NI NO V E.
Onderwijs en
Onderwijzers te D....
Uit Terjoden.
Het Paclitersreeht.
Schitterende toestand
onder de klerikale regeeriug.
't Is eene schande
Woesle en zijne Kiesageulen.
Toen er voor 2 maanden een artikel
Verscheen op het schandalig katholiek
ouderwijzen 1 personeel der gemeente
Dwaren velen verontwaardigd over
de waarheid en sommigen begrepen.
Deze zeggen nu dat vele Belgische on
derwijzers zelf nog wat op de school
banken zouden moeten vertoeven (ten
miuste de katholieke schoolvossen van
B...) Zij erkennen dus iu't opeubaar,
die godzalige jappers, dat de onderwij
zersstand vau hun dorp in iutellektueel
opzicht laag staat, veel lager dan de
verstandelijke ontwikkeling van de an
dere ouderwijzers, der steden bij voor
beeld. Doch een ding vatten zo niet.
Ze denken (die goede, wraakzuchtige
dwingelanden) dat ze met scholen te
bouwen en altijd maar voorts duizenden
franken toelagen aan 't klooster en de
katholieke scholen te geven, de volks
ontwikkeling verhoogen. Arme zie
len toch Ge vergeet (of liever ge weet
het niet) dat Duitgchlaud met reuzen
schreden op industrieel en handelsge
bied voorwaarts gaat, dank zij de duit-
fiche schoolmeester. De volksschool
legt dus do grondslag van de geheele
volksontwikkeling. Hoe beter de lagere
scliooi is, hoe hooger 't volk staat. Nie-
ma .d zal dus 't belang ontkennen dat
't ganse O volk heeft bij'n goede lagere
school. Deze z d echter alleen dan goed
zijn, wanneer de onderwijzers goed lijn.
Goede voor hun taak berekende, en die
taak met liefde en toewijding vervul
lende onderwijzers (slechts te Dde
oude gemeenteonderwijzer en onderwij
zeres) vormen de eerste en noodzake
lijkste voorwaarde voor goed ouderwijs,
in, a. w. voor de volksontwikkeling.
Dat er voor 't verkrijgen van goede
resultaten van 't onderwijs nog andere
factoren in 't spel komen dan bekwame
onderwijzers, weet ik natuurlijk wel.
Maar, niemand xal ontkennen, dat de
bekwaamheid van de onderwijzers
'n zeer belangrijke rol, ja de voor
naamste rol speelt.
Zoo de onderwijzer, zoo de school I
Zoo de school, zoo de volksontwikkeling
AVelnu, Heeien Bestuurders van D..,
dat het onderwijs de vruchten niet op
levert, die men er zou mogen van ver
wachten hangt of hing van u gansch af.
Ons onderwijs iB slecht, onze ondorwij-
z rs zijn slecht. Daarvan zijt gij de oor
zaak en daarenboven nog dat honder
den kindereu geeu of heel slecht onder
wijn genieten. Ik deuk dat Deen
schoon °j, ongeletterden heeft, wat niet
teu haren voordeele getuigt. Immers,
het kan niet anders. Veel scholen
sl?cht ingericht vooral de katholieke
(die eerder op eeu schuur dan op een
school gelijken) en dan goede onderwij
zers
Met looneu och om van honger
niet te sterven maar veel te weinig om
te kunnen leven 1 En spreken van vet-
betaald zijn niet waar Ge geeft daar
nu toelagen misschien aan de geiten
keuringen (Vaderlandsliefde opwek
ken) ge strijdt dus voor de verbetering
van 't geitenras, ik ook eu ik beu ook
bijna geiteukeurder genoemd geweest,
maar kiuderen opvoeden tot menschen
dat weet ge niet Houdt ze dom zegt
ge waarschijnlijk tegen de onderwijzers,
wij zullen ze wel kort houden en doen
honger lijden indien ze niet spoedig
genoeg het hoofd buigen voor ous heer
schappij
Go begrijpt dat zonder voldoend in-
komeu, geeu voldoend aantal goede on
derwijzers zonder goede onderwijzers
eau goede school, zonder goede
c iooi geen klimmende volksbescha-
ii g zonder algeuieeuo volksoutwik-
i lin. gjen algemeen ideale gezind-
eid, geen gelukkige welvaart, geeu
leale vrijheid
Die drie laatste dingen wilt ge eigen-
km daarom richt ge geen avond-
,101e op. Ge hebt geen geld, ik weet
Ldt, maar of God u later met uw
schijnheilige handelwijze en omdat ge
bet volk dom bebt gehouden en liet
hebt laton verbeesten wel den hemel
met njstpap zal gunnen, daar twijfel ik
n.
