N° 109.
Zondag 26 January 1873.
3de Jaergang.
WEKELYKSCH NIEUWSBLAD.
De Bende van Jan de Lichte.
Aelsl, 25 January.
Groot voorbeeld, groote les.
G-azette van Aelst
Het Rureel van Let Llad 1. ««va«.8U la Oe «tape,.e.tnaet W 11. waar al.e brieve.., Ke,de.., ana. vraehtvy .„..e,e„ ,..eKea.....le.. „„...en
Abonnement»,..,,., B r.-, -» Jner», vooraf betaelbaor. Voor de., l.ulteo ban .„en Inaehryven la de p„»tbantoaren, en voor de laadelybe
on l»y ile l>i*lor«li*U{|;o('M.
In Frankryk, even als in België, is het onder-
wys vry; in Frankryk, even als in België, on-
derwyzen de bedienaers van den R. K. Gods
dienst hunnen godsdienst in de gestichten van
den Staet; even als onze bisschoppen hunne
Hoogeschool bezitten, bezittten die van Frank
ryk hunne Universiteiten; en ook by onze nabu
ren, even als by ons, zoeken de vyanden van
het katholicismus Christus uit de scholen te
jagen.
Hier, is liet de wet van 1842 welke men wiU
afschaffen; in Frankryk zoekt mende bisschop
pen te verbannen uit den Hoogen-Raed van het
openbaer onderwys.
Doch, in Frankryk, zyn de vyanden der goede
zaek stouter dan ten onzent, en, wat onze vry-
metselaers van Kamer en Senaet nauwlyks dur
ven uitbrengen in zekere gekende discours-
manifest.esde deputés der linker zyde roepen
het luidkeels van boven de fransche tribuen.
Het is op 8 January der ioopende maend dat
zekere M. Brisson den slag aenving tegen de
bisschoppen. Den slag reeds gewonnen ach
tende, kwam M. Pressensé (een proteslantsche
dominé) op, met de volstrekte scheiding tus-
schen Kerk en Staet.
Maer ongelukkiglyk voor hen stond Mgr Du
panloup onder de wapens en antwoordde op
beider redevoeringen.
Het is op de antwoord van den weispreken
den Bisschop van Orleans dat wy voor een
oogenblik de aendacht van den lezer roepen;
want Mgr Dupanloup heeft niet alleen gespro
ken voor de fransche Kamer, maer tevens voor
al de katholieken der gansche wereld.
Spreker Begon met de vryheid van onderwys
in te roepen. Sedert 1830 heeft de fransche
clergé gestreden om dezelve te bekomen, Dank
aen hen, zag die vryheid het licht in 1848, en,
in 1850, waren derzei ver sporen reeds getrok
ken. Onze geestelykheid ook mag aenspraek
maken op dergelyken roem. Inderdaed, wie
biedde het hoofd aen Willem-den-Koppige?
Wie vergde het regt van onderwys voor al de
Belgen? Was het onze clergé niet, en, hadden
wy zonder hem het heuglyk jaer 30 gezien, en
de schoonste onzer vryheden genoten, de vry
heid van onderwys? Lees wat Mgr Dupanloup
gezegd heeft voor het Wetgevend Korps van
Frankryk: elk eene onzer volksvertegenwoordi
gers mag het, den dag vanmorgen, herhalen,de
belgische geestelykheid ter eere. Men oordeele:
De opvoeding bestaet niet juist alleen uit
het onderwys; zy moet de zielen, zy moet de
jeugd verhenen; zy moet al de edele hoeda-
(i)
m.
iVIlou voor oenen.
(10® VERVOLG.)
Het is ongeveer een maend geleden sedert de
gewichtige bycenkomst by Kobeu uit het Kruisken,
en wy bevinden ons in de omstreken van Lessen.
De kom tusschen den Dender en de Zenne, van
Lessen tot Hal, was alsdan byna gansch bezet met
digle wouden, doorkruist van een zestal breede
straten die uitkwamen op de stad Edingen.
Die straten ongekalseid op de meeste plaetsen en,
by slecht weder schier onbruikbaer, werden nogtans
veel bereden. Het was langsdaer dat lalryke vracht
wagens, soms met zes peerden bespannen, de pro-
dukten der koolputtcn en der steengroeven naer
Vlaenderen en hooger op overbragten.
Het was voor den avond. Nauwelyks kon het vier
uren zvn; maer zoo overtrokken en duister was de
lucht dal het reeds byna nacht was in de wouden.
