MN DE DENDERGALM
van den lö Augustus 1886.
f-ww25° 60 ft»-
De Werkcommissie,
M. Van dee Meeesch. Ja.
h«eft alhier, donderdag morgend, eene
zitting gehouden in de zaal van den
Gemeenteraad.
M. 1 rammens bekleedde den voorzit
terszetel, naast hem zetelden M.M. Jans-
sens, baron 'tKintdo Roodenbeke,leden,
en Odilon Périer, geheimschrijver. Aan
de tafel van het bureel nemen insgelijks
plaats M.M. Van Wambeke, Yerbrugghe,
baron Béthune, Senator Yrau Vreckem
en doktor Monfils, alsook de 11.11. Man-
rits Fonteyn en Andries VanderMeersch,
afgevaardigden der twee socialistische
kringen Vooruitgangsvrienden en Voor
uitziende werklieden
Vele werklieden woonden de zitting
met belangstelling bij.
De eerste getuigen is M. Adolf Van der Smis
sen Zoo de crisis hier zoo hevig woedt, zegt hij
komt het daaruit dat de invoer van vreemde
voortbrengselen in ons laad gemakkelijk ge
schiedt, terwijl de uitroernaar vreemde landen
door beschermende rechten wordt belemmerd
De heer Van der Smissen vind geene redding
dan inhet heffen, door ons Land, van bescherm
de rechten op de vreemde producten. Hij is
niet voor de regeling van het werk, maar voor
hot verplichtend onderwijs dat de onderjarige
kinderen uit de fabrieken zal houden. Er wer
ken bij hem geene kinderen onder de 14 jaar.
Dij de H.H. Van der Smissen werkt men
gemiddeld 11 uur daags het dagloon beloopt,
voor de mannen totfr. '2,10 voor de vrouwen
tot fr. 1,60 en voor de kinderen totfr. 1,20,
Elders is liet gemiddeld loon, voor de eersten,
fr. 1,75 tot fr. 1,80; voor de tweede fr. 1,10 tot
fr. 1,30 voor de laatsten van fr. 0,60 tot f'r. 1.
De werklieden worden wekelijks en in geld
speciën betaald.
De meestergasten mogen geeuen hoegenaam-
den handel uitoefenen, zij kunnen dus ook gee
uen hoegenaamden invloed op bnune werklie
den uitoefenen.
Een misbruik dat ook m den schoot der wer
kende klas bestaat zijn de uitleggenwaar de
werkman wekelijks een deel van zijn loon in
stort, in banden vaudezen of genen herbergier;
naeenigeutijd heeft hij aldus een rond sommetje
vergaard, dat alsdan op de eeue of andere wijze
wordt verbrast.
Andere verteeren een deel van bun loon,
soms 3 en 4 franken per week, aan prijskampen
met duiven.
M. René Borremans, van het huis Jelie en
C% verklaart zich een overtuigd, aanklever van
den vrijhandel. Hij vraagt dea vrijen invoer
in België, der grondstoffen alsdan zal de cou-
curentie met vreemde landen mogelijk worden.
M. Fonteyn, a%evaardigde, zegt dat M.
Borremau, ongelijk heeft zich te steunen op de
loonsvermindering om den strijd te kunnen
volhouden.
M. Bobbeman. Het dagloon op zijne fa
briek is van 1'r. 1,60 tot fr. 2 die op het stuk
kunnen we.ken winnen boven de twee franken.
Er zijn bij hem vrouwen die tot 12 frs. per
week winnen.
M. Fonteyn. Dat zijn uitzonderingen.
M. I jammens, Voorzitter. Wat is liet ge
middeld loon
M. Bobbeman. fr. 1,80 tot 2 fr.
M. Van Wambeke. Wat winnen de kin
deren
M. Bobbeman. Drij, vier en vijf franken
per week. Het fabriek heeft eenige kinderen
aangenomen beneden de 12 jaar. Op de vraag
of hij voorstander is eener bepaling van den
ouderdom waarop de kinderen in de fabrieken
zouden mogen aangenomen worden, antwoordt
hij dat zulks voor de fabriekanten heel nioeië-
lijk zou zijn. Op de vraag of hij gunstig gestemd
is voor het half-times stelsel (de kindereu mo
gen volgens dit stelsel tot zekeren ouderdom,
eeiieu halven dag werken en den anderen hal
ven dag moeten zij ter school gaan) antwoordt
getuige dat hij dit rstelsel een weinig heeft
toegepast, maar zulks leverde moeiëlijkheden
op voor den nijveraar. Nochthans is dit stelsel
in gebruik in het fabriek dat de tirma Jelie al
daar heeft opgericht.
Op 't fabriek van MM. Jelie, Borrenun en Cie,
Vallen er heel zelden ongelukken voor. Er be-
op
staat geene levens- of ongeluks verzekering
die fabriek dit kost te duur.
