N° 107. Zondag 12 January 1873. 3de Jaergang.
WEKELYKSCH NIEUWSBLAD.
1872.
De Bende van Jan de Liclite.(1)
Aelst, 11 January.
Rampspoedige jaren
Gazette van Aelst
liet Bureel van liet I>lu«l is gevestigd In «Ie Kapellestraet IM° 11, waep «He brieven, gelden, enz. vraelitvry moeten toegezoadea worden.
Abonneiuentsprys £5 fr. 's |ners, vooraf betaelbaer. Voor den bulten kan men Inschryven In «tl de poatkautooren, en voor de landelyke gemeenten by «Ie briefdrager*.
Het jaer, dat verdwenen is, heeft niets by-
zonders voor de geschiedenis opgeleverd. Wat
op te merken valt, is, dat heerscht de rust thans
over Europa, die rust slechts schynbaer is; ner
gens gegrond vertrouwen noch ware voorspoed;
nergens waer de vrede ernstiger wyze zy ge-
waèrborgd. De Staten trachten, om zoo te spre
ken, dag voor dag min of meer ellendig voort
te leven, vol angst en bekommernis voor het
geen de volgende dag onvoorziens en rampspoe
digs zal medebrengen.
In liet begin van verleden jaer stond Frank-
ryk voor het ontslag -van M. Thiers, aenzien
voor den eenigen man die 't land kan redden.
Sedert dien volgden andere moeielyklieden van
alle slach: ministerieele, parlementaire, gou-
vernementeele crisissen, terwyl in liet verschiet
men de gevaerlykste van allen ziet opkomen
de sociale crisis, dezegeprael der Internationale
M. Thiers is voorzitter der Republiek gebleven
en de Republiek tracht voort te leven, met ha
ren vier-en-zeventig jarigen aenleider, zonder
dat, tot den dag van heden, de minste der tal-
ryke kwestién, waervan Frankryks vaste toe
stand afhangt, zy opgelost geworden.
In Pruisen werd het jaer 72 ingesteld door
de vervolging welke Bismarck tegen dë katho
lieken verklaerde. Geholpen door zyn keizer-
lyk Parlement is het hem gelukt de verschillige
duitsche Staten onder hel opperbeheer te bren
gen van zynen Meester. Dat lieet liy de unifica
tie van Duitschland, en hy hoopt tot deszell's
grondige en volledige eenmaking te geraken
met de Jesuieten en andere kloosterlingen te
verjagen, de katholieken van het land te mis
noegen en dezelve voor zyne dwinglandy te
doen zwichten. Dergelyke wys van regeeren
kan niet duren en het magtig en zegevierend
Pruisen is met het lot bedreigd van zeker reu-
zenstandbeeld waer de Bybel van spreekt, dat
van metael was van boven maer stond.... op
leemen voeten.
Oostenryk, tot zyn ongeluk, blyft zyne uit
muntende zending van katholieke Mogendheid
vergeten. De keizer schynt zich niet veel meer
te bekommeren met zynen edelen en eeuwen
ouden tytel van Apostolische Majesteit. De slechte
-sekten 'hebben er reeds diepe wortels geschoten
en winnen voortdurendgrond. Daer vooral mag
men zich vragenhóe zal het staen, den dag-
van morgen, met de kroon en met het keizerlyk
stamhuis der Habsburgen
Spanje, hel schoone Spanje is by uitstek liet
land der wanorde geworden. De nieuwe koning
is weinig gekend en, veel min nog, geëerd, ge
acht en ontzienhy is de zoon van Victor-Emma-
nuel.... Zyne hoofdstad schynt door de muitery
overmeesterd. In het land voeren de sekten den
toon. Er is geen geld in de schatkist, er is geen
politie; is er een leger? Vandaeg komt een minis
terie op en morgen is het verdwenen. Overal de
noodlottigsle verwarring en geen hoop op beter
nis. En middelerwyl blyvende carlistische pro
vinciën i n opstand tegen den troon van Amedeus
Van Italië spreken wy niet. Het is al te wel
geweten dat Koning, Ministers, Parlement en
al wat met gezag is bekleed, moeten buigen
voor éénen en aloverheerschenden dwingland
de godshatende en bloedgierige Revolutie.
