De Bende van Jan de Lichte.(1)
Aelst, 8 Maert.
Rampspoedige jaren.
Klet Bureel van liet l»la<l I» gevestigd In de Itapellestraet I\I" 11, wner alle brieven, gelden, enz. vrachtvry moeten toegezonden worden.
Aboniienientftpryn St IV. jaer», voorafbetaelbaer. Voor den bulten kan men inscliryven lil al de postkan!noren, en voor de Inndelyke gemeenten by «le briefdragers.
(4* VERVOLG.)
Den 28 november 1578 brak een tempeest,
byzonder noodlottig voor de hollandsclie pro
vinciën, vele dyken langs de Schelde door. De
polder van Calloo stond gansch onder water
gedurende 18 maenden.
Het tempeest van 1585 verwoestte de polders
van Beveren, Saftingen en vele anderen van het
Waesland. Het kostte onzeggelyke moeite om
dezelve voor den landbouw wederom bruikbaer
te maken.
In de laetste jaren der XVI® eeuw bleven
onze provinciën gespaerd terwyl van 1587 tot
1597 vyf opvolgende overstroomingen onschat
bare schade in Holland aenrichtten.
Het tempeest van 25 meert 1606, dat veel
dyken in Noord-Holland brak, veroorzaekte
geen overstrooming in België alwaer nogtans
de wind menige huizen, torens en kerken om
wierp.
Gedurende de dry laetste maenden van 1612,
volgde het eene tempeest het andere op. De
merkwaardigste gebouwen van Vlaenderen
werden aenzienlyk beschadigd. De steden Ysen-
dvck en Ardenburg werden gedeeltelyk vernie
tigd door de zee, die Sluys overstroomde en tot
onder de muren van Brugge zich uitstrekte. In
Holland vergingen op eenen dag alleen, zoovele
schepen dat men meer dan twaelf' honderd
lyken opeengestapeld vond langs deTexelkusten!
In 1613 groote springvloed. In Frankryk
verdronken 4000 menschen in de wateren der
Marne.
In 1621 nam de zee het grootste deel in der
Vlaemsche kust en vernietigde dertien polders,
benevens het fort Vaersengat, gebouwd door
Spinola. De wateren stonden tot voor de poor
ten van Brugge, en 2000 personen verloren het
leven. Dergelyke verwoestingen vielen Holland
en Denemarken ten deel.
In december 1623 stroomde de Maes over,
dervvyze dat vele dorpen werden verwoest en
het meeste getal bruggen, tusschen Namen en
Venloo over de Maes geslagen, door de waters
werden medegeslepen.
Het volgende jaer ontstond er eene buiten
gewone droogte. Van april tot july viel er niet
een druppel water in België. In Vlaenderen en
Braband, in de plaetsen op zekeren afstand van
den Dender, de Schelde, de Zenne en de Dyl
gelegen, verkocht men het water 2 en 3 stuivers
IV.
De Bohemers.
(16® VERVOLG.)
Zy eerst vooraf gezegd, sprak Pieter, dat onze
hoogedele en gedachtige kapitein zekere hoedanighe
den van het vrouwgeslacht op zeer hoogen prys steil.
Hy beweert onder anderen dat, wat betreft de stand
vastigheid oin een beoogde doelwit te bereiken en de
listigheid oin iewers binnen te dringen, de vrouw
verre boven den man staet. Zy bezit uitzonderlyk,
meent hy, de groote kunst van verlrouwelyke betrek
kingen acn te knoopen met de dienstboden, van veol
te klappen om weinig te zeggen, de ydelheid en eigen
liefde te vleien en alzoo iedereen uit te hooren en do
kostelykste geheimen uit le pluizen. Had de vrouw,
voegt hy erby, de magt van den man, zy ware een
behendiger en volmaekter dief dan hy....
En de avontuer? werd er geroepen.
Wy zyn er. Bygevolg heeft die fynaerd niet
alleen mannen ingelyfd maer ook vrouwen, en veel.
Deze zyn gelast met het gestolen goed uit te zetten
en ook, en byzonderlyk, met te doen wat, in haer vak,
ons Christientje en onze Sara deze week zoowel heb
ben gedaen. Ik drink op beider gezondheid!
De avontuer! zageman, de avontuer!
