Weekblad voor practisehe Vlamingen
Harde Woorden.
In de bisschoppelijke collcgies ion
Ïïest-Vlaanderen.
Waalsche en Vlaamsche
Aktivisten.
Tweede Jn&r n« »S
Zondag 13 Juli 1313
5 Gèntlemen.
DE EENHEID
Abonnement 2 fr. 's jaars.
Alededeelingen te sturen naar de
Notarissenzaal,Winkelstraat, 1, GENT
Het satiriek geïllustreerd weekblad
Pourqupi Pas vay Vrijdag 20 Juni j.l.
behept, onch 1 bet pdriret en den naam
van oei 1 onzer gewezen ministers, een
artikel waarin de handelwijze van onze
Regoering gedurende den oorlog over
den hekel gehaald wordt. Wij vertalen
hieronder de algemeene beschouwingen
de persoonlijkheden, die niets ter zake
doen on ons hatelijk voorkomen, laten
wij pp zijde.
u« Men is somtijds wat al te wroed voor
onze Regeering van Havere. zoo schrijft
bedoeld blad.
Weliswaar heeft die Regeering zich
dikwijls onbekwaam getoond en eene po
litiek gevolgd zonder kop noch staart.
Weliswaar heeft ze dikwijls den indruk
gemaakt van lieden die zich op een
zomerverblijf verlustigen eii een soort
van vacantie genieten. Weliswaar heeft
ze het schoonste kaartenspel verbroddeld'
dat ooit een Regoering in handen had,
bijzooverre dat wij heden ten dage in
onze onderhandelingen met de verbon
denen cn met Holland de rekening be
talen voor hare fouten, hare dwalingen
en hare verzuimenissen.
-« Maar als men aan de samenstelling
van die Regeering denkt en aan de moei
lijkheden waarmede zij te kampen had, is
men verwonderd dat het nog niet slech
ter afgeloopen is.
l« Op twee, drie uitzonderingen na, was
het waarlijk een puike verzameling van
dorpspolitieker^ die, wij tegenover de
vreemde staatsmannen te stellen hadden.
Op, een zeker oogenblik den 4 Oogst
1914 werden zij door het nationaal
bewustzijn als van zelfs voortgestuwd, en
de geschiedenis meldt dat zij allen hun
aandeel hadden in het prachtig antwoord
van België aan het Duitsch ultimatum
maar het meerendeel onder hen staan
nog altijd verstomd over de grootheid
van een gebaar, waarvan ze noch de
dracht noch de beteekenis schijnen ver
staan te hebben, lis avaient fait de l'hjs-
toire, ils se sont empresses de ne faire
que des histoires persoonlijke histories,
kieshistories, flamingantische histories.
Onder al die histories, waren de fla
mingantische histories de rampzaligste.
De inwendige twisten van het ministerie
van St-Adresse, de ijdelheidswrijvingen
tusschen M. X en Mmt Y, de achterklap
en de wederzijdsche afbrekerij hadden
ten slotte geen groot belang. Dat bleef
onder ons Maar met de flamingan
tische drijverijen was het zoo niet ge
steld.
De grootsche opwelling van na^
tionaal gevoelen door het Duitsche ulti
matum teweeg gebracht, had in gansch
de wereld weerklank gevonden. De be
wondering voor onzen Koning, voor ons
leger, voor de natie, was algemeen in
het begin van den oorlog. Niemand twij
felde nog aan de vaderlandsliefde en aan
de samenhoorigheid van het Belgische
volk was een Land dat zijne rust en
zijne zekerheid voor zijn eer prijsgegeven
had, niet waardig tot voorbeeld te strek
ken aan de andere volken? Nooit stond
een Regeering er zoo prachtig voor in
moreel opzicht als de onze. Als slacht
offers van het grootste onrecht dat ooit
in de geschiedenis aangestipt werd, waren
wij erkend als de dragers van het rechts
begrip.' België was de vaandrig, de stan
daarddrager van het Recht, het levende
bewijs der schelmerij van Duitschland
en der grootmoedigheid van de Entente.
Niet een der verbondene regeeringen die
geen grenzeloos betrouwen in onze Re-
geqring stelde.
Helaas.! dat begon te veranderen in
het begin van (1917 of rond het einde van
1916. Op eens hield men op ons te raad
plegen, allengerhand behandelde men
oris als verbondenen van ondergeschik
ten lang, men vergal-ons op de hoogte
te houden. Waarom?
Onze weifelachtige" en vreesachtige
buitenlandsche politiek, onze onzijdig -
heidsoverleveringen, die in gewisse be
sturen bleven voortwoekeren, waren niet
vreemd aan die houding der grootmo-
gendheden maar wat er nog meer toe
bijdroeg, 't waren de kuiperijen van dezen
die, midden in den oorlog en op Fransch
grondgebied. halsstarrig .propaganda
maakten tegen de Fransche taal, ja tegen
Frankrijk zelf, en de onvergeeflijke dwaas
heid van dezen die onze innerlijke twisten
als met genoegen ten loon stelden.
t« iNoch Ini Frankrijk, noch j|n Engeland
hechtte men veel geloof aan de uitge
strektheid der aktivistische beweging in
België. Men wist dat die beweging met
Duitsch geld op touw gezet was en geen
diepen wortel in het land geschoten had.