I)e betrekkingen tusscben bazen en werklie
den zijn goed nochthans hebben er zich, in den
laatsten tijd eenige moeiëlijkheden voorgedaan.
De eerste maal was het omdat wij werklie
den moesten afdanken eeue andere maal was
bet omdat wijvoor zeker werk, bet mannen
volk door vrouwvolk hebben vervangen
Die moeiëlijkheden zijn gemakkelijk over
komen geweest de werkrechtersraad heeft,
ter dier gelegenheid, groote diensten bewezen.
Ml' Borreman denkt dat het niet noodig is
Kamers van bemiddeling in te richten. Op zijne
fabriek bestond er des tijds eene bijstandskas
maar talrijke misbruiken bestatigd geweest
zijnde, beeft men ze moeten afschaffen. Zoo
waren er werklieden die zich als ziek deden
doorgaan en het niet waren, onder andere een
die slechts 4 frs. in de kas had gestort en reeds
60 frs. had getrokken. De werklieden zelf heb
ben daartegen gereclameerd.
Voor wat het alcoolism aangaat, zegt getuige
dat de werkman, te Aalst zich zeer op zijne
Elaats houdt. De meestergi slen mogen geene
erberg houden dwang op het werk\ o'k zou
niet geduld worden.
M. Lammens. Vraagt of M1' Borreme*
gedacht deelt der Ninovesche fabriek a üet
zouden willen dat er eeno ui tv anten die
voorde garens zou beta"' üerings premie
staatsbestuur. Zulks id worden ,ioor het
lijks 2 a o hond' zou aan den Slaat jaar-
zou de nc .ord duizend franken kosten en
j verheid van Aalst en Ninove redden.
..Bobbeman.-- Dit kan waar zijn voor
Ninove, maar te Aalst is de nijverheid bezig
zich te hervormen en eene andere richting te
nemen. Degetuigeis tegen de uitvoeringspremie.
M. Van Wambeke.Waarom zijn de werk
lieden, die naar Duitschland uitgeweken waren,
zoo spoedig teruggekeerd naar België
M. Bobbeman. Begrijpt moeiölijk waar
om zoo winnen de werklieden der spoelmolens
16 fr in Duitschland tegen 9 frs. te Aalst. In
Duitschland betalen zij 6 franken per week
voor hunnen kost. (i)
3d" Getuige. M. Fbans De Cuypeb. mees
tergast op liet fabriek Leirens (in het vlaamsch.
s gaslen is fr. 1,75 tot 2 fr.
J zij zijn aanvaard geweest op het aanhoudend
aandringen der ouders, 's middags hebben de
werklieden een uur rnst's morgends en 's na
middags een kwartier. Er zijn weinige of geene
ongelukken, maar in dergelijke gevallen komt
de fabriekant zijne werklieden ter hulp. Er zijn
geene moeiëlijkheden tusschen meester en
werklieden.
Er bestaat op het fabriek geene ziekenbeurs
maar getrouwde werklieden krijgen gemeenlijk
een hulpgeld fr. 5. voortskomende van den
/verkoop van afvallen. De boeten dienen voor,
koslen van geneesheer en geneesmiddelen
maar boeten worden zelden toegepast.De mees
tergasten mogen winkel noch herberg houden.
De groote inkomende rechten, door Duitsoh-
ignd eheven, doen groot kwaad aan de garen-
wijnderij.
M. Fonteyn afgevairdigde, Er is op uwe
fabriek geene ziekenbeuis zouden de werklie
den geen deel mogen maken van een ziekenkas,
buiten de fabriek.
M. De City per Op die vraag kan ik geene
stellige antwoord geven.
M. Van Veeckem. Is het, in het alge
meen, in de fabrieken verboden deel te maken
van vrije ziekenbeurzen
M. Van de Meeesch, afgevaardigde.
Eenige werklieden zijn bij M. Leirens gaan vra
gen of zijne werklieden mochten deel maken
van eene dier vrijë ziekenfondsen. M. Leirens
heeft vlakaf geweigerd.
M. Van Wambeke. Hebt gij dat alleen
gezegd, dat bet niets anders was dan een zie
kenfonds
M. De Cuypeb. Ah! nu versta ik, M. Byl
de stichter en het hoofd van eene dier vrijë
ziekenbeurzen heeft gezegd dat het geld ook
zou gediend hebben om werkstakingen te doen.
M. Van Wanbeke. Juist;'tis dat wat
ik wilde doen zien.
M. De Cyypeb. M. Leirens, toont zich zeer
goed voor zijne werklieden want hij behoudt in
zijnen dienstwerkers zoodanig in ouderdom ge
vorderd dat zij bijna tot het werk onbe
kwaam zijn. Op ondervraging, verklaart ge
tuige dat vrouw- en mannenvolk volkomen ge
scheiden zijn.
