De vrijheid van Onderwijs
en de Belgische Grondwet
Ninove 30 Juli 1933
Katholiek Vlaamsch en Volksgezind Weekblad
Zevende Jaar iV 51
Prijs per nummer 30 centiemen.
R. LttYSTiRMAN-LIMAIRR
Beauraing
H. Hart Betooging
Geeraardsbergen
Kaihoiiek Filmcongres van
Antwerpen
Het Hoekje van den Reporter
VOOR HET
Postcheckrekening(R Luysterman d.^1862,54)
KANTON NINOVE
Abonnementsprijs
3 maandei. fr. 4,00
0 maanden 7,00
1 jaar 13,00
Drukker-Uitgever
NINOVE, Koei poortstraat, 10, NINOVE
Handelsregister Aalst n- 1093
Aankondigingen
Gewone per regel 1 fr.
dikwijls te herhalen vol
gens overeenkomst.
Art. 17 der Grondwet luidt als
volgt
Het ouderwijs is
vrij elke preventieve maatregel is
verboden de bestraffing van dc
misdrijven wordt alleen bij de wet
geregeld
liet openbaar onderwijs, oji
's Lands kosten gegeven, wordt
eveneens bij de wel geregeld.
Om methodisch en niet juistheid
deze bepaling te onderzoeken, is
het noodig
1) de toestand te kennen van het
onderwijs onder het Hollandsch
regiem, en de oorzaken van dezen
toestand
2) het programma der Constitu
anten bij de regeling der onder
wijskwestie en het verwezenllijken
van dit programma in art. <7
3) er eenige practische besluiten
uit te trekken.
1. Toestand van het Onderwijs
onder het Hollandsch Regiem.
Willem I van Oranje, naar het
voorbeeld van hetgeen in Pruisen
bestond, wilde van het onderwijs
Staatsmonopolium maken, en de
Grondwet van 1815 gaf hem het
middel om zijn doel te bereiken,
Het onderwijs, zegde art. 216
dezer Grondwet, is het voorwerp
der bestendige zorgen der Regeering
Deze vage bepaling wettigde alle
inmengingen vanwege een Regee
ring die vijandig stond tegenover
de rechten en viijiieden var. het
Volk en van de Kerk, in het On
derwijs in alle graden zonder uit
zondering Tt maken van de geeste
lijke vorming in de Seminaries.
Vanaf 1815 volgen de Ministeri-
eele en Koninklijke Besluiten el
kander op, het onderwijs aan de
willekeur der Regeering onderwer
pende.
In 1815 en 181 (i worden in onze
Provinciën drie Staatshoogescho-
!en opgericht. De Seminaries wor
den voorloopig behouden in af
wachting van het oprichten eener ka
tholieke theologische faculteit dooi
den Staat, zegde het inrichtend
Besluit.
Het beslag van den Staat op
het hooger onderwijs had de ver
derfelijkste uitslagen, en de Uni
versiteiten werden propaganda
middens van de protestantsche
leer.
Stelselmatig vervolgt de Regee
ring haar werk, en bemachtigt het
iager ondtrwijs bij middel van Be
sluitwetten door haar uitgevaar-
digd.
Zoo vereischte een Ministrieel
Besluit een speciale toelating van
wege het gemeente- en provinciaal
bestuur, en die slechts kon worden
gegeven mits gunstig advies van
hoogere hand, om een lagere
school te mogen oprichten
Om lager onderwijs te mogen
geven moesi men een bekwaam
heidsbrevet bekomen hebben om
het ambt van onderwijzer te mo
gen uitoefenen, en om dit brevet
te bekomen moest men een exa
men onderstaan waarin het bijzon
der op aan kwam de gezindheid
en de ptinciepen van den candi-
daat op godsdiens'ig gebied te lee-
jen kennen.