Terjoden zal, zoo schijnt het beslist, eene
afzonderlijke parochie worden, er zal eene
kerk komen.
Ons Trejen is daarvoor genoeg bevolkt, hon-
dordeu dorpen in Belgie zijn min belangrijk,
zoowel wat de bevolking betreft, als heigeen
de nijverheid aangaat, dan onze wijk.
Er zal eene kerk komen En wat beslag
de bokken daarover maken is ongelooflijk.
De iuwouers zijn die weldaad to danken aan
de klerikale regeering, dt Terjodenaars, moe
ten de namen zegenen der klerikale volksver
tegenwoordigers die dat allemaal hebben be
werkt en zoo is 't een heele litanie.
Ik beu er in 'i geheel niet tegen, dat we
eene kerk ktijgen, al wat het aanzien mijner
geboortewijk kan vermeerderen, zal ik met ge
noegen tot stand zien brengen en ik meen te
weten, dat al do Terjodenaren van betzellde
gedacht zijn.
Maar komiek is 't om hooren on zien hoe de
bokken dat pluimken op hunnen hoed steken
en er mee pronken en er op boffen al hebben
ze slechts gedeeltelijk gedaan, wat de libera
len bij hunne propaganda uiteen zetten in
richting van het onderwijs, bouwing eener
kerk, verbetering der gemeenschapswegen.
Indien we nu op Terjoden eene school heb
ben, moeten we dit dankeu aan de liberalen,
die om zoo te zeggen hot bokkenbestuur ge
dwongen hebben ons voldoening te geven. In
dien ons nu eene kerk wordt beloofd is 't om
dat er met onze stemmen ai te rekenen valt.
\\'e zullen voet bij stek houden het beste
middel om ook verbetering te krijgen aan den
schaudaligen toestand onzer straten, is te
stemmen voor de liberalen, we zullen do bok
ken nog een beetje van de sporen geven, zo
zullen dan eiudelijk wel gevoelen dat do kie
zers vau Terjoden zich met geene beloften laten
drillen on ze slechts belang hechten aan daden
eu werken.
Wij hebben onze school, waar men ook wel
verbeteringen en volleJigingen moet aan doen,
opdat zij eeuigzius aan de voorschriften zou
beantwoorden iu op/.ic'it van gezondheid, op
voeding en onderwijs.
Als de kerk er komt, dat kan evenwel
nog lang duren, dan komt er natuurlijk
ook eeu pastoor. Zie, als ik daar aan denk ben
ik min gerust.
Mochteu we onzen pastoor zelf kiezen, o,
dan weet ik wel, dat we al goed te zoeken
misschien uog wei een priester zouden vinden
die, zijue zending ernstig opneemt, die een
ware heider zou ziju voor alle iuwouers onzer
wijk.
De Terjodenaren in 't algemeen houden
van geen kwezelarij, ze slaan gaarne ne flikker
als 'i kermis is, beminnen do vreugd en 't plei-
zier en doen hun best om een goede daghuur to
verdieneu, al moeten ze soms daarvoor elders
zwaar en lastig werk gaan verrichten.
De Terjodenaren vragen geeu pastoor-pistool
gelijk een heerschap van K, ze verlangen nog
min een erfjuisbumiddelaar gelijk zekere pas
toor dezer streek, zo willen geen moeial, geen
politieker... 't Zou overigens niet baten, wij
hebben den buik vol van politieke sermoenen,
en zoo we vau eene kerk spreken is het niet
omdat we vijandig zijn aan het outwerp maar,
omdat we niet willen, dat er iu plaats vau oen
huis van gebed en vrede een huis van meeting
en twist zou verrijzen.
Soms denk ik aan de fabel van de puiten,
die een koning vroegen aan Jupiter, van wien
zo tot kouiug een rijger kiogeu, die een goed
deel van de kwakers opslokte.