Hier hebt ge ze. Er kwam, by eenen pachter
van Grammene tamelyk gebuit te worden, en het viel
voordat vier wyven regt hadden op een deel: elk
ontving eene kroon. De uitdeeling werd gedaen le
Machelen, by Kina Herrefnans, in den Ossenkop,\\w,
dien dag, zich by geval dc kapitein bevond met eenige
gezellen. De klappeien waren aen 't koffy drinken
ergens op een bovenkamertje, toen eensklaps, van
dien kant, een gekyf en een lawyt opging als of men
er aen 't vechten was. De kapitein, die niet wilt ge
stoord worden waer hy met ernstige zaken bezig zit
en niet geerne verradend lawyt hoort waer hy tegen
woordig is, zond een der gezellen om te vernemen
wat er omging. De gezel kwam terug en fluisterde
twee woorden in Jan's ooreü. Best, antwoordde Jan,
wygaen lachen.... Hael eens seffens die vier babbel
kousen hier benedenMiddelerwyl schik ik my
een weinig op, want zy mogen my met kennen.
Hy overgoot zich he! aenzicht met een bruinkleurig
watertje, schoof eene zwarte pruik over zynen rossen
(I) Eigendom der Gazette van Aelst.
den pot. De legerbenden hadden onzeggelyk te
lyden.
Den 6 december 1630 brak een schrikkelyk
tempeest de dyken van Vlaenderen en Zeeland,
en overstroomde de helft dier streken. Ant
werpen, Oostende, Brugge en ongeveer honderd
dorpen stonden onder water en eene menigte
inwoners verdronken. Een deel van Vlissingen
werd vernield.
Wy verspringen van 1631 tot 1661. De tem
peesten en overstroomingen welke gedurende
die dertig jaren hebben plaets gehad, richtten
weinig schade aen in België, onze noorderburen
hadden er meest by te lyden.
Den 5 mei 1661 ontstond door geheel België
een algemeene overstrooming, vergezeld van de
droelste omstandigheden. Ten vier ure namid
dag was het volstrekt nacht geworden. Eens
klaps bersten de wolken en de hagel stort neder,
met zulk geweld dat niet een graspylken regt
bleef. Op den hagel volgde de regen, op den
regen de wind, bliksem en donder. De gansche
natuer scheen omgeworpen. Een schryver meldt
dat men dit jaer zeer weinig vogelen zagmeest
allen waren verpletterd.
De zeeoverstrooming van 28 february 1662
was vooral rampspoedig voor de streken langs
de Noordzee. Een groot deel van Holland stond
onder water. Onze dyken wederstonden tame
lyk wel; doch de schade was niet min aenzien
lyk voor België, want de wind wierp een aental
onzer prachtgebouwen in den grond en ont
wortelde geheele bosschen. De bevolking der
steden vluehte de velden in, waer de wind de
kloekste mannen ter neersloeg. Eene aerdbeving
kwam die ramp nog verergeren.
In den nacht van 5 tot 6 december 1665 brak
een zoo schrikkelyk tempeest los op zee, dat
meer dan duizend schepen vergingen. Onze
dyken moesten zwichten. Te Nieuvvpoort brak
eene sluis los, en de dorpen Mannekenvere,
Slype, Wielskerke en anderen werden door de
wateren vernield. De have en de vestingen van
Oostende leden veel. Lapschuere stond diep
onder water.
De overstrooming en het orkaen van 22 sep
tember 1671 staen in 's lands kronyken als zeer
jammerlyke voorvallen aengeteekend. De zee
nam juist geen groote uilgestrektheid gronds
in, maer het waeide en hagelde een en dertig
dagen lang, en zoo geweldig, dat byna gansch
de oogst werd vernield. Voor Nieuvvpoort,
Oostende en Blankenberghe werden vele sche
pen tegen de kust geslagen ol verstrooid in
volle zee.
Den 5 november 1675, niet min rampspoedig
bol en zwartte zynen baerd....— Eh! gydaer.Adriaen,
ziel gy nu wel dal hy eenen baerd heeft?
't Is wel, 't is wel, ga maer voort!
En eindelyk keerde hy zyue kazak om, die van
binnen veel schooner was dan van builen en het was
een gansch andere persoon.
De wyveu verschenen, met het haer in de tanden:
twee van de vier hadden de trekmuts op hel slagveld
ge alen.
Hier vooruil! riep Jan met zyne grofste slem.
Wat hebt gy daer te balteren en le lieren, en geheel
de gebuerle in rep en roer te zetten?.... Spreekt!
Een wyf sprong voor.