Ken ander Besluit verbood lid
te zijn van een burgerlijke ol gees
telijke Vereeniging die zich met
het onderwijs bezig hield, zonder
dat men zulk bekwaamheidsbrevet
had.
En zelfs in 182a werden de ge
meentebesturen belast met het be
waken der onderwijzers en der
I leeraars in particuliere huizen.
Aldus meester van het Hooger
en var. het Lager Onderwijs volle-
digde de Regeering haar werk met
zich meester te maken van
het Middelbaar Onderwijs. Im
mers in 18:24 werd het openen der
Collegies verboden, en terzelfder-
tijd het fameus Collcgic van Wijsbe
geerte opgericht met het doel de
Kerk te onderwerpen en haar te
beroovm van hare bedienaars
Onnoodig te wijzen op al de ter
gende maatregelen uitgevonden
door den toenrnaligen Koning en
zijne ministers on dit regiem te
bevestigen.
De Bisschoppen en den bel-
gischen clerus verzetten zich tegen
deze politiek^ maar niettegen
staande weiden de Broeders der
Christelijke Scholen verdreven uit
verschillende steden van ons land,
en te Luik alleen werden negen
van hun gestichten gesloten en
duizend kinderen op straat gezet.
Talrijke collegies werden gesloten,
dit alles als gevolg van den over
dreven ijver der Inspecteurs die
moesten zorgen voor het strikte
naleven der Besluitwetten.
Deze politiek verbitterde ten
zeerste de Belgen, en onder de
grieven welke in de Staten Gene
raal tegen de Hollandsche Regec-
ring werden aangeschreven, kwam
j steeds de onderdrukking van het
Onderwijs als de meest tergende
i voor.
II. Programma der Constituanten
De Constituanten zouden er na
tuurlijk voo" zorgen dat in de
Nieuwe Grondwet een bepaling
zou opgenomen worden, die dat
stelsel van Besluitwetten onscha
delijk zou maken
Als reactie kwam er dat de mees
te vrijheid zou ge>chonken worden
aan a! hetgene het meest te lijden
had onder het Hollandsch regiem.
Een der eerste verordeningen van
het Voorloopig Bewind was dan
ook dat alle Besluiten die dc vrijheid
van Onderwijs hebben verhinderd
worden afgeschaft.
Men stond in het land zoo wan
trouwig tegen elke bepaling die
opnieuw de weg zou openen voor
misbruiken vanwege een Regee
ring, dat men in net art. 17 slechts
heeft ingelascht de bestraffing
van dc misdrijven wordt alleen bij de
wet geregeld.» Immers het voorstel
luidde als volgt De maatregelen
voor toezicht en beteugeling worden
door de wet geregeld. Doch men
vreesde dat het woord toezicht
en beteugeling opnieuw aanlei
ding zou kunnen geven hebben
tot misbruiken, en na besprekingen
en stemming kwam men tot de be
paling welke wij kennen.
III. Eenige practische Besluiten
I) Het princiep is de onbeperkte
vrijheid van onderwijs: hetgeen
wil zeggen dat deze die moeten on
derwezen worden, of wier kinde
ren moeten onderwezen worden
vrij zijn het ondeiwijsgesticht te
kiezen dat ze willen. Dat dt>:e die
een onderwijsgesticht willen op
richten het mogen doen naar hun
zin.
2) De Grondwet verbiedt alle in
meng.ng der uitvoerende macht in
het onderwijs, en gaat zelfs vei-
der. De uitvoerende macht mag
niet eens tusschenkomen in het
onderwijs dat op Staatskosten
wordt gegeven dit wordt gere
geld door de wet.
5) Moet er diensvolgens nog aan
toegevoegd worden dat het offici
eel onderwijs enkel mag aanzien
worden als aanvullend Onze te
genstrevers bewezen echter het te
gendeel. Maar als men goed de
toestand heeft nagegaan waarin
het art. 17 der Grondwet is opge
steld, en de besprekingen er om
trent, dan blijkt het er klaar uit.
