Donderdag 25 Augustus 1910 5 centiemen per nummer
64,le Jaar 4287
Vrij onafhankelijk volksgezind orgaan
van de Stad en 't Arrondissement van Aalst.
godsdienst, huisgezin, eigendom.
VADERLAND, taal, vrijheid.
Onze Missionnarissen
in Congo,
Taal Handel en Nijverheid,
De vracht van het paard.
Zondagrust.
DE DENDERBODE.
Mt blad rerschünt den Woensdag en Zaterdag van iedere week onder dagtee-
i.Lg van den volgenden dag. - De prijs ervan ia tweemaal ter week voor
.tfstad 5 frank met den Post verzonden e frank 's jaars, fr. 3-25 voor zes
monndftri fr 1-75 voor dry maanden, voorop te betalen. De mschryving
Ligt met 31 December. - De onkosten der kwittantiën door de Post ont-
miin ton laste van den schuldenaar.
Men Schrijft in bij C. Wan de Putte-Goonena, Korte Zoutstraat, N' 31
en in aDo Postkantoren des Land».
Per drukregel Gewone 15 centiemen Reklamen fr. 1-00 Vonnnaen op
Per drukreg mkwijl3 te herbalen bekendmakingen by accoord.
bandschriften worden niet teruggestuurd. - Heeren Nota-
Niet opgenomen
3 IO OTUlionz"" i
3" bladzijde 50 centiemen. - Dikwijls te herbalen bekendmakingen W accoord.
3 biadzyde 60jent word6n met teruggestuurd-Heeren Nota
rissen moeten hunne inzendingen doen, uiterlijk tegen den dinsdag en vrydag
in den voormiddag.
Voor de advertentiën uit vreemd, landen «icb te wenden ten bureele va»
dit blad.
Aalel,«<4 Augustus ÏSIO.
Onder dien titel heeft de volksverte
genwoordiger M. Em. Tibbaut eene
schoons studio geschreven over al het
eoede dat onze belgische zendelingen in
Congo tot stand gebracht hebben. Die
studie verscheen eerst in het Juninum-
ner van Le Bulletin de la Soclélé
halgedes études coloniaies maar is
nu ook als vlugschrift bij Hayez, Leu
venstraat le Brussel, uitgegeven.
M Em Tibbaut behandelt zijn onder
werp met volle kennis der zaken, met
alleenlijk omdat hij altijd met eene
bijzondere voorliefde de congoleesche
aangelegenheden bestudeerd heeft, maar
ook omdat hij zelf naar Afrika gegaan
is en daar de missionnansson aan het
w'erk gezien heeft. Wonder genoeg
als vijanden van den katholieken gods
dienst zooals Vanderveldo, Buis, Van
der LiDden, enz. de sticlllingen en het
beschavingswerk onzer priesters in
Congo van nabij willen gade slaan,
gtaan zij «r zelf over verbaasd, en tegen
hunnen dank kunnen zij niet nalaten
aan hunne zolfopofforing hulde te bren-
mo. Als die vlaag van gedwongen
rechtzinnigheid over is, herbeginnen zy
echter hunnen strijd togen de zendelin-
gen wier iever zij zelf bewonderd heb
ben en zoo gebeurt het dat zij uit
godsdiensthaat de ongelukkige negers
liever in hunne barbaarschheid zouden
laten dan ze tot goede en beschaafde
katholieken te zien opgroeien Eu zulke
heerschappen worden somtijds als ver
lichte geesten opgehemeld 1
M. Tibbaut is van een ander gedacht
Met recht en reden is hij in bewonde
ring opgetogen voor onze missionnaris
sen, voor die nederige helden die aan-
familie, aan rijkdom en aan Vaderland
yaarwel zeggen, om hunne beste li
chaamskrachten, de schoonste begaafd
heden hunner ziel, en meestal hun eigen
leven, aan het opbeuren van onbekende
en wilde negers toe te wijden, Enna
alles gewikt en gewogen te hebben,
geeft hij aan de christeno zendelingen
de allereerste plaats in het beschavings
werk van Gongoland.
