en werkeloosheid.
De ouderdomspensioenen, enz.
Ja, wat do Kerke leert, dat doet ze
ook, naar het voorbeeld van Christus,
haren stichter.
Zie ook maar hoe ze van den arme en
den werkenden man vereert, niet min
der dan den rijke en den meester. Is er
wel ie vers een bisschopstoel in de oud
heid, waar geen volkskind zetelde En
op heden, gelijk ton tijde van Petrus deu
visscher, gelijk ten tijde van Calixtus
den slaaf van Sixtus V, den herder, ziet
men de katholieke wereld niet knielen
onder de zegende hand van Pius X,
onzen Paus, kind van eon nederig werk
man
Neen, waarlijk, onze liberale socia
listische tegenstrevers zijn het niet, die
bet sociaal vraagstuk zullen oplossen.
Ónze tegenstrevers, die geen greintje
menschlieveudheid bezitten en die vooral
de leering niet volgen der Kerk, die
leering, die cene leering is gansch van
liefde, broederlijkheid en vrede. Daar
kennen ze de eerste letter niet af In
tegendeel den armen en werkenden
man tegen den rijko en den meester
opstoken dat is hun werk
Maar de vrede moet onder de men-
schen komen door Christus, den Verlos
ser door zijne Kerk, die alleen de
macht ontvangen heeft en tevens den
noodigen bystand om te oordeelen, te
bevredigen en zalig te maken.
Van 'smiddags tot middernacht, eenigo
dienstdoende Apotheker, op Zondag 21
Oogst 1910, M.Callebaüt, Botermarkt.
Onze lezers kennen deu beruchtcn
ex-Jezuïet graaf Hoensbroech, die zijn
orde heeft verlaten, de pij aan den kap
stok heeft gehangen en zich vaak een
verwoedvervolger getoond hoeft van
hetgeen hij vroeger heeft liefgehad. De
man schijnt echter nog oogenblikken te
hebben waarop zyo betere geest boven
komt en hij gedwongen wordt, de
waa"heid te verkondigen. Graaf Hoens
broech heeft het tweede deel doen ver
schijnen van zijn eigen levensbeschrij
ving, dio hij uitgegeven heeft onder
den titel Vierzehn Jahre Jesuit.
Ondanks zichzelf spreekt uit menige
bladzijde het berouw van den apostaat.
Men oordeeledoor deze bladzijde, die
wij vertalen
'Ik aarzel niet te verklaren, dat
achter de muren der kloosters zich
zeer groote schatten verbergen vau
de zuiverste liefde tot God en den
Chiistus en van heldhaftige toewij-
t ding. Niet de verveling des levens
heeft de duizenden kloosterliugen do
beloften van armoede, zuiverheid cn
a gehoorzaamheid doen afleggen, maar
integendeel de verhevenste moed eu
energie, een stalen wil om te leven,—
maar te leven het leven waarvan ge-
u schreven staat Ik leef, maar niet ik,
doch Christus leeft in mij.
Sprekend van de godsdienstige
oefeningen der Jezuïeten, zegt Hoens
broech
Zij zijn gebaseerd op de logica zei-
K ve en geïnspireerd door een verheven
psychologie en esthetiek. De Jezuïeten
i toonen daarin ware virtuosen der
zelf-di8ciplioe te zijn... In geen enkele
andere christelijke communauteit ver-
breidt de stroom van het christelijk
k idealisme zich in zoo machtige golven
als in de ultramontaansch-kalholieke
Kerk. De ultramontaan wil vóór alles
Christen zijn. Alleen het Katholiek
Christendom toont aan de mannen en
aan de Christene de verwezenlijking
- van het ideale leven in den vorm van
o de kloosters, waar het de stem doet,
liooren, zeggende Ik ben de Weg, de
Waarheid en het Leven
Daartegen beoordeeld Hoensbroech
de protestandsche Kerk, waarin hij wil
blijven op strenge wyze
(i De protestandsche Kerk is een on-
volmaakt raenschelijk werk, ver-
M zwakt in haar godsdienstig en christe-
- lijk karakter door het offlcieele
<1 bureaucratisme en door pluimstrijke-
u rij. Het Summus episcopus en de
presbyieri van deze kerk hebben
volstrekt niets gemeen met de Schrif-
tuur en met het Christendom Zij is
afhankelijk van den Staat en haar
waardigheidsbekleders zijn er voor
alles op uit, hun ijdelheid en trots te
«voldoen. De protestantsche Kerk kan
geen liefde, zelfs geen eerbied inboe-
zemen
Wonderlijk, dat een man, die aldus
over eene Kerk oordeeld, toch tot dio
kerk wil blijven behooren.
