N° 89.
Zondag 8 September 1872.
2de Jaergang.
WEKELYKSCH NIEUWSBLAD.
Tien dagen op het ys,
Aelst, 7 September.
OXDERWYS.
lliiitenlandsch Nieuws.
G-azette van Aelst
,,e, n„..e«. van .,et n.a.1 .a 6eve.t.s.l de KapeUeatraet M- 11. vvaer „He „-.even, se.,.e„, e.t vr.Ctvry t„eSe.„..aen -
rye K fr. 'ajaera, vooraf betaelbne,-. Voor den bulten ban men Inaehryven In al de poatbantnoren, en vonr de landelybe gemeenten by de brloldragor..
Voor het oogenblik zyn de scholen gesloten
leeraers en leerlingen zyn in vakantie.
Middelerwyl berekent de drukpers de uitsla
gen opgeleverd in de verschillige vakken van
het ónderwys, door de talryke gestichten welke
er zich in ons land hebben aen toegewyd, 't zy
vryelyk, 't zy officieeier wyze.
Wie die uitslagen onpartydig nagaet ontdekt
haest welke de gestichten zyn die boven liggen.
Het zyn juist diegene waer merwtracht met
alleenlykde jeugd op te lyden in de wetenschap
pen maer ook waer men poogt haer eene gods
dienstige opvoeding te verschaffen, het kind tot
deugdzaem burger te maken, hem do liefde tot
zyne pligten te doen linnen, hem den eerbied
in te boezemen voor het gezag, zyne kwade nei
gingen te beteugelen, in een woord, waer men
tracht er een goed christen van te maken
Integendeel in scholen waer men den priester
ongaerne ontvangt en men hem liever zou bui
ten zien, waer de invloed van den- Godsdienst
wordt tegengewerkt, daer vooral waer hy ver
loochend wordt en gansch ongekend is, ontmoet
men in evenredigheid, den geringste» uitslag.
Wy zeggen in evenredigheid want het is
op de godsdienstige scholen dat het vertrouwen
der familien is gevestigd en waer men by gevolg
het grootste getal leerlingen kent.
De vrydenker zelf moet dus bekennen dat de
godsdienst toch voor iets goed is, al ware het
slechts om goede studiën te helpen doen.
De Journal de Bruxelles aenschouwde deze
week de gevolgen van het ónderwys zonder
Godsdienst onder een ander opzicht.
Wy lezen in het bruSsêlsch' blad
Het getal geboorten gedurende den laelsten
semester, in de hoofdstad opgegeven, beloopt
tot 3-247. Onder dit getal zyn er 838= onwettige
geboorten. Waer gaen wy henen? Is zulk eene
cyfer niet een echt schandael? En de liberale
drukpers van alle kleur, die gedurig het gods
dienstig onderwvs zoo misacht en beschimpt,
alsof het noodlottig verderf der zeden, dat de
samenleving zoo druk doet lyden, het gevolg
niet ware van de uitzinnige leerstelsels die de
aenhangers van het onafhankelijk morael en van
de godverloochening ons onophoudelyk aenpre-
diken
Het is eene dwaesheid te gelooven dat eene
samenleving kan bestaen zonder liét begrip van
God of zonder geloof. Er is voor de toekomst
noch bestendigheid, noch veiligheid zonder God
zonder Godsdienst, zonder zeden. Een man, zoo
doorluchtige staetsman als uitstekend magistraet
heefl het gezegd: er is zoomin zedelykheid mo-
gelyk zonder Godsdienst, als regt zonder regt-
banken.
Men doet veel om onze steddh en onze woo
ningen gezond te maken; maer er is eene ge
zondmaking, eene luchtzuivering waer-
mede onze magistraten en onze liberalen zich
weinig bekreunenhet is de gezondmaking on
zer bevolking onder het zedelyk opzicht.
Op zes maenden 838 bastaerds te Brus
sel, ongeveer het derde der geboorten, is een
beweenenswaerdigen beschamend feit! En nog
dient opgemerkt te worden dat er hier van de
hoofdstad alleen spraek is, en niet van de ge
meenten die zich aenzetten by de eigenlyk brus-
selsche bevolking. Het is dan dat het getal on
wettige geboorten op eene verschrikkende wyze
zou klimmen!
Den 2 dezer is te Parys het Congres geopend
van het christelyk ónderwys. Dit Congres ver
tegenwoordigt niet alleen do fransclie katholie
ken maer die van alle landen en daerom heeft
het eenen oproep gedaen tot al wie aenhanger
is van het christelyk en vry ónderwys.