Het einde zal 't uitwijzen.
Het pacbtersrc-cht regelt de betrekkingen,
die er rnoetan bestaan tusschen eigeuaars en
pachters, de woder/.ijdsche rechten eu plich
ten, die zij tegenover elkander moeten in acht
nemen. Zeggen wij rechtuit, da* op vele plaat
sen, deze plichten niet worden nageleefd, dat
deze rechten onreg^ lmatig wordeu toegepast
en uitgevoerd, de prijzij dus geeuzins volgens
billijkheid geschiedt, en iu vele streken gu-
steuod is op gebruiken, die in geenen deele iu
verband staan met don vooruitgang en de be
hoeften van onze hedendaagsche landbouwnij
verheid, en die geenzins gestaafd ziju op den
huidigcu prijs der meststoffen en der land
bouwproducten.
De Vlaamsche boer, die zoo nijverig zijne
akkers bebonwt, ja, die te recht, misschien
wel als de uiimuntendste landmau van Euro
pa mag aanzien worden, toont dat hij hier
niet op de hoogte is zijner gewichtigu taak.
Wauucer het er op aankomt zijne geldelijke
belangen te verdedigen, is bij niet iu staat de
vergoeding te berekenen, door den aankomen
de p.cbt-jr hem volgens recht verschuldigd
voorgoed bewerken, doelmatig hemes teu on
zorgvuldig bezaaien zijuer akkers. Wat doet hij
in zulk geval V Hij weudt zich tot eenen schat
ter of prij/er, veelal niet de minste kennis be
zittende van akkerbouwx zicii gedragende naar
de plaatselijke gebruiken, waardoor de pach
ter blootstaat aan willekeur en bedrog.
Het gebeurt ook meer dan eens dat trouw-
loom pachters, vreezeude niet beloond te wor
den voor hunueu arbeid, de twee laatste jareu
hunner huur, den grond uitmergelen, eu dus
zich zclvóo, aankomer en eigenaar groots ver
liezen berokkenen.
Hieruit blijkt dan klaar, dat het noodig is de
schadeloosstelling die de landbouwers bij 't af
scheiden hunner landerijen genieten, op vaste
gronden te doen berusten, eu deuzelfs prijzijën
dooreen kundig man. met veel overleg te doen
uitvoeren, ten einde het drievoudig doel te be
reiken, dat elko schatting moet verwezenlij
ken
1® Zij moet den aftreder billijk beloonen
voor verrichten arbeid, onkosten van meststof
fen, zaaigoed of planting
2° Zij moet winst en genot geven Toor den
aankomer, zoodanig dat het kapitaal, door den
aftreder iu deu grond gebracht, en waarvan
deze de verschotten terug ontvaDgt, dadelijk
winst oplevert, d. i. toelaten goede vruchten
te tellen
3° Zij moet zoodanig verricht worden, dat
zij de verbetering der gronden bewerkstelligt,
en daarom moet de altredende pachter behoor
lijk vergoed worden voor gedane verbeterin
gen, dio natuurlijkerwijze de grondwaarde
verhoogen.
Welk recht bezit nu de pachter om van zij
nen eigenaar eene rechtvaardige en billijke
schadeloosstelling te eischen voorgedaan werk
gebruikte meststoffen, zaad, vruchten of plan
ten, wanneer hij zijno hoeve verlaat? Volgens
artikel 1728 van het Burgerlijk Wetboek is de
pachter gehouden, het gehuurde als goede
huisvader te gebruikenvolgens de bestemming
die het bij de verhuring is gegeven of bij ge
brek aan overeenkomstvolgens diewelke naar
gelang der omstandigheden vereiseht wordt. a
Luideus dit artikel heeft de huurdor plich
ten te vervullen, waaraan hij niet kan ontsnap
pen, doch waar plichteu bestaan, ziju ook rech
ten, en deze rechten zou het wetboek stipt moe
ten bepalen, derwijze dat de landman niet aan
willekeur is onderworpen.
Immers, een eigenaar, die een stuk bouw
land in huur geeft, handelt alsof hij den pach
ter een kapitaal in leen geelt, waarvau deze
op den bepaalden valdag den intrest moet
kwijten eu na een vastgesteld tijdstip de ge
leende soir. ongeschonden teruggeven maar
indien aan dat kapitaal, aan dat stuk grond
yerbeteriug gfdureude het gebruik wordt toe
gebracht, betaamt het dat de huurling juiste
en rechtvaardige vergoeding outvange.