Ovoreenige dagen bezochten wijde
tentoonstelling van Brussel. Daar is
hoegenaamd niots wonders aan want
iedereen die met zijnen tijd meegaat zal
voorzeker de gelegenheid te baal nemen
om den rijkdom en vooruitgang der
gansche wereld te bestatigen.
Onuoodig te zeggen dat onze voorlief
de voor de landbouwzaken was en dat
wij ons een gedacht wilden maken van
de vorderingen dezer laatste jaren. In
het Paleis van Landbouw zijn eene
massa dingen te bewonderen, te bestu-
deeren en te leeren. Wij komen er on
getwijfeld later op terug.
Dicht bij dit paleis, hebben wij hel
Paviljoen der Boerin bezocht. Wij
zetten vooral onzo achtbare lezeressen
nis», dit zoo belangrijko paviljoen eens
biuuen te treden, dat onder alle opzich
ten zoo aantrekkelijk en zoo leerrijk is.
En daar dicht bij bevind zicli eene
oude hoeve, zij dagteekent van 1753,
maar niet het minste vervallen want ze
is wonderwel onderhouden en netjes
opgeschikt.'t Is in die bevallige hoeve
dat het Comptoir Beige du sulfate
d'ammoniaque exposeert, uilstallingen
die wij met aandacht bestudeerd hebben.
En niet zonder reden, want die uitstal
lingen zijn methodisch, praktisch en
allerleerrijkst.
Men ziet, er benevens eenen grooten
blok steenkolen, grootte zakken amrao-
niak sul faal van vurschillige fabrikatie,
en eene massa labellen, printen, licht
beelden, landbouwvoorlbrengselen enz,
die ons do vervaardiging van ammo-
niaksulfaat, zijn gebruik en voordeelen,
de bokomene uitslagen enz. voorstellen.
Al deze tabellen en documenten zyn
vergezeld van leerijke inlichtingen en
wetenswaardigheden en vormen te za-
men een leerlijk landbouwmuseum.
Molden wij terloops eene zeer wel
opgevatte tabel voor doel hebbende
1 Aan den landbouwer al het belang
van zjjn bedrijf to toonen.
2 Hem te doen begrijpen a) dat hy
bij middel van stalmest slechts een ge
deelte van de ontnomen voedende ele
menten aan den grond teruggeeft, b)
dat een belangrijk gedeelte dier bestand-
deelen uitgevoerd wordt onder vorm
van graan, beesten, eiers, inelk, fruit,
enz. c) dat om- de vruchtbaarheid des
gronds te behouden en zelfs te verhoo-
gen het noodig is zijnen toevlucht te
nemen lot scheikundige meststoffen.
Een andere wel gelukte tabel toont
ons een landbouwknecht die met een
zwaargeladen wagen mest met vier
paarden bespannen naar 't veld rijdt en
de arme dieren geraken met groote
mooito voort want de weg is allerslechls
Op het zelfde paneel gaat er een land
bouwer met eenen zak van 75 kgr.
ammoniaksulfaat op den rug en die be
vat zooveel stikstof als liet lieele voer
mest.
Die plaat bewijst dat liet gebruik der
scheikundige meststoffen o. a. de vol
gende voordeelen aanbiedt, dio nog niet
genoeg gewaardeerd worden
1 Spaarzaarahoid en gemak van ver
voer en behandeling.
2 Mogelijkheid van met weinig onko
sten verafgelegen land te bemesten, of
dat door den slechten toestand der
wegen bijna ongenaakbaar is.