Maar wat moest men denken, als men
Belgische ministers die beweging onder
duims zag steunen en ernstig hoorde
spreken van de indeeling van ons leger
in Vlaamsche en Waalsche regimenten?
Men had in onze eendracht geloofd en in
onze vaderlandsliefde, en ziedaar op eens
het spektakel onzer verdeeldheid. Men
moet het bekennenindien men ons
helen met een zekere minachting be
handelt die ons krenkt, dezen die aan
de verbondene regeeringen hebben laten
gelooven dat wij alleen voor ons plaatse
lijk en gewestelijk krakeel gevoelen over
hadden, hebben een ruim aandeel in de
verantwoordelijkheid. In de teleurstellin
gen die we thans beleven, zal men nooit
genoegzaam de schuld doen uitschijnen
van de Janklassen, die in de aangrij
pendste oogenblikken van den oorlog
hunne aandacht wijdden niet aan het lot
van ons vaderland, niet aan de vrijheid
van het menschdom, maar aan hunne
kleine belangen van flamingantische par-
tijpolitiekers.
Daarna tracht Pourqupi Pas het psy
chologisch geheim te doordringen van
de dorpspolitiek van enkele onzer minis
ters, en eindigt met deze strenge woor
den
M. Malvy, gij hebt de belangen van
het vaderland verraden, zegde Clemen-
ceau aan een Franschen minister die niet
genoeg met den geest van den oorlog
doordrongen was. En de genoemde
Malvy werd geoordeeld en veroordeeld.
Zal er zich niemand in België bevinden om
dezelfde wrekende taal te spreken tot de
beschaamde aktivisten die tegen ons na
tionaal belang gewerkt hebben?
Die woorden zijn al te streng voor
waar. Geen strafbaarheid zonder kwaad
inzicht. Men kan te goeder trouw een
misstap begaan. Maar dan heeft men
voor plicht dien misstap wederom goed
te maken.
Het katholiek dagblad Journal de
Bruxplles (Zondag 6 Juli) brengt feiten
aan het daglicht die alles overtreffen
wat men tot alsnog over het schandaal
van het Sint-Lodewijkscollegie tc Brugge
geschreven heeft.
In eene stad van West-Vlaanderen, die
niet genoemd wordt, maar waarvan de
.West-Vlamingen zeer gemakkelijk den
naam zullen terugvinden, was het bis
schoppelijk collegie gedurende den oor
log een waar activistennesteen halve
dozijn leeraars onderhielden er de nauwste
b .-trekkingen met de landverraders die
'.Fans naar Holland gevlucht zijn.
Fr beslaan phorografièn van passe-
pqrtaanvragen door enkele van die hee-
ren ingediend, die uiterst welsprekend
z.vn. Ze zijn geschreven op bijzondere
form uien voor de provinciale propa
ganda van West-Vlaanderen Nevens
den naam der aanvragers staat het woord
propagandist als reden van de aan
vraag wordt aangegeven Vlaamsche
p opaganda Als bijgaande stukken
vindt men somtijds een persoonlijke aan
beveling van een lid van den Raad van
Vlaanderen 't Is het geval namelijk
vóór den econoom van het collegie. Ne
vens de gewone aanbeveling schrijft de
Vlaamsche staatsman in het Duitsch
Ik heb bedoelden heer ook met een
V zeer gewichtige zending belast bij een
invloedrijken leider der Vlaamsche r>e-
weging, een vriend van mij, maar die
s- te zeer van pns afgezonderd is
Een andere professor van hetzelfde
collegie leidt zijne aanvraag in met de
woorden i« De groote sympathie ken-
nende van de Duitsche overheid voor
de Vlaamsche beweging, aan dewelke
ik als professor in mijne klas al mijne
.e krachten en al mijnen arbeid toewijd,
durf ik het wagen... enz... Een aan
bevelingsbrief van den geneesheer, lid
van den Raad van Vlaanderen ver
zekert dat de bedoelde professor de
goede lucht noodig heeft en een actieve
Vlaming is.
Al deze stukken zijn in het Passburoder
stad door de Duitschers achtergelaten
geweest. Hebben zij het met opzet gedaan,
uit misprijzen voor die ellendelingen
Lezer, ge denkt misschien dat die hee*
ren leeraars door de bevoegde overheid,
na de bevrijding van ons grondgebied,
gestraft geworden zijn? Groot is uwe
dwaling Twee onder hen hebben een
bevordering bekomen, de eene bekleedt
thans een hooge waardigheid in een bis
schoppelijke stad, terwijl een andere lee-
raar, die oppositie gemaakt had tegen
zijne zonderlinge collega's, tot den rang
van surveillant moest dalen in een klein
collegie van het arrondissement. De an
dere gecompromitteerde leeraars zijn op
hun post gebleven en gaan voort met
onze schooljeugd... op te voeden.