Waer, in Italië en in gansch Europa, nog ge
rustheid van gemoed en hoop op de toekomst
leelt, is in liet Vatikaen, by den vervolgden,
ontroofden en verraedden Pius IX!
(le VERVOLG.)
Den 16 january 1661 overstroomde de ^ee
gansch Zeelandsch Vlaenderen. Menige kerken
en andere gebouwen werden omgeworpen en
de sterkste boomen ontworteld. Graenschooven
aen de schuren ontrukt, vlogen uren ver. Een
scln yver verhaeK dat de zee een schip tol in hel
midden der stad Oostende sloeg.
Den 6 december 1367, dreef een noord-oostcr
wind de zee over al hare dyken,deed een groot
getal schepen omkomen 'en wierp eene menigte
byzonderc en openbare gebouwen om. Het is
alsdan dat het Belfort van Doonjyk en de kerk
toren van Orchies invielen en dat de stad Yscn-
dyk met zeventien omliggende dorpen onder de
"wateren verdwenen Het markgraefschap Ant
werpen had ook veel te lydeu. Oezee nain eene
onalnieetbare uitgestrektheid gronds in en het
getal Belgen, die by dit tempeest omkwamen,
rekent men op 50,000liet jaer nadien woedde
de pest op 't allerhevigst.
In 1374 was de winter zeer streng en de rivie
ren eensklaps met ys gestremd stroomden over.
De steden langs de Schelde en de Maes, hadden
druk te lydeu. Kortryk, Doornyk, Oudenaerde,
Gent, Antwerpen, Leuven, Luik en andere ble
ven lalryke weken onder water; het jaer was
gansch onvruchtbaei
Den 16 january 1375 brak, gedurende den
nacht, de zee hare dyken door en bezette de
gansche uitgestrektheid der Vier-Ambachten.
De bewoners vluchtten op daken en boomen
waer zy in menigte van honger stierven.
ii.
De Peerl dei' familie.
(8e vervolg,)
0 die afgryslyke schavuit, riep Koben. Gy zyl
dus, van de de Lichten tusschen Velsiecq en Rooborsl?
Juist geraden.
Uw vader is wollewevci', meen ik? zegde Simon.
Hy zegt het toch, lachte Jan; maer, 't is een
aerdige wever! Ik en moeder Belhje weten best hoe
veel broeken hy sedert eenigen tyd op zyn getouw
heeft versleten en Vooral.... hoever zyn schietspoel
reikt.
Inderdaed, viel Koben in, ik heb, niet zeer lang
geleden, nog wat goed verkocht aen 't Jeel'.... tusschen
vier oogen.
Dat weet ik, Koben; en, waer het goed van daen
kwam weet ik ook.
En ik, sprak Vandergeenst, ik heb nog zaken
gedaen met uwe moeder.
Zeker, Tineke; en daer gy moeder Beth, die niet
gemakkelyk is,wal al te lastig vielt, heb iku hy de leeu
geval en UEd. ter deur uil, in den sloot gesmeten....
Herinnert g'het u nog?
Zoowel ais ik my den avond herinner op Maria-
Hoorebeek. Dat zyn twee datums, vogel, welke ik op
uwe rekening heb aengeteekend,... En de leelyke
poets welke gy vandaeg ons komt te spelen, zal ik ook
onthouden.
Dan hebt gy dry datums op te schryven. Houd
ze wel in wacrde, Tineke, en God zegene u
Ja, zeg eens, vroeg de Priester, waerom komt gy
hier alzoo, zonder rede, de vrienden benauwd maken,
met uw schoone kazak en uw gespoorde leerzen?