In den tij d gaf getuige zelf les aan de werk
lieden. Sinds eenigen tijd is hem zulks onmoge
lijk geworden, doch nu komt er dagelijks een
schoolmeester om aan de kleinen les te geven.
4" Getuigen. M. Ringoib, fabriekant. Hij
klaart zich voor den vrijhandel; zijne nijver
heid, katoentwijnderij, heeft daar belang bij,
want de fijne nummers katoen worden uit En
geland geirokken. Wat de vlassengarens aan
gaat weet hij niet of de vrijhandel voor-of na-
deelig zou z^n, daar bij dien nijverheidstak niet
beoefend.
M. Bethune. Hebben de inkomende rechten
door Duitschland gezet op de vlassen garens
kwaad gedaan aan de Aalstersche nijverheid
M. Ringoib. - Dat is klaar de bewijzen
ervanhebbeu wij voorhanden.Deafschaffingdier
rechten zou aan de twiiuderij veel goed doen.
M. Ringoib gebruikt ook kinderen in zijn
gesticht, maar geen enkel is beneden de 11 ja
ren. Het is met tegenzin, en alleenlijk op het
gedurig aandringen der ouders dat hij ze aan
vaardt.
Het "gemiddeld loon, voor de mannen, ii
fr. 1,75, voor da vrouwen fr. '1 ;60. Er gebeuren
geene ongelukken. Eertijds bestond er in zijn
gesticht eene bijstandskas de menigvuldige
misbruiken hebben ze doen afschaffen. De boe
ten worden jaarlijks aan de werklieden ver
deeld. Deze mogen, buiten de fabriek, van eene
bijzondere bijstandskas deel maken.
Er zijn 80 werklieden. De vrouwen komen
later binnen dan de mannen, cn scheiden ook
vroeger uit.
M. Van Wambeke.Mag al het werkvolk
naar den bazar van M. Cumont gaan koopen
M. - -
Van dee Meebsch, afgevaardigde
maar bij den jaarlijkschen deel trekken
werklieden, van M. Cumont 6 °j0 meer op
winsten, dan de andere koopers.
M. Lammens. Bestaat hier, in Aalst,,
zeer slecht gebruik niet dat de jongelingen,
Ja,
de
de
hot
op
zekeren ouderdom bij bnune ouders hunne
kosten koopen.
M. De Cuypeb.Heeft daar nog niets van
gehoord.
M. Ringoib. Heeft daar wel reeds hooren
van speken.
Van Wambeke.
uitzondering zijn (2)
Dat zal wel eene kleine
De winst dergroote
daags. Op dit fabriek, dat ongeveer 250 werk
lieden telt, werkt maar eene enkele getrouwde
vrouw en 50 a 60 jonge meisjes. Er werken
ook een tiental kinderen beneden de 11 jaren
en 6a getuigen H.IL Fonteyn en Van
de Meeesch, afgevaardigden der socialistische
werklieden, (in het vlaamsch.)
M. Fonteyn. Er is veel volk zonder werk.
Het middelmatig loon is fr. 1,60 tot fr. 1,80
maar, daar in vele huisgezinnen een of meer
leden zonder werk loopen, is de armoede groot.
Een middel om deze te keer te komen ware het
oprichten, door de stad, van eenige werkhuizen
waar de werkeloozen zouden kunnen op stuk
werken.
Er bestaan twee volksmaatschappijen De
Vooruitgangsvrienden en de Vooruitziende
Werklieden. Deze is een ziekenfonds, gene
eene kas van weerstand en ouderlingen bijstand-
De fabriekanten hebben er tot nu toe nog 1
tegengewerkt. .iet
M. Van dee Meebsch. Ons zie1
ingericht voor de werklieden „.enfonds is
waar geeue ziekenbeurs be"' dier fabrieken
wel is waar, in geval Jiaat. Deze kunnen,
huis gaan, maar an ziektenaar het gast
en velen wen" oiiceen is daartoe niet genegen
Op ond»" ..,ohen te huis verpleegd te worden.
8*" „rvragiDg antwoorden de werklieden-
ócvaardigden dat, bovengenoemde werklieden
maatschappijen inderdaad socialistische strek
kingen hebben zoodia zij sterk genoeg zullen
zijn zullen zij de voetstappen volgen van
Vooruit, te Gent,. Dat is de reden waarom zij
in Aalst zoo weinig bijval hebben.
M. Fonteyn. -Zou kunnen verstaan dat
de fabriekanten binnen hunne gestichten de
socialistische propaganda zouden verbieden,
maar daarbuiten zond n zij volle vrijheid aan
hunne werklieden moeten laten De werkman,
zegt Lij, verhuurt wel zijnen arbeid maar niet
zijne gewetensvrijheid.
M. Lammens zegt dat de fabriekant het
grondwettelijk rechtheeft geene s cialisten als
werklieden tc aanvaarden.
7" en 8" getuigen Patera Jezuïeten Bogaekt
en Sebvaxs (in het fransch.)