Een derde plaat stelt ons de wet van
het minimum voor door de bemesting te
vergelijking aan het bereiden van mor
tel. Al de overige tabellen en voorwer
pen zijn even klaar cn sprekend.
Daarom landbouwers, landbouwleeraars
en onderwijzers laat niet na bij uw be
zoek der tenooonstelling een halfuurken
aan die oude hoeve te besteden. Toen wij
er waren werd liet door een honderdtal
landbbouwers, die in groep gekomen
waren bezocht. Een afgevaardigde van
hetComptoir gaf hun eene korte,
maar zaakrijke voordracht en deelde
hun gratis eene massa hrochuren uit.
Vergeet ook niet die brochureu te vra
gen, alsmede alle inlichtingen die gij
zoudt kunnen wenschen men zal u een
en ander met genoegen geven.
WILLIAM.
Cljfcrn. Als men
liberale of andere kartelbladen leest,
doen de Katholieken niets voor 't onder
wijs.
In 1881-1884 liberaal gouvernement
waren er 4726 lagere scholen aan het
staatstoezicht onderworpen, T zij 8.45
per 10.000 inwoners. In 1908 waren er
7355 't zij 9,96 per 10.000 inwoners In
1881 waren er 340118 leerlingen in die
scholen, in 1908,niet min dan 911709.
En dan trachten do liberalen en socia
listen de menschen wijs te maken dat de
katholieke regeering in België, het
OF DE
DOOR
I» EX ia li» VAIV NUFFEL.
20* vervolg.
En vreezende dat de kracht hem te kort schieten zou tot
het beletten van dit ontwerp, liep hy spoed g
Luu's voormalige woning weg, toen een g P kte
staan, omzien en hU op de stoep eenen raadsheer bemerkte.
Hoe ver met de aanteekemng - vroeg de!e
Lijdzaam stamelde do ongelukkige een V Statigheid
-Pas op! - sprak de officier stug. - De minst.e nalahBMM
bekoopt ge duur... Nog iets op doodstraf (lel. voi.
verboden den voet over dezen drempel te zetten zonder vot
macht van den eletto. Zoo luidt het gebod. -
roTmd\aSedViBsnirkiSnTos onverstaanbare woorden
mrC^Tehg«^ oig^keS hU - thans ween
ik als 'n kind Mario, Mario! gy zegt. E
Maar wie dan doet mij zoo bitter Ul^en, verloochent
wreed het bedreven kwaad boeten God, die g
God, die rechtvaardig is
V.
Aan grievende wanhoop onderhevig^ ging
voort. Waarheen Wist hij liet zelf Hij ,joor
wust, hoe de voorbijgangers hem misprijzen hoezeer hij
hunne sprekende blikken elkaar te verstaa ga (jzwaar
ten spotlust strekte. Afgematheid en lydeni gelaat. Hij
Op zijne leden eene heete koorts verschroei J
gevoelde dringend behoefte aan voedsel, aan rust, en toch kwam
de begeerte in hem niet op, te handelen gelijk zijne krijgs
makkers zeker zou hij met verontweerdiging een deel van
den rijken buit van de hand gewezen, het donzig bed van den
begoeden poorter hebben geweigerd. Tot Jooris terugkeeren,
dierf hij nietzijne verschijning had den grijsaard een nood-
lottigen slag kunnen toebrengen. Immers, de sporen der aan
komende ziekte, bereids op zijn gelaat verschenen, verriedden
zijn onrustwekkenden toestand en wat hij ook gepoogd had om
zijne smart te verduiken, ditmaal zou hij het scherpziende oog
van den torenwachter niet meer kunnen bedriegen.
Hij sukkelde immer verder, geraakte buiten de stad, waar
hij, teenemaal van krachten uifgeput, onder de breede luif van
eene wachthuispoort nederzeeg.
Weldra l3g hij in een vasten sluimer.