Tegenwoordig zijn er 518 katholieke
zendelingen in onze zwarte kolonie van
Afrika over geheel het land zijn zij in
een groot getal van kleinere posten ver
spreid en daar oefenen zij buiten
het prediken van bet evangelie en
zonder hunnen eigen arbeid te sparen
de schoonste en de zuiverste naasten
liefde uit. Op den eersten Maart 1909
hadden zij reeds 65 scholen van allen
aard, 23 werkhuizen en schoolkoloniën,
36 weezenhuizen en instellingen voor
weduwen, 49 hospitalen cn apotheken
gesticht. Overal hebben zij door hun
eigen voorbeeld den landbouw en het
kweeken van dieren in eere gebracht
en den grond, die rond hunne missiën
gelegen is, in prachtige akkers en schoo
ne weiden herschapen. Den 1 Juli 1909
waren er reeds 107,304 bekeerde negers
en 102,000 kinderen worden in hunne
scholen opgevoed.
Zulks is nog maar een begin, want
gedurig trachten de missionnansson
verder en verder te gaan en bij dege
nen, die nu reeds in Congo - werkzaam
zijn, komen er nog nieuwe apostelen,
die evenmin hunnen arbeid zullen spa
ren. Alzoo over korten tijd hebben wij
gemeld dat de Broeders van Liefde die
in België zooveel goeds gedaan hebben
voor de werkende klassen, nu ook in
Congo scholen gaan inrichten zooals
onze lezers weten, hebben de Broeders
der Christelijke Scholen, op verzoek der
regeering, ook verscheidene stichtingen
in onze kolonie aanvaard.
«Als ik die mannen,al hunne persoon
lijke belangen zie verzaken, en als ik ze
hun eigen zeiven zie ten beste geven, zoo
schrijft M. Tibbaut, dan buig ik mij met
eerbied voor hunnen heldenmoed.
En in waarheid zij verdienen liet ten
volle. Zooals de achtbare volksvertegen
woordiger doet opmerken, er is om een
wild land te beschaven, hoofdzakelijk
eene drievoudige werking noodig de
staat moet de openbare ruslende alge-
meene veiligheid tot stand brengen de
handelaars moeten de rijkdommen van
het land te nutte brengen en den stoiie-
lijken welstand bezorgen; en de mission
narissen moeten de zedelijke krachten
der ziel doen ontwaken en de geesten der
negers tot den christen godsdienst en
tot eene hoogero beschaving verheffen.
Hun werk moet al het overige bezielen
en veredelen want zonder hen, blyven
de zwarten even verlaagd als ^°?rUe®"'
en worden meestal nog dieper bedorven.
Dat aangroeiend bederf is juist het
geen waarover wij zoo dikwijls ge
klaagd hebben: en de reden was omdat
de Congoleesche overheid jaren lang
den iever der missionnarissen te veel
gedwarsboomd en de negers door onge-
nadigen dwangarbeid verdrukt heeft.
Dank aan koning Albert, die vooraleer
den troon te beklimmen, ook in Congo
geweest is en er den toestand persoon
lijk onderzocht heeft, begint er nu ver
andering te komen in geheel het be-
stuurstelsel en het is te hopen dat de
persoonlijke invloed van ODzen vorst
meer en meer den arbeid onzer zende
lingen zal doen beschermen, tot meer
deren vooruitgang en voorspoed onder
Congoleesche bezittingen.
Eene ongenadige hebzucht en eene
hatelijke jacht naar voordeel en winst
hebben ongelukkig de werking der
katholieke priesters lange jaren belem
merd en zo somtijds op schandige wijze
laten belasteren. M. Tibbaut, die alles
iD Congo zelf bestudeerd heeft, en per
soonlijk vele heldhaftige missionnaris
sen zooals Pater Cambier, van do Con
gregatie van Scheut, en Pater Blan-
ckaerl, van de orde der Jezuïeteo, heeft
leeren kennen, heeft een schoon werk
verricht, met als hun verdediger in het
openbaar op te treden, en hunne zalige
werking ook onder maatschappelijk
opzicht in een helder licht te stellen.
15" Yorvolg.
Stel u in 's hemels naam op de hoog
te al# gij kunt, schreef hij. De onzeker
heid is ondragelijk. Ik moot me veilig ge
voelen. Ik moet iets beslist weten, ^paar
niets, om zekerheid te erlangen, en spoe-
di'mfvéréegelde doien brirf en adreBieerda
hem aan oen welbekenden advokaat. 'loen
opende hij hem plotseling woèr, en voegde
er een postscriptum bij.