Een jonge voerman, een knappe kerel, maer een
felle losbol zag hy eruit, was, weinig na noen, uit
Edingen vertrokken en met zyn gespan het dorp Mareq
voorhy geraekt. lly was een der boden op Geeraerds-
bergen, Lessen en Edingen en hy trok met tamelyk
zwaer geladen vracht huiswaecls.
Het was bitter koud en de scherpe wind gispte
hem pynlyk het acnzieht; "maer hy liet zich de reis
niet verdrieten en het was al fluitend en zingend dat
hy den ingang van het Lessenbosch bereikte.
Daer vond hy, by den kant der bacn, eene arme
vrouw gezeten, met eenen gevuiden zak op de knieën.
Goeden avond, moederken, sprak hy. Zyt gy niet
bang van te bevriezen? of.... zyt gy ziek misschien?
Vriend, antwoordde de vrouw, ik zag u van
verre komen aengereden,en heb u ingewacht om u te
verzoeken myn pak te willen opladen. Ik heb vier
uren wegs afgelegd en kan geen voet meer vooruit.
De voerman, die een goede jongen was, aenzag de
vrouw en had medelyden met haer.
De wagen is vol, antwoordde hy, maer een pond
of twee meer zal de as niet breken. Kom, steek daer
achter by.
(1) Eigendom der Gazette van Aelst.
mgbeden, lichamelyke, vei slandelyke, gods-
dienstige en zedelyke, welke in hel kind de
menschelyke natuer en waerdigheid daerstel
len, beoefenen, te werk stellen, versterken,
ontwikkelen en beschaven; zy moet die ltoe-
danigheden in hunne oorspronkelyke geheel-
heid opbeuren, haer in hare volle kracht en
werking vestigen, en aldus den mensch vor-
men, en hem bereiden zyn land te dienen in
welkdanig maetschappelyk vak waertoe hy
in zyn leven geroepen is; eindelyk, hooger op
aenschouwd, moet de opvoeding, met het
aerdsche leven te veredelen, de ziel verheffen
tot het eeuwig levenziedaer de zending, hel
doelwit der opvoeding
Onder de werkende krachten der samen-
leving, buiten de scheiding van Kerk en Staet,
moet gy bekennen dat er eene zedelyke magt
leeft in de Kerk, in den godsdienst; eene wer-
king, een invloed, dien niemand zal loochenen.
Eh wel,diezedelykemagt,die werking,brengt
gy in uwen Hoogen-Raed, en hierin handelt
gy zeer redelyk.Om uwe doorschokte samQn-
leving op vasten grond te brengen, hebt gy de
zedelyke wet noodig. Nu, ik zeg u,en ik houd
het stacnslechts eéne wet zal u redden en
die wet is degene die geschreven staet in de
tien geboden Gods.
Is er zooveel vvankelbaerheid in uwe raed-
beslagingen, beeft gy op uwe grondvesten,
vlugt de grond onder uwe voeten, het is oin-
dat gy op'de tien geboden niet steunt. Doet in
de ooren van het volk, doet in zyn harte drin-
gen, deze groote woordenGy zult niet
doodslaen, gy zult niet stelen, gy zult niet lie-
gen, dan zult gy eenen mnrkelyken stap
gedaen hebben tot het daersteflen der maet-
schappelyke orde.... Wil ik ei- iets by voegen,
iets dat u misschien nog meer zal verworide-
LCy? Pj'int'au de zie-1 van uwon «veninensch.
pi'int in uwe ziel dees opperste gebod Gy
zult God beminnen uit gansch uw hart, en
uwen naetste als u eigen zclven ep, aenslonds
zal de. vrede gesloten zyn
Wy hebben eene zedelyke wet noodig aen
welke wy ons, met of tegen dank, onderwer-
pen moeten, uit eerbied voor den oppersten
wetgever, en uit eerbied voor ons zei ven.
Dit gelooft gy allen, wie gy ook zyn moogt;
wanneer gy dit geloof tegenwerkt, wanneer
gy God loochent, en u eigen aenstelt als bn-
afiiankelyken oppermeester over leven en ge-
weten, wanneer die wet verdwynt, blyft er
niets meer over dan wanorde en dwaling in
liet leven en in het gedrag.... Myneheeren.gy
kunt my hier punt voor punt tegenspreken,
maer er is iels in u dat my niet zal tegenspre-
kenhet is uw geweten zelf. Ik daeg u uit van
tot dertigjarigen ouderdom te zyn gekomen
en niet stellig te weten, door eene min of
En hy liglte de huif op, die over de vracht lag
gespannen.