Iemand, kreet zy, iemand van deze dry heksen
heeft het kroonstuk gestolen dat ik even kom te ont
vangen voor rayn deel. Wat ik zeg is zeker: ik heb het
niet verloren; en, sedert de uitdeeling heeft niemand
van ons de kamer verlaten.
Het pylend oog van Jan vloog, rap als de bliksem,
van 'l eene wyf op 't andere.... Hy stond regt en sprak
op plechligen toon
Luistert! en verliest geen woord van 't geen ik
zeggen gaIk ben de kapitein
De wyven verbleekten, vooral eene, en twee andere
sloegen zich met haest een kruisken, zoodanig waren
zy met schrik bevangen; terwyl de byzynde gezellen,
als om het gezegde van Jan te staven, zich bogen met
groote ceremonie, hem groetende met den naem van
MEESTER.
De kapitein sprak nog:
Wat de klaegster voorbrengt is echte waerheid:
eene van die dry heeft haer bestolen. Ik weet wie, en
zou ze kunnen noemen; maer ik wil dat zy zich zelve
verrade.
Dit zeggende kwam hy op met dry slroopylkens in
de vuist.
Trekt, sprak hy, en opgelet: het langste pyl zal
de dievegge aenwyzen.
De wyven trokken.
Laet zien! gebood Jan en, op denzelfden
oogenblik, kreeg een der dry zoo eene geweldige oor
veeg dat zy, zes stappen verder, in den hoek rolde....
Het is die heks, bulderde hy, men ga ze aftasten,
zy zit melde kroon!
Tien minuten later kwam het bestolen wyf hem
bedanken,zeggende dat de dievegge inderdaed degene
was, die de kapitein had getroffen, Nelle W'anlapper's,
en dat men na druk zoekens, eiodelyk de kroon ont
dekt had tusschen de zolen van haren slets....
Hoe wist de kapitein dat zoo nauwkeurig tc
voorzeggen? vroeg Christien.
tempeest. Terwyl de kust van Vlaenderen de
prooi werd der woedende zee, verwoestten de
wind en de bliksem het binnenland. Eene
menigte gebouwen werden omgeworpen of door
bet hemelsch vuer vernield. Te Gent schoten
de toren van O.-L.-V. Kerk en het Belfort te
gelyker tyd in brand. De verschrikte Gentenaers
kwamen lei- hulp geloopen. Meer dan 500 per
sonen stonden voor het Belfort om den brand
te blusscheiK eensklaps schieten te gelyk dry
afschrikkelyke vuerslangen uit de wolken, en
tien menschen, die boven op het Belfort waren
gekropen vallen dood in de straet. De zelfde
bliksemslag had er negen anderen zwaer ge
wond. De O.-L.-V. toren verbrandde byna
gansch, terwyl het Belfort slechts zyn dak ver
loor; de bliksem vernielde ook den toren van
West-Kapelle. De zee overstroomde zeven
polders rond Wachtebekc, en honderde men
schen vergingen in de golven.
De belgische en de hollandsche schryvers
melden breedvoerig de schrikkelyke rampen
veroorzaekt door de zeeoverstrooming van 26
january 1682. Die overstrooming is eene der
sehrikkelyksten welke ons land ooit hebben
getroffen. Wy laten er de byzonderste omstan
digheden van volgen.
Den namiddag van dien heuglyken dag brak
de zee, geteisterd door een noord-oostenwind,
byna al onze dyken en sloeg, schier op de zelfde
uer, over Nieu wpoort, Oostende, Sluys, het Sas-
van-Gent, Doel, Calloo, Kruybeke.Rupelmonde,
Basel, Hoboken, Kieldrecht,Lilloo,Willebroeck,
enz. enz. Die ramp kwam te Oostende zoo on
voorziens op, dat de dry vierden der stad over
stroomd stonden vooraleer iemand de gelegen
heid had gehad om te vluchten. Wie zich niet
verhaestte redding te zoeken op de hoogste
daken, verdronk in de straet of in zyn huis. De
watereu bleven zeer hoog tot middernacht.
Slechts des anderdaegs kon men de inwoners
ter hülpe kome# met ze buiten de stad op
peerden, wagens.en booten te vervoeren. Bui
ten de schade aen de vestingen toegebragt, leed
Oostende voor 350,000 guldens verlies.