Ga zoo noodig naar Afrika maar
vind de waarheid uit. Ik moet zeker weten
of C. dood is.
Kan een klant, invloed hebben op
eenen fabrikant, eenen handelaar of het
bestuur eener handelsmaatschappij in
zake taalgebruik
Hier dient bevestigend geantwoord te
worden, wanneer de vraag komt van
van een ernstige persoon, die altijd in
regel is met zijne zake. Zulke klanten
zijn overal welkom en daarom zoekt de
leveraar voldoening te geven voor zoo
veel het in zijne macht is, daar hg wel
weet dat die goede klanten op een ander
met open armen ontvangen en naar
hunnen zin behandeld worden.
Wij, Vlamingen, moeten onze moe
dertaal immer gebruiken en daarenbo
ven eiscben, dat men hier in Belgie, in
heel België en bijzonderlijk in Vlaamsch-
België, in 't Nederlandsch met ons en
met onze stamgenooton handel drijvo.
Maar, zal men vragen, wat nut kan
dan wel het gebruik eener taal bevatten?
Richt uwe blikken eens even naar
Duitschland, naar Engeland, naar Fran
krijk en zeg mij eens waardoor die
lando'n in handel en nijverheid beroemd
geworden zijn
Door bot merkon hunner waren bij
zonderlijk door hot scbrgven hunner
briefwisselingen, enz. in hunne taal.
Ja maar 't Vlaamich is geen wereld
taal men zal onze bestellingen mis
verstaan Wees gerust Geld doet
alle ooren opon is een meermaals be-
statigde waarheid. Maar de grootste
kwaal bij don Vlaming is, zijne te groot
toegevendheid en daarin moet verande
ring komen.
Ja, Vlamingen, wezen wij minder
toegevend, bijzonder van taal en laat
ons trotsch wezen iets te bezitten voor
handel en nijverheid, dat ons eigen is.
Dan zal nooit een dichter moeten zeggen
zooals Albrecht Rodenbach Maar
eilaas waar is der vadren fierheid nu
gevaren
(Land vau Waas) Erich.
In de straten van Brussel en van de
voorsteden misbruikt men de kracht
van het paard op de schandaligste wijze
Bijna al de paarden verporren het maxi
mum der vracht, die ze op gelijken
weg kunnen vertrekken.
Bij de minste hinderpaal of de gering
ste steilte staan ze machteloos en
dan kletst de zweep ongelooflijk vreed
op het lijf van 't arme dier.
Naar ons inzien zou de vracht op ge
lijke en gekalseide baan nooit het vier
voud van 't gewicht van het dier de
kar inbegrepen mogen overtreffen.
Dat gewicht zou met een derde moeten
verminderd worden op steilte van 5
en met den helft op steilte van 10 °/0,
alsook op de slijkerige wegen, stort-
gronden en andere.
Aldus zou een zwaar trekpaard, dat
van 600 tot 700kilos weegt 't gewicht
van de kar inbegrepen op gelijke on
gekalseide baan maar 2400 kilos mogen
vertrekken. Op klimmingen van 5°/0
zou deze vracht tot 1600 kilos en op
klimmingen van 10 ®/0 tot 1200 kilos
moeten verminderd worden, wat wal
voldoende is.
Diezelfde maatregel zou ook mogen
genomen worden voor de vracht van
den trekhond.
Laat ons niet vergeten, dat het paard
gedurende den Zomor zijn arbeid begint
om 5 ure 's morgens en hem maar ein-
digd om 7 ure 's avonds en dat het al
dien tijd in 't zwoet staat onder het har
nas, dat do huid kwets en scheurt.
Maar om dit reglement nauwkeurig
toe te passen is er eene speciale policie
noodig. Die vragen we, trouwens sedert
lang. Misschien komt het er wel eens
Yan (Onze beste vrienden.)
Voor onze soldaten. Napoleon
heeft gezegd: de beste kristenen zijn
de beste soldaten Om allerbeste solda
ten te vormen, geeft men in de Retrai-
tenhuizen van Gent, geestelijke oefenin
gen aan de jongelingen, die in October
den dienst aanvangen.