Eeu voorbeeld zal dit ophelderen.
Veronderstelt een persoon, die vijt actiën
aan pari leent, elk van 100 fr., op eene nijver-
heidsonderueming. Door den bloei dezer nij
verheid rijzen do waarden tot 120fr. Zal men
nu, bij 't aflossen des kapitaals de actiën maar
mogen rekenen aan 100 fr. alhoewel zij 120 fr.
gelden, en dus 600 fr. terugkeeren, wanneer
men maar 500 fr. heeft geleend Zulks ware
onrechtvaardig. Hij heeft recht te dealen in de
winsten door de maatschappij verwezenlijkt.
Evenzoo moet de landbouwer, die door zij
nen arbeid het grondkapitaal heeft verbeterd,
vergoeding geuieten iu evenredigheid der waar-
deverhooging.
Eveneens moet de aandeelhouder bijdragen
iu de verliezen, die eene nijverheidmaatschap
pij heeft geleden, en moesten deze waarden
dalen tot 80 fr. dau zou hij bij de terugbetaling
20 fr. bij elke waarde moeten voegenen dus
nominaal 600 fr. terugkoeren, alhoewel hij er
maar 500 fr. heeft geleend. Wanneer de be
bouwing des akkers is verwaarloosd, zal ook
do vergoeding verminderen, eu de zorgelooze
boer zelfs aansprakelijk ziju tot betaling van
schade en intrest.
Hoe men de zaak ook beschouwe, is hier een
gemeenschappelijk, drievoudig belang iu het
spel.
De winst of verlies van den aftreder, moet
voordeel of nadeel veroorzaken aan den aan-
vaarder, eu ook verhuoging of vermindering
van waarde de eigendoms voor den bezitter.
Gezien de lage landprijzen, die den aftreder
eene soort vau aalmoes schenken voor verscho
ten gelden, door zijne zorgen in den groud
gelegd moeten de korte huurtermijnen eu de
jaarpachten nog eenen schadelijken slag toe
brengen aan huurlingen en grondeigenaars.
Bij eiken Kerstdag staat den gebruikers een
ongelukkig vonnis te wachten, 't Is genoeg,
dat een nijdige ouderkruiper, eenige franken
meer biedt voor het pachtgoed van zijnen ge-
bnur, om hem van zijne broodwinning te be-
rooven, en met vrouw en kinderen onbarmhar
tig op straat zetten.
Het hoeft dus geen bewijs dat men die kwa-
leu door lauge huurtermijnen moet heelen, die
hooge pachtersrechteu voor gevolg hebben, en
als het krachtigste middel voor verbeteriug der
landerijen en vooral der slechte gronden kan
aanzien worden.
Het is dus noodzakelijk dat er eene wet tot
staud kome,diede grondslagen zou leggen
waarop een billijke vergoeding van pachtrech-
ten zou berusten en insgelijks deu duur der
huurtermijnen vaststelle. Dit termijn zou voor
wel bebouwde, vruchtbare akkers zich bepa
len op teu minste negen jaar, en voor te verbe
teren gronden zooals bosch-eu weidegronden,
ten miuste op vijftieu of achttien jaren, zooda-
uig dat de pachter de vrucateu plukte van zij
nen arbeid.
Deze wet zou terzelfiertijd deu eigenaar
verplichten, bij elke verhuring schriftelijk eene
verbintenis aan te gaan met zijnen pachter, die
hem teg*n alle willekeur zou vrijwaren. Deze
wet is zooveel te meer noodzakelijk geworden,
als men uagaat met welke rekbaarheid de recht-
baukeu soms de zaken afhandelen, wanueer
zij een geschil betrekkelijk het onderhavige
onderwerp te slechten hebben.
Nu de laatste klanken van 't bazuin
geschal der nationale jubelfeesten zijn
uitgestorven en de jubelkantaten tot het
verleden behooren, is het niet onge
past den anderen kant der medalie te
bekijken.