Trouwens de offic.eIe scholen
zijn alle van lateren datum dan de
vrije zoodat dit feit zelf het bewijs
levert dat het officieel onderwijs
aanvullend is.
tot in de kleinste puntjes geregeld, zoodat
van de betoogers geer. a! te groote offers
zullen gevergd worden. Talrijke speciale
treinen en trams zijn reeds aangevraagd,
om het personenvervoer regelmatig te ver
zekeren. Alle verdere wenschen daarom
trent zullen welwillend worden onder
zocht. Wij doen een laatste beroep op de
christelijke gevoelens van de bevolking
van Oost-Vlaanderen en West Brabant op
13 Augustus als één man naar Geeraards-
bergen te komen getuigenis afleggen van
haar liefde voor Jezus H. Hart.
Omtrent Tilman Come
Wat heeft Tilman Come omtrent 5
Augustus in 't vooruitzicht gesteld.
Nooit heeft hij iets anders aan het volk
medegedeeld dan dat de Verschijning
hem last had gegeven aan te zetten tot een
gioote bedevaart op haar feestdag 5
Augustus en hem later opdracht heeft ge
geven DAN aan het volk het geheim te
openbaren dat de Verschijning hem r.aar
hij z-gi, toevertrouwde.
Als de woorden die de Verschijning
op 25 Juni en op 30 Juni tot Come ge
sproken heeft waarlijk van O, L. Vrouw
komen dan is het beslist zeker dat O. L.
Vrouw daar zijn zal maar dan nog is de
vraag Op welke wijze Zichtbaar voor
wie of onzichtbaar voor aller Daar is
niemand ter wereld die daarop antwoord
kan geven, en men zegt ook dit Tilman
Come er geen antwoord cp zoekt.
Wat we kunnen verzekeren dat is 't
volgende: Tilman Come zal op 5 Oogst,
het geheim verklaren dat naar hij vol
houdt hem door O. L. Vrouw is toever
trouwd.
De geestelijke overheden of de bisschop
van Namen hebben geen initiatief geno
men voor deze rgroote volksbedevaart en
doet ook niets om ze te verhinderen of te
gen te gaan. Duizende en duizen 'e geloo-
vigen zullen op 5 Oogst in Beauraing sa
men komen en wat er g^beure het zal toch
een machtige betooging zijn Gods en onze
Moeder ter eere...
P. 8. Voor Ninove en omliggende is er
een schoone gelegenheid om op 5 Oogst
naar Beauraing te reizen. Een speciale
trein is ingericht vertrekkende uit Den
derleeuw om 1 uur, in Ninove om 1,16 u.
Kond uur, komt die in beauraing aan,
dus goed bijtijd vóór de grooten volkstoe-
loop.
Verdere inlichtingen en inschiijving bij
Edgar Avoux'Biezts:raat, 24 Ninove
De H. Hartbetooging van 13 Augustus
te Geeraardsbergen gaat een reuzensucces
te gemoet. Reeds 180 groepen en 30 mu
ziekmaatschappijen hebben hun deelne
ming toegezegd. Om de ordedienst op or
dentelijke wijze te verzekeren, werd be
slist drie optochten te vormen, de eerste
op de Vesten, de tweede aan de Oude-
naardsche poort, de derde op Nederboe-
lare-Keep. Deze drie stoeten zullen alle
op de markt uitmonden, waar de plechtig
heden zullen plaatsgrijpen. De betoogers
zullen dus geen lange weg af te leggen
hebben om op de markt te komen, en alle
bijzonderheden van den ordedienst zijn
Strijd en opbouw in 1933-34.
De Katholieke filmliga is de massabe
weging der katholieken tot steun van de
goede film en ter reactie tegen de slechte.
