d
B^n
Q<y
m ME MORI AM
D' Fr. ttemerijckx
Zevenenveertigste Jaargang
Vrijdag 20 juli 1973
Drukker - Uitgever
PAUL LUYSTERMAN - JACOBS
Koepoortstraat 10 - 9400 NINOVE
Tel. 054/327 27 - Postcheckrek. 4786 85
Prijs voor Jaarabonnement 170 Fr.
Prijs per nummer 5 Fr.
VERSCHIJNT IEDERE WEEK.
Vervolg van de lofrede over wijlen D: Frans
Hemerijckx uitgesproken door Prof. D' P. G. Jans-
sens ter vergadering van de Koninklijke Vlaamse
Academie voor Geneeskunde van België op 16 de
cember 1972.
V.
D HEMERIJCKX KENT GEEN RUST l
In 1965 stelt Frans Hemerijckx een eindpunt
aan buitenlandse contracten van lange duur. Hij
komt meer permanent in eigen familiekring inwo
nen. Aldus luidde een nieuwe periode in van zijn
rijke loopbaan. Op het thuisfront en in het kader
van de Damiaanactie zet hij zijn anti-lepra actie
verder. Het zal wel niemand verbazen dat deze
rustperiode vooral werd gekenmerkt door een zeer
grote bedrijvigheid en talrijke buitenlandse zen
dingen van korte duur.
In het najaar 1966 is hij terug in Afrika om
zich persoonlijk rekenschap te geven van de nieu
we toestanden en van de werking van de mobiele
lepradiensten. Hij bezoekt Rwanda en Burundi en
ook Zaïre. In dit laatste land laat hij zich overal
vergezellen van Dr. A. Makela. de eerste Zaïraanse
leproloog, in Indië opgeleid dank zij de Damiaan
actie. Zijn merkwaardig verslag is typisch het ne
gatieve wordt niet aangedikt, maar veeleer wordt
de goede wil aanwezig bij vele leden van het me
disch personeel onderlijnd, hetgeen hem ertoe aan
zet te besluiten niet langer te wachten om de be
staande goede wil te valoriseren. Hij wijst er te
vens op dat de Belgische medische coöperatie niet
langer een instrument voor een Belgische politiek
mag zijn, maar daar is om de Zaïranen te helpen
hun eigen geneeskundige organisaties op te bou
wen.
Het bezoek aan meerdere leprozerieën was
voor hem hartvel-sterkend Hópital de la Rive
te Kinshasa, Kimpese, Yonda, Tsimuenza, Sandoa,
Kapolowe. Het wederzien van Dikungu, zijn eerste
levenswerk, was echter teleurstellend pijnlijk. Bij
zijn afscheid in 1954 waren er 1.7C0 melaatsen ter
plaatse en waren alle andere leprozen opgespoord
en ambulant behandeld. Zijn zieken poogden zijn
vertrek te beletten, zij huilden hun leed. zij om
singelden de auto het duurde uren vooraleer hij
weggeraakte. Dit was voor hem een dag van diep
leed geweest... De terugkeer is het niet min ge
weest, maar dit ligt diep verborgen onder een za-
helijk rapport.
Na de evacuatie van het Europees personeel
van Dikungu door de V.N. werd dit aantrekkelijk
centrum leeggeplunderd en namen de meeste me
laatsen de vlucht. Hij heeft er 282 teruggevonden
en onderzocht. De helft ervan zou de leprozerie
kunnen verlaten, maar 128 invalieden dienen ver
der ter plaatse verzorgd. De gebouwen, die in 1960
volledig afgewerkt waren, zijn goed bewaard, maar
ongebruikt. Zo ook de uitrusting, die nog groten
deels onuitgepakt in kisten en kratten, o.m. het
Röntgentoestel. Het leprozendorp daartegen is gans
vervallen. Het atelier is een verzameling van on
bruikbare machines. De kamion staat verpletterd
onder het ingestorte garagedak. Het sociaal tehuis
is volledig buiten gebruik op drie naaimachines na.
Het klooster der missiezusters is onbewoonbaar.
De voorziening in sulfones is echter nog voldoende.
Als personeel zijn een dertigtal personen in
dienst, waarvan enkel drie of vier voor leprabehan
deling werden opgeleid en inderdaad medicamen
ten uitdelen en wonden verzorgen. De drie verple
gers en twee hulpvrouwen beperken zich tot priva
te en betalende praktijk voor de niet-leprozen uit
omliggende dorpen, de klerken beheren o.m. het
stilliggend atelier, vijf sociale werksters staan in
voor de niet langer functionerende haard Met
izijn typische zin voor humor sloot hij dit inter
mezzo af met de bedenking Nu hebben de Kon
golezen gevonden wat wij reeds zoveel jaren met
al ons verstand en geleerdheid hebben gezocht,
zonder het ooit te vinden veel geld verdienen zon
der te werken
In 1967 is hij opnieuw in Indië, waar hij de ba
sis legt voor een nieuw belangdijk project van de
Damiaanactie te Dharmapuri. nu volledig onder
Indisch beheer en een nieuw succes. Aansluitend
hierbij bezoekt hij de anti - lepra organisatie in
Thailand en Maleisië en verleent te dier gelegen
heid zeer geapprecieerde raadgevingen en sugges
ties. Aan de medische faculteit van de Universiteit
van Kuala-Lumppur houdt hij een lezing over le
prabestrijding door vroegtijdige diagnose en on
middellijke behandeling in het kader van ambu
lante diensten.