Het Congres stelt zich voor al mogelyke mid
delen te beproeven om'de vryheid van ónder
wys te bekomen' en te vestigen en het plaetst
zich uitsluitelyk op het katholiek terrein.
Die vergadering bestond uit vertegenwoordi
gers der bisschoppen, uit bestuerdersder katho-
ieke gestichten en hunne professors en uit leden
der opvoedings-genootschappen.
Vyt' commissien zyn ingesteld welke de vol
gende punten te verhandelen hebben: de wetten
op het hooger ónderwys; het inrigten van vrye
hoogescholen; de werken die de christcne op
voeding voor doelwit hebben; liet ónderwys van
lageren rang en het prófessorael korps.
Men verzekert dat ons gouvernement het in-
zigt heeft eene gewigtige wyziging voor te stel
len aen de wet van 1850 op het.middelbaer ón
derwys.
Deze wet maekt het aenleeren der Vlaemsche
tael in de Waelsche provinciën nietverpligtend,
en er zou spraek zyn haest in dien slaet van za
ken te voorzien.
Dit ontwerp belooft by val te vinden by al de
volksvertegenwoordigers, zonder 'onderscheid
TODerhs3»e, de Walen ïh z<5Wfen
niet beter vragen dan de gelegenheid te hebben
Vlaemsch te leeren. Hunne handels en nyyer-
heidsbetrekkingen kunnen er niet dan by winnen.
Ziehier den brief door den minister van bin-
nenlandsche zaken betrek keiyk die zaek toe-
gestuerd aen de voorzitters der besturende bu-
■eelen van staets middelbare scholen
Brussel, -29 augustus 1872.
Mynheer de Voorzitter,
De wet van 1 juny 1850 plaetst geenszins, voor de
Waelsche provinciën, de Vlaemsche tael onder 't getal
der materiën, waervan de studie verpligt is irr Stads
middelbare scholen.
De inrigting dezer gestichten is dus gedaen zonder
dat men in 't personeel eenen byzonderen regent heeft
begrepen, of dat men zelfs 't onderw.yzend personeel
heèft kunnen kiezen, inderwyze dat eén der regenten
bekwaem was dezen leergang te geven.
Hieruit zou, ten andere, eene vermeerdering van
uitgaven gevolgd zyn, die de gift van 200,000 Ir.
ontoereikend zou hebben gemaekt, door den wetge
ver aen Stadsmiddelbare scholen voorbehouden.
Men heeft dus moeten afwachten van het voordrag-
regt der Waelsche steden of gemeenten, zetels van
gestichten van middelbaer endervvysvan deh2cngraed,
dat er voorzien werd in eenen dienst, waervan zy de
eersten moeten wezen om de voordeden in te zame
len. Het is van belang, inderdaed, dat de leerlingen
der Belgische scholen bekwaem gemaokt worden eófien
stand te kiezen, in al de deelen des lands, om nuttig
te wezen in Vlaenderen zoowel als in de andere
provinciën.
(uit eene reis aen de oevers der oost-zee.)
{6® VERVOLG.)
Eilaes! de witte streep welke het land aenduidde
was nog verre verwyderd. Om het te bereiken, moes
ten zy er henen gestuwd worden door den zeilden
stroom, welke hen tot nu toe had medegevoerd; de
wind moest gelyk blyven, anders konden zy nog
dagenlang langs de kust dry ven, zonder dezelve te
genaken; zy konden hunne ysschots zien wegsmelten
en zeiven op eene ellendige wyze om 't leven komen
op het oogenblik 'dat hunne redding mogelyk werd.
Intusschen dreven zy voortlangzamerhand werd
het strand zichlbaer; zy konden dó rotsen zien welke
zich langs hetzelve verhieven; vervolgens de bergen
en bossehen. Tegen den middag begon de zee, welke
zeer woelig was, eensklaps te zakken. De ysschots
dreef zoo rap niet meer voort, en bleef eindelyk geheel
stil. De jood en zyne vrouw begrepen er de beduidenis
van: zy waren onherroepelyk verloren.
De wind was onverwacht oost geworden; in plaets
van hen naer de kust te voeren, verwyderde hy hen
weer van daer. Weldra werd dit merkbaer; de afstand
werd grooter; de kust scheen onder de wateren weg
te zinken, de hoogten verdwenen. Het is önmogelyk
de overmael van verslagenheid af te schetsen, welke
thans de ongelukkigen, die zich zoo naby hunne red
ding hadden gemeend, aengreep....