STRIJD, en OPBOUW zijn dus de twee
na ie streven doeleinden. Des aangaande
neemt het katholiek filincongres, te Ant
werpen gehouden op 20 Juli 1933, de vol
gende besluiten
1 STRIJ D. In de onmogelijkheid waar-
in we zijn al het verkeerde recht te zetten
of te verbeteren, komthet er BIJZON DER
op aan 't Vlaamsehe lar,d den weg te ver
sperren aan de ergere vaudevilleproductie
en ook aan sommige andere films, die bij
zonder immoreel of storend zijn. De lijst
van al die fims zal door de zorgen van het
Middenbestuur worden opgemaakt en bij
gehouden. en regelmatig aan de afdeelin.
gen en propagandisten worden medege
deeld.
2 Die strijd moet POSITIEF worden
gevoerd
Daarom
a) zullen de plaatselijke liga's aanltu-
ning zoeken bij de katholieke, sociale en
cultureele organisaties, en bijzonder bij
zedenadel, om samen bij de kinobestuur-
ders en de overheden te protesteeren tegen
de opvoering van werken die in hooge
mate kwetsend zijn voor de zielen en de
meening van de meerderheid der bevol
king.
b) zal door persoonlijke betrekking gea
geerd worden bij de kinobestuurders om
ze te bewegen deze films door andere te
vervangen het middenbestuur is daarom
altijd gereed de programmaïielijsten voor
zedelijk toezicht te onderzoeken,
c) zal bijzonder worden aangedrongen
bij de katholieken, die in k inomaatschap-
pijen of uitbatingen invloed hebben, op
dat ze den gewetensplicht zouden begrij
pen olies aan te wenden om de program
matic te verbeteren.
3 Er wordt ook een bijzonder beroep
gedaan opdat die strijd ORDELIJK EN
TUCHTVOL zou worden gevoerd. Al de
gevallen, waar het lot een stelselmatige
weigering zou komen of tot gevaar van
botsing, zu len aan het middenbestuur
worden medegedeeld, wiens beslissingen
stipt zullen worden ingevolgd.
2. OPBOUW. Meer nog dan op strijd,
dient de volle aandacht te worden geves
tigd op den opbouw. Dus
1De stichting en verdere inrichting
der plaatselijke hga's zal woiden voortge
zet in de steden en dorpen van het Vlaain-
sche land. Hier wordt op gewezen dat
geen liga mag ontstaan zonder vooraf
gaandelijke goedkeuring der plaatselijke
geestelijkheid.
2 Er wordt beroep gedaan op de plaat
selijke of gewestelijke pers opdat ze film
leiding zou verstrekken De inlichtingen
en technische gegevens worden dan be
zorgd door Docip persbureau.
3. De plaatselijke afdeelingm en de pro
pagandisten zullen het mogelijke doen om
de katholieke 2alen te doen aansluiten bij
de katholieke filmcentrale, die de goed
keuring wegdroeg en herhaaldelijk aan
moediging ontving van bet episcopaat.
Des aangaande wordt het wachtwoord
van tucht herinnerd, op het congres te
Brussel, 20 Juli 1932 gegeven door Z.
Em. Kaïdinaal Van Koey.
4. üm de filmvorming van het publick
te ve'zekeren, zullen positief-opvoedende
Vervolg op 2. blad
content he wel procedeert zeggen ze u
Ze linken de menschen wijs dat het ts de
eeuw van de democratie.... 't is enkel en
alleen de eeuw van den ontvanger
Reporter.
Terwijl ik verleden week aan 't zagen
uas over de onhebbelijke manier van de
pensioenen uit te betalen aan de oudjes en ik
aan 't bewijzen was dat het pennevarken die
dat systeem uitgevonden heejt geen besparin
gen deed maar wel menschen judaste, be
weerde mijn pastoordat er daar niets op te
zeggen was dart stent crot in principio et
nunc et semper n in ander woorden gelijk
het was in het beginen nu, en altijd.,..