Dat de leerlingen van bedoeld colle
gie, die den moed hadden op 21 Juli
ons nationaal feest hun zondagpak
uit te halen, voor franskiljons uitgeschol
den werden, zal niemand verwonderen.
Maar daarbij bleef het niet. Op 21 Juli
1915 hadden eenige leerlingen, t' ak
koord met hunne ouders, verlof genomen
om den kerkdijken dienst te gaan bijwo
nen voor den Koning en het Vaderland.
Zij werden door den principaal op de
volgende wijze gestraft eenige dagen na
den 21 Juli werd aan al de leerlingen
een bijzonder verlof vergund, uitgenomen
aan dezen die op 21 Juli afwezig geweest
waren.
Die principaal was juist een van dezen
die later een propaganda-pa9seport van
de Duitschers verkregen.
Op 22 Juli 1915, daags na de natio
nale feesten, werden hevige redevoerin
gen door de professors uitgesproken
tegen de zoogezegde franskiljons die
voor den Koning en het Vaderland waren
gaan bidden. Een dezer professors sprak
hen aan met de volgende woorden
Messieurs, je vous parle francais, car
vous voilh des fransquillons. Ceux qui
ne sont pas venus hier au collége n'ont
pas montré de l'héroïsme, mais du
zéreïsme
Behalve die ophefmakende veropen-
ba ringen, geeft het Journal de Bruxelles
inlichtingen over den neo-activistischen
geest die in nog andere bisschoppelijke
collegies van W.esi-Vlaanderen fceerschr,
namelijk te Roeselaere. Onlangs zat een
der bijzonderste professors van het klein
seminarie dezer stad een studentenfeest
voor. .Toen de ls Braban^onne het
eerste nummer van het programma
uitgevoerd werd, bleef hij als vastge
nageld op zijnen stoel zitten. Maar toen
de Vlaamsche Leeuw aangeheven
werd, sprong hij vol begeestering recht.
En zeggen dat het dergelijke mannen
zijn die aan de Katholieke kiesvereenigin-
gen van .West-Vlaanderen overal de vier
punten van het katholiek neo-activistisch
Verbond opgedrongen hebben, waarvan
het Jour/uil df Bruxeflps terecht verklaart
dat men die vier punten niet genoeg kan
mistrouwen, daar al de schoone, gerust
stellende al gem epn heden die ze vooraf
gaan, door de zeer nauwkeurig uitge
drukte eischen die volgen, omvergestoo-
ten en vernietigd worden.
Het is tijd, zegt 'het Journal de
Bruxplles, dat de katholieke pers en de
invloedrijke katholieke leeken afbreken
met hun schuchtere stilzwijgendheid. Zij
hebben het recht, ja de plicht van te
spreken. Er is hier geen kwestie van
godsdienst noch van geestelijke tucht.
En dan nog I Zijn niet de meeste kette
rijen door geestelijken uitgevonden
Denkt maar eens na op W.iclef, Jean
Huss, Luther, Doellinger en zoovele
anderen. Ziet maar eens naar de tchee-
kischo geestelijkheid, het i« voorbeeld
onzer flamingantische priesters, hoe ze
thans het stelsel i« Los von Rom in
Bohemen verspreidt, ja, reeds toepast.
Hef Vadefland, het kranige blad dec
Vlaamsche soldaten tijdens den oorlog te
Parijs gesticht, waarvan de titel on
gelukkiglijk soms tot verwarring aanlei
ding geeft met een ander blad dat
onlangs door de militaire overheid in
het bezette gelbied verboden werd,
publiceert in zijn nummer van Zondag,
b Juli, een brief, waarvan wij hier
onder de bijzonderste deelen overdruk
ken
Mag ik U verzoeken dit mijn schrijven
in uw geëerd blad op te nemen?
Het Vaderland heeft reeds meermaals
gewezen op de voortzetting der aktivisti
sche propaganda made in.Germany,
in het Vlaamsche en het Waalsche
land. In Vlaanderen vieren de aktivisten
van alle haar en pluimen heden hoogtij.
De invrijheidstelling van zekere pro-
Duitschers, de zwakheid van politiekers
die mepnpn in troebel water wat stpmmc-
kens voor de verkiezing te winnen, het
verzuim de openbare meening in te lich
ten over de misdaden der landverraders,
en nog andere factors, hebben de
Duitachgezinde partij aangemoedigd. Men
spreekt reeds openlijk van amnestie. Men
rekent op de nationale regecring om de
gevluchte, aangehouden en veroordeelde
verraders vrij naar hunne stad of hun
dorp te zien terugkeeren. Men neemt dan
ook toebereidselen om die martelaars
te kronen en van palmtakken te voorzien,
opdat zij als kandidaten van de Consti
tuante zouden kunnen gekozen worden.
Men heeft echter zonder den waard ge
rekend. Het ontwerp tot wet, dat'minister
Vandervelde heeft neergelegd om die
kandidaten-martelaars hunne politieke
rechten te ontnemen, beteekent dat een