Waerom ik zoo vreemd loop uitgedoscht, vraegt
gy? Maer gy en uwe gezellen, waerom loopt gy over
het land onder eenen naem die de uwe niet is?.... Nu,
daer kan elk zyne reden voor hebben. Lael ons
liever van wat anders klappen, want lol nu heb ik niet
gezegd waerom ik u den ganschen dag gevolgd heb,
straet op slrael af, om u eindelyk samen te vinden in
Jict Kruisken. Luistert, jongens, het is ernstig dees-
mael
De glazen werden geledigd en de stoelen dichter
bygeschoven.
(1) Eigendom der Gazette van Aelst.
Luistert wel, en tracht my te bégrypen. Gy moet
weten eerst en vooral, dat ik zoo geerne leef als gy
en, als gy, even min goesle heb om te ploegen. Daer
ik met geen geldbeurs aen den hals ter wereld ben
gekomen, tracht ik zooveel mogelyk myn deel le ne
men in de beurs van een ander; en, ik moet het be
kennen, sedert ruimen tyd is liet my gelukt veel
dingen te vinden die niemand verloren.
Het gezeldschap begreep, en lachte hartelyk.
Doch, ging Jan voort, lot heden heb ik slechts in
't klein gewerkt, en ik ben besloten myne zaken op
breedere schael le brengen. Sed$H maenden heb ik
een plan beraemd, een echt reuzenplan. Maer om hel
uit le voeren heb ik helpers noodig. Die helpers meen
ik le hebben gevonden. Misschien z\n zy,naer hetgeen
ik dezen avond heb ondervonden, misschien zyn zy
nog wat al te blooharlig, uilgenomen Tineke, die er
my een held uit ziet, onversaegd genoeg om strop en
rad te trotsen; maer 't zal komen: zy hebben hun
eerste prcuf gestaen.... In ander woorden, ik zou,
volgens den raed u door den geduchten edelman van
straks gegeven, ik zou my geerne associeercn. Wilt gy,
in eerlykhejd en trouw, wilt gy myne deelgcn'oolen
worden?....
Ha! ha! schertste Simon Ysenbnert, ik zie waer
gy henen wilt; maer....
Maer, gy weet het schoonste nog niet. Zwyg,
en luister nog! De I'ranschen nemen ons België in om
hunnen godsgenadigen koning te believen.
Wy zullen hel veroveren op onze beurt, niet ten
profyle van koning of keizer, maer voor ons alleen.
Van de vier hoeken des lands spannen wy een net, een
onmeelbaer, doch onzienlyk en onvindbaci' net, waer
weinigen zullen uil ontsnappen. Om dit plan te ver-
wezenllykcn heb ik, gy begrypl het, meer mannen
noodig dan gy gevieren. Daerom, gy hebt bekenden
overal, bekenden van uw slach: zoekt er de stoulslen
uit en voert er het bevel over. Ik heb reeds de myne
waerover ik meester blyf, gelyk gy over de uwe; maer
ik, ik houd het Opperbevel over u en over allen. Al-
zoo zullen de zaken vooruil. Nu zyn wy slechts eenige
afgezonderde gezellen, elkander onbekend en werken
in wanorde en zonder bepaelde richting. Na veertien
dagen bezitten wy benden, talryk en getrouw, die, als
zooveel afdcelingen van een en hetzelfde leger, onder
een vaendel, onder een bevelwoord zullen marcheeren!
Als't maer waer is! onderbrak Simon.