M. Bogaebt. Er zijn in Aalst twee Con
gregatiën, eene van jongelingen (300 leden) en
eene van jonge meisjes (700 leden.) De drie
vierden dier leden behooren tot de werkers
klas. De vergaderingen duren vijf kwartiers,
des zondags, en dienen om de jongheid in den
godsdienst te onderwijzen en ze tot het fami
beleven op te leiden. De meisjes worden aan
vaard van haar 16 jaar tot haar huwelijk. Be
neden de 16 jaar worden er geene aanvaart
omdat de bestuurder in zijne onderrichtingen
zaken moet aanraken die het niet zeer laesch
zou zijn te behandelen in het bijzijn van jeug
dige meisjes.
De bekomen uitslag is zeer bevredigend
men leidt de jongheid op tot goede en heerlijke
werklieden, tot goede huisvaders en goede huis
moeders.
M. Servais, bestuurder van het Genootschap
der P'ranciscanen.
Het Aalstersch werkvolk, beleid den catlio-
licken godsdienst en is er zeer aan gehecht
Dit he ben zij bewezen onder de schoolwet van
1879, wanneer zij hunne kinderen, ondanks de
ware vervolgingen die zij moesten onderstaan,
(3 naar de klerikale scholen zonden die dan ook
met leerlingen opgepropt waren. Het bestaander
Xaverianen bewijst ook hoe vast de godsdien
stige geest, die hier sinds eenige jaren veld beeft
gewonnen, in de harten der werklieden ge
ankerd is. De leden van het genootschap zij
zijn ten getalle van 458 genieten geene stof
felijke voordeelen (4), zij hebben geene kas van
ouderlingen bijstand, omdat de bisschop van
Gent, voor wat de Genootschappen van zijn
bisdom aangaat, er tegen is.
Het kan wei zijn dat er onder de Francisca
nen eenige mannen zijn wier gedrag, vöèr hun
ne intreding in het Genootschap, nog al te wen-
schen lietmaar niet zoohaast maken zij er deel
van, of zij beteren zich volkomen, zoo niet wor
den zij buitengesloten. Vrouwen zijn aan den
getuige komen haren dank betuigen omdat hare
mans, sinds zij franciscanen geworden zijn,
niet meer herkenbaar zijn, zoozeer hebben zij
in naarstigheid en oppassendheid gewonnen. (5)
Op verzoek van M. Lammens herbaalt, getui
ge in eenige woorden, in bet vlaamsch, zijne
lofrede op de Franciscanen. Wat de dronken
schap aangaat, roept getuige, op plechtigen
toon, ik mag zeggen dat de suskens daarvan
bevrijd zijn, zij stichten de gansche bevolking,
en daaromtrent heb ik de getuigenis van M.
den Deken on andere voorname persoonen.
Op ondervraging, zegt getuige dat er ook nog
eene andere dergelijke maatschappij bestaat,
namentlijk vooi Christene Huismoeders, wier
doel omtrend hetzelveis alsdat des Genootschap
voor mannen het staat onder het bestuur van
M. Thibaut. Voor elke zitting die zij bijwonen
hebben de Christene huismoeders recht op tien
centiemen, waarmede zij, ten einde het jaar,
zich eenigkleedingstnk kunnen verschaffen. (6)
M. Verbbugghen. bekrachtigt de woor
den van M. Servais, voor wat de Franciscanen
betreft.
9e, 10e en lle getuigen H.H. AdoliBraeck-
man en Jaak Collinkousenfabrikantenen
Camiel Vranken, uitgever van het Verhond
van Aalst.
M. Braeckman. Hot lot van meester en
werkman kan merkelijk verbeterd worden door
eene wet op de slechte coucurentie, 't is te zeg
gen dat de wet op de bankbreuken veel strenger
zou moeten gemaakt wordeu. Het is aan zekere
lieden heel gemakkelijk coucurentie te doen,
daar zij hunne schuldcischers uiet betalen zij
maken, hier falliet en gaan elders met paard
en koets rijden.
De getuige zet dan een gedacht vooruit dat
ernstig dient overwogen te worden en misschien
geroepen is om tot zeer zonderlinge en zeer
gunstige uitslagen te leiden. Hij zou nament
lijk willen dat de taxe die men heden per werk
man betalen moet zou in eene bijzonde
re kas gestort worden waaruit men aan de
werklieden, op zekeren ouderdom een pensioen
zou betalen, bij voorbeeld op 55 jarigen leeftijd.
In geval de schatkist daardoor zou te kort ko
men ware het gemakkelijk daarin te voorzien
door eene belasting van 5 cent. bij voorbeeld,
op eiken boom. Die nienwsoortige pensioenkas
zou voor werkman en werkbaas zeer voordeelig
zijn. Deze laatste zou er ook profijt in vinden
indien hij door mansvolk de talrijke 'getrouw
de vrouwen verving die nu op do fabrieken
werken.