Vooraleer de kazerne binnen te treden
en de militaire theorie aanteleeren, is
het voor den recruut hoogst van noode,
zijne theorie van christen mensch te
overzien, en alzoo zich te bereiden om
zijne nieuwe maar teven# gevaarlijke
loopbaan teboginnen.
Mogen al de ieverige herders, al de
christene ouders hunne jonge milicianen
aanzettou deze oefeningen te volgen,
den li of 18 September.
Deze retraiten beginnen den zondag
gen, eindigen den dinsdagavond en
worden gegeven door een pater Jesuïet;
bijgestaan door don E. II. De Steur,
legerpastoor. Een onderofficier van
't garnizoen geeft, tijdens de vrije uren
de beginselin van 't soldatenleven.
Inlichtingen en insehrijviugen te be
komen bij P. Van Acker, Bestormstraat
36, Gent.
Gedachten en Wenken.
God dienen is heerschen.
Hy is dwaas die van de wereld zijnen
hemel maakt.
Wilt gg alles winnen Zoek God.
Geef aan de armen, en gij zult God
voor schuldenaar hebben.
Waarom mensch bespot gij de we
reld niet, die u zoo dikwijls bedriegt.
Gij die hier zoekt met roozen gekroond
te worden, wacht u
Zoekt gij eenen schat Neem uw
kruis op en volgt Jezus.
O mensch en leef niet onbedacht.
Want sterven komt meest onver
wacht
Daarna de hemel of de hel.
Kies Eeuwig kwalijk of eeuwig
wel.
Hij is een dapper en voorzichtig man
Die geen leed doet en leed verdra
gen kan.
Al wat gij hebt gaf do Heer.
Daarom verklein u meer en meer.
HOOFDSTUK IX.
In de handen van den vijand
Mevrouw Nethercombe liep in hare ka
mer rusteloos op en neer. Haar gelaat zag
bleek. Hare witte lippen beefden, en hare
vorschrikto oogen, die onzeker om zich
heen keken, zagen niets niets dan het
afschuwelijke groene laken met verspreid
liggende kaarten on hoopjes goud.
Tegenover haar stond even sierlyk al#
ooit even frisck al. altyd, mevrouw Sher
man Zij droeg oen lang grys bont en eene
groote gryze mof. Er prijkte een bo.,e
viooltjes op haar grijs bonten toque en op
haar manteltje, en viooltjesgour «teeg op
uit hare kleederen. Ze hield mevrouw
Nethercombe scherp in hot oog.
Ge kunt natuurlijk uw eigen zin
volgen, zei ze, maar ge weet juist hoe
mevrouw Cray is, en als go met wil dat ze
babbelen zal - betaal baar dan. Zo ver-
talda mii dat gij baar meer dan 12o.0UU
frank Bchuldig waart. Ze overdreef natuur
lijk maar als ik u wee, zou ik haar den
mond Stoppen door liet betalen wat gy haar
ook schuldig moogt jyu.
Mevrouw Nethercombe opende twee
maal haar lippen om te spreken, en twee
maal sloot zij ze weer, zonder eemg geluld
'C Dat kan ik niet, zei zo eindelijk. Ge
weet dat ik liet niet kan. tk ik heb mets
om haar meê te betalen mete, of gy
m°»^1^"™vw Shermen
lachte Dat heb ik tl gisteren reeds gezegd,
Kunt ge bet geld vau niemand anders loe-
MWeêr bevochtigde mevrouw Nether-
mKo i.nr0 lippen en aarzelde. Zy bleef
oogenblik doodstil «taan, en bare zuster
jiaar vol in het gelaat ziende, werd met
eene rilling de verwoesting gewaar, welke
do angst der laatste dagen er op teweeg go-
toacht had. Mevrouw Nethercombe verloor
Van 'smiddags tot middernacht, eenige
dienstdoende Apotheker, op Zondio 28
Oogst 1210, M. BoNNER, Bisschopstraat.
snel hare schoonheid. Binnen kort zou ze
oud wozen afgeleefd versieten. Me
vrouw Sherman lachte een weinig.
Xkik heb alles geleend, wat ik
kan zei Mevrouw Nethercombe met zachte
slopende stem. Ik heb alles verpand. Nie
mand zal mij meer geld willen leenen. Ik
heb geen onderpand meer, cn en
geldschieters schijnen wel alles te weten.