Antwerpen en deszelfs omstreken werden nog
wreeder beproefd. Gansch de streek tusschen
Antwerpen en Hulst was ééne zee geworden op
welke men langs kanten lyken van menschen
en dieren zag dryven. Hier en daer ontdekte
men daken en boomtronken die tegen het ge
weld der golven hadden stand gehouden, maer
die alle oogen'dikken dreigden neer te storten
onder het gewigt der ongelukkigen we.lke zy
droegen. Eu onmogelyk was het hun ter hulp te
komen, uit oorzaek van den geweldigen wind
Dc kapitein?.... Luistert: wy hebben den naem
by de boeren van om le gaen met toovery en zwarte
kousl; doch wy welen best dat het al bedrog is en
oogenverblinding. Nogtans, is er een looveraer in het
land, een echte tooveraer, hel is hy, weest zeker,
broeders, Jan de Lichte heeft zyne ziel verkocht acn
den duivel....
En wat is er van Nelle W'anlapper's geworden?...
Niemand weet hel sinds is zy nergens meer te
zien geweest
Een bange zucht ging op onder de aanhoorders.
En nu, Christientje, vroeg Pieter, zeg, zoudt gy
het nu nog durven wagen de vrienden te bedriegen?
Ik zou toch niet geerne varen gelyk Nelle Wau-
lapper's, was hel antwoord.
Eh wel, woes wys dan en zwyg een andermael.
En nu, naer't bed. Het slapensucr is lang geslagen
en morgen moeten wy vroeg te been.
De Bohemers scheidden en verdwenen in verschil-
lige plaetsen waer, op versch slroo, reeds eenige
hunner makkers aen 'l ronken lagen.
Christientje was alleen niet,die dien nacht droomde
van Nelle Wanlapper's en van de» schrikkelyken
kapitein, die zyne ziel verkocht had acn den duivel....
Onnoodig le zeggen dat Jan de Lichte niemen-
dalle had verkocht, zelfs zyne ziel niet aen den duivel;
zulks was voor het oogenblik volstrekt overbodig: de
duivel had ze sedert lang onder zynen klauw.... Neen,
maer Jan was een goed gelaelkenner, en de proef van
den strookentrek was slechts een door hem uilgevon
den list. Het langste pyl, had hy voorzegd, ging de
plichlige aenwyzen; en Nelle Wanlapper's, die al te wel
wist dal zy alleen de plichlige was, maer geenszins
vermoedde dat al de le trekken slrookens van dezelfde
lengte waren, had, om het lot le doen liegen, haestig
een groot stuk van het hare afgebroken, cn bygevolg
zich zelve verraden....Maer Jan vond er baet in en ver-
maekzich alom ledoen doorgaen als beschikkendeover
eenegeheimemagten,vooreensluween onbeschroom
de kerel als hy was, viel zulks niet moeilyk, noch by
de eenvoudige landlieden van dien tyd, noch by de
superstitieuze Bohemers, wier eigendommelyke ge
loofsleer, even als hunne oorsprong, altyd een geheim
is gebleven, noch by het samenraapsel ellendelingen,
bedelaers en landloopers, menschen zonder geloof
noch zeden, die de grondstof uitmaektcn zyncr bende.
Met het krieken van den dag waren al de Bohemers
aen hun toilet. Het was een algemeen geplas e ge-
poets, dusdanig dat, zonder hun zwart haer, hunne
glimmende koperkleurige huid en hunne eigenaerdige
en de duisternis, welke de stoutste matrozen
wederhielden. Duizende menschen stierven dien
nacht van honger, koudeen schrik.Uitgenomen
de polders van Verrebroek en van Beveren,
stonden al de andere van Vlaenderen en Bra
band overstroomd. Antwerpen leverde het ake
ligste schouwspel op. De kelders stonden onder
water en er lagen voor millioenen guldens koop
waren bedorven. Zoohoogwaren de golven ge
klommen dat de schepen tegen de huizen kwa
men bonzen langs de kaeien. Vele te ligt ge
bouwde woonsten stortten in, en in de kerken
vlogen de autaren op den vloer. In O.-L.-V.
Hoofdkerk openden de golven vele graven en
rukten er de kisten en de lyken uit. Het Vlaemsch
Hoofd werd byna ten gronde vernietigd. Van
de vestingen bleet er niets over. Eenige dagen
na de ramp, had men de grootste moeite om de
sporen terug te vinden van het kerkhof en van
de huizen die het omringden.