Wacht, wacht eens, zoo haeslig niet! viel hy
in. Is uw pak niet vuil? niet nat? want ziet ge wel,
moederken, er liggen daer kostbare stoffen, ja, zelfs
kanten; en ik zou er te Geeraerdsbergen, niet geernc
met scha en schande afkomen.
Moet gy nog zoo verre reizen? en zoo laet reeds
op den avond....
Ik beken het, ik zou op dees uer, vier my len
moeten vooruit zyn; maer, ge weet, de peerden heb
ben dikvvyls dorst, en.... ik hob my laten ophouden
langs de bacn. Dan, ik heb my toch wrel verzet:
hot waren vrolyke gasten die rondleurders van Mareq.
En gy reist zoo des avonds door de bossclien,
met kostelyke sloffen gelyk gy zegt?
En met nog al meer! luchtte de onbezonnen
jongeling. Ware dees bundeltje onder ons te deelen,
vrouwken, in langen tyd. meer zou ik nog gepak
moeten voeren, noch gy er meer moeten dragen. Hoor
eens!....
En hy sloeg op den lederen geldbeugel, die om
zyne lenden was gespannen.
Voorwaer, ik herhael hel u, vriend, gy zyt
onvoorzichtig!
En waerom?
Men zegt dat de baen niet veilig is....
Myn vader heeft hier dertig jaer gereden, en
nooit heeft hy ongemak ontmoet.
Men spreekt tegenwoordig veel van dieven en
stroopërs die over het land loopen....
En die wellicht stelen waer er te stelen is, in de
steden of in de dorpen by ryke pachters. Maer hier,
wat zouden ze hier verrichten? de boomen lekken
misschien?
- Ik vrees lachtte de vrouw, dat gy waerlyk nog
jonger zyt dan gy voorkomtWat zy hier zouden
verrichten, vraegt gy? wel, de reizigers en de voer
lieden aenhouden en ze uitstroopen! My dunkt, de
plaels is maer al te wel gekozen....
Eh wel! vrouwken, als ze willen komen, laet ze
komen! In den bak van den wagen liggen geladen
pistolen; ik ben sterk voor mynen man, en, daer
boven, onder de huif, ligt een kameraedaen 't ronken,
die sterk is voor twee.
Ha! viel de vrouw als verrast in....
Ongelukkiglyk, de jongen is zoo zwaer geladen
meer droeve ondervinding, dat de zedelyke
wet niets is, indien zy niet steunt op den god-
delykën wetgever, indien zy niet bekrachtigd
word by den eeuwigen regterstoel
Het zyn die begrippen welke wy vertegen-
woordigen, en juist daerom zult gy ons gaen
uitsluiten?
Ze zyn zoo verdraegzaem, de heeren vry den
kers. Altyd staen zy gereed om -ons dees of geen
regt te ontnemenmaer vraegt bun de gelyk-
heid? Oh! gy zoudt liet volk verleiden, fanati-
seeren,t\e onverdraegzaemheid van uwen clergé
zou het al overheerschenGy zoudt de doode
hand, de tienden tcrugeischenHet land zou in
kindscheid vervallen! Daerby, de kloosters zyn
daer,de broeders der christelyke scholen,enz.
Wat hel zedelyke betreft, zy weten zelfs niet
wat het bediedt. De deugd is slechts een ydel
woord voor hen.
Ontmoeten zy eenön priester, zy hoonen hem,
zy spotten of zy vloeken.
Van de Kerk spreken zy alleenlyk om er den
vurigste!) laster op uit te brassen.
Het is wel tot hen dat men de woorden van
den waarden Bisschop van Orleans mag sturen.
Wat vindt men in den godsdienst, in dit
wonderbaer Evangelie, in dien onvergelyke-
lyken Catechismus? Juist hetgeen u ontbreekt.
Gy peweert dat de godsdienst u geneert;
eens heb ik het u gezegd: neen hy geneert u
niet, hy ontbreekt u. Daerom vergaet gy, ver-
valt gy, zult gy tot niet komen; daerom zyn
uwe beraedslagingen vol drift en zonder einde.
Gy hebt geen licht dat u geleidt, gy zyt, wy
zyn allen elkander aen 't tegenstooten. Ziet-
daer wat zou moeten ophouden.