Zeer nadeelig, zegt getuige verder, is het
werken in de gevangenhuizen en in de kloosters
waar er handel gedreven wordten die geen
patent betalen.
M. Lammens. Voor wat de gevaugeuhuizen
aangaat kunt gij gelijk hebben, maar niet voor
de kloosters. Deze betalen paten en de voordee
len die zij doen dienen tot het onderhouden
van weezen en liet doen van andere goede
werken. (7)
M. Beaeckman zegt dat de kloosters, in allen
gevalle, groot nadeel aan nijverheid en handel
toebrengen.
M. Van Veeckem. Zoudt gij hier in de
omstreken cenig voorbeeld kunnen aanhalen.
M. Beaeckman. Hier in de omstreken,
ik weet zoo niet, maar onlangs kwam er
handelaar van S' Amands, boven Dender' -en
ten mijnent om koopwaren te ne»" monde,
zegde niet meer te kunnen koe men en hij
klooster van St. Amands. pen omdat bet
van sayette en andere uoor het verkoopen
eene doodehjke ce -■ dergelijke zaken, hem
M. Lamme1-" acurrentie aandoet,
dissenten* -»s. Nu, dat is in dees arron-
coinr niet 2 't is in dat van Mechelen en de
mssie zal bet daar kunnen bestatigen. (8)
M. CoLlin.Heeft niet te klagen over zijn
werkvolk, omdat zij congreganisten zijn. Hij
zegt dat het schandelijk gebruik, dat kinderen,
wanneer zij een tamelijk loon verdienen, hunne
kosten koopen bij hunne ouders, hier inder
daad op breeden voet bestaat. Doch de werk
bazen, indien zij wilden, zouden het kunnen
beletten met het wekelijksch loon rechtstreeks
aan de ouders uit te betalen.
M. Beaeckman, De stiel van 't kousse-
breiën heeft altijd goed gegaan en men betaalde
weleer een veel hooger loon aan ds werklieden
daunu. De reden van den verval is dat Fran
krijk, over 4 jaar, een imkomendrecht van fr.
2,42 per dozijn, op de koussen heeft gezet. On
ze vertegenwoordigers zouden moeten werken
om de engelsche producten, ook aan eene be
lasting te onderwerpen.
M. Bethune doet opmerken dat hij dien
wensch reeds geiiit heeft in het senaat.
M, Van Wambeke zegt dat het. zeer moeië-
lijk is daarover uitspraak te doen beide stel
sels, vrijhandel en beschermhandel, worden
hevig tegengesproken en hebben hunne tegen
strevers gelijk zij hunne aanklevers hebben.
M. Beaeckman. Weet gij wat het is
Dat de groote koppen benauwd zijn van Pruis-
sen en van Frankrijk.
M. Fonteyn.De eene koussenfabriekant
maakt den anderen kapot met elkander eenedoo
delijke concurentie aan te doen. Zoo heeft Aalst
het koussenfabriekeeren van Leuze te niet ge
bracht. Het werkvolk werkt te goedkoop.
M. Collin. Leuze concureert nog altijd
met Aalst.
M. Braeckman. Het fabriekaat van Leuze
is niet dat van Aalstwat de kwestie aangaat
dat de loonen te Aalst zouden te klein zijn
haalt getuige als voorbeeld aan, dat het huis
Tellier, van Brussel, eertijds te Aalst deed fa-
brikeeren en het nu te Brussel doet doen om
dat de loonen alhier te hoog zijn.
M. Vrancken vraagt of het waar is dat een
koopman der stad breimachienen geplaatst
heeft in het meisjes weezenhuis
M. Béthune (vrij bitsig.) Dat is eene leugen
M. Vrancken. M. Béthune gij zijt wel
onbeleefd mij eenen leugenaar te durven noe
men
M. Lammens doet aan getuigen opmerken
dat M. Béthune niet gezegd heeft dat hij een
leugenaar is, maar dat het rondgespreid ge
rucht eene leugen is.
M. Veancken. Er was hier, ten tijde,
een zeer bloeiënde nijverheidstak, die aan hon-
derde vrouwen werk en een eerlijk bestaan
verschafte; 't was de kantennijverheid.Nu heb
ben de kloosters er zich bijna uitsluitend het
monopolium van toegeëigend en laten de kinde-
a 26 centiemen daags winnen. Tot
staving van zijn gezegde, verhaalt getuige dat
hij eene, op wandeling langs Cherscamp, een
huis binnen trad waar eenige meisjes aan het
kantwerken waren. Op zijne vraag hoeveel zij
daarmede nog wel verdienen konden, wierd
hem geantwoord dat zij in den tijd, toen zij nog
voor wereldlijken konden werken, rond de twee
franken daags konden winnen nu nog twee
franken, in de week.
Toen hij vroeg waarbij dit kwam, kreeg hij voor
antwoord dvt het de schuld was der kloosters.