De kronykschryvers zyn het eens om te ver
klaren dat hetgetal menschen, by die ramp om
gekomen, onschatbaer is. In Holland, waer de
overstrooming nog veel rampspoediger was dan
hier, berekent men hetgetal dooden op 60,000.
Zonderoverdryven mag men hier hetgetal men
schen in onze provinciën verongelukt zetten
op 20,000!
Te Antwerpen kwam de brand de rampen der
overstrooming nog verergeren.
Een meisje wilde eene kudde redden van 150
schapen. Zy voorzag zich van eene lanteern en
binnenst den nacht ging zy naer den stal, waer
zy stonden opgesloten; zy poogde het deurken
te openen om het vee te laten vluchten. De
wind sloeg het kind in het water waer zy ver
dronk onderde oogen harer familie. De lanteern
ging aen't vlotten en stak een strooen dak in
brand. De brand ging over van huis tot huis,
en de vlammen weerkaetsend op de wateren
overdekt van zieltoogende menschen en puinen
van alle slach moest een der schrikkelykste
tooneelen opleveren welke de verbeelding kan
uitvinden.
Zeelandsch Vlaenderen en vooral het land
van Kadzant werden hier wreed beproefd.
De verwoesting bepaeldezich niet by de zee
kusten. Een buitengewone springvloed bragt
tevens den rouw in onze andere provinciën. De
Zenne en de Dyl stroomden over en verwoestten
sleden en dorpen op gansch haren loop. Vele
schryvers beweeren dat 6,000 Brabanders by
die ramp het leven verloren.
(Wordt vervolgd.)
sterk geteekende wezenstrekken, niemand de slordige
Romanichels van vorigen avond bad berkendDe mannen
kwamen uit meestal gekleed als ryke brabandsehe
pachters; de vrouwen, met hare juweelon van klater
goud en valscbepeerlen, geleken niet slecht aen zeeuvv-
sehe boerinnen; tot de kinderen toe waren netjes aen-
gedaenen zy ook hadden een gansch ander voorkomen.
De opschik voltrokken, verlieten zy het huis en
namen verschillige richtingen om samen uit tc komcu
op de markt, waer, ondanks het vroege uer reeds
veel volk was saemgestroomd en waer tusschen Bohe
mers en Boheemschen zich onmiddelyk verspreidden.
Pieter, onze kennis van gisteren, nu «pachter» Pie
ter, stond in't midden der markt, uitkykendeen loerend
op een kansken. Eensklaps voelt hy zich zachljens op
den schouder kloppen. Hy keert het hoofd en daer staet
hy voor eenen boer, wiens dom en dwaes wezen half
verdoken zat onder ccne groote wollen slaepmuls.
Krissohe morgend, sprak dc boer.
Wie zyt gy?
Bezie my eens wel.
En de boer ontdekte zich en gaf aen zyne wezen
strekken eene gansch andere uitdrukking.
Pieter drukte hem de hand en heette heiu broeder.
Gy waert, sprak hy, van 'l gezelschap acn de
Leibrugge en gy komt namens den kapitein.
Juist. Ik den de Spanjool, en ginds die bede-
laer, tien passen voor ons, ziet gy hem? hy groet
ons, eh wel, dat is 'lAppellien.
Hoep hem hy ons.
Neen, laet hem gaen, hy weet waerhenen: latei-
op den dag zult gv kennis maken. Daerby, wy hebben
geenen tyd te verliezen. De boerkens en de goede
burgers van Korlryk hebben nog maer half de oogen
open, en wy mogen niet wachten tot zy gansch ont-
sluimerd zyn. Let op, Pieter, ik beginaen my dc
eer en d'handgifl! Ik heb mynen man in 't oog: zyn
geld zit in zynen linker vestzak.
Heeft hy het u gezegd?
Neen ik heb hel gezien, of beter, ik heb gezien
dat het juist die vestzak alleen is, die zorgvuldig met
knopkens is gesloten. Heeft do man, boven op zyn
geld geenen knoop ol wrong aen dien vestzak gegeven,
zyne knopkens, ol waren er duizend, zullen zyne
beurs niet redden. Kom aen, volg my; ik zal u de
beurs overgeven en maek u dan spoedig uit de toeten,
t Is te doen, gincfer, voor de barak. Haest u, '1 muziek
begint te spelen: 't is te weten wie dansen zal!
Wordt voortgezet.)
Jan Balster, vao Meencn.
Pieter MercUaert, van Mechelen.