Ik ging er gisteren naar een toe een
niouwe - cn die wist ook alles. Zij zweeg
een oogenblik, recht voor zich uitstarend,
nog altijd niets ziende. Zij had de uitdruk
king, welke ze twee dagen geleden op het
gelaat barer zustor gezien had, vergeten
"ergeton dat Joanna baar haatte, en indien
zü hot zicli herrinerd bad, zou hot haar
misschien nog met zoo verschrikkelijk
toegeschenen hebben als de vreeeelyke
ruine, welke haar boven het hoofd zweef
de Wat kon al het andere haar scholen
Wat deed liet er toe, al liad ze twee dagen
geleden ïote vreemds op Joanna's golaat en
in hare stem waargenomen Zij zag nu in
ioderen blik en hoorde in iedere stem eene
h°ZÜ 'werd achtervolgd door het vree.elyko
van haren toestand - achtervolgd, in de
engte gedreven, met schulden aan alle
kanten, terwijl al haar geld tot op den
laatsten cent toe verloren was.
Benige malen kwam de wanhopige go-
darlite bij haar op, alle» aan Lord Nether
combe te vertellen, maar zy durfde met
Hij wat arm. Hij zou geen geld hebben
De hand kan wonden slaan,
Maar zij wondt uiet het meest
De tong, zij slaat een wond,
Die somtijds nooit geneest.
om haar te helpen, en hij wa# rechtvaar
dig en streng, en verstond in zaken als
deze geen gekheid. Zijn onbevlekte naam
was hem evenveel waard als zijn leven
cn indien hij alles wist, zouden al Marga-
retha's kansen verdwenen zyn. Hy zou
hun hui# in de stad sluiten en alles ver-
koopen. Hij zou hare echulden tot don
laatsten cent toe betalen, al zou het hom
ook het leven kosten. Zij zouden buiten
moeten gaan vconen in het een of ande
re kleine huisje waar ze in armoede en
ellende hun bestaan voort zouden sleepen.
Eu toch, wat bleef haar anders over
1-Ioe kon zo hctzolfdo leven voort leven,
terwijl geldschieters haar van alle kanten
bestormden, hare juweelen vervalscht wa
ren en zij geen cent meer bozat
Joanna glimlachte vroolijk togen haar
gemarteld golaat Joanna, ryk, geluk
kig, zorgeloos en wreed.
Lusteloos zonk ze in een stoel.
Als ik dat geld slechts kon krygen
om Margaretha, dit eene seizoen te kun
nen geven zou het mij niet kunnen schelen
wat or naderhand gebeurde zei ze lang
zaam. Als Margaretha getrouwd was - en
ik voel zeker, dat ze wel iemand vinden
zou, als ze in gelegenheid gesteld werd
zou het er voor mij niets op aan komen.
Maar wat moet ik doen Wat moet ik
Mevrouw Sherman haalde de schouders
ding, dat ge zoudt kunnen doen. Ik weet
niet'of ge het zult vinden, maar...
Wat Wat riep Mevrouw Nether
combe schor uit.
Hoe ongeduldig zijt ge, Agnes. Wees
niet zoo haastig, ander# zou ik weieens
kunnen weigeren het u te vertollen.
Mevrouw Nethercombe stond vlug op
en begon het vertrek op en neèr te loopen.
Eensklaps verbrak mevrouw Sherman's
stem de stilte.
Ik dacht aan een man, die u hoogst
waarschijnlijk wel geld zal willen leenen,
zei ze. Hij verlangt er naar 111 uw huis
te verkeeren, en ik bon er zeker van, dat
hij daar wol wat voor over zal hebben.
Mevrouw Nethercombe had zich vlug
op.
i— Er is één ding, zei ze ik weet één
Een niet-adelyke de een of andere
parvenu, begon ze or zal geen einde aan
de vernedering komen geen einde. Toch
vrees ik, dat ik zelf# zoo iots zal moeten
doorstaan ik vree#, dat ik er mij in zal
moeten leeren schikken.
Het is geen parvenu. Een donkere
blos was Joanna naar het gelaat gestegen.
Maar werkelijk Agnes, ge zyt aanmoedi
gend. Als ik geweten had, dat ge zoo on
dankbaar zoudt wezen, zou ik rae nog wei
eens tweemaal bedacht hebben, voordat ik
sprak. Het is zoo onaangenaam...
Wordt voortgezet.