Langen tijd kon de lijder daar gerust en in ongestoorden zuil
zijn lijden vergeten hebben, als hij, schielijk door hoefgetrap
pel van naderende paarden gewekt, de oogen opende. Het
nachtelijk duister omringde hem hij zag nochtans eenige ruiters
bij hem stilhouden en uit den zadel springen. Ze kwamen dich
ter naar de poort en do eerste dio hij herkende was de eletto.
van Naverese, den sergeant ontwarende, deed twee schreden
achterwaarts van verwondering.
Weihoe, Reygerman riep hij hier toch zou men
u het minst zoeken!... Wat hebben die zotte kuren te bedie-
den wie geraakt uit dergelijke grillen wijs Gij, aan den
kant van dit afgelegen bolwerk, in de nabijheid dezer ver
pestende grachten, terwijl soldaten, in rang onder u, tot over
de ooren in de pluimen kussens steken... Waarlijk, zulke
poetsen gaan mijn denkvermogen te boven
Het ontbrak den jongeling aan moed en kracht om onmid
dellijk te antwoorden.
Sta eens vlug recht, hoorsprak de overste. Het is
hier, duivelsch nog te slecht om onze paarden te stallen. -
Langzaam overeind komende, hakkelde Jeroom
Senor supperior, de vermoeinis verraste mij hier.
Licht gebood eon officier.
Eene lantaarn werd aangestoken. De weifelende vlam der
wollen pit beglansde vestbarmen, ringmuren en kanteelen, hop
lieden, wapenknechten en strijdrossen.
Maar, ge zijt ziek, zeer ziek, hervatte van Navarese,
den lijder van dichterbij beschouwende. Go rilt alsof gij kou
hadt cn ge dampt van liet zweet dit zijn wel dc voorboden
eener ernstige verhitting, de eerste verschijnselen der...
Ik zal hier sterven, signor, zuchtte Reygerman.
Sterven grimde Jan. Denkt gij er aan Men sterft
niet als men wil, jongen. Ten andere, gij hoeft ons, alvorens
naar 't pierenland af te reizen, nog menigen dienst te bewij
zen.
Lalen we hem hierlangs brengen, morde een der raads-
heeren, die het niet verkroppen kon, dat de eletto zoo veel
belang stelde in eenen sergeant, dio dan toch nog altyd een
vreemdeling onder hen bleef.
Neen Ik heb eene gedachte, meende de opperste. - Rey
german maakt aanspraak op mijne belangstelling by is mij
innig verkleefd...»
Wij kunnen hem toch op onzen rug niet medenemen.
van Navarese liet de scherts onverlet.
Jcronimo, vervolgde hij ik wil uwe diensten beloo
nd). Kom met mij naar huis een goed, verzorgd bed staat'
er gereed, cn morgen zal een hartversterkend ontbijt u zoo
springlevend maken als een bliek in het water, alsmede u
vast op de been zetten.
Achtereenvolgens ontgrendelde hij de poort en trad er met
de onderbevelhebbers in. Deze bonden er hunne dravers vast
en gingen er naderhands gezwind van door.
De eletto nam Jeroom onder den arm, tilde hem omhoog en
trok op.
Geen enkel woord werd gewisseld. Do sergeant hompelde
voet voor voet, strompelde nu en dan tegen een ongelijken
steen en zou menigmaal hebben gevallen, indien zijn geleider
hem niet duchtig had ondersteund. Waarom van Navarese
eensklaps zoo hupsch en in de weer was Dit zullen wc spoe
dig te weten komen, woldra de drijfveer kennen, welke hem
ten opzichte van een in nood verkeerenden onderdaan tot zyne
handelwijze aannoople.
RBODKN NADRUK.
(Wordt voortgezet).
onderwijs vernieligt. Die cyfers bewij
zen het tegenovergestelde.
In 1881, waren er 708 bewaarscholen
met 56408 kinderen, in 1908 waren er
2985 met 267994 kinderen.
In 1881 waren er 2445 ofilcioelo
scholen voor volwassen met 67,918 leer
lingen in 1908 niet min dan 4473 mot
227.220 leerlingen,
Gok verminderderd van jaar tot jaar
het getal ongeletterden 1880 waren er
op de lotelingen 22,58 per honderd die
noch lezen, noch schryven konden en in
1908 noch slechts 8,46
Terwijl in 1881, onder het liberaal
ministerie, de uitgaven voor het lager
onderwijs (normale scholen inbegrepen
32,578,304 fr. beliepen, zijn ze in 1907
(katholiek ministerie) geklommen tot
53,029,291 franken.