Hoe.maerwaer is! Acht gy my misschien dwacs,
misschien ligtzinnig genoeg om my blindelings te
werpen in eene onderneming als deze, waer alles te
Dén 16 november brak de zee de sluizen van
Biervliet, en Vlaenderen stond alween over
stroomd. De stad Ysendyk met achttien dorpen
stonden langen tyd onder water. Meer dan 50,001)
mensclien kwamen om. De gescliiedschryyer
Meyer noemt de gemeenten op, waei' schier nie
mand aendedood ontsnapte: St-Nikolaes,Elme-
ter, Roeselaer, Oortinanskerk. Piete, St-Catlia-
rina ten Hameren, St-Jan in Eremo, Schoonen-
dyk, Hugovliet, St-Maria van Biervliet, Bouc-
lioute, het klooster der Willemmieten, Volmer-
kerke, Hamergate, Cruissehe, Gaternesse, Zeger-
wilghe en Nevele.
Het tempeest van 12 november 1403, was niet
min rampspoedig. Al de kusten van Vlaenderen
en Holland werden door de zee verwoest. Acht
Walvissclien, middelmatig 60 voet lang, werden
te Oostende op den oever geworpen. De inwo
ners sloegen ze dood en trokken er eenegroole
hoeveelheid vet en olie uit. De geschiedschry-
vers van dien tyd hebben het volgende jaer-
schrift bewaerd
oCto CapIt Lete pregranDIa fLanDrIa Ceta:.
Op wittendonderdag van liet volgende jaer,
kwam, terwyl de inwoners ter kerke waren,
een Walvisch van 80 voet lang te Duinkerke
aengestrand. De bevolking liep naer de oevers
en men gelukte erin het monster met bylen en
lanzen dood te krygen. Dit feit wordt in Duin
kerke nog verhaeld.
Het jaer 1404 was buitengewoon rampspoe
dig voor Vlaenderen. Eene koudeen verpestende
wind blies gedurende de maenden april en mei,
dié groenten en vruchten verdorde. De boomen
werden ontbladerd. Kinderen, vrouwen en de
kloeksle mannen stierven van eenen geweldigen
hoest die zelfs de dieren niet Spaerde. Ue sterfte
was groot overal. Vele vreemde kooplieden ge
vestigd te Brugge, Yperen en Antwerpen ver
lieten het land en vertrokken naer Frankryk en
Duitschland.
Den 25 november van 't zelfde jaer brak een
sell rik kei yk tempeest los dat de zee dry uren
ver in Vlaenderen dreef. De Vier-Ambachten,
Sluys, Damme, Roodenburg, Oostburg, Bier
vliet, Hugovliet, Wulpen, Kadzant en Bouchoute
stonden gansch onder water. Tot in det6d* eeuw
waren de sporen van dit orkacn nog niet ver
dwenen. Vele polders stonden in meren her
schapen, welke slechts onder de regeering van
Albreclit en Isabella, geheel often deele wer
den droog getrokken.
In 1^07,na een kouden vochtigherfslsaizoen
stroomden de rivieren over. Gedurende de maen
den november en december, stonden, te Brugge,
de kloosters der Dominikanen, der Franciska-
nen en der Arme Klaren, alsmede de lage stra-
winncn of alles Ie verliezen slael, zonder op voorhand
overtuigd le zyn dat ik zal gelukken. Heb ik reeds
geen benden by d'hand, benden welke ik gezien cn
gesproken heb, en die maer een toeken afwachten om
vooruil le springen? Vrienden, ik zie hel, gy kent Jan
de Lichte nog niet!....
En toch, vergeef bel my, hernam Simon, toch
vocl ik weinig gelegenheid om u le volgen. Eens ben
ik er byna aeugeweest, en niet geerne zou ik, gelyk
de man van Vina Sonneville, dien ik le Korlryk heb
zien regtcn, met de koord aen den hals onderdo galg
hangen grimassen le trekken.... Wat zag by er slecht
gezind uit, de arme vent, met zyne uitpuilende oogen,
mei zyne lange long tusschen twee schuimende lip
pen, en zyne zwarte, gezwollen Ironie! Poualiden
gansehen nacht heb ik er niet van geslapen!....
De man van Vina Sonneville, antwoordde Jan,
was een domkop.