Hiermede wil hij eens te meer het opzettelijk
ignoreren van lepra door artsen uit lepralanden
bestrijden. In streken waar melaatsen aan alle
straathoeken te bedelen liggen, worden zij stelsel
matig geweerd uit de dermatologische klinieken en
is het lepra onderwijs of onbestaande of onbenul
lig. Het tekort aan leprologen en aan leprakennis
bij de artsen is hemeltergend.
Melaatsheid is een ziekte zoals een andere en
heeft als dusdanig een plaats in het normaal curri
culum. Tegen net bezwaar van reeds overbeladen
programma's stelt Frans Hemerijckx de derde we
reld overladen met steeds meer leprozen. Vandaar
zijn streven naar het oprichten van enkele leerstoe
len in de leprologie om de nodige status te bezor
gen aan deze discipline in de medische scholen en
faculteiten en een integratie van lepra onderwijs
te vergemakkelijken. Wanneer wordt de eerste
leerstoel Frans Hemerijckx opgericht in Indië of
Zaïre
Nu begint zijn lijdensweg. Het slikken wordt
moeilijker. De pijnlijke dilatieproeven mislukken.
Zijn eerste reactie is dan ook ik ben een vogel
voor de kat Na de operatieve tussenkomst te
Parijs, laat hij zich ogenschijnlijk overtuigen dat
de vernauwing geen tumorale, maar een sclerose-
rende etiologie heeft. Aan de herstelperiode komt
geen einde. Zolang het enigszins mogelijk blijft,
Beheert hij verder de Damiaanactie, met al de
moeilijkheden inherent aan dit type van organisa
tie.
Hij zou willen ten spoedigste volledig hersteld
zijn. Hij heeft nog izoveel plannen en er is nog zo
oneindig veel te doen. Maar hij moet uiteindelijk
toch een opname in de Universitaire Kliniek te
Leuven aanvaarden. Hij is nu een ongeduldige pa
tiënt, met een diffuse carcinomatose, die blijkbaar
zijn toestand niet begreep tot op de dag dat de be
handelende chirurg hem veel moed toewenste.
Nadat hij op zijn aandringen bevestiging had
gekregen van de juiste diagnose, werd het een
getransfigureerde patiënt, geen klachten meer
over zijn ondraaglijke pijnen, alleen goedheid en
zachtheid, een vriendelijke glimlach voor allen,
serene kalmte. Hij had afscheid genomen van zijn
familie en zijn laatste raadgevingen gemurmeld
en scheen niet meer te behoren tot deze wereld.
Hij wenkte me dichterbij en prevelde in mijn
oor ik heb nog een klein stukje leven, een heel
klein stukje, en glimlachend toonde hij een halve
wijsvinger. Daags nadien ontsliep hij zacht. Zijn
sterven zal me steeds voor ogen blijven als een
heldhaftig voorbeeld (A.M. Lacquet in E.H.
Hermans De arts als patiënt, Staffleu. 1972.)
Frans Hemerijckx heeft steeds beweerd dat hij
geen Boodschap te brengen had. Zijn leven zoals
zijn deed zijn echter een permanent voorbeeld ge
weest voor allen. Hij was geen heilige, maar een
ede' mens. Hij was geen schroomvallige klerikaal,
maar een diepovertuigd christen. Hij klaagde de
onrechtvaardigheden in de wereld niet aan in
mooie zinnen, maar stak zelf de handen uit de mou
wen. Hij heeft ziin geheel bestaan gewijd aan zijn
roeping om mensen gelukkig te maken en slaagde
er volkomen in. Het is in deze rustige, zelfverge-
tende, totale inzet dat zijn boodschap te zoeken is.
De eenvoud zelf van zijn realistische aanpak,
van zijn edelmoedigheid, van zijn onbaatzuchtig
heid is uitgegroeid tot een grandioos geheel, waar
over wij allen eindeloos trots mogen zijn.
Mevrouw Frans Hemerijckx - Grootaert, U
moogt er trots op zijn dat gij, dank zij uw zelfver
loochening en moed. uw echtgenoot zijn levens
werk hebt laten volbrengen.
(Lees verder op pagina 2)
Wegens het wettelijk jaarlijks verlof
zal De Denderklok de eerstvolgende
TWEE weken niet verschijnen op vrij
dagen 27 juli en 3 augustus).
