e
^/Qciiris
KARDELOET - CARELHOOFT
Het verhaal van een reeks vergissingen.
EDIT ORIAAL
I
Zesenvijftigste Jaargang.
Vrijdag 26 november 1982
S.O.S. Sigtay
HERNIEUWING
DER ABONNEMENTEN
Drukker - Uitgever
PAUL LUYSTERMAN - JACOBS
Koepoortstraat 10 - 9400 Ninove
Tel. (054) 33 27 27 - Prk. 000-0478685-87
Prijs voor Jaarabonnement 550 F.
Prijs per nummer: 11 F.
VERSCHIJNT IEDERE WEEK.
Van de hand van Dirk Van de Perre zal in het
volgend nummer van HET LAND VAN AALST een
bijdrage verschijnen onder de titel
Het kardeloetCaerloot-carelhooft te Ninove en ge
lijkaardige toponiemen te Gent, Geraardsbergen en
Viane.
De auteur is zo vriendelijk geweest zijn tekst
vooraf aan DE DENDERKLOK te bezorgen. Onze le
zers herinneren zich wel het dispuut KareJhooft of
Kaardeiood, naar aanleiding van de wijziging der
straatnamen. Deze wijziging iigi aan de basis van
een jarenlang onderzoek, waarvan wij graag het re
sultaat in een enigszins gewijzigde vorm aanbieden.
I. DE HUIDIGE STAND VAN ZAKEN.
Op 17 januari 1980 besliste de gemeenteraad
van Ninove de toenmalige straatnaam Karelhoofd-
straat te wijzigen in Kaardeloodstraat De of
ficiële motivatie hiertoe luidde Karelhoofd is een
verschrijving van het middeleeuwse Kaardeiood. Zo
heette de opslagplaats, waar tijdens de Middeleeu
wen en enkele eeuwen later de gekaarde (gekam
de) wol werd bewaard, nadien gelood en gekleurd.
Alle ambachtelijke produkten moesten strenge kwa
liteitsnormen doorstaan. (Informatie uit Geschiede
nis van Ninove).» Ninove-lnfo, juni 1979, p. X).
Tegen de historische gegrondheid van deze
straatnaamwijziging rezen bij mij twee bezwaren.
Vooreerst wordt er, om deze straatnaamwijziging te
verantwoorden verwezen naar het werk van H. VAN
GASSEN. Inderdaad, Van Gassen herkent in karei-
hooft een vervorming van het middeleeuwse karde-
loet, dat hij samengesteld zag uit kaarde en
lood en dus herschreef tot kaardeiood. Maar
anderzijds geeft Van Gassen aan dat reeds in 1652
de straatnaam Karelhoofd voorkomt. De verwijzing
van de stad naar het werk van Van Gassen is dus
gedeeltelijk onjuist.
Vervolgens, en dat was de eigenlijke prikkel tot de
ze studie, werd in een artikel in DE DENDERKLOK
gewag gemaakt van het bestaan van een kapelanie
van Carelhoofteen gegeven dat in het werk van
Van Gassen niet voorkomt. (Zie De Donderklok van
14 september 1979). Wat was het verband tussen de
ze kapelanie van Carelhooften het kaardeiood
van de lakennijverheid Het oplossen van deze
vraag werd een lange en ingewikkelde zoektocht,
die tot het besluit leidde dat Van Gassen zich met
zijn interpretatie omtrent kardeloet-kaardelood vol
ledig vergist heeft.
Ik heb de bronnen nagespoord waarin het
woord kaardeioet en zijn vele varianten voorkomt.
Dit heeft me toegelaten veel van wat vanaf de 13de
eeuw tot op heden met dat woord te Ninove verbon
den is geweest te reconstrueren. Vele van deze ge
gevens waren tot nog toe ongekend. De lakennijver
heid, de kaarde en het lood komen in dit verband
niet voor, maar wel en op de eerste plaats de ge
schiedenis van de kapel van de Sint Jorisgilde. Te
vens heb ik een poging ondernomen nieuwe aanwij
zingen te geven omtrent de mogelijke oorsprong van
het Middelnederlandse woord kardeloet.