Ik aerzel geenszins het te zeggen en het
is niet noodig gisteren de Commune te hebben
gezien om het te gevoelen indien gy uwe
wofiBprnw vervvezeiiLlvkt moest. zien. imlien
gy, g'pgt toegeven aen de gewelddaden en de
bedreigingen waervau de Commune van Parys,
van Lyons, van Marseille hel afschuwelyk tóo-
neel hebben opgeleverd, en indien wy onsals-
dan vervvyderden en vertrokken naer de wil-
dernis, met ons mededragende de Tien Ge-
boden, het Evangelie en het Kruis, gy zoudt
verschrikt zyn van de duisternis die u zou om-
geven. Verdween met ons de christene be-
schaving, welke uw jammerlyke poogingen
dagelyks by dees ongelukkig volk vermindert,
haest zou de Commune van Parys overal we-
zen, en gy zoudt de afschrik worden van de
beschaefde wereld
Loftuiting ware hier misplaetst; maer laet ons
toe eenige bemerkingen by ie voegen.
Er is eene kwaeldie ons verderlt: het is onze
onverschilligheid. Terwyl de vyanden der Kerk
dagelyks aenwinnen, terwyl zy, door list of ge
weld, een voor een al onze versterkingen inne-
als de yvagon zelf: liet schokken eri schommelen zal
hein niet ontvvokken. Maer ten zeven uren juist is het
zyne beurt van voejren, en dan moet hy aen den toom
of hy wille of niet.
Gy hebt geen ongelyk u zoo wel te verzekeren.
Te meer, uw hond, die onder den wagen gebonden
loopt zou in tyd van nood, nog een goede helper
worden.
Spits? Ik geloof hel welBezie hem: hoe kloek,
hoe v!ug! Hy ware bekwaem om een gansche bende
te verscheuren
Laet hem dan los, ik racd het u.
Waerom?
Om vooruit te loopen, om u by tyds te verwitti
gen, om u in geval van gevacr te kunnen helpen.
Niet goed, vrouw, niet goed! Hy ware zes uren
vroeger te huis dan wy, en ik zou bekeven worden.
Spits zal blyven waer hy is.... Maer, zeg eens, vrouw,
ik geloof dat gy'zoekt bang te maken?....
Toch niet; maer men verhaelt zulke vreemde
dingen van die dieven."Zy zyn stout, zegt men, en rap
als de dhivel.
Zygnen misschien met den duivel om?....
Spot maer,jongeling; doch ik voor myn deel, ben
bly op dees uer en op deze plaets gezeldschap te
hebben. K
De voerman ging de vrouw gerust stellen, toen
eensklaps de hond aen 't blaffen ging, en, op eenige
stappen de baen vooruit, van achter de hoornen een
klein licht verscheen....
De jongeling verschrikte; maer, als beschaemd over
zjrne aenaoening, riep hy schertsend
Daer is waerschyulyk do eerste roover, de voor
bode der bende
De vrouw was plotselings blyven staen.
Gy doet my beven, zuchtte zy.... Gelukkiglyk
zie ik wie hel is.
Het zal de kapitein zyn!....
Neen net is myn Tisije, myn jongste zoon, die
my komt afhalen met de lanleern.
Het was inderdaed een kind,'dat niet meer dan
twaelf jaer oud kon zyn. Hel kwam tol den wagen ge
naderd en verhief de lanteern ter hoogte van zyn
acnzieht Hot schepsel zag er bitter ellendig uit;
zyne magere ledokens beefden onder de' lompen die
ze nauwelyks overdekten; zyn gelael was bleek en
men, bieden wy hun tot tegenweer onze lyd-
zaembeid alleen. De organen der goede zaek
klagen, wy geven hun gelyk, enwy doen
niets. Is zulks waerdig?
Maer, zegt gy, moeten wy ons verwyde-
ren, ert de Tien Geboden, het Evangelie en hel
Kruis mededrageii?
Neen, wy moeten blyvenPlant het Kruis
in den grond; legt voor deszelfs voet neder de
Tien Geboden en het Evangelie, plaetst.de Kerk
uwe Moeder in uw midden en zweert dezelve
te verdedigen! Komt de vyandop,houdt stand!
Aienziet hem stoutiiy zal* wyken, want te laf
hartig is by om degenen te naderen die onbe
schroomd zyn.