Want, zegde hij, het staat in het boek der
Wijsheid, en dat is Heilige schriftuur:
Er is niets nieuws onder dc zon.... wat
wij voor nieuw aanzien heeft vroeger bestaan
maar 't was verloren geraakt En ik ben
deze week bij mijnen pastoor gegaan
Mijnheer de pastoor, vroeg ik, was dat
in uwen jongen tijd ooi zoo dat de oude
menschen kloegen ovtr de slechte tijden die
wij beleven en boften met den goeden
ouden tijd
Zekerzei hij, en dal is altijd alzoo
geweestde latijnsche dichter ten tijde van
O. L. Heer wist ook reeds te spreken van den
ouden man temporis acti laudator dit
bofte met den goeden ouden tijd
Hewel mijnheer de pastoor, zei iktk
heb iets nieuws gevonden onder de zon
Laat hoor en, zei hij.
Alle menschen zijn bereid om putten
in de aarde te klagen over de crisis - maar
gij en vindt er geen enkelen hoe oud hij ook
w:ze die nog spreekt van den goeden ouden
tijd
Hewel, zei de pastoorik zal ik er u
ever praten, over den goeden ouden tijd als
de belasting hoofdzakelijk bestond in octrooi
of bareel-rcchten I
Mijnheer de pastoorzei ik, de men
schen weten niet meer wat dat is een bartel
ik geloof dat de jonge onderwijzers het niet
meer weien cn met moeite zouden uitleggen
waarom sommige huizen of herbergen nog
heeien in de bareel Maar toen ik
naar school ging legden de meesters ons uit
welke groote weldaad hei was bijzonder
lijk voor handel en nijverheid die af
schaffing van de bareel-rechten
En ik ga er mee boffenzei de pastoor
luistert 2) de menschen betaalden niet zoo
veel belasting gij betaaldet een zeker pro
cent en gij waart er van van af. Nu is het
zonder einde
Als ge aandeden hebt van een op ander
dier machtige maatschappijen met 200 of
H00 millioen kapitaal kunt ge op 't einde
van 't jaar in 't bilan lezen belastingen
zooveel millioen voor werken van maatschap
pelijke voorzorg zooveel millioen, voor de
aandeelhouders 0 frank en 0 centiemen De
Stait heeft het AL gepakt 1
Hebt ge een koepari ie trekken, dan begint
de miserie maar de belastingen zijn be
taald, de bijdrage voor pensioenen, enz. enz.
zijn betaaldmaar op den koepon nemen ze
nog eens een belasting van zooveel percent
ge krijgt 25 frank brut, 19 Ir ank en centie
men vei
Twee keer betalen is niet genoeg, als ge
op 'i einde van 't jaar uw rekening maakt
belasten ze u nog eens op uw totaal inkomen
en gt b.t lalt ten derde keer en de provin
cie legt taks op hare beurt en de stad legt
ii opcentiemen en hebben ze nog niet ge
noeg ze itrage i crisistaks en ge betaalt vijf,
zes, zeven, acht keer belasting
2) In dien tijd moesten Je houders van
bareelen heel den dag op hun post zijn.... ge
betaaldet c in passant ze waren uwen
knecht, uwen dienaar, ge mocht hem bekij
ken voor dief en be ut ze snij der gelijk de tolle
naars tenlijde van O. L. Heer....
Nu stellen de ontvangers u dag en uur
waarop ze spiek:lijk zijn gij staal voor
hen als een verdachte als een scnurk en boos
wicht te onderzoeken uw consciëntie en uwen
portc-monnaic en ze gelooven nooit dat ze
uw laatste duit gezien hebben... en terwijl
ze u wettelijk aan het uitplunderen zijn,
zijn zij, en zij alleen de rechtvaardigen
wiens eerlijkheid en wiens onfaaibaar held
boven alle verdenking staat Durjt ge rekla-
metten ze zouten u en zijt ge nog met