De koude hield dit jaer aen tot het einde van april.
EeTst in het begin van mei begon de groeikracht
weder ecnige werking te vertoonen, en de rivieren
Ecnige plaetsen hebben dit groot belang beseft, en
op hunne kosten eenen leergang van Vlaemsche tael
ingerigt.
Hel gouvernement zal gansch gestemd zyn de pogin
gen te ondersteunen, die de andere steden of gemeen
ten in dien zin zullen doen. Het verhoopt, dat de
medewerking der Wetgeving hem te dien einde niet
zal ontbreken. Ik kom u dus verzoeken uwen invloed
te willen gebruiken om de placlselyke overheid aen
te wakkeren my voorstellen te doen, wat de middel
bare school betreft, onder 't beheer geplactst van
't besturend bureel,dat gy voorzit. Het gouvernement,
dat eene erpstige studie van questie zal doen, zal ze
onderzoekmi met de begeerte, er gevolg aen te geven
van het toekomende jaer af, indien het mogelyk is.
Wil my het gevolg doen kennen, dat de eerste
mededeeling zal bekomen hebben.
De minister van binncnlandscho zaken,
Delcour.
UISI.AAD.
Over de inrigting dei*'haven van Sebastopol,
tot handelshaven, deelt de fnvalide Russe mede,
dat vooral de zuidelyke bocht byzondere ge
schiktheid heeft tot handelshaven, namelyk aen
de west- en zuidzyde. De oevers worden met
steenen kaeien omgeven en de diepte laet toe,
dat de grootste schepen daer aenleggen, om
hunne waren te lossen, namelyk aen de west-
zyde, die daerom dan ook enkel voor groote
schepen*'bestemd blyft. Twee-en-dertig vaer-
tuigen, van de grootste tonnemaet, kunnen daer
gelyktydig lossen. Als men berekent, dat een
schip opgeveer tien dagen noodig heeft tot het
lossen en weder inladen, zouden alleen aen de
westzydë der bocht in eene maend 96 en in een
jaer 1150 zulke schepen kunnen worden be
vracht,,ongerekend nog de kleinere vaertuigen,
welke aen twee andere zyden der bocht kunnen
aenleggen. In 't geval dit*plan met kracht wordt
doorgeeet, dat wel te verwachten is, dan zal
zonder twyfel de nieuwe haven van Sebastopol
eene der grootste van de wereld worden.
mfan.ie.
Volgens de Tertulia, een blad uit Madrid,zyn
by de laetste verkiezing gekozen 23 konserva-
tieven, waervan 13 tegen en 10 voor de dynas
tie gestemd zyn,69 republikeinen en 288 radi-
kalen of ministerieelen. De koning heeft dus in
de Cortes 10 menschen, die zynen troon willen
schragen; al de overigen zyn anti-monarchael.
Victor-Emmanuël wordt voortdurend onge
ruster over het lotzyns zoons; hy vermoedt dat
Zorrilla by Amedeus dezelfde rol.zal spelen, die
Liborio Romano, op last van Victor-Emmanuël,
by den jeugdigen koning van Napels speelde;
zooals bekend is, was Romano de eerste minis
ter van den koning, en hy leverde hem met pak
en zak aen Garibaldi over.
Victor-Emmanuël herinnert zich nu en dan
dat er een God bestaet, die de verraders kas-
tydt.
IHAAKHYK.
Het Journal de la Marne zegt, dat in den nacht
van 28 tot 29 augusty, rond 11 ure 's avonds, er
door de statie van Chülons een byzondere trein
is getrokken welke de 500 millioen fr. vervoerde,
die-de aenstaende ontruiming der departementen
Marne en Opper-Marne moeten verzekeren.