Het blijkt, uit officieele cijfers, dat
voor liet oogenblik VIER EN VEERTIG
DUIZEND (44,000) ongelukkigen ziju
opgesloten in de bedelaarsgestichten
van den Staat, 44,000 mannen en vrou
wen die bezweken in den strijd voor
't bestaan.
En de vloed gaat steeds wassendbij
zooverre dat de minister van Justicie
aan de vrederechters moet aanraden zoo
weinig mogelijk nieuwe Staatspeusion-
narissen naar Hoogstraten, Wortel en
Merxplas te sturen, daar alles opge
propt zit. Anderzijds ia het een onbe
twistbaar feit dat de krankzinnigen
huizen bun volle garnizoen hebben en
dat men geen verblijf weet met de spits
boeven en andere bravo jongens.
Al de Belgische gevangenissen wor
den te klein bevonden en lieden die zich
aanbieden om hunne straf uit te boe
ten, worden verzocht later eens weer te
keeren. Zoo is de toestand, na eene 20
jarige klerikale regeering.
En wij zijn maar eerst aan den helft
van het kwade jaargetijde
De klerikalen loopeu hoog op met het
armzalig pensioen van 9 centen daags,
dat zij den afgesloofde» werkman toe
werpen.
En intusschen geven zij 1 fr. 20 per
dag aan het onderhoud van jonge lieden
in weldadigheidshuizen.
en 1 fr. 50 per dag in de toevlucht-
huizen voor hen, die onbekwaam zijn te
werken
en 66 centiemen per dag en per hoofd
in de bedelaargesticbteu
en slechts 18 centime» voor den af-
gesloofden ouden en eerlijkon werk
man van 65 jaren
Is hot, werklieden, geene schande,
dat er iu ons land meer besteed wordt
voor bedelaars en boosdoeners dan voor
oude, eerlijke lieden
Wij vragen voor den armen werkman
geen aalmoes van 9 centen daags, maar
een goed ouderdomspensioen.
Werkvolk, waar zijn uwe vr.'
ik
Wij gaven in ons nummer van 31 December
1.1. de bijzonderste uittrekselp'uit de politieke
lijkrede die de wereldlijke'Pau3 Woeste op
het banket der katholieke harmonie onzer stad
over de ontredderde katholieke partij uit
sprak.
Zoo zeer was het noodlottig heerschap ont
roerd bij het visioen zijner verslagene partij',
dat hij onbedacht de zwaarste geheimen uit
bracht vau deu klerikalen kieswinket.
Het volk, riep hij uit met bevende stem, alë»
of hij zijne toebehoorders zocht doen deel te
nemen aan zijne smart, het volk zoo trouw
en verkleefd als vroeger, luistert niet
meer naar^de stem van zijne pries
ters
Verstaat ge wel, beste lezer, al het hartzeer
dat in die eenige woorden vau den groenen Na
poleon der gekruinde kiestroepeu verschuilt ?I
Het volk luistert niet meer naar de
stem van Woeste's zwartgerokte kies-
agenten, die voor hem deu barometer zijn
van de politieko gezindheid op den buiten II
Ja, groene Paus, gij spraakt waarheid, het
*olk is 't klerikaal beheer beu, het volk wordt
wijzer en begrijpt dat de klerikale fopperij
reeds al te lang geduurd heeft, en vindt dat
bet tijd is dat er verandering kome en weet dat
eene vrijzinnige regeering alleeu hem het mid
del tot een beter bestaan kan verschaffen I!
Dus uog eenige maanden aanhoudende libe
rale propaganda eu de klerikale barometer zal
dalen, dalen tot dat in Mei het onweor zal
losbreken en het waggelende katholiek kraam
voor goed uiteen slaan.
Dau zal weer jde heldere geuzenzon haar
straleu van vrijheid eu volksontvoogding koes
terend over ons herlevend Landeken versprei
den.
NINOVE. Op zondag 21 Januari,
om 5 ure, geeft de maatschappij De
dikke bal, een prachtig concert in
haar lokaal, de zaal Concordia, Groote
Markt, met de medewerking van me
vrouw Van de Kerckhove van Aalst eu
Mr <3. Van Dam me van Idegem.
Prijzen der plaatsen 1 fr. en 0,50 fr.
Kaarten ziju op voorhand verkrijg
baar bij M. Gust. Vermeren, schrijve?
de? maatschappij.