Preeken wy u het geweld aen Op geejier
wyzewy spreken slechts van uw regt.
Degenen die thans aen het bestuer zyn, wie
beeft ze gekozen? En nogtans de oud gepleegde
onregi veerdigheden blyven ongestraft, en dage
lyks trapt men uw regt voor de voeten.
Aen wie de schuld? Aen onze wetgevers?
Geenszins! Toondet gy u kloek en vroom, zy
zouden liet ook zyn; aen uwe onverschilligheid
alleen hebt gy alles te wyten.
Volhardt in uwe doenwyze en uwe priesters
zal men behandelen gelyk men de priesters van
Parys heeft behandeld. De priester, hy is uw
redding, by is het die u zal dekken met het schild
der Kerk. Wee hem die den weg niet volgt dooi
den priester gebaend lly loopt tot zyn verderf!
Vooral waek over de opvoeding uwer kinde
ren. Trekt Mgr Dupanloup de opvoeding der
jeugd zich zoo nauw tér herte, hy doet liet by
ondervinding. Het is de eerste indruk, de eer
ste plooi die blyf't. Het kind blyft in den loop
des levens betgeen hem de opvoeding heeft ge-
maekt; is hy onder goede handen, later zal hy
goed zyn, deugdzaem en christenVertrouwt u
in nprooti,.,vi,«l W»o ff nod hagiai.ainJigt
goed. En vermits wy wel hebben weten te
beginnen, laten wy ons door zinsbedrog in
slaep niet wiegen, maer werken wy met on
verschrokken moed en onverwinbare volhar
ding tot de verdediging onzer zaek, opdat men
later moge zeggen van ons: Zy hebben goed
begonnen en nog beter voleindV.
In hare zitting van 14 dezer, heeft de Kamer
van Volksvertegenwoordigers een wetsontwerp
gestemd dat, zoo men denken kon, slechts in
betrekking was met de jacht; doch bet beeft
eene grootere uitgestrektheid, waermeê wv
onze lezers willen bekend maken: dit wetsont
werp magtigt het gouvernement om, door een
reglement van algemeen bestuer, te verbieden
de vernietiging, de jacht, hel verkoopen, bet
koopen, liet vervoer en liet rondleuren van
venyn-etende vogels, van hunne eieren enjongs-
kens.
kwynend, doch zyn groot zwart oog vonkelde van
vernuft en arglist.
Moeder, vroeg het op droeven toon, moet ik het
pak dragen?
De voerman had het kind acndachtig aenschouwd,
en zooveel ellende had hem diep getroffen.
Vrouw, vroeg hy, hebt gy er zoo nog veel?
Allen voor éénen, was het fluisterend ant
woord....
Hoeveel?
Allen voor éénen....
De voerman dacht begrepen te hebben.
Ik meende, sprak by, daer even te vernemen,
dat gy er meer haat dan éénen....
Moeder, vroeg nogmaels het kind, heb ik niets
te dragen?
En dit zeggende aenzag hy de vrouw met zonder
ling navorsclienden blik.
Niets, Tistje lief. Die brave man heeft de goed
heid gehad dit pak op te laden.... En zy deed het
kind een gebiedend teeken, dat de voerman den tyd
niet had op te merken.
Mag ik dan op den wagen kruipen, moeder? Ik
heb zulke koude....
Franke jongenkeef zy? dal moet gy aen my niet
vragen....
Ja, ja, viel de voerman in, .kruip maer op!....
Daer op zyde, tusschen de balen.... Goed zoo!..,.
Verwarm u wel, broerken, en maek den kameraed
niet wakker ofhy zou u byten.
Ik zal zeer braefen stil zyn, mynheer.
Vriend, stamelde de moeder met ontroerde stem,
gy hebt te veel goedheid voor arme lieden. Dat God
het u loone!
't Is wel de moeite! Zyn wy op do wereld niet
om elkander te helpen? Nu, zeg op, moet gy nog
verre gaen?
Een kwaert uers over de afspanning van Schele
Jaek.
Daer ben ik juist voornemens te staen. Gy zult
er eene kan bier drinken en een brok eten: het zal u
deugd doen.
Dal neem ik aen in dank, vooral voor myn Tisije.
Het kind is, och arme, zoo zwak en zoo zickelyk....
Hel was volstrekt nacht geworden en de voerman
had al zyne oplettendheid noodig om zyn gespan zon
der hinder door de hobbelige en modderige baen