M. I jammens. Die kwestie is over een
viertal jaren breedvoerig in de kamers bespro
ken geweest. De kantscholen zijn zeer nuttig.
M.Van Veeckem voegt zich bij M. Lammens
om de kantscholen te verdedigen. Dank aan die
scholen kunnen de buiten meisjes, na den veld
arbeid, nog iets of wat verdienen en dat hebben
ze hoogst noodig. (9) Do kloosters zijn ook nut
tig omdat zij op de plattelandsche gemeenten
nij verheidstakken invoeren die er vroeger onbe
kend waren, zooals, bij voorbeeld het keurslij-
venmakente Herzele.
M. Yrvnken, beklaagt zich ook dat de hem-
dens in het weezenhuis aan veel lageren prijs
gemaakt worden dan in de stad.
M. Bethune. Wel zij werken voor huizen
der stad Mag men dan de kinderen niet laten
werken
M. Braeckman vraagt dat eiken burger het
recht zou hebben in de weezenhuizen te laten
werken.
12" en 13" getuigen 31. M. Alinnaart voor
zitter, en Van Achter, griffier van den werk
rechtersraad.
M. Minnakrt. De werkboekjes zouden
weder verplichtend moeten werden of wel ge
heel afgeschaft. Getuige is niet voor de faculta
tieve werboekjes.
De werkrechtersraad heeft, op 100 zaken, er 95
in der minne geëindigd.
M. Fonteyn zegt dat de raad het volle ver
trouwen der werkersbevolking geniet.
M. Van der Meebsch vraagt dat er meer
werklieden bij den raad zouden moeten zijn.
Het zijn nu meestergasten. De leden-werklie
den zouden door het werkvolk moeten gekozen
worden.
Men doet hem opmerken dat zulks gebeurt.
M. Minnaert. -Het werkvolk klaagt over
zijne meesters niet.
14een 15° getuigen M. M. Crick, sekretaris
der Hosplciën en 3Ioreels bediende van het
W e Idadighei d sbu reel
M. Crick zegt dat men in de Godshuizen aan
den gewonen loon werkt. Er hebben nooit brei
machienen in het weezenhuizen geweest. Yiet
vierde deel van het loon komt aan de leningen
toe en wordt in de spaarkas gestori „g]d
trekken zij wanneer zij het geacht verlaten.
Boven hun halam en een uitrjt kleederen tor
Wai r nVo^° Tken" de jon: ens ge
middeld 200 fr^;^ jy, meigj j halam
V aJl*
Césae Moeeels. Er staan 10000 (tien
auizend) personen op den armen boek inge
schreven, die op verschillige wijzen geholpen
worden. Gewoonlijk zijn er drie duizend die
gedurigen onderstand genieten. Onder betrek
van -weldadigheid is de stad verdeeld in 27 wij
ken elkeen dezer wijken is aan eenen
armbezoeker toevertrouwd. Telken jare doen
die armbezoekers e n verslagover den toestand
der werkmansbuizen (die nog al zuiver gehou
den worden.) Volgens dit verslag, worden de
prijzen van reinigheid uitgedeeld. Die prijs-
deeling leidt tot zeer goede uitslagen.
De rede waarom, op verscheidene fabrieken
de ziekenbussen zijn afgeschaft, is dat liet bu
reel van Weldadigheid jaarlijks gemiddeld
3000 ziekenkaarten afievert, waarvan de dra
ger recht heeft op de verpleging door een ge
neesheer en op de geneesmiddelen. Dit aantal is
sinds 10 jaren verdubbeld het zijn niet alleen
gewone armen, maar alle de werklieden die
van die kaarten genieten.
M.VANWAMBEKE.Wat iser bijzonder gedaan
geweest met dezen tijd van crisis
M. Moreels. Erie eene inschrijving ge
daan geweest, waarvan men de opbrengst, met
kleine giften seffens, aan de werkeloozen heeft
uitgedeeld.
M. Crick. Om rede der talrijke misbrui
ken waartoe het huiten huis werken der wee
zen jongens aanleiding gaf, is het bestuur der
Godshuizen verplicht geweest in zijne gestich
ten zelf werkhuizen in te richten.
14°, 15 en 16 getuigen M. M. Jan De 3fee-
ter. kleermaker, Nichols, tabakbewerker, P/e-
ter Van den Berghemarmei'werker, socialis
tische werklieden, zooals zij het zelf verklaren
M. De Meeter. De toestand der kleer
makers is heel slecht. Een der reden daarvan
is dat de weesjongens voor de magazijnen aan
eenen te lagen loon werken. Zoo heeft er bij
getuige een weggeloopen weesjongen gewerkt
die hem gezegd heeft dat men in het weezen
huis voorfr. 0,50 broeken maakte waarvoor er
gewoonlijk fr. 1 en ft. 1,25 betaald wierd. Ge
tuig (5 z:gt ook dat de werkuren te lang zijn
uren ware voldoende nu is het 13 ure.