Dat zijn eenige cyfers die de liberale
en socialistische bladen wel eens aan
hunne lezers zouden mogen meêdeelen,
doch zij zullen zich daarvoor wel wach
ten. Zy zullen voortgaan met liegen en
lasteren, doch dit zal de waarheid niet
beletten te zegepralen.
Kleine Burgerij. Het Congres
van het Nationaal Verbond der Kleine
Burgerij zal plaats hebbeu in de Ten
toonstelling van Brussel den 3, 4 on 5<l,n
September aanstaande.
De dagorde bevat de belangrijkste
vraagstukken voorde kleine handelaars,
nijveraars, enz. Men zal eronder andere
bespreken de handelspolicie: de oneer
lijke mededinger) het inrichten vau hot
krediet, enz. Het toetredingsrecht tot
liet Congres kost 5 frs. met de versla
gen en 2 frs. zonder do verslagen. De
lidkaart geeft recht op koosteloozen
ingang in de Tentoonstelling gedurende
de 3 Congresdagen.
De toetredingen mooten gestuurd
worden naar hot Sekretariaat, Karthui-
zerstraal, 21, te Brussel.
De oudste vrouw van de
wereld. Te Posen woont eene vrouw
met name Dukiewitz, diegeboreu is in
1785 en do oudste der werold scheen,
maar die titel wordt haar ontnomen
door een inwoonster van Pavelsko,
mevrouw Baba Vasilk, dio het levens
licht zag in Mei 1784 en dus meer dau
116 jaar oud is. Zij heeft een zoon van
bijna 100 jaar oud zij ziet en hoort nog
goed en doet alle dagen haar wande-
lingje.
De bevolking van Europa in
1801 en 1910. Iu 1801 telde Europa
175 miljoen inwoners in 1910 zjjn er
438 miljoen do bevolking is dus 150
per honderd vermeerderd.
In 1801 tolde Frankrijk 33 miljoon
inwoners, en werd enkel overtroffen
door Rusland, dat 36 miljoen onderda
nen lelde.
Engeland, met Schotland en Ierland
erbij telde maar 16 miljoen inwoners,
nog niet de helft van Fraukrijk.
Het Duitsche kcizerryk van de 18*
eeuw, verbrokkeld en onsamenhangend,
verdeeld in 1800 tot 1900 zelfstandige
Staten en Staatjes, telde maar 25 mil
joen inwoners.
Italië bestond niet als Staatmen had
er 't Koninkrijk Sardinië met 2,700,000
inwoners het Groot-Hertogdom Toska
nen, 1,000,000Üo Pauzelijko Staten,
2,600,000 het Koninkrijk Napels, enz.,
4,800,000 al te samen nog geene
17 miljoen.
Oostenrijk en Hongarië bereikten te
samen maar 25 miljoen inwoners.
Fraukrijk overtrof dus alle andere
Stalen iu bevolking Geen wonder dat
Napoleon don eenen vorst na den ando
ren verslo'g, uitgenomen Rusland.
Frankrijk tolt nu 39 miljoen Enge
land 45 miljoen; Duitsclilaud 65 miljoen;
Italië 34 miljoen Ooslenrijk-Hongarië
50 miljoen Rusland 138 miljoen inwo
ners, België en Holland to sameu heb
ben er 14 miljoen in plaats van 5 mil
joen.
Fruit. Men meldt uit Enge
land dat de vruchten or zeer slecht
gelukt zijn. Dat zou ons niet erg bekom
meren, ware liet niet dat de Engelsche
kooplieden, die iu vroegere jareu reedg
zoo zeer in België het boste fruit kwa
men opkoopen en naar hun land deden
verzenden, thans meer dau ooit hun
gerief zullen opdoen en ons slechts het
overschot zullen laten.
Maar er is hier niet veel te grabbelen,