De trein die door twee lokomotieven getrok
ken werd, bestond uit 25 waggons,geladen met
bevryd van de yskorst, ongehinderd te vloeijen. De
golf bood geen vryen overlogt meer aen voor de
smokkelaers van Finland. De strandru iters konden iets
van hunne strenge waekzaemheid laten varen. Het
verblyf der Sudarina had het gewoone uitzicht. Matvei,
als broeder aengenomen door de dochters dezer edel
moedige vrouw, speelde gansch den dag met de lieve
kleinen, of dartelde aen den schoot barer moeder,
niet meer denkende aen" zyne eigene moeder die hem
zoo tecderlyk bemind had, en voor wie zyn grimlach
vroeger een hemel was. Kinderen vergeten zoo spoe
dig en zoo gemakkelyk! De Sudarina was verrukt
over de lieftalligheid van den zoon der ongelukkige
Rachel: zy overlaedde hem met dezelfde zorgen,
dezelfde liefkozingen als hare eigene dochter, maer
zy kon hem niet zien zonder dat een zucht haren
boezem deed wellen, zonder dal een traen haer oog
zèlferen ochtend bewonderde zy het groen lapyt
hetwelk zich over de vlakte uitstrekte, het donker
gebladerte der bossehen en de golven der zee, welke
de stralen der zon terugkaetstcn, men zy aen den voet
des heuvels twee menschen onderscheidde die liet
nauw voetpad bestogen. De eene was een man gekleed
als de boeren van den omtrek; de andere was een
vrouw. Haer reismakker hielp haer in hel opklimmen
en scheen haer allen mogelyken bysland te bieden.
Naermate zy digter kwamen klom de angst en aendoe-
ning, waermede de Sudarina het paer beschouwde.
Hoe... was het wel zoo? de man was Maddis, en de
hond die voor hem uitliep.... en die jonge vrouw,.die,
toen zy de Sudarina ontwaerde, de armen naer haer
uitstrekte.... zy meende te droomen.... Tranen van
vreugde stortende, snelde zy naer benedón, en
32 millioen thalers, daer het fransch gouverne
ment zorgde duitseh geld te kiezen, ten einde
eenen geldkrisis in Frankryk te voorkomen. Het
overige der som bestond in door Duitschland
geakcepteerde waerden.
Een betaelmeesler-generael des legers, verge
zeld door dry adjunkten, was op den trein, ge
last met de overhandiging van het half milliard.
Het schynt stellig te wezen dat de duerte
van den tabak voor gevolg gehad heeft-het getal
rookers gevoelig te verminderen. De fabrieken
van steenen pypen, vooral diegene van Pas-de-
Calais, zyn verpligt geweest hunne werken te
vertragen, ten gevolge van de schaerSchheid der
bestellingen. De fabriekanten schryven alleen
die sehaerschheid toe aen den overdreven prys
des tabaks.
Zooals men zich herinneren zal, hebben
de Paryzenaers, tydens het beleg hunner hoofd
stad verscheiden ballons opgelaten, waervan
men meende dat een, Jacquart genaemd, in de»
Atlantischen Oceaen was verloren geraekt, al-
tans men hoorde er niets meer van. Voor eeni-
gen tyd heeft men de depechen, die met dezen
ballon waren meegegeven, op de Scily-eilanden,
naby de Z.W. kust van Engeland teruggevonden.
Sedert eenige dagen wordt er veel gespro-
keil over de werken die uitgevoerd worden aen
de versterkingsomheining van Parys. Te dier
gelegenheid geeft de Gaulois de uitgestrektheid
der omheiningen in de verschillende tydvakken
der geschiedenis.
Hectaren.
Omheining, 56 jaer voor Kristus, onder Jillius-
Cesar15.27
2® in 375, onder Julianus. 38.78
3« in 1211, onder I'hilippus-Augustus 252.85
\e o in 1388, onder Karei VI. 489.20
f;o in 1581, onder Hendrik III. 488.60
G® in 1624', onder Lodewyk XIII. 567.80
7e in 1686, onder Lodewyk XIV. 1.103.70
8e in J717, onder Lodewyk XV 1.337.00
9® i) in 1788, ouder Lodewyk XVI. 1.370.00
10'' in 18*3, onder Lodewyk-I'hilippus 1.430.00
in 1867, onder Napoleon III 1.580.00
Uit die tafel blykt dat Parys in onze dagen 226
mael zoo groot is als het Parys onder Julius-
Cesar, 8 mael zoo groot als dit van Karei VI en
dry mael zoo groot a|s onder Lodewyk XIV.
Een der bedienden van de volksoptelling,
die natuerlyk de persoonen welke zich aenbie-
den in oogenschouw neemt, heeft zich onledig
gehouden met eene zonderlinge statistiek.
Voordeel trekkende uit de door hem opge
dane inliglingen en uitdiegene welke hem door
zyne kollegas werden medegedeeld, heeft hy
eene beknopte tabel opgeinaekt van de gebrek-
kigen die in Parys wonen.