Waerom
Waerom? wel drommels, omdat by zich laten
vangen heeft! Wy, wy zullen slimmer zyn! Koom ik
u niet te zeggen dal dry meer verstand hebben dan
eene? Daerby, de vreemden zyn iu 't land. Als zy
geen bezigheid hebben op hel slagveld zullen zy
works genoeg vinden in de sleden om de rust te
handhaven en allen oproer te voorkomen. Geloof my,
het oogenblik is allergunstigst: na dry jaer zyn wy
ryk en gaen leven op ons goed
Of sterven op hel rad, zuchtte Simon.
Sa, Simon, ik had een beter gedacht van u! Of zyl
gybang misschien, gy dien ik op Maria-Oudenbovezoo
vroom uwen man heb zien afwerken?.... Wel is waer,
wy gaen een dubbeltje opwerpen legen gansch de
samenleving, en het dubbeltje kan koeren tegen ons;
maer ik heb voor my dut, wie vreest, reeds half
overwonnen is.... Nu loopt gy over '1 land mei wat
gestolen vlas, vrouwmulsen cn ander prullen; gy leidt
een armtierig leven en de hemel weet wat al moeite
en gevaren u de dry llesschcn slechten wyn hebbon
gekost die gy van dacg in 't Kruisken hebt ^gedron
ken!.... Om dergelyk lol te verbeteren mag men al
iels wagen.... Kom, Simon, heb goeden moed en geef
my de handJan du Lichte benoemd u zynen eersten
luitenant!
Dal is le. zeggen, viel Tineke spylig in, dat,
stemden wy toe iu uw voorstel, gy beslissend kapitein
der bende zoüdl wezen?
En wie anders, als 't u belieft?
Dat ware te onderzoeken....
Ten eerste, sprak Jan op lossen toon, ik ben allyd
ten zes voet onder water. Het was slechts op
Dry-Koningen van het volgende jaer, dat de ir-
woners hunne zolders mochten verlaten. Door
nyk had nog meer te lyden. De kerken van St-
Nikolaes, van St-Magdalena, van O.-L. Vrouw,
van St-Pieter,van St-Brixius, van St-Jan en van
St-Piaet bleven gedurende tien weken ongenaek-
baer. De dienstboden doorkruisten de stad op
stelten. Al de kelders stonden onder water, de
kooplieden zaten zonder waren, en de burgers
zonder voorraed. Ook vele schade in Braband
en het land van Luik Aelst was slechts van
het water verlost in de lente van 1408.
Het onvergetelyk tempeest van 9 november
1421 dat in eene uitgestrekte zee (nu het Bies-
boach) gansch de streek tusschen Geertruiden-
berg en Doortrecht hei-schiep en twee-en-
zeventig dorpen met eene menigte kerken en
kasteden voor altyd deed verzinken, veroor-
zaekte ook onberekenbareschadein Vlaenderen.
De lage landen van die provincie en van die van
Antwerpen werden andermael overstroomd. De
pest volgde op die ramp, en het jaer 1422 was
onvruchtbaer.
Onze zeedyketi wederstonden aen de tem
peesten die dry herhaelde malen de provinciën
Friesland en Drenten verwoesten in 1425, 1427
en 1428. Maer den 5 juny van dees laetste jaer,
kwam een schrikkelykonweder gevolgd van
huilengewonen regen den ganschen oogst en
een aental gebouwen tusschen Geerardsbergen
enThienen vernietigen. De wind sloeg te Aelst
het vierde der huizen in den grond. In eene
weide van de omstreken van Brussel werd eene
kudde ossen en koeien omver geworpen. De
kerktoren van Assche storte op de naby gelegen
huizen en doodde vele menschen.
De winter van 1434-1435 was allerstrengst.
Het vroes zonder ophouden van 1 december tot
einde maert. Het ys lag dry voet dik op de rivie
ren. Het onmiddelyk gevolg van dien laettydi-
gen vorst was een schielyke dooi die overstroo-
mingen veroorzaekte en byna al de vruchten
belettede te rypen.