M. Nichels. Vraagt de afschaffing van
hot op stuk werken. Met dit stelsel worden de
klieden gedurig opgejaagd en hunne loo.
nen verminderd. Hij vraagt dat het loon per
dag, en niet per stuk betaald worde.
Hij beklaagt zich ook dat bedienden van het
armbestuur winkel houden en krediet geven aan
de personen die van den armen trekken.
M. Lammens zegt dat zulks bet gemeente
bestuur aangaat,
M. Van Wambeke zegt dat het de eerste
maal is dat hij zulks hoort zeggen. Indien ge
tuige gegronde klachten te doen heeft, kan hij
zich tot het schepeneukollegie wenden. Maar
hi on kan toch de armbezoekers niet beletten
winkel te houden zij verrichten hun ambt kos
teloos en 't valt zeer moeiëlijk er nog te vinden.
M. Nichels. Ehwel Mijnheer, als gij er
wen
geene vinden kunt moogt gij mij nemen. Men
zou best doen slechts 5 armmeester te hebben,
iu de plaats van 27, en ze eene goede bezoldi
ging te geven.
M. Lammens. Dit ware weêr zooveel ver
loren voor de armen.
M. Nichels. De armen zouden er voor
deel bij vinden.
Getuige vraagt de afschaffing van het werk
in de gevangenissen. Huisvrouweu konden eer
tijds te huis nog iets of wat verdienen met het
maken van zakken, nu worden die in de prison
gemaaktEr zouden op de fabrieken geene kin
deren mogen werken, beneden de 14 jaar, noch
ook getrouwde vrouwen, die de plaats innemen
barer mannen.
Ten slotte vraagt hij,het algemeen stemrecht.
M. Van Wambeke.Wat zoudt gij daar-
meê hebben.
M. Nichels. Indien wij van onze huidige
vertegenwoordigers geen recht zouden beko
men, zonden wij er ons andere kunnen kiezen.
M. Van den Berghe. De toestand der
marmerwerkers is verslecht sinds het op stuk
werken in voege gekomen is als ook het werk
ten huize. Bij het uitbarsten der crisis hebben
de meesters alle slach van arbeidslieden als
polisseurs opgezet, die niet bekwaam waren en
die zij betaalden wat zij wilden. Men zou de
gasten moeten op don winkel doen werken en ze
betalen per uur. Het 10 uren werk zou moeten
ingevoerd worden.
M. Nichels. Waarom, indien de Jezuieteu
met hunne franciscanen zoo machtig zijn, waar
om riehten zij zelf geen ziekenfonds in. Getuige
beklaagt zich ookdatgroote werkhuizen te Aalst
slechts 25°/o ran het loon in geld betalen,en het
overige in koopwaren.
De Meeter. De plaats van meester
kleermaker in het weezenhais zou moeten bij
prijskamp gegeveu worden. Do weezen kunnen
hunnen stiel in het gesticht niet goed leeren.
Een meester kan aan 12 a 15 leerjongens niet
genoeg zijne aandacht wijden werkten de wee
zen in de stad, zij zouden heter hunnen stiel
kunnen leeren, omdat zij alsdan op winkels van
5 a 6 werklieden zouden zijn waaronder eenige
die reeds op andere winkels zouden geweest
zijn en, reeds iets vaa den stiel kennende, aan
hunne makkers zouden kunnen behulpzaam zijn.
M. Bethune. Het gebruik van in de stad
te werken heeft eertijds bestaan, maar het gaf
aanleiding tot vele misbruiken zelfs waren er
jongens van 17 a 18 jaar die van 15 tot 16 cen
tiemen daags wonnen.
M. De Meeter, zegt dat hij elf jaren in het
weezenhuis heeft geweest en er verre van af is
het gezegde van M. Bethune te kunnen bijtre
den
17e, 18° en 19°getuigen Ghysbrecht, oud
garentwijnder, De Schbyver Petrus,vodden
koopman en Aug. Van Audenh'ove, werkman
beklagen zich over de slechte verdeeling der
fondsen door het bureel van Weldadigheid uit
gedeeld.
M. M. Lammens en Van Wambeke zeggen
dat zij zich tot de bevoegde overheid moeten
wenden.
M. Fonteyn, (fransch.) Vraagt dat de bu-
reelen van weldadigheid zouden samengesteld
zijn voor den helft uit leden benoomd door den
gemeenteraad, vrj0r de andere helft uit leden
bonoemd door 'de werklieden.
Een Yveveu klaagt over de loonsvermindering
cj, vraagt dat de Staat de fabrieken zou bezit
ten. Hij klaagt over den werkrechtersraad en
vraagt dat deze zou genoemd worden door het
algemeen stemrecht.