Een vriend die deze tabel in handen kreeg
heeft er de volgende notas uit overgenomen:
Er zyn te Parys in ronde getallen
Veertien honderd bultenaren;
Elf honderd eenhandigen;
Twaelf honderd gebrekkigen die een been te
weinig hebben;
Honderd vyftig kreupelen;
Yyftig ongelukkigen die geenen neus hebben;
Vier duizend acht honderd blinden;
Totaelacht duizend zeven honderd vyftig
gebrekkigen, of ongeveer een twee honderd
vy.fde deel der bevolking van Parys.
EAnELAAU.
Van het eiland Wight is het bérigt ontvangen,
dat de ex-keizer Napoleon twee aen elkander
daer had het aendoenlyke looneel der terugkomst
placts.
Sudarina! riep de arme Rachel uit, myn zoon!
geef my mynen zoon terug
Hy leeft, gy züli hem zien, antwoordde dc Suda
rina, wier handen door de Jodin met kussen werden
bedekt.
—God van Abraham en van Jacobik dank L'zegde
de Jodin, terwyl zy ongeduldig naer allejiyden uitzag.
Dc Sudarina begreep haer; zy nam de jonge moeder
by de hand en trok haer met zich.
Rachel volgde haer in de kamer, waer dc kinderen
sliepen. Hoe klopte haer hert, met welke gretige
blikken zocht zy naer dé wieg van haren zoon. De
Sudarina bragt haer voor eene wieg waerin een
bloeijend, schoon kind lag te slapen. Het was Matvei.
Een licfelyke grimlach speeldcomzynen mond;bevend
oh buiten zich zelve van vreugd, boog Rachel zich
over dit engelen-gelaet, ademde den adem in van
haren zoon, en staerde hem met stillen weemoed aen.
Een traen viel uit haer oog op het aenzicht van Matvei.
Hy opende dc oogen, en half slapende, half wakende,
vestigde hy zyne eenigzins verwonderde blikken op
haer gelact, welks trekken hy niet geheel en al had
kunnen vergelen. Met onuilsprekclykcn angst wachtte
Rachel op het eerste woord dal hy zou spreken. Lang
staerde hy haer aen; doch eensklaps werd zyn oog
levendig en hy stak zyne kleine armljcs naer de
moeder uit.
Het tóoneel dat nu volgde, zullen wy maer met
trachten te beschryven.
Toen Rachel een weinig bedaerd was, verhaelde zy
aen hare weldoenster hetgeen haer en hare lotgenoo-
ten was wedervaren; de uitkomst was de volgende:
Sedert negen dagen dobberde de ysschots, door
den wind heen en weder geslingerd, nu eens tol digi
onder de russischc kusten, dan weder in eene tegen
overgestelde richting voortgésluwd. Dc ongelukkigen
hadden alle hoop op redding opgegeven. Ieder oogen
blik vreesden zy Ie worden verzwolgen, zoo eng was
de ruimte geworden, binnen welke zy besloten waren.
Eindelyk meenden zy in het westonland te zien, het
welk hun toescheen dc kust van Finland te zyn. Na
vérloop van eenige uren waren zy tamelyk digt by
dezelve genaderd. Eenige visschcrs van het eiland
Pissing zagen hen en snelden te hunner redding toe.
De marskramer was echter, twee dagen nadat zy
aen land waren gezet, aen de gevolgen der doorge
stane angsten en vermoeienissen, gestorven.
Zoodra hel weder zulks toeliet, ging Rachel mot
hare twee overgebleven lotgenooten scheep op eene
visscherschuit, welke hen naer de overzyde bragt.
Juhann had zich gehaest om zyne ouders te gaen -ge
rust stellen. Maddis had, alvorens de zyne te be
zoeken, de jonge moeder by haren zoon willen bren
gen. Is het noodig hierby te voegen, dal de hond, die
hen vergezelde, de trouwe'Nctta was.'....
Rachëbhad haer kind weder gevonden, maer haren
man verloren. Hoe zeer al hare liefde op haren Matvei
gevestigd was, betreurde zy lang en met een oprecht
gemoed den ongelukkigen marskramer. Eindelyk
echter bcdaordc hare droefheid, en dacrtoe met aen-
drang aengczocht door dc Sudarina, besloot zy by
deze te blyven woonen. Na verloop van twee jaren
gin" zy lot hel Christendom over; ook Matvei ontving
dendoop, en Rachel beloonde de haer bewezen dien
sten van den goeden Maddis, mei hem heure hand te
schenken. - E,NDE-