Een aenleekenswaerdige springvloed kwol
Vlaenderen in den zomer van 1436. Den 5 july
stond gansch de stad Oudenaerde onder water.
De opvolgende winter was streng en vele bui
tenlieden stierven van honger.
Het jaer 1437 was nogmaels onvruchtbaer.
Er ontstonden hongersnood en pest die Vlaen
deren en Brabant gedeeltelyk verwoestten. Een
kronykschryver van dien tyd meldt dat Brugge
alleen, op min dan dry niaend, 24,000 inboor
lingen zag omkomen. Dit tydstip is een der droef
ste onzer annalen. De wetten waren zonder
magt en de magistraten dorsten hunne pligt niet
kapitein geweestNauyvelyks telde ik tien jaer toen
ik aen 't hoofd stond van ai de kwa jongens van Vel
siecq, die ik regelmatig alle dagen afroste en dan op
buil zond by du goburen. Kapitein zyn ia myn roep
en dien roep wil ik getrouw blyven. Hadden ze my
in 't leger kapitein geinackt, ik ware misschien onder
dienst gebleven; maerzy wilden niet, en daerom heb
ik uit eigen magt cn gezag, myn moeders kind ver
overd lot den graed van oppergeuerael, van veldheer
eiLinaerschalk van het leger van Jan de Lichte! Een
schoone graed, voor oen jongen die nog geen twintig
jaer oud is!!! Ten tweede, ik ben de sterkste. Is
er iemand onder u die er aen twyfell, hy kome: ik
ben gereed. In een ambacht als hetgeen wy voor goed
gaen aenvangen, waer bel prolyl dikvvyls zoo nuby
hel gevaer ligt, zyn goede armen en kwade vuisten
niet te mispryzen, vooral wanneer men, als kapitein,
kerels van uw slach in den toom beeft le houden.
Ten derde, ik ben do slimste. Sedert jaren heb ik ge
noeg gedaen om tienmael gebrandmerkt te worden,
cn toch wandel ik bet hoofd reglop, in volte daglicht;
terwyl gy, zelfs onder eenen valschon nagm, nauw-
lyks de duisternis des nachts durft trolseerenIk,
inynen naem verloochenenFoeiBy den zwarten
duivel der bel en zyn koppel bokkeuhoorns, ik wil,
dat men myneu naem kenne, ik wil dat hy eens vcr-
maerd worde!.... Ik wil dat men, na honderd jaer,
in 't land nbg spreke van Jan de Lichte!!.... Teil
vierde en ten laetste: ik ken u, ik ken uw leven en al
de schrikkelykste geheimen van uw leven. Mannen
tegen u hebben, mannen in den weg loopen, die u
kennen als ik u ken, is, gelooft mv, uiterst gevaerlyk.
Ten myncn laste weel gy niéts stelligs in te brengen,
want.... ik heb u niets stelligs gezegd. Werd ik mor
gen of later, by onvoorzien geval, aengebouden, voor
het weinige d:il gy van my weet en waerover gy tegen
my zoudl kunnen getuigen, dacg ik den doorlrapslen
procureur van Nederland en Frankryk uit genoegzame
stof te vinden om eene kat te geesselen!.... ,Maer
neen, my aouklagen zoudt gy niet durven, en gy, gy
kunt uit myne handen niet. Dus zegt op: wal is uw
laetste woord?
Baes Koben sloeg een dwazen sprong rond do tafel
en riep: Die niet waegl, die niet wint! Ik werp inya
dubbeltje, Jan, cn ik beu uwen man!
Ik ook, knikte Jan de Priester.
En gy, Simon?
Kapilain, ik stel myn vertrouwen in u. Do met
my wal gy wilt, en de zwarte duivel dien g.y komt in
te roepen beware ons armer» en bconen»