Van Gassen heeft met zijn GESCHIEDENIS VAN
NINOVE en met zijn minder gekende maar even be
langrijke bijdragen over NINOOFSE TOPONYMIE
voor de eerste keer een op bronnen gestoeld syn-
thesewerk gebracht van hoog niveau. Met dit werk
als referentiekader heb ik me kunnen toeleggen op
de studie van détails. Van Gassens vergissing aan
gaande kardeloet is niet kenmerkend voor zijn oeu
vre. Wie zelf geconfronteerd wordt met de overvloed
en de moeilijke toegankelijkheid van het historisch
bronnenmateriaal, kan slechts eerbied opbrengen
voor het werk dat hij presteerde.
XXX
In zijn schets van het stadsmilieu tijdens het
Burgondisch Tijdvak vermeldt Van Gassen voor
het eerst het kaardeiood. Hij wijdt er drie regels
aan: Richten wij ons naar de Geraardsbergse
Poort, zo bereiken wij langs een zijstraatje een ge
bouwtje dat het Kaardeiood heet. In de nabijheid
langs de vesten staat de Sint-Joriskapel. (GE
SCHIEDENIS VAN NINOVE, II, p.92). Op zijn KAART
VAN NINOVE OMSTREEKS 1400 lokaliseert Van
Gassen beide gebouwen precies. Het Kaardeiood
ongeveer halverwege de huidige Kaardeloodstraat
en de kapel van Sint Joris langs de overkant van de
Molendender op de plaats waar zich thans de stal
lingen van de herberg De Keizer in de Burchtstraat
bevinden (Id., II, p. 87). Over die Sint-Joriskapel
weet hij verder haast niets te melden. Noch het ont
staan, noch de functie, noch het verdwijnen van de
(Lees verder op pagina 2)
46.
ledereen weet wel waar de Sigtay in Ninove
«rust». Een voorgevel van zowat dertig meter aan
de Koepoortstraat, een nauwe maar belangrijke
doorsteek (naast de politiebureien) naar de Markt
toe en grenzend aan de achterzijde van het stad
huis en een groot aantal winkels in de Beverstraat.
Honderden dure vierkante meter grond, letterlijk in
het hart van de stad.
De Sigtay rust. Na tientallen jaren een belang
rijke producent van gloeilampen en een bron van
tewerkstelling te zijn geweest stopte de firma zowat
tien jaar geleden de produktie, de overname door
Philips ten spijt. Een (goedkope belofte om zich
in het nieuwe industriepark te vestigen werd niet
ingelost.
Met de verdwijning van het laatste grote indus
triële komplex in het centrum van de stad verdwe
nen een paar ongemakken voor de omwonenden.
In de Beverstraat was men eindelijk verlost van het
vierentwintig uur op vierentwintig uur geronk van
machines of generatoren. Tevens verdween een be
langrijke gevaarsfaktor in de Sigtay lag een voor
raad van liefst 30.000 kg propaangas, genoeg
om bij een eventueel ongeval de helft van ae oude
stad in de lucht te laten vliegen.
De laatste maal dat de Sigtay nog eens echt
in de aktualiteit kwam was in het najaar van 1976.
Misschien moest het kind misschien maar een naam
hebben maar «de zaak Sigtay» zorgde voor een
openlijke scheuring van de koalitie van SP en CVP
in het toenmalige «klein» Ninove. De finale beslis
sing van de inplanting van het nieuwe administra
tief centrum moest toen worden genomen. De SP
met als voorman Jacques Timmermans (toenmalig
schepen van Kuituur) en de CVP met als voorman
Armand De Riemaecker (toenmalig schepen van
Openbare Werken) gingen toen echt in de clinch.
De SP zweerde bij het administratief centrum in de
Polders (de huidige vestigingsplaats) terwijl de
CVP dacht aan stadskernhernieuwing door het nieu
we stadhuis op de plaats van de Sigtay in te plan
ten.
(Lees verder op pagina 2)
Wij nodigen onze abonnenten vriendelijk uit hun
abonnement voor 1983 te hernieuwen door storting
of overschrijving van 550 F op postrekening nummer
000-0478685-87 van Paul Luysterman, Ninove.
Natuurlijk kan dit bedrag ook betaald worden
op ons redactieadres.
Oprechte dank!
I
X o rt
wjm
f.