Cornand Alexander, kaaiwerker, klaagt
over de concurrentie die aan de kaaiwerkers
gedaan wordt door de werkeloozen der fabrie
ken. Op de vraag van den afgevaardigde Van
der Meersch, antwoordt getuige dat zulks niet
zou geschieden indien er eene vermindering van
werkuren in de fabrieken wierd ingevoerd.
M. De Politie Commissaris. Er zijn
bier 600 herbergen op 22,000 zielen. Eene wet
op de dronkenschap zou meer slecht dan goed
doen en totmisbruiken aan leiding gevenmaar
het zou goed zijnhetgetal herbergen te evenre
digen naar het getal der bevolking, zoo als in
Holland.
M. Fonteyn. Waarom zijn rr nu meer
bergen dan voortijd.
M. I)e Commissaris. Omdat elkeen,
dezen tijd van crisis, iets verdieden wilt.
M. Lammens. Bestaat er hier ook
neiging om de werkmanshuizen buiten de
te dringen
M. De Commissaris. In de nieuwe stad
wel, maar in de oude niet. (10) De staat der
werman8huizen is nog al goed, zij zijn in eenen
voldoenden staat van reinigheid.
De dansorgels doen hier veel kwaad omdat
zij de werklieden veel geld doen verteeren.
M. Fonteyn. Denkt dat het reglement
op de danszalen goed is, maar strengelijk zou
moeten toegepast worden maar in vergoeding
zouden er andore vermaken aan het werkvolk
moeten vergund worden,- onder dit betrek ware
het maken van een volkspark, waarvan tijd
tot tijd door het volk eens gedanst zou kunnen
worden,eene wemclielijke zaak.
M. Van Wambeke. Is dansen dan toch
zulk groot vermaak Het Reglement op de
danszalen is zeer streng en wordt strengelijk
toegepastmaar 't baat tot niets, want weke
lijks bestatigt de politie van 20 tot 30 overtre
dingen. Buiten de kermis- en vaste na vondagen
zal hij aan iemand meer vergunning geven tot
het houden van eenen speelman,
M. De Commissaris denkt dat de werklieden
die weieens gevallen zijn niet altijd zouden
moeten verstooten blijven, want zoo lijden zij
gevaar dieper om dieper te zinken. Men zon
hun bescherming moeten verleenen. (II)
M. Van der Meersch zegt dat'aan de af
braak van hét Hoogmuis de werklieden maax
fr.l,10wonnen.Voor de openbare aanbesteding
en zou de stad in 't cobier van lasten, het minste
dagloon mogen bepalen dat aan de wei klieden
zou moeten betaald worden. Die opmerking
van den afgevaardigde schijnt M. Van Wam-
hcke zeer te verveffin want hij antwoord, ta
melijk bitsig, dat het onmogelijk zou worden
nog aanbestedingen te doen, moest men aan die
opmerking gehoor geven.
De Zitting wordt om 12 1/2ure geheven.
her
met
eene
stad
(ïyNlënverzekert ons dat dit loon van 16 frs. eene
zeldzame uitzondering is, en dat de werklieden, niet
ti fr. per week, maar een mark i'r 1,'J5 daags,
dus fr. 8,7-5, per w-eekvoor hunnen kott betalen.
(2) I'rolieiaat,lieer Burgemeester, gij kent uitnemend
di- crebruiken n'w <a««> noten.
(3) Welbone deus 't is wel dat men zulke flanskes
i het fransch is komen vertellen, anders ware er een
algemeen gclacliin de verhoorzaal op gegaan
(4) Och neen wie weet het
(5) Is hot mij geöorlofd te vragen waarvan dan de
spotnaam Yrouwkntof.kers komt dien men hier wel
eens der franciscanen toeroept.
(6) M.Servais zegt ons niet hoe het daar met de dron
kenschap gesteld.
(7) Ja, zoo zullen welhaast de kloosters ons land her
schapen hebben in een waar luilekkerland.... voor pa
ters en nonnen.
(8) Ilehben de klerikale leden der commissie M.
Braeckman misschien in het nauw willen brengen met
hem zoo in eens bewijzen te vragen voor het omlig
gende. Althans is het zeer begrijpelijk dat getuige
niet seffens eigen namen heeft kunnen noemen, omdat
de vraag hem op eene verrassende wijze is gesteld ge
weest om bewijzen toviudenlioe se nadenk de kloos
ter zijn, met hunnen handel en hunne nijverheid, hoe
wii j\ii uIW|n* 11ijnji un- t-auto-u.ti- iriian
(9) Dat de kloosters aan het volk werk verschaften,
daar hoeft eenieder vrede medemaar dat zij aan ware
spotprijzen doen werken cn de meisjes voor 14 a 15
uren arbeids conije centiemen in de handen stoppen,
dat is eene schande.
(10) Hebt ge wel gezien, lieer Commissaris
(11( DitiB een goed en edel gedacht, heer Commis
saris